IZMIR Y KSEK TEKNOLOJI ENSTIT S

1. IZMIR Y�KSEK TEKNOLOJI ENSTIT�S� Saglik K�lt�r ve Spor Daire Baskanligi Psikolojik Danismanlik ve Rehberlik Hizmetleri

2. T�KENMISLIK

3. T�kenmislik Farkli alanlarda �alisan profesyoneller islerinde yasadiklari zorluklara karsi tepkiler verebilirler ve bu tepkilerin genellikle "ise iliskin stres", "ise iliskin bikkinlik" ve "t�kenme" olarak kendini g�stermesi beklenir

4. T�kenmislik T�kenmislik sendromu, 1974 yilinda New York�lu psikanalist Freudenberger tarafindan tanimlanmistir

5. T�kenmislik Freudenberger, bir zamanlar �ok keyifli olan isinin onu yorgun ve bitkin hissettirmeye basladigini ve �evresindeki hekimlerin de zamanla ��km�s bir hale geldiklerini g�zlemlemistir Freudenberger, zamanla diger meslek gruplarinda da benzer olgular saptamistir

6. T�kenmislik Freudenberger t�kenmislik kavramini, "uzun d�nemli karsilanmamis is stresi sonucu olusan duygusal ve fiziksel enerji t�kenmesiyle karakterize patolojik durum" olarak tanimlamaktadir

7. T�kenmislik T�kenmislik sendromu i�in en ayrintili tanimlamayi ise Maslach yapmistir Maslach, sendromun aniden ortaya �ikmadigini, uzun s�re ve stresli �alisma sonucunda �zellikle insana hizmet veren mesleklerin �yeleri tarafindan yasandigini ve hem ruhsal, hem de bedensel a�idan t�kenmenin s�z konusu oldugunu vurgulamistir

8. T�kenmislik Maslach ve Jackson, t�kenmisligi kronik fiziksel yorgunluk, �aresizlik ve �mitsizlik duygulari, olumsuz bir benlik kavraminin gelismesi, meslege, genel olarak yasama ve diger insanlara y�nelik olumsuz tutumlar ile belirginlesen fiziksel, emosyonel ve zihinsel bir t�kenme sendromu olarak tanimlamistir (Erol ve ark., 2007)

9. T�kenmislik Hans Selye, stres ve t�kenmislikle ilgili Genel Adaptasyon Sendromundan bahsetmektedir Stres�re maruz kalan kiside su safhalar g�r�l�r:

10. T�kenmislik Alarm safhasi: Stres hormonlari kanda y�kselerek organizmaya ��d�v�s, ka�, kork, donakal�� komutlarini verir. Bunlar sorunu ��zerse homeostazise geri d�n�l�r Diren� safhasi: Alarm tepkileri yetersiz kalirsa, bir takim adaptif tepkiler ortaya �ikar; kan basincinda ve kan sekerinde y�kselme, bagisiklik sisteminde sorunlar gibi T�kenme safhasi: Diren� yetersiz kalirsa organizma ��ker ve her t�rl� hastalik ortaya �ikabilir

11. T�kenmislik Maslach ve Jackson t�kenmislik kavramini, duygusal t�kenme, duyarsizlasma ve kisisel basarida d�sme hissi olarak �� alt boyutta tanimlamaktadir

12. Duygusal T�kenme Mesleki t�kenmisligin bu boyutunda bireyde yorgunluk, enerji eksikligi, duygusal y�nden kendini yipranmis hissetme gibi belirtiler g�zlenmektedir Duygusal t�kenme t�kenmisligin i�sel boyutudur

13. Duyarsizlasma Duyarsizlasma, bireyin hizmet sundugu kisilere karsi birer birey olduklarini dikkate almaksizin duygudan yoksun tutum ve davranislar sergilemesi ile kendini g�sterir Birey insancilliktan uzaklasmis, alayci, k��mseyen, kati, duygusuz ve kayitsiz bir tutum i�erisine girmistir Duyarsizlasma, t�kenmisligin kisilerarasi boyutunu ifade etmektedir

14. Kisisel Basarida D�sme Hissi Bu kavram �kisinin kendisini olumsuz degerlendirme egiliminde olmasi�ni ifade etmektedir Kisisel basarida d�sme hisseden birey kendisini yetersiz hisseder, yetkin bir birey olmadigini d�s�n�r motivasyonunda da d�sme yasar Birey kendisine iliskin degerlendirmelerinde genel bir olumsuzluk hisseder, isinde ilerleme kaydetmedigini, hatta geriledigini, harcadigi �abanin bir ise yaramadigini ve �evresinde bir fark yaratmadigini d�s�n�r

15. �alisan kisilerin %80'i is yasamlarinin bir noktasinda t�kenmislik sendromu ile karsi karsiya kalabilmektedirler. Ancak bu durum birdenbire gelisen bir durum olmamakta, yavas gelismekte, bazi etmenlerle beslenerek ortaya �iktiktan sonra da kisinin ruhsal dengesini bozmakta, is-aile-sosyal yasantisinda �nemli yoksunluklarin yasanmasina neden olabilmektedir (G�d�k ve ark., 2005)

16. Arastirmalar t�kenme riskinin doktorlar, hemsireler ve dis hekimleri gibi �zellikle saglik sekt�r�nde �alisanlar, �gretmenler, psikologlar, �ocuk bakicilari gibi insanlarla y�z y�ze �alisan mesleklerde diger mesleklere g�re daha y�ksek oldugunu g�stermektedir

17. T�kenmisligi Etkileyen Fakt�rler Mesleki t�kenmisligi etkileyen fakt�rler bireysel ve sosyal fakt�rler ile is ve �rg�tle ilgili fakt�rler olarak ayrilabilir

18. T�kenmisligi Etkileyen Fakt�rler Bireysel ve Sosyal Fakt�rler Bireysel �zellikler, bireyin sahip oldugu, bazi durumlarda t�kenmislige zemin hazirlayan ya da t�kenmisligi artiran, bazi durumlarda ise t�kenmisligi ve etkilerini azaltici bir rol oynayan �zellikleri ifade etmektedir

19. T�kenmisligi Etkileyen Fakt�rler T�kenmisligi etkileyen bireysel ve sosyal �zellikler - Cinsiyet - Yas - Egitim - Medeni durum - iste �alisma s�resi - Sosyal destek - Kisilik - Beklentiler

20. T�kenmisligi Etkileyen Fakt�rler Yapilan �alismalara g�re kadinlar erkeklere g�re daha fazla duygusal t�kenmislik yasamaktadir Duyarsizlasma ve kisisel basarida d�sme hissi ise erkeklerde daha fazla ortaya �ikmaktadir Gen� �alisanlar, meslegin ilk yillarinda beklentilerinin de y�ksek olmasi nedeniyle daha fazla t�kenmislik hissetmektedir

21. T�kenmisligi Etkileyen Fakt�rler Egitim d�zeyi arttik�a, t�kenmislik duygusunun arttigi da yapilan �alismalarda ortaya konmustur T�kenmisligi etkileyen sosyal fakt�rlere bakildiginda en �nemli belirleyicilerin aile yapisi ve sosyal destek oldugu g�r�lmektedir Doyumlu bir aile yasamina sahip olmak, is arkadaslari ve dostlari ile sorunlari paylasarak ��z�me y�nelik iletisimde bulunmak t�kenmisligi azaltmada etkili olmaktadir

22. T�kenmisligi Etkileyen Fakt�rler �alisanlarin �alistiklari kurum ve meslekleri ile ilgili beklentileri t�kenmisligi artirici veya azaltici bir role sahiptir �alistiklari kurum ve meslekleri a�isindan kisisel yeterlilikleri ile ilgili ger�ek�i olmayan, karsilanmasi g�� beklentiler gelistirenlerde daha fazla t�kenmislige rastlanmaktadir

23. T�kenmisligi Etkileyen Fakt�rler I�ed�n�k bireyler daha fazla t�kenmislik yasamaktadir Olumsuz benlik imajina sahip bireylerin t�kenmislik d�zeylerinin daha y�ksek oldugu belirlenmistir

24. T�kenmisligi Etkileyen Fakt�rler Is ve �rg�tle Ilgili Fakt�rler T�kenmislik �alisma ortami ile bireyin etkilesiminin bir sonucudur Yapilan �alismalarda t�kenmisligin kaynaklari �ogunlukla bireysel olmaktan �ok durumsal olarak nitelendirilmekte, t�kenmislige y�nelik ��z�mlerin de isin sosyal ortaminda aranmasi gerektigi savunulmaktadir

25. T�kenmisligi Etkileyen Fakt�rler Bireylerde t�kenmisligi etkileyen is ve �rg�tle ilgili fakt�rler; - Is y�k� - Kontrol - �d�ller - Aidiyet - Adalet - Degerler

26. T�kenmisligi Etkileyen Fakt�rler T�kenmisligin boyutlari a�isindan degerlendirildiginde is y�k�n�n fazla olmasi duygusal t�kenmislikte �nemli bir nedendir Is -yetenek uyusmazligi, is-aile �atismasi, meslekten ve is ortamindan duyulan memnuniyet bireylerin t�kenmislik d�zeylerini etkileyebilen fakt�rler arasinda yer almaktadir

27. T�kenmisligi Etkileyen Fakt�rler Iste �alisma s�resi t�kenmislik d�zeyini etkileyen bir baska degiskendir Yapilan bir �alismaya g�re, 1-5 yil arasi �alisanlar, 1 yildan az ve 5 yildan uzun s�redir �alisanlara g�re daha y�ksek t�kenmislik sergilemektedirler

28. T�kenmisligi Etkileyen Fakt�rler Akademik kadrolar a�isindan bakildiginda arastirma g�revlisi, �gretim g�revlisi, arastirma g�revlisi doktor, yardimci do�ent doktor, do�ent ve profes�rler arasinda yapilan �alismada her boyutta en az t�kenmenin yasandigi grup do�ent ve profes�rler olarak belirlenmistir (Ari ve Bal, 2008)

29. T�kenmisligin Belirtileri Duygusal Belirtiler Motivasyon eksikligi, kisisel g�vende azalma, degersizlik hissi, asiri s�phecilik, kaygi, huzursuzluk, kendini soyutlanmis hissetme, �abuk �fkelenme, tatminsizlik, konsantrasyon bozukluklari, �aresizlik, zihin karisikligi ve d�zensizlik, bilissel becerilerde g��l�kler yasama

30. T�kenmisligin Belirtileri Davranissal Belirtiler Ani tepkisellik ve elestiriye asiri duyarlilik, sinirlilik, sabirsizlik, kurallar konusunda katilik, alinganlik, isle ilgilenmek yerine baska seylerle vakit ge�irme, s�rekli bir savunma ve su�lama hali, ink�r etme, rasyonellestirme, �evre ile iliskilerde bozulmalar

31. T�kenmisligin Belirtileri Bedensel Belirtiler Kronik yorgunluk, enerji kaybi, uyku bozukluklari, nefes darligi, mide problemleri

32. T�kenmislikle M�cadele Genellikle bireysel, kurumsal ve hatta sistemden kaynaklanan etmenlerin bir arada rol oynamasi ile ortaya �ikan t�kenmislik, bir sendrom ve sistem sorunu olarak ele alinmalidir Etkili m�dahale, hem bireysel hem de �rg�tsel zeminde olmalidir

33. T�kenmislikle M�cadele Organizasyon D�zeyinde Devlet y�netimi d�zeyinde yapilmasi gerekenler Demokratik, yatay sorumluluk ve yetkileri paylastiran y�netim yaklasiminin benimsenmesi, sistemdeki �d�l kaynaklarinin arttirilmasi, uzun �alisma saatlerinin azaltilmasi, d�s�k �cret sorunun giderilmesi, tatil ve sosyal aktivite olanaklarinin arttirilmasi, personel yetersizligi sorununun giderilmesi

34. T�kenmislikle M�cadele Isyeri y�neticileri d�zeyinde yapilmasi gerekenler: G�rev tanimlarinin a�ik ve net olmasi, ise yeni baslayan kisinin oryantasyon programina katilimi ve s�pervizyon saglanmasi, is ile �alisan arasinda uyumu saglamak i�in isin modifiye edilmesi, b�l�mlerin �zelliklerine g�re etkin personel planinin yapilmasi, d�zenli ekip i�i toplantilari ile �neri ve elestirilerin alinmasi, sorun ��zmede kalici mekanizmalarin olusturulmasi,

35. T�kenmislikle M�cadele sorunlarin ilk ortaya �ikis aninda ele alinmasi, y�neticilerin �alisani destekledikleri, sikintili bir durumda kendilerinden yardim alabilecekleri, elemanlarin gereksinim duydugu s�rekli egitim olanaklarinin saglanmasi, sistemdeki �d�l kaynaklarinin �ogaltilmasi, �alisanlarin bireysel ihtiya�larinin karsilanmasina �nem verilmesi ve kolaylastirilmasi, alinan kararlara katilimin saglanmasi gereklidir

36. T�kenmislikle M�cadele Bireysel D�zeyde Bireysel d�zeyde yapilmasi gerekenler: T�kenmislik seviyesine gelmis olan bireyin en �nemli ihtiyaci g�� ve inan�tir Mantiksiz inan�larin, otomatik d�s�ncelerin, olumsuz algilarin fark edilmesi ve d�s�ncelerin yeniden yapilandirilmasi gerekir

37. T�kenmislikle M�cadele Ise baslamadan �nce kisi yaptigi isin zorluklarini ve risklerini �grenmelidir T�kenmenin ne oldugunun ve belirtilerinin bilinmesi kisinin kendindeki durumu tanimasini ve ��z�m aramaya y�nelmesini saglayacaktir Kisinin insan olarak sinirliliklari oldugunu ve sorumluluklarinin sinirlarini bilmesi, gereksiz ve kaldiramayacagi y�klerin altina girmesini �nleyebilir

38. T�kenmislikle M�cadele Kisi yasaminin is disindaki alanlarini gelistirmesi i�in tesvik edilmelidir Hobileri olan, sosyal iliskileri zengin kisiler t�kenmeye karsi daha donanimlidirlar Kisi tatil ve dinlenme olanaklarini mutlaka kullanmalidir Nefes alma, gevseme teknikleri, meditasyon uygulanabilir

39. T�kenmislikle M�cadele Is arkadaslari d�zeyinde yapilmasi gerekenler: Birlikte �alisanlarin uyumlu bir ekip �alismasi i�inde olmalari, aralarinda adil bir g�rev paylasiminin olmasi, hem hizmetin kalitesini arttirir, hem de iliski sorunlarini �nler Birlikte �alismadan dogan sorunlarin zamaninda, sorun kroniklesmeden ��z�lmesi gereklidir

40. T�kenmislikle M�cadele Iste karsilasilan sorunlarin ve duygusal zorluklarin paylasilabilecegi destekleyici gruplarin olusturulmasi da yararlidir Daha kidemli is arkadaslari, ise yeni baslayan kisilere ger�ek�i rol modelleri olabilmelidirler Isyerinde destekleyici bir ortam i�inde olmak kritik bir �neme sahiptir

41. T�kenmislikle M�cadele Aile d�zeyinde yapilmasi gerekenler: Is disindaki yasamda ailenin ve diger yakin kisilerin destegi vazge�ilmezdir, ayrica bu yolla kisi, isi disinda var oldugu ve takdir edildigi bir alan bulmus olacaktir (Ka�maz, 2005) G�lten Imamoglu

42. Kaynaklar: Ari G. S. ve Bal E. �. (2008). �T�kenmislik Kavrami: Bireyler ve �rg�tler A�isindan �nemi�. Y�netim ve Ekonomi, 15(1), 131-148. Erol A., Sari�i�ek A., G�lseren S. (2007). Asistan hekimlerde t�kenmislik: Is doyumu ve depresyonla iliskisi. Anadolu Psikiyatri Dergisi, 8(4), 241-247. G�d�k M., Erol S., Yagcibulut �., Ugur Z., �zvaris S.B., Aslan D. (2005). Ankara�da bir tip fak�ltesinde okuyan son sinif �grencilerde t�kenmislik sendromu. S�rekli Tip Egitimi Dergisi, 14,169-73. Ka�maz N. (2005). T�kenmislik (Burnout) sendromu. Ist Tip Fak Derg, 68, 29-32. Psikeart Dergisi, 2011(15).

43. TESEKK�RLER

IZMIR Y KSEK TEKNOLOJI ENSTIT S

IZMIR Y KSEK TEKNOLOJI ENSTIT S

Presentation Transcript

IZMIR Y KSEK TEKNOLOJI ENSTIT S