(Sosyal) Bilim İnsanları için TÜBİTAK Proje İmkanları

1. (Sosyal) Bilim İnsanları için TÜBİTAK Proje İmkanları Doç. Dr. Ayhan Kürşat Erbaş erbas@metu.edu.tr Orta Doğu Teknik Üniversitesi Eğitim Fakültesi Ortaöğretim Fen ve Matematik Alanları Eğitimi Bölümü

2. TÜBİTAK Genel Destek Programları (Sosyal Bilimciler için) • Bilim İnsanı Burs ve Destekleri • Bilim İnsanı Destekleme Daire Başkanlığı (BİDEB) • Bilim ve Toplum Daire Başkanlığı • Araştırma Proje Destekleri • Araştırma Destek Programları Başkanlığı (ARDEB)

3. Bilim İnsanı Burs ve Destekleri (BİDEB) • 2210 – Yurt İçi Yüksek Lisans Burs Programı • 2211 – Yurt İçi Doktora Burs Programı • 2213 – Yurt Dışı Doktora Burs Programı • 2214 – Yurt Dışı Araştırma Burs Programı (Doktora Öğrencileri için) • 2233 – Doktora Öğrencileri İçin Yurt İçi Araştırma Burs Programı • 2217 – Lisansüstü Yaz Okulu ve Benzeri Etkinlikleri Destekleme Programı • 2218 – Yurt İçi Doktora Sonrası Burs Programı • 2219 – Yurt Dışı Doktora Sonrası Burs Programı • 2221 – Konuk Bilim İnsanı Destekleme Programı • 2223 – Yurtiçi Bilimsel Etkinlikleri Destekleme Programı • 2224 – Yurt Dışı Bilimsel Etkinliklere Katılma Desteği Programı • 2225 – TÜBİTAK Almanya (DFG) Bilimsel Değişim Burs Programı • 2229 – Lisans ve Lisans Öncesi, Öğretmen ve Öğrencilere Yönelik Bilimsel Etkinlikleri Destekleme Programı

4. Bilim İnsanı Burs ve Destekleri Bilim ve Toplum Daire Başkanlığı 4004 Doğa Eğitimi ve Bilim Okulları Doğa, bilim ve teknoloji konularında farkındalık yaratmak amacıyla hedef kitlenin bilimsel kavram ve süreçleri gözlem ve uygulamalarla anlamasına olanak sağlayan ve belirli bir program dahilinde gerçekleştirilen, konaklamalı veya konaklamasız okullar ve eğitim programları. Desteklenebilecek projeler aşağıdaki konulardan birini veya birkaçını kapsayacaktır: • Sosyal bilimler; psikoloji, ekonomi, eğitim bilimleri, spor bilimleri, antropoloji, coğrafya, şehir planlaması ve kırsal planlama, yönetim, hukuk, dilbilimi ve sosyoloji • Beşeri bilimler; tarih (bilim ve teknoloji tarihi de dahil), arkeoloji (yerleşim arkeolojisi, sualtı arkeolojisi vs.), felsefe, sanat tarihi ve müzik bilimi (son başvuru: 25 Şubat 2011, en çok 12 ay) http://www.tubitak.gov.tr/sid/464/pid/461/index.htm

5. Araştırma Destek Programları 1001 Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Projelerini Destekleme Programı 1002 Hızlı Destek Programı 1007 Kamu Projeleri Programı 1010 Evrensel Araştırmacı Programı (EVRENA) 1011 Uluslararası Bilimsel Araştırma Projelerine Katılma Programı 3501 TÜBİTAK Ulusal Genç Araştırmacı Kariyer Geliştirme Programı

6. 1001 - Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Projelerini Destekleme Programı • Yeni bilgiler üretilmesi • Bilimsel yorumların yapılması veya • Teknolojik problemlerin çözümlenmesi • için bilimsel esaslara uygun olarak yapılan çalışmaları destekler. http://www.tubitak.gov.tr/home.do?ot=1&sid=367&pid=364

7. 1002 - Hızlı Destek Programı • Üniversitelerde • araştırma hastanelerinde • araştırma enstitülerinde yürütülecek • acil, • kısa süreli, • küçük bütçeli • araştırma ve geliştirme projelerine destek sağlar. http://www.tubitak.gov.tr/home.do?ot=1&sid=368&pid=364

8. 1007 - Kamu Projeleri Programı • Kamu kurumlarınınAr-Ge çalışmaları ile giderilebilecek ihtiyaçlarının karşılanması ve sorunlarının giderilmesine ilişkin projeleri destekler. • Kimler Başvurabilir ? • Bakanlıklar ile Bağlı Kurum/Kuruluşlar, • Müstakil Müsteşarlıklar, • Müstakil Genel Müdürlükler, • Başkanlıklar, • Belediyeler http://www.tubitak.gov.tr/home.do?ot=1&sid=370&pid=364

9. 1010 - Evrensel Araştırmacı Programı (EVRENA) Araştırmacıların TÜBİTAK destekleriyle yürüttüğü projelerin uluslararası boyutlarını zenginleştirmeyi amaçlar. 1001 Araştırma Projelerinden ayrılan tek yönü, Proje Ekibine yurtdışından araştırmacı dahil edilmesidir. http://www.tubitak.gov.tr/home.do?ot=1&sid=372&pid=364

10. 3501 – Ulusal Genç Araştırmacı Kariyer Geliştirme Programı (Kariyer Programı) Kariyerlerine yeni başlayan doktoralı genç bilim insanlarının çalışmalarını proje desteği vererek teşvik eder. • Proje yürütücüsünün; • Doktora/Tıpta uzmanlık/sanatta yeterlilik  derecesinin alındığı tarihi izleyen 5 yıl içinde başvuruda bulunması (Doktora diploma tarihi 1 Ocak 2006 - 4 Mart 2011 tarihleri arasında olan kişiler ilgili programdan faydalanabilirler), • Doktora/Tıpta uzmanlık/sanatta yeterlilik derecesinin alındığı üniversiteden farklı ve Türkiye’deki yükseköğretim veya araştırma kuruluşunda kadrolu olarak çalışıyor olması, • Doçent ve üstü akademik unvana sahip olmaması, • Kariyer Programına iki defadan fazla başvurmamış olması (Bilimsel değerlendirmeye alınmadan evrak eksikliği, imza eksikliği vb. sebeplerle iade edilen proje başvuruları başvuru olarak değerlendirilmemektedir. Proje başvurusu iki defa bilimsel değerlendirmeye alınan yürütücüler üçüncü defa bu programa başvuramazlar.), • Daha önce TÜBİTAK’tan KARİYER desteği almamış olması, • Projeyi öneren kuruluşun kadrolu personeli olması, •  gerekmektedir. http://www.tubitak.gov.tr/home.do?ot=1&sid=375&pid=364

11. Araştırma Destek Programları *Y: Proje Yürütücüsü A: Araştırmacı

12. Projelerde Görev Alma Limitleri 278 sayılı Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Kurumu Kanunun 16. maddesinde yapılan değişiklik gereğince; 01/01/2009 tarihinden itibaren bir kişiye aynı anda, proje türüne bakılmaksızın, TÜBİTAK destekli birden fazla projede görevli olması halinde; • en fazla iki projeden yürütücü; • bir projeden yürütücü iki projeden araştırmacı/danışman; • dört projeden araştırmacı/danışman olarak PTİ ödemesi yapılabilecektir.

13. Projelerde Yer Alma Koşulları*... *Kamu Projeleri ve Kariyer Projesi hariç.

14. Projelerde Yer Alma Koşulları ...

15. Projelerde Yer Alma Koşulları...

16. Projelerde Yer Alma Limitleri ...

17. Sosyal ve Beşeri Bilimler Araştırma Grubu (SOBAG) SOBAG,evrensel gelişmeler ve ülke öncelikleri doğrultusunda, • sosyal ve beşeri bilimlerintüm alanlarında * • bilimsel araştırma faaliyetlerini desteklemek, geliştirmek ve teşvik etmek amacıyla bilim insanlarımızı desteklemektedir. • *OECD Frascati (Araştırma ve Deneysel Geliştirme Taramaları İçin Önerilen Standart • Uygulama) Kılavuzunda tanımlanan disiplinlerde (s. 67) http://www.tubitak.gov.tr/tubitak_content_files/BTYPD/kilavuzlar/frascati_tr.pdf http://www.tubitak.gov.tr/tubitak_content_files/BTYPD/kilavuzlar/Frascati_Presentation.pdf

18. SOBAG Proje Destekleri (2000-2008) *30/07/2008 tarihi itibariyle.

19. SOBAG Proje Destekleri (2000-2008) *2008 yılı sonu itibariyle beklentiler.

20. SOBAG Sonuçlanan Projelerin Alanları

21. SOBAG Yürürlükteki Projelerin Alanları

22. TÜBİTAK 2000-2009 Yılları Arasında Üniversitelerden Önerilen ve Desteklenen Projelerin Bölgelere Göre Dağılımı

23. Araştırıcı Bilgi Sistemi (ARBİS) Türkiye'nin araştırıcı veritabanını oluşturmak ve sürekli olarak güncellemek amacıyla, TÜBİTAK tarafından tasarlanan ve geliştirilen web tabanlı bir uygulamadır. http://arbis.tubitak.gov.tr 2011 yılı 2. döneminden itibaren, ARDEP Başkanlığının yürüttüğü  proje destek programlarına başvuru sırasında  ARBİS özgeçmişleri kullanılacağından araştırmacıların ARBİS’te kayıtlı bilgilerini güncellemeleri büyük önem arz etmektedir.

24. Proje Değerlendirme Süreci

25. Araştırma Projelerinde En Çok Karşılaşılan İade Nedenleri Araştırma Destek Programları Başkanlığı’na sunulan proje önerilerinin bilimsel değerlendirmeye alınmadan ön inceleme sonucu iade edilmesine yol açan başlıca nedenler aşağıda verilmektedir. Bu kapsamda, bilgi notlarında belirtilen kriterlere uygun olarak hazırlanmayan ve/veya bu kriterlerden herhangi birini sağlamayan proje önerileri bilimsel değerlendirmeye alınmadan iade edilir. Ön incelemede eksikliği tespit edilen hususlar ve/veya format ile ilgili düzenlemelerin yapılabilmesi için öneri sahipleri ile kesinlikle iletişime geçilmez.

26. Araştırma Projelerinde En Çok Karşılaşılan İade Nedenleri • Etik Kurul/Yasal İzin Belgesi gerektiren projelerde belgenin eksik olması ya da belgenin istenilen kriterlere uygun olmaması • http://www.tubitak.gov.tr/home.do?ot=5&rt=1&sid=367&pid=364&cid=9186, • Başvuru formunda yer alan tüm konu başlıklarının doldurulmamış olması ya da projeyi değerlendirebilecek yeterlilikte bilgi içermemesi, • Proje önerisi değişiklik bildirim formunun elektronik başvuru sistemine yüklenmemiş olması ya da formun panel raporunda belirtilen değişiklik ve düzeltmeleri içermemesi, • Literatür özetinin ham liste halinde verilmiş olması, literatür referansı verilerek tartışılmamış olması ya da literatür özetinde verilen referansların metin ile ilişkilendirilmemiş olması,

27. Araştırma Projelerinde En Çok Karşılaşılan İade Nedenleri • Kabul ve taahhüt beyanları sayfalarında; proje yürütücüsü, araştırmacı ve kuruluş yetkilisi imzalarının eksik olması yada imzaların, orijinal olmaması/ istenilen kişiye ait olmaması/kime ait olduğunun belli olmaması, • Basılı kopya olarak gönderilmesi gereken belgelerin gelmemiş ya da geç gelmiş olması, • Projenin araştırma projesi kriterlerine uygun olmaması, • Alınması talep edilen  makina-teçhizatın herhangi birinin toplam fiyatının KDV ve diğer tüm vergiler dahil (yurt dışı alım olması durumunda diğer masraflar dahil) 100.000 TL’nin üzerinde olması, tek bir sistemin parçası oldukları halde bölünerek ayrı ayrı yazılan cihazların birleştirildiğinde toplam fiyatının 100.000 TL’yi aşması ya da talep edilen teçhizata KDV ve vergiler eklendiğinde bütçenin 360.000 TL’yi aşması.

28. Proje Yazımı ve Değerlendirme

29. Bilimsel Değerlendirme Kriterleri Proje önerileri; • Özgün değer • Yaygın etki • Yapılabilirlik • Ekip • Ekipman • Yöntem kriterlerine göre • olarak puanlandırılır. Bütçe ve sürenin uygunluğu puanlamadan sonra ayrıca görüşülür.

30. Örnek Puan Hesabı * Geçersiz oylar

31. “Projenin Özgün Değeri”ile ilgili kriterler • Özgün Değer, • En önemli kriterdir. • Proje önerisinde özgün değer net olarak ortaya konulmuş olmalıdır. • Çalışmanın özgün değeri ortaya konulurken literatür taramasıyla desteklenmelidir. • Mevcut çalışmalardan farkı, ulusal ve uluslar arası bilime veya topluma katkısı ortaya konulmalıdır. • Önerilen çalışmanın Türkiye’de ilk defa yapılıyor olması çalışmaya özgünlük katmaz!

32. “Projenin Özgün Değeri” ile ilgili kriterler

33. “Projenin Özgün Değeri”ile ilgili kriterler

34. “Projenin Yapılabilirliği”ile ilgili kriterler: Yöntem

35. “Projenin Yapılabilirliği”ile ilgili kriterler: Ekip

36. “Projenin Yapılabilirliği”ile ilgili kriterler: Ekip

37. “Projenin Yapılabilirliği”ile ilgili kriterler: Ekipman/Ortam

38. “Projenin Yaygın Etkisi”ile ilgili kriterler

39. “Projenin Yaygın Etkisi”ile ilgili kriterler

40. Dikkat! • Tekrar Önerilen Projeler: Aynı proje önerisi ile daha önce TÜBİTAK’a başvuru yapıldı ve değerlendirme sonucundan iki kez özgün değer kriterinden ≤1 puan alındı ise aynı proje önerisi ile 3. kez başvuruda bulunulmaması gerekir. • “Özgün değer” bakımında yetersizse “yapılabilirlik” ve “yaygın etki” den yüksek puan alınmışsa bile destek dışı bırakılmakta. Ancak birçok projede özgün değerin açık bir şekilde ortaya konulamadığı görülmektedir. Panelistlerin özgün değeri ortaya çıkarmak için uğraş vermesi beklenilmemelidir.

41. Dikkat! • Yürütücünün (veya başka araştırmacıların) devam eden (veya sonlandırılmış) başka projeleri var mı? Benzer projeler verilmemeli, verilse bile farkı (ve özgün değeri) çok iyi bir şekilde ortaya konulmalı, • Ar-Ge niteliği olmalı (veri toplama, materyal geliştirme, vb. projeler desteklenmemektedir.), • Amaç net (ve tutarlı) olarak tanımlanmalı, bu doğrultuda bilimsel bir soru ortaya atılmalıdır, • Yöntem yeterli detaylar verilerek açıklanmalı, “Kervan yolda düzülür.” görünümü vermemeli, • Proje formu iyi (özenli) hazırlanmalı, bölümler arasında çelişen ifadeler olmamalı,

42. Bibliyografik Verilerin Düzenlenmesi http://www.tubitak.gov.tr/sid/367/pid/364/cid/17024/index.htm Yararlanılan kaynak; Periyodik yayın ise; yazar(lar)’ın, soyadı, adının baş harfi, makale adı, derginin adı (varsa uluslararası kısaltmaları), cilt no, sayı no, başlangıç ve bitiş sayfa no, yıl. Örnek: ÖZSOYLU Ş., Koçak N., Deniz Mavisi Histiositozisi, Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Dergisi, 16, 304-9, (1973). Kitap ise; yazar(lar)’ın, soyadı, adının baş harfi, kitabın adı, editörün adı (varsa), cilt no, basımevinin adı, yayınlandığı yer, basım yılı, sayfa no. Örnek: ARIMAN, A., Progress in Particle and Nuclear Physics, ed: Wilconsin D., Vol:1, Pergamon, New York, (1978). Pp: 41. Kitaptan bölüm ise; yazar(lar)’ın, soyadı, adının baş harfi, bölümün adı, bölümün alındığı kitabın adı, editörün adı (varsa), cilt no, basımevinin adı, yayınlandığı yer, basım yılı, sayfa no. Örnek: ARIMAN, A., Progress in Particle and Nuclear Physics, ed: Wilconsin D., Vol:1, Pergamon, New York, (1978). Pp: 41. Tez veya proje ise; yazar(lar)’ın, soyadı, adının baş harfi, tezin adı, tezin türü (Ph.D., M.Sc.), tez çalışmasının yapıldığı kuruluşun adı ve adresi, çalışmanın yapıldığı yıl. Örnek: TAŞÇIOĞLU, S., Blister Bakırın Perlitle Arıtılması, (Doktora Tezi), İstanbul Üniversitesi Mühendislik Fakültesi, (1984). Tebliğ veya rapor ise; yazar(lar)’ın, soyadı, adının baş harfi, tebliğin adı, kongre-seminer adı, sunulduğu yer, basım yeri, yıl, sayfa no. Örnek: FEUER, H., Aydın, A., Preparation and Reactions of 4-Nitro-5,6-Diphenyl-2H-Pyridazine-3-one, 6th Int. Congress of Heterocyclic Chemistry, Tehran-Iran, (1977) pp: 418-9.

43. Destek Kararının Verilmesi Panellerin tamamlanmasından sonra, puanlarına göre sıralanan proje önerileri TÜBİTAK Başkanlığı’nın onayına sunulur. Başkanlıkça desteklenmesi onaylanan projeler Araştırma Gruplarına bildirilir. (Bütçe ile ilgili düzenlemeler/kesintiler  burada yapılır) Moderatör ve panelist isimleri ile başvurunun aldığı puan gizli tutularak, Panel Ortak Raporu başvuru sahibine iletilir.

44. Proje Yürütme - Tanımlar Birim Projenin yürütüldüğü Kurum/Kuruluş tarafından, projeler ile ilgili evrak, kayıt, mali ve idari işlemleri yürütmek üzere görevlendirilen birim. (Üniversitelerde genellikle BAP, diğer kurum/kuruluşlarda ise bu işle görevlendirilen birimleri) Proje Destekleme Sözleşmesi TÜBİTAK ilgili mevzuatına göre hazırlanan ve taraflarca imzalanan sözleşmeyi,

45. Proje Yürütme - Tanımlar Proje kapsamında yapılacak harcamaların Muhasebeleşmesinde görevli ve sorumlu olacak kişiler; Harcama Yetkilisi: Kamu Projelerinde, kurum/kuruluşun projeden sorumlu olmak üzere sözleşmeye yürütücü kuruluş adına imza atan yönetici ve/veya üst yönetici tarafından belirlenen kişi. Diğer projelerde, proje yürütücüsü. Muhasebe Yetkilisi: Sözleşmede Yer alan Yürütücü Kuruluşun muhasebe işlerini gerçekleştiren muhasebe yetkilisi. İhale Yetkilisi: Bu proje ile ilgili belirlenen harcama yetkilisi aynı zamanda ihale yetkilisidir.

46. Proje Yürütme - Tanımlar Proje kapsamında yapılacak harcamaların Muhasebeleşmesinde görevli ve sorumlu olacak kişiler; (Devam…) Gerçekleştirme Görevlisi: Kamu Projelerinde, Proje Yürütücüsü Gerçekleştirme Görevlisidir. Yürütücünün harcama yetkilisi olarak belirlendiği durumda ise, proje personelinden birisi, Birim veya projenin yürütüldüğü bölüm personeli arasından görevlendirilen kişi veya kişilerdir. Diğer projelerde, öncelikle proje personeli arasından, olmadığı takdirde ise Birim veya projenin yürütüldüğü bölüm personeli arasından görevlendirilen kişi veya kişilerdir. (Araştırma Görevlisi olmayan bursiyerler Gerçekleştirme Görevlisi olarak görevlendirilemez.) Harcama Yetkilisi ve Gerçekleştirme Görevlisinin izinli yada görevli olduğu durumlarda, bu görevlerini başka birine yazılı olarak geçici devredilebilirler.

47. Proje Yürütme - Harcamalar Ekonomik Sınıflandırma Kodları TÜBİTAK tarafından kabul edilen proje bütçesinde, yapılacak harcamaların mahiyeti itibariyle analitik kodlama sistemine uygun olarak gösterildiği bölümler. Projelerin yürütülmesinde ve harcamaların gerçekleştirilmesinde hangi mevzuata uyulacaktır? (Kamu ARGE haricindeki diğer Projelerde) • TÜBİTAK Proje Teşvik ve Destekleme Esaslarına İlişkin Yönetmelik • TÜBİTAK Hızlı Destek Programı Esasları • Araştırma Projelerinde Uygulanacak İdari ve Mali Esaslar • Uluslararası Projelerde, İkili İşbirliği Anlaşma Metinleri • TÜBİTAK Araştırma-Geliştirme Projelerine Ait İhale Esasları • Proje Destekleme Sözleşmesi

48. Proje Yürütme - Harcamalar Mal ve hizmet alımlarından sonra ödeme yapılması esastır. Ancak gerektiği zaman ön ödeme yoluyla harcamalar gerçekleştirilebilir. Ön ödeme talepleri, Proje Yürütücüsü tarafından veya görevlendireceği mutemet(ler) tarafından proje hesabındaki ödeneğe bağlı olarak ve harcama kalemi (ekonomik sınıflandırma kodu) belirtilmeksizin toplam tutar üzerinden Birime yapılır. Talep edilen ön ödeme, Birim tarafından projeye ait özel hesaptaki ödenek kontrolünü müteakip, harcama yetkilisi tarafından onaylandıktan sonra muhasebe yetkilisincedört işgünü içerisinde proje hesabından, ilgililerin banka hesabına aktarılır.

49. Proje Yürütme - Harcamalar Mahsup ne zaman yapılacaktır? • Yurt içi alımlarda en geç iki ay içinde, • Yurt dışı alımlarda en geç altı ay içinde, • Seyahatler için ayrıca alınan ön ödemelerde seyahat bitiminden sonra otuz gün içinde, (Önceden yapılmış bir programa bağlı olarak ve aralarındaki süre on günü geçmeyecek periyotlar halinde birden fazla yapılan seyahatler tek bir seyahat olarak kabul edilir.) • Arkeolojik kazı çalışmaları gibi uzun süreli saha çalışmalarında alınan ön ödemeler altı ay içinde mahsup edilebilir.

50. Proje Yürütme - Harcamalar Mahsup nasıl yapılacaktır? Yapılan harcamalara ait fatura vb. belgeler, projede kabul edilen ekonomik sınıflandırma kodları ile ilişkilendirilerek “Avans Mahsup Fişi” ne dökümü yapılarak Birime verilir. Gerçekleşen harcamaların proje kapsamında mutlaka öngörülmüşolması gerekir ve bu harcamalar bütçede yer alan ekonomik sınıflandırma kodlarındaki ödeneklerin üzerinde olamaz. (Mahsup evraklarında yer alan harcamanın projede öngörülen mahiyette olmasında proje yürütücüsü sorumludur. Mahsup evrakında yer alan harcamaların ilgili olduğu ekonomik kodların TTS’de yer alan ödenekler çerçevesinde kontrolünde Birim sorumludur.) (Not: Gelişme raporlarının TÜBİTAK tarafından kontrolü sırasında, rapor dönemi içinde yapılan harcamalarda projede öngörülmeyen kalemler varsa, bu harcamaların iadesi istenir.)