Διάρκεια: Ένα τετράμηνο Τάξη: Β΄ Λυκείου Ώρες: 28 περίπου (14 δίωρα)

1. «Ο καημός του θανάτου τόσο με πυρπόλησε, που η λάμψη μου επέστρεψε στον ήλιο… Ένα ταξίδι στον ποιητικό κόσμο του Οδυσσέα Ελύτη με όχημα την ποιητική του συλλογή Έξη και μία τύψεις για τον ουρανό.» Πρόταση για ερευνητική εργασία στη Β΄ ΛυκείουΔημιουργός: Θωμάς Μπεχλιβάνης, Σχολικός Σύμβουλος ΠΕ02 Διάρκεια: Ένα τετράμηνο Τάξη: Β΄ Λυκείου Ώρες: 28 περίπου (14 δίωρα)

2. Γενικοί στόχοι • Με επίκεντρο τις Έξη και μία τύψεις για τον ουρανό, να έλθουν σε επαφή οι μαθητές με το συνολικό ποιητικό έργου του Ο. Ελύτη, να εντοπίσουν, να μελετήσουν και να αναδείξουν τις βασικότερες πλευρές του (θέματα, σύμβολα, εκφορά, ποιητικό όραμα). • Να συσχετίσουν την ποιητική του δημιουργία με τον ιδιότυπο δοκιμιακό του λόγο, να κατανοήσουν δηλαδή την ενότητα σκέψης, συνείδησης και ποιητικής πράξης. • Να διερευνήσουν το ιστορικό υπόβαθρο της ποιητικής του δημιουργίας και τη σύνδεσή της με τα πνευματικά και καλλιτεχνικά ρεύματα της εποχής του. • Να αναζητήσουν τις σχέσεις του έργου του με τη ζωγραφική και τη μουσική και να κατανοήσουν έτσι τη βαθύτερη ενότητα ανάμεσα στις διάφορες εκφάνσεις της καλλιτεχνικής δημιουργίας.

3. Γενικοί στόχοι • Να καταλήξουν σε κάποια συμπεράσματα, σε μια συνολική αποτίμηση του ποιητικού και του πνευματικού έργου του ποιητή, και να αναρωτηθούν εάν το έργο αυτό δίνει απαντήσεις σε προβλήματα του σημερινού ανθρώπου και της κοινωνίας μας. • Να γίνουν ευαίσθητοι δέκτες του ποιητικού λόγου γενικότερα, επαρκείς και υποψιασμένοι αναγνώστες των λογοτεχνικών έργων, να αποκτήσουν κριτήρια αξιολόγησης και δυνατότητες κατανόησης των παραγόντων που συμβάλλουν ή επιδρούν στη δημιουργία τους. • Να ανακαλύψουν την αξία του διαδικτύου σε τομείς που δεν είχαν ίσως υποψιαστεί, να αναπτύξουν ικανότητες συνεργασίας, να αισθανθούν την αξία της συμμετοχής σε ένα κοινό έργο και τη χαρά της δημιουργίας που μπορεί να προκύπτει από αυτό, τόσο σε ατομικό όσο και σε ομαδικό επίπεδο. • Να διευρύνουν τις δυνατότητές τους στη χρήση των νέων μέσων παρουσίασης και στη σύνταξη πολυτροπικών κειμένων.

4. Πρώτη ενότητα, τρία δίωρα (1η – 6η ώρα): Εισαγωγή στη ζωή και το έργο του Ο. Ελύτη Οι μαθητές δουλεύουν σε επίπεδο τάξης και σε ομάδες που οργανώνονται «αυθόρμητα» κατά τη διάρκεια της διδασκαλίας. Στη φάση αυτή θα σχηματιστούν σταδιακά οι πέντε μόνιμες ομάδες. Μετά από μια σύντομη εισαγωγή (με καταιγισμό ερωτήσεων), διερευνούν, εργαζόμενοι σε φύλλα εργασίας, τα εξής θέματα: Α) Η ζωή και το έργο του Ο. Ελύτη - ένταξη στο ιστορικό πλαίσιο. Β) Η θέση του Ελύτη στην ιστορία της Ν.Ε. Λογοτεχνίας του 20ου αιώνα. Η Γενιά του 1930. Γ) Βασικές έννοιες που σχετίζονται με την ποιητική του Ελύτη: Μοντερνισμός, Υπερρεαλισμός, Ελληνικότητα - Παράδοση, «δεύτερη πραγματικότητα». Δ) Ο εικαστικός Ελύτης. Ε) Ο μελοποιημένος Ελύτης (συλλογές – ποιήματα – συνθέτες τραγουδιστές)

5. Στόχοι στην πρώτη ενότητα • Να αποκτήσουν οι μαθητές μια γενική εικόνα της ζωής και του έργου του ποιητή. • Να τον εντάξουν μέσα στο ιστορικό πλαίσιο της εποχής του (ελληνικό και ευρωπαϊκό). • Να αντιληφθούν τη σημασία της παρουσίας του στα ελληνικά γράμματα και ιδιαίτερα στη σύγχρονη ελληνική ποίηση. • Να συνδέσουν το έργο του με τα καλλιτεχνικά κινήματα της εποχής του αλλά και με τα πνευματικά αιτήματα της χώρας του (μοντερνιστής, υπερρεαλιστής; δημιουργική επανασύνδεση με την ελληνική παράδοση). • Να ανιχνεύσουν την ιδιαίτερη σχέση του έργου του με την εικαστική δημιουργία. • Να ανακαλύψουν την πληθώρα των μελοποιημένων έργων του από Έλληνες συνθέτες και να στοχαστούν σχετικά με την επίδραση που αυτά άσκησαν στη διαμόρφωση της σύγχρονης νεοελληνικής ευαισθησίας.

6. Δραστηριότητες • Να καταρτίσουν ένα χρονολόγιο της ζωής και του έργου του Ελύτη, με αντιστοίχιση στα σημαντικότερα ιστορικά γεγονότα κατά τη διάρκεια του βίου του. • Να ερευνήσουνπαρουσιάσουν συνοπτικά την προσωπική του συμμετοχή στον πόλεμο του 40 και την επίδραση που αυτή άσκησε στο έργο του. • Να ανακοινώσουν μια μικρή εργασία για τη γενιά του 30 και τη θέση του Ελύτη μέσα σ’ αυτή (σχέσεις, επιρροές, διαφοροποιήσεις). • Να αναζητήσουν και να παρουσιάσουν το περιεχόμενο των εννοιών Μοντερνισμός, Υπερρεαλισμός, Ελληνικότητα – Παράδοση, «δεύτερη πραγματικότητα», σε σχέση με το έργο του ποιητή.

7. Δραστηριότητες • Να συγκροτήσουν έναν κατάλογο ζωγράφων με τους οποίους ασχολείται ο Ελύτης και να προβάλουν μια ενδεικτική «πινακοθήκη» εικαστικών έργων του ή έργων αναφοράς από τον ίδιο (π.χ. Θεόφιλος), με μια μικρή εισαγωγή για τη σχέση του με τη ζωγραφική. • Να καταρτίσουν έναν κατάλογο μελοποιημένων έργων του Ελύτη και να παρουσιάσουν ένα δείγμα τους στην τάξη. (Οι δραστηριότητες αυτές θα συμπληρώνονται και θα τροφοδοτούν το project, καθώς αυτό θα προχωρά. Όπου υπάρχει οι λέξεις «εργασία» και «κείμενο», εννοούνται και στην πολυτροπική τους διάσταση.)

8. Πηγές - Κείμενα Βιογραφία - εργογραφία • http://el.wikipedia.org/wiki/%CE%9F%CE%B4%CF%85%CF%83%CF%83%CE%AD%CE%B1%CF%82_%CE%95%CE%BB%CF%8D%CF%84%CE%B7%CF%82 • http://www.koinotopia.gr/index.php?option=com_content&view=article&id=625%3A-1911-1996&catid=16%3A2010-07-12-21-15-46&Itemid=12&lang=el Χρονολόγιο του Δημήτρη Δασκαλόπουλου • http://www.ekebi.gr/frontoffice/portal.asp?cpage=NODE&cnode=461&t=169 Ε.ΚΕ.ΒΙ.

9. Πηγές - Κείμενα Ο Ελύτης στον πόλεμο του 40 • Ανοιχτά Χαρτιά, «Το χρονικό μιας δεκαετίας», σελ. 322-326 • http://panagiotisandriopoulos.blogspot.gr/2011/10/blog-post_28.html

10. Πηγές - Κείμενα • Για τη γενιά του 30, τον μοντερνισμό, σουρεαλισμό και «ελληνικότητα», «δεύτερη πραγματικότητα»

11. Πηγές - Κείμενα • Λεξικό λογοτεχνικών όρων • Εισαγωγή από το βιβλίο Ν.Ε. Λογοτεχνίας της Β΄ Λυκείου • http://www.eenscongress.eu/?main__page=1&main__lang=de&eensCongress_cmd=showPaper&eensCongress_id=170Το περιοδικό Νέα Γράμματα • http://eapilektoi.blogspot.gr/2011/04/30-30.html • http://literatureattack.blogspot.gr/2012/02/blog-post_19.html • http://el.wikipedia.org/wiki/%CE%A5%CF%80%CE%B5%CF%81%CF%81%CE%B5%CE%B1%CE%BB%CE%B9%CF%83%CE%BC%CF%8C%CF%82(Υπερρεαλισμός) • http://www.nnet.gr/cogito/cogito%20downloads/cog06_p.6-9.pdf (Ελληνικότητα και γενιά του 30: Τζιόβας)

12. Πηγές - Κείμενα • Ανοιχτά χαρτιά, “Το χρονικό μιας δεκαετίας»: Η συνάντηση του Ελύτη με τους σημαντικότερους εκπροσώπους της γενιάς του (Σεφέρη, Εγγονόπουλο, Σαραντάρη, Γκάτσο)∙ ιδιαίτερα με την ομάδα Κατσίμπαλη. Οι πρώτες δημοσιεύσεις το 1935 (σελ. 282 – 288). • Η συνάντηση του Ελύτη με τον υπερρεαλισμό και τον Εμπειρίκο, όπ. π, σελ. 276 – 281 (ιδιαίτερη βαρύτητα στην τελική παράγραφο της ενότητας): «Έντονα τα δύο αυτά ρεύματα πάλευαν να με παρασύρουν. Ήμουν έτοιμος και για τα δυο, γεννημένος και για τα δυο, τόσο, που μόλις αφηνόμουνα στο ένα ένιωθα προδότης του άλλου κι έπρεπε ο μικρός αυτός σταυρός ν’ αλλάξει σχήμα μέσα μου, γιατί δεν ήταν το ζώδιο του μαρτυρίου που ένιωθα να μ’ ελκύει αλλά το ζώδιο του βέλους του ατέρμονος και του φλεγομένου.»

13. Πηγές - Κείμενα Για τη «δεύτερη πραγματικότητα» • Ανοιχτά Χαρτιά, «Πρώτα – πρώτα», σελ. 18 – 19 • http://www.babiniotis.gr/wmt/webpages/index.php?lid=1&pid=16&apprec=93 (Μπαμπινιώτης) «Δεύτερη πραγματικότητα» και γλώσσα • Υπάρχουνε στη ζωή του ανθρώπου στιγμές, που… δείχνουν λουσμένο σε φως παράξενο το γύρω του κόσμο, γυμνωμένο από την καθημερινή του σημασία και φανερωμένο με μιαν άλλη, μια πρωτοείδωτη – την αληθινή του άραγε; – φυσιογνωμία… Απλά, γήινα, ανθρώπινα, είναι τα ίδια πράγματα, οι ίδιες πράξεις που παρουσιάζονται σ ε μ ι α δ ε ύ τ ε ρ η κ α τ άσ τ α σ η πιο αληθινή από την πρώτη, μια κατάσταση που για να την ξεχωρίσουμε θα ’πρεπε να την ονομάσουμε υπερπραγματική.» Ανοιχτά Χαρτιά «Τέχνη – Τύχη – Τόλμη», σελ. 102 • Breton: «Πιστεύω στη μελλοντική συγχώνευση αυτών των δύο καταστάσεων —που εξωτερικά δείχνουν τόσο αντιφατικές — του ονείρου και της πραγματικότητας, σε ένα είδος απόλυτης πραγματικότητας, μιας υπερπραγματικότητας.»

14. Πηγές - Κείμενα Για τη «δεύτερη πραγματικότητα» • «Όλοι μαζί, ποιητές, μουσικοί, καλλιτέχνες, παρ’ όλες τις μεγάλες τους διαφορές, κάποτε και χάρη σ’ αυτές, δεν κάνουν στο βάθος – και στο πλάτος των αιώνων – παρά να συγκροτούν τη δεύτερη κατάσταση του κόσμου. Είναι ανοιχτή σε όλους και ίσαμε σήμερα που μιλάμε δεν ευρέθηκε δαιμόνιο στρατιωτικό ικανό να αποκόψει τις στενωπούς. Απλώς κάποτε η πρόσβαση γίνεται τόσο πιο δύσκολη, όσο η ανθρώπινη ηλιθιότητα πιο παχυλή. Κανένας δεν είναι υποχρεωμένος να ενδιαφέρεται για την Ποίηση. Άπαξ όμως κι ενδιαφέρεται είναι υποχρεωμένος να “γνωρίζει να μεταβαίνει” σ’ αυτή τη δεύτερη κατάσταση, να περπατεί και στον αέρα και στο νερό.» (Ανοιχτά χαρτιά, «Τα κορίτσια», σελ. 144-145) • «… εντός του κόσμου τούτου εμπεριέχεται και με τα στοιχεία του κόσμου τούτου ανασυντίθεται ο άλλος κόσμος, ο “πέραν”, η δεύτερη πραγματικότητα, η υπερτοποθετημένη επάνω σ’ αυτήν που παρά φύσιν ζούμε. Είναι μια πραγματικότητα που τη δικαιούμαστε και που από δική μας ανικανότητα δεν αξιωνόμαστε». (Εν λευκώ, «Λόγος στην Ακαδημία της Στοκχόλμης», σελ. 321)

15. Πηγές - Κείμενα Ελύτης και ζωγραφική. Κολάζ - φωτογραφικό υλικό • Ανοιχτά χαρτιά, Εν λευκώ (μελέτες και αναφορές σε ζωγράφους, μοντερνισμός, ελληνική παράδοση) • Εν λευκώ, «Τα μικρά έψιλον, Οι συνεικόνες», σελ. 261-263 • http://www.google.gr/ Κολάζ Ελύτη • http://www.elytis.edicypages.com/526404158870

16. Πηγές - Κείμενα Ελύτης και ζωγραφική. Κολάζ - φωτογραφικό υλικό • «…Να γιατί ευγνωμονώ τους ζωγράφους. Για την ευγνωμοσύνη που δείχνουν κι εκείνοι απέναντι στην ύλη και στις δυνατότητες που τους προσφέρει να τη μετασχηματίζουν και να της δίνουν έναν αέρα —μη φοβόμαστε τον όρο— αθανασίας. Η σταθερή, η οριστική, η μη ακυρώσιμη πραγματικότητα οφείλεται στα χέρια τους· που, μετατοπίζοντας πολλές φορές κάτι ελάχιστο, αποσπούν την αίσθηση από το αντικείμενο που την προκαλεί, τη χειρίζονται κατά διαφορετικό τρόπο και αποκαλύπτουν σ’ εμάς τους άλλους μια κάτοψη του κόσμου πλησιέστερη προς την πραγματική, εάν μπορεί να το πει αυτό κανένας. Που εντούτοις είναι αλήθεια. Λίγο δεξιότερα, λίγο ψηλότερα, λίγο πιο κόκκινο, λίγο πιο κίτρινο, κι ευθύς να: το φωτάκι ανάβει στον Παράδεισο των κατανοούντων.» «Εν λευκώ, Ιδιωτική οδός», σελ. 387-388

17. Πηγές - Κείμενα Ελύτης και ζωγραφική. Κολάζ - φωτογραφικό υλικό • «Γεγονότα ενός αποσπασμένου από τα ημερολόγια Ιουλίου… όπου όλα γίνονται γύρω σου πιστευτά… Με στραμμένη τη ράχη του ένας Κούρος, και, στο βάθος, κάποιο παλαιών καιρών πλεούμενο ανάμεσα σε δύο ξερονήσια…»

18. Δεύτερη ενότητα, 9 δίωρα (7η – 24η ώρα) 4ο δίωρο (7η – 8η ώρα), ολομέλεια • Ανάγνωση της συλλογής Έξη και μία τύψεις για τον ουρανό(ακούγεται ο Ελύτης). επεξηγήσεις – διευκρινήσεις (χρόνος δημιουργίας του έργου, ιστορικό πλαίσιο αναφοράς, η θέση της συλλογής στο έργο του Ελύτη). Σύνδεση με το Άξιον Εστί. Κατά τη διάρκεια του 4ου δίωρου ορίζονται τα πέντε θέματα προς διερεύνηση.

19. Έξη και μία τύψεις για τον ουρανό«Ο αγράμματος και η ωραία» • Εκείνη • Μόνη της, Όρθια, με τα λιγοστά της νύχτας κατοικίδια • – το φύσημα της δεντρολιβανιάς και την αθάλη του • καπνού απ’ τα καμίνια – στης θαλάσσης την έμπαση • αγρυπνούσε • Αλλιώς ωραία!... • ……………………………………………………………………………………….. • Καθαρότη απίστευτη άφηνε, σε μέγα βάθος μέσα της, το • αληθινό τοπίο να φανεί, • Όπου, σιμά στον ποταμό, παλεύανε τον Άγγελο οι μαύ- • ροι ανθρώποι, δείχνοντας με ποιον τρόπο γεννιέται η • ομορφιά • Ή αυτό που εμείς, αλλιώς, το λέμε δάκρυ» • …………………………………………………………………………………….. • «Μακριά απ’ τη λοιμική της πολιτείας, ονειρεύτηκα στο • πλάι της μιαν ερημιά, όπου το δάκρυ να μην έχει νόη- • μα. Κι όπου το μόνο φως να ’ναι από την πυρά που • κατατρώγει όλα μου τα υπάρχοντα.

20. Έξη και μία τύψεις για τον ουρανό«Ο αγράμματος και η ωραία» • »Ώμο τον ώμο οι δυο μαζί ν’ αντέχουμε το βάρος από • τα μελλούμενα, ορκισμένοι στην άκρα σιγαλιά και • στη συμβασιλεία των άστρων… • »Σα να μην κάτεχα ο αγράμματος, πως είναι εκεί ακρι- • βώς, μέσα στην άκρα σιγαλιά, που ακούγονται οι πιο • αποτρόπαιοι κρότοι • »Και πως, αφ’ ότου αβάσταχτη έγινε στου αντρός τα • στέρνα η μοναξιά, σκόρπισε κι έσπειρε άστρα!».

21. Έξη και μία τύψεις για τον ουρανό«Η αυτοψία» Λοιπόν, ευρέθηκε ο χρυσός της λιόριζας να ’χει σταλά- ξει στα φύλλα της καρδιάς του. Κι από τις τόσες φορές όπου ξαγρύπνησε, σιμά στο κη- ροπήγιο, καρτερώντας τα χαράματα, μια πυράδα πα- ράξενη του ’χε αρπάξει τα σωθικά. Λίγο πιο κάτω από το δέρμα, η κυανωπή γραμμή του ο- ρίζοντα έντονα χρωματισμένη, Και άφθονα ίχνη γλαυ- κού μέσα στο αίμα. Οι φωνές των πουλιών, που ’χε σ’ ώρες μεγάλης μονα- ξιάς αποστηθίσει, φαίνεται να ξεχύθηκαν όλες μαζί, τόσο που δεν εστάθη βολετό να προχωρήσει σε με- γάλο βάθος το μαχαίρι….  ……………………………………………………………………………………. Όσο γι’ αυτά τα ψήγματα φωτιάς πάνω στην ήβη, δεί- χνουν ότι στ’ αλήθεια πήγαινε πολλές ώρες μπροστά, κάθε φορά όπου έσμιγε γυναίκα. Θα ’χουμε πρώιμους καρπούς εφέτος.

22. Έξη και μία τύψεις για τον ουρανό«Ο ύπνος των γενναίων» Μυρίζουν ακόμη λιβανιά, κι έχουν την όψη καμένη από το πέρασμά τους στα Σκοτεινά Μεγάλα Μέρη.  Κει που μεμιάς τους έριξε το Ασάλευτο Μπρούμυτα, σ’ ένα χώμα που κι η πιο μικρή ανεμώνα του θά ’φτανε να πικράνει τον αέρα του Άδη ……………………………………………………………………………….. Κει τους απάλλαξε ο Καιρός Και καμιά ρυτίδα ή τύψη, αλλά σε βάθος μέγα Το παλιό αμνημόνευτο αίμα που αρχινούσε με κόπο να χαράζεται, μέσα στη μελανάδα τ’ ουρανού   Ήλιος νέος, αγίνωτος ακόμη, ……………………………………………………………………………………….. Κι απαρχής Κοιλάδες, Όρη, Δέντρα, Ποταμοί, Πλάση από γδικιωμένα αισθήματα έλαμπε, απαράλλαχτη και αναστραμμένη, να τη διαβαίνουν οι ίδιοι τώρα, με θανατωμένο μέσα τους το Δήμιο, Χωρικοί του απέραντου γαλάζιου! ……………………………………………………………………………………… Διάβαζαν άπληστα τον κόσμο με τα μάτια τ’ ανοιχτά για πάντα, κει που μεμιάς τους έριξε το Ασάλευτο Μπρούμυτα, κι όπου με βία κατέβαιναν οι γύπες να ευ- φρανθούν τον πηλό των σπλάχνων τους και το αίμα.

23. Έξη και μία τύψεις για τον ουρανό«Ο ύπνος των γενναίων – Παραλλαγή» Δίχως μήνες και χρόνοι να λευκαίνουν το γένι τους, με το μάτι εγύριζαν τις εποχές, ν’ αποδώσουν στα πρά- γματα το αληθινό τους όνομα, Και στο κάθε βρέφος που άνοιγε τα χέρια, ούτε μία ηχώ, μονάχα το μένος της αθωότητας που ολοένα δυνά- μωνε τους καταρράχτες… Μια σταγόνα καθαρού νερού, σθεναρή πάνω απ’ τα βά- ραθρα, την είπανε Αρετή και της έδωσαν ένα λιγνό αγορίστικο σώμα. Όλη μέρα τώρα η μικρή Αρετή κατεβαίνει κι εργάζεται σκληρά στα μέρη όπου η γη από άγνοια σήπονταν, κι είχαν οι άνθρωποι ανεξήγητα μελανουργήσει, Αλλά τις νύχτες καταφεύγει πάντα εκεί ψηλά στην αγκα- λιά του Όρους, καθώς μέσα στα μαλλιαρά στήθη του Αντρός.

24. Έξη και μία τύψεις για τον ουρανό«Λακωνικόν» Ο καημός του θανάτου τόσο με πυρπόλησε, που η λάμψη μου επέστρεψε στον ήλιο. Κείνος με πέμπει τώρα μέσα στην τέλεια σύνταξη της πέτρας και του αιθέρος, Λοιπόν, αυτός που γύρευα, ε ί μ α ι. Ω λινό καλοκαίρι, συνετό φθινόπωρο, Χειμώνα ελάχιστε, Η ζωή καταβάλλει τον οβολό του φύλλου της ελιάς Και στη νύχτα μέσα των αφρόνων μ’ ένα μικρό τριζόνι κατακυρώνει πάλι το νόμιμο του Ανέλπιστου.

25. Έξη και μία τύψεις για τον ουρανό«Καταγωγή του τοπίου ή Το τέλος του Ελέους» Άδραξε μυτερό χαλίκι, κι αργά, με δεξιοσύνη, ο ήλιος, πάνω απ’ τον ώμο της Κόρης του Ευθυδίκου, χάραξε τα πτερύγια των ζεφύρων. Το φως δουλεύοντας τη σάρκα μου, φάνηκε μια στιγμή στο στήθος το μενεξεδί αποτύπωμα, κει που η τύψη μ’ άγγιξε κι έτρεχα σαν τρελός. Ύστερα, μες στα πλάγια φύλλα ο ύπνος μ’ αποστέγνωσε, κι έμεινα μό- νος. Μόνος. Ζήλεψα τη σταλαγματιά που απαρατήρητη δόξαζε τα σκίνα. Όμοια νά ’μουν στο έκπαγλο μάτι που αξιώ- θηκε να δει το τέλος του Ελέους!

26. Έξη και μία τύψεις για τον ουρανόΚαταγωγή του τοπίου ή Το τέλος του Ελέους» Ή μήνα κι ήμουν; Στην τραχύτη του βράχου, ανάρραγου από την κορφή ως τα βάραθρα, γνώρισα τα πεισμα- τικά σαγόνια μου. Που σπάραζαν το κτήνος μέσα στον άλλον αιώνα. Και η άμμο πέρα, κατακαθισμένη από την ευφροσύνη που μού ’δωκεν η θάλασσα, κάποτε, σαν βλαστήμη- σαν οι άνθρωποι κι άνοιγα τις οργιές με βιάση να ξε- δώσω μέσα τηςνά ’ταν αυτό που γύρευα; Η αγνό- τητα; Το νερό αναστρέφοντας το ρέμα του, μπήκα στο νόημα της μυρσίνης όπου φυγοδικούν οι ερωτευμένοι. Ά- κουσα ξανά το μετάξι που έψαυε τα τριχωτά μου στη- θη ασθμαίνοντας. Και η φωνή «χρυσέ μου», νύχτα, μέσα στη ρεματιά, που έκοβα το στερνό πρυμνήσιο των άστρων και πρόσεχε να πάρει σχέδιο τ’ αη- δόνι.

27. Έξη και μία τύψεις για τον ουρανό«Καταγωγή του τοπίου ή Το τέλος του Ελέους» ……………………………………………………………………….. Τέτοιες χρονιές—α ναι— θά ’ταν που εργαζόμουν να γίνει τόσο τρυφερό το απέ- ραντο γαλάζιο! Είπα. Και στρέφοντας το πρόσωπο, μες στο φως ξανά το αντίκριζα να με ατενίζει. Δίχως έλεος. Κι ήταν αυτό η αγνότητα. Όμορφη, κι απ’ των χρόνων το σκίασμα συλλογισμένη, κάτω από τον σημαφόροτου ήλιου, η Κόρη του Ευ- θυδίκου δάκρυζε Που μ’ έβλεπε να περπατώ, πάλι μέσα στον κόσμο αυ- τον, χωρίς Θεούς, αλλά βαρύς απ’ ό,τι, ζώντας, αφαι- ρούσα του θανάτου. Μονομιάς, η σκιά της χελιδόνας θέρισε τα βλέμματα των νοσταλγών της: Μεσημέρι.

28. «Ο άλλος Νώε» Έξη και μία τύψεις για τον ουρανό Έριξα τους ορίζοντες μες στον ασβέστη, και με χέρι αργό αλλά σίγουρο πήρα να χρίσω τους τέσσερεις τοίχους του μέλλοντός μου. Η ασέλγεια, είπα, είναι καιρός ν’ αρχίσει τώρα το ιερα- τικό της στάδιο, και σε μια Μονή Φωτός ν’ ασφαλί- σει την υπέροχη στιγμή που ο άνεμος έξυσε λίγο συν- νεφάκι πάνω από τα’ ακρότατο δέντρο της γης. Κείνα που μόνος μόχθησα να βρω, για να κρατήσω το ύφος μου μέσα στην καταφρόνια, θά ’ρθουν—από το δυνατό του ευκαλύπτου οξύ ως το θρόισμα της γυ- ναίκας—να σωθούν στης ασκητείας μου την Κιβωτό. Και το πιο μακρινό και παραγκωνισμένο ρυάκι, κι απ’ τα πουλιά το μόνο που μ’ αφήκαν, το σπουργίτι, κι από το πενιχρό της πίκρας λεξιλόγιο, δύο, καν τρία, λόγια: ψ ω μ ί , κ α η μ ό ς , α γ ά π η…

29. Έξη και μία τύψεις για τον ουρανό«Ο άλλος Νώε» (΄Ω Καιροί που στρεβλώσατε το ουράνιο τόξο, κι απ’ το ραμφί του σπουργιτιού αποσπάσατε το ψίχουλο, και δεν αφήσατε μήτε μια τόση-δα φωνούλα καθαρού νε- ρού να συλλαβίσει στη χλόη την αγάπη μου, Εγώ, που αδάκρυτος υπόμεινα την ορφάνια της λάμψης, ώ Καιροί, δε συγχωρώ.) Κι όταν, ο ένας του άλλου τρώγοντας τα σπλάχνα, λιγο- στέψει ο άνθρωπος κι από τη μια στην άλλη Γενεά, κυλώντας το Κακό, αποθηριωθεί μες στο παν- τερειπωτικό ουράνιο, Τα λευκά της μοναξιάς μου μόρια, πάνω από τη σκουριά του χαλασμένου κόσμου στροβιλίζοντας, θα παν να δικαιώσουν τη μικρή μου σύνεση

30. Έξη και μία τύψεις για τον ουρανό«Ο άλλος Νώε» Κι αρμοσμένα πάλι τους ορίζοντες μακριά θ’ ανοίξουν, ένα-ένα στα χείλη του νερού να τρίξουν τα λόγια τα πικρά, Το παλιό μου της απελπισίας νόημα δίνοντας Ωσάν δάγκωμα σε φύλλο ουρανικού ευκαλύπτου, η αγία των ηδονών ημέρα να μυρίσει Και γυμνή ν’ ανέβει το ρέμα του Καιρού η Γυναίκα η Χλοοφόρος Που μ’ αργότη ανοίγοντας βασιλική τα δάχτυλα, μια για πάντα θα στείλει το πουλί Στων ανθρώπων τον ανίερο κάματο, από κει που έσφαλε ο Θεός, να στάξει Τρίλια της Παράδεισος!

31. Έξη και μία τύψεις για τον ουρανό«Εφτά μέρες για την αιωνιότητα» ΚΥΡΙΑΚΗ.—Πρωί, στο Ναό του Μοσχοφόρου. Λέω: να γίνει αληθινή σα δέντρο η ωραία Μυρτώ και τ’ αρνά- κι της, κοιτάζοντας ίσια στα μάτια το δολοφόνο μου, για μια στιγμή, να τιμωρήσει το πικρότατο μέλλον. ΔΕΥΤΕΡΑ.—Παρουσία χλόης και νερού στα πόδια μου. Που θα πει πως υπάρχω. Πριν ή μετά το βλέμμα που θα μ’ απολιθώσει, το δεξί χέρι ψηλά κρατώντας ένα πελώριο γαλάζιο Στάχυ. Για να ιδρύσω τα Νέα Ζώ- δια. ΤΡΙΤΗ.—Έξοδος των αριθμών. Πάλη του 1 με το 9 σε μια παραλία πανέρημη, γεμάτη μαύρα βότσαλα, φύ και σωρούς μεγάλες ραχοκοκαλιές θηρίων στα βρά- χια. Τα δυο παλιά και αγαπημένα μου άλογα, χρεμετίζοντας όρθια πάνω από τους ατμούς που ανεβάζει το θειάφι της θαλάσσης.

32. Έξη και μία τύψεις για τον ουρανό «Εφτά μέρες για την αιωνιότητα» ΤΕΤΑΡΤΗ.—Από την άλλη μεριά του Κεραυνού. Το κα- μένο χέρι που θα ξαναβλαστήσει. Να ισιώσει τις πτυ- χές του κόσμου. ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ.—«Της Μεταμορφώσεως» των γυναικών που αγάπησα χωρίς ελπίδα: Ηχώ: Μα-ρί-νααα! Ε- λέ-νηηη! Κάθε χτύπος καμπάνας, κι από μια πασχα- λιά στην αγκαλιά μου. Ύστερα φως παράξενο, και δύο ανόμοια περιστέρια που με τραβούν ψηλά σ’ ένα μεγάλο κισσοστολισμένο σπίτι. ΣΑΒΒΑΤΟ.—Κυπαρίσσι από το σόι μου, που το κόβουν άντρες βλοσυροί και αμίλητοι: γι’ αρρεβώνα ή θάνα- το. Σκάβουν το χώμα γύρω και το ραντίζουν με γα- ρυφαλλόνερο. Έχοντας εγώ κιόλας απαγγείλει τα λόγια που από- μαγνητίζουν το άπειρο!

33. ΤΑ ΘΕΜΑΤΑ 5ο – 12 δίωρο, 16 ώρες • 1η ομάδα: Η μυστική εμπειρία του έρωτα – η «επιφάνεια» της Κόρης • 2η ομάδα: Το νεκρό σώμα του ήρωα και η αναγέννηση της ζωής - η δικαίωση της θυσίας • 3η ομάδα: Τα φυσικά στοιχεία ως σύμβολα εξουδετέρωσης του θανάτου και ανανέωσης της ζωής, ως μεταστοιχειώσεις ηθικών και πνευματικών δυνάμεων. • 4η ομάδα: Η αντίληψη του Ελύτη για το ρόλο του ποιητή. Ο «ήρωας – ποιητής» και ο «ποιητής - μοναχός». • 5η ομάδα: Η ποιητική δομή και οι γλωσσικές επινοήσεις, ο αγώνας για την καλλιτεχνική μορφή.

34. Στόχοι της δεύτερης ενότητας • Να κατανοήσουν την κομβική θέση που κατέχει η συλλογή Έξη και μία τύψεις για τον ουρανό στο σύνολο της δημιουργίας του Ελύτη, ως ώριμο έργο που συμπυκνώνει όλη την προηγούμενη πορεία του, και να τη συσχετίσουν με το Άξιον Εστί, να εντοπίσουν την κοινή μήτρα της δημιουργίας τους και τις διαφορές τους στην ποιητική εκφορά. • Να διερευνήσουν τη σημασία που αποδίδει ο Ελύτης στην, καταλυτική για την ανθρώπινη ζωή, δύναμη του έρωτα, η οποία στα έργα του συμβολίζεται συνήθως με την «επιφάνεια» της Κόρης. • Να κατανοήσουν τη σημασία της θυσίας και το νόημα της δικαιοσύνης, έτσι όπως ο Ελύτης τα αντιλαμβάνεται, και να προβληματιστούν σχετικά με αυτό που αποκαλεί (με ποικίλους όρους) «αποκατάσταση της πραγματικότητας», κάτι που στο ποιητικό του έργο υλοποιείται μέσα από το σχήμα της αναστροφής. 

35. Στόχοι της δεύτερης ενότητας • Να απαντήσουν στο ερώτημα γιατί ο Ελύτης αναγορεύει τα φυσικά στοιχεία (ήλιος, φως, λουλούδια, φυτά, νερό, θάλασσα) σε βασικά σύμβολα και αλληγορίες στην ποιητική του γλώσσα, να παρακολουθήσουν τις τροπές τους στην πορεία του έργου του και να μελετήσουν τον τρόπο με τον οποίο συμβάλλουν στη συγκρότηση του ποιητικού νοήματος – μηνύματος. • Να διερευνήσουν τον ρόλο που επιφυλάσσει ο ποιητής για τον εαυτό του – επομένως και για τους ομοτέχνους του – στον αγώνα για την αποκάλυψη της αλήθειας και τη δικαίωση της ζωής. Στο πλαίσιο αυτό, να μελετήσουν τις απόψεις του για τις σχέσεις Ποίησης και Ιστορίας (ελευθερίας – καταναγκασμού) και να αναπτύξουν τις δικές τους απόψεις. • Να ανιχνεύσουν τους τρόπους με τους οποίους ο Ελύτης συγκροτεί το κειμενικό σώμα των έργων του, τις τεχνικές, τη δομή, τη γλώσσα, και να στοχαστούν επάνω στη σχέση ανάμεσα στην έμπνευση (ή την πρωτογενή συγκίνηση) και την κειμενική πραγμάτωσή της. • Να εξοικειωθούν με τη γλώσσα της λογοτεχνικής κριτικής, στο βαθμό που θα χρησιμοποιηθούν τέτοια κείμενα με αντικείμενό τους έργα του Ελύτη.

36. Δραστηριότητες στη δεύτερη ενότητα Η κάθε ομάδα (χωρισμένη συχνά σε υποομάδες), με τη βοήθεια φύλλων εργασίας και την καθοδήγηση του καθηγητή, που έχει και την ευθύνη της επιλογής των κειμένων: •  Διερευνά το θέμα της στα ποιήματα ή τα αποσπάσματα των Τύψεων που σχετίζονται μ’ αυτό. Εντοπίζει τα στοιχεία ή τα μοτίβα εκείνα που το συνθέτουν ή το διαμορφώνουν και προβαίνουν σε παρατηρήσεις για το ρόλο και τη λειτουργία τους στην οικοδόμηση του ποιητικού νοήματος του έργου. • Επεκτείνει τη διερεύνηση αυτή σε κείμενα άλλων έργων, κατά προτίμηση πρώτα στο Άξιον Εστί, λόγω της συνάφειάς του με τις Τύψεις, και κατόπιν στις άλλες συλλογές. • Εντοπίζει στα προγενέστερα των Τύψεων και του Άξιον Εστί έργα την πηγή ή την πρώτη εμφάνιση των στοιχείων του θέματός τους και παρακολουθεί την εξέλιξή του μέχρι τις δύο συλλογές. Εξετάζει τους τρόπους με τους οποίους ο ποιητής κεφαλαιοποιεί τις προηγούμενες κατακτήσεις του στη φάση της ωριμότητάς του. • Συνεχίζει τη διερεύνηση αυτή στα μεταγενέστερα έργα μέχρι το τέλος της ποιητικής πορείας του Ελύτη. Μελετά την εξέλιξη του θέματος, τα νέα στοιχεία ή μοτίβα που προστίθενται σ’ αυτό, τις μεταλλάξεις του μέσα στο νέο ποιητικό ή κειμενικό περιβάλλον, τον τρόπο με τον οποίο γίνεται αντικείμενο επεξεργασίας από τον ποιητή, για να αναδείξει μία νέα πτυχή του ποιητικού του οράματος. • Συσχετίζει τα ποιητικά κείμενα με αποσπάσματα του δοκιμιακού έργου του Ελύτη και διερευνά την ενότητα θεωρίας και ποιητικής πράξης, ποιητικής σκέψης και κειμενικής πραγμάτωσης, ζωής και ποίησης εν τέλει.

37. Δραστηριότητες στη δεύτερη ενότητα • Μελετά κείμενα άλλων (κριτικών κτλ) για το έργο του Ο. Ελύτη, αναζητά από αυτά βοήθεια για την πληρέστερη κατανόησή του και προβαίνει σε παρατηρήσεις και αποτιμήσεις για την ευστοχία τους. • Συνεργάζεται με τις άλλες ομάδες, εκεί όπου τα θέματά τους συμπλέκονται στα ίδια κείμενα, ή χρειάζεται να διασταυρώσουν το υλικό και τα συμπεράσματά τους για να μελετήσουν και να παρουσιάσουν στην τάξη κάποια νέα πλευρά σχετική με αυτά άμεσα ή έμμεσα. Π.χ., να ερευνήσουν και να παρουσιάσουν από κοινού: • τον τρόπο με τον οποίο συνευρίσκονται δύο ή περισσότερα θέματα στο ίδιο κείμενο και συνεργούν στην οικοδόμηση του ποιητικού ή άλλου νοήματός, π.χ. η συμπλοκή του φωτός και του ήλιου με την «επιφάνεια» της Κόρης, η συνέργεια Κόρης και ποιητή – ήρωα ή η ταύτιση ήλιου και ποιητή – ήρωα στον αγώνα για την αποκατάσταση του κόσμου και τη δικαίωση της ζωής, • πλευρές της αντιπαλότητας Ποίησης (ανιδιοτέλεια, αγνότητα, ελευθερία του σώματος και της σκέψης, δικαιοσύνη) και Ιστορίας – Εξουσίας (σκοπιμότητα, διαστρέβλωση, καταναγκασμός, ποικίλες μορφές δουλείας), με αφορμή τη σημασία του έρωτα ή τον ρόλο του ποιητή,

38. Δραστηριότητες στη δεύτερη ενότητα • τον αντίκτυπο από τη ρίψη των πρώτων ατομικών βομβών στην παγκόσμια κοινή γνώμη και τα κινήματα ειρήνης (αφορμή «Ο άλλος Νώε», από τις Τύψεις), με τη μορφή ενός ρεπορτάζ, • τις εξεγέρσεις της νεολαίας τη δεκαετία του 60 και τον Μάη του 68, τα αιτήματά της και τη συνάφειά τους με πλευρές του ποιητικού οράματος του Ελύτη, με αφορμή τη Μαρία Νεφέλη, • το ελληνικό τραγούδι του 60 και του 70 και η σχέση, προσωπική και ποιητική, με τον Νίκο Γκάτσο, • τις εικαστικές παρεμβάσεις των ζωγράφων στις εκδόσεις των έργων του Ελύτη. • Προβαίνει σε κάποιες «αφηγήσεις» στην τάξη, με βάση επί μέρους συμπεράσματα της έρευνας του θέματός της και συντονίζεται με τις άλλες ομάδες για μια κοινή «αφήγηση» ή παρουσίαση, π.χ. μια «αφήγηση» για τις Τύψεις. • Διερευνά τις σχέσεις του θέματός της με τη ζωγραφική, την εικαστική δημιουργία του Ελύτη καθώς και τις αντίστοιχες μελοποιήσεις (η τράπεζα ήδη υπάρχει και συνεχώς συμπληρώνεται), τις παρουσιάζει και εκφράζει προφορικά ή γραπτά τις απόψεις της γι’ αυτές στην τάξη. • Καταλήγει σε μια γενική σύνθεση των συμπερασμάτων της και αποφασίζει για τον τρόπο της παρουσίασής τους.

39. Πηγές – κείμενα1η ομάδα: Έρωτας – «Επιφάνεια» της Κόρης Οι πηγές και τα κείμενα που θα επιλεγούν, πρέπει να δίνουν απαντήσεις στα εξής: • Οι αντιλήψεις του Ελύτη για τον έρωτα και οι αξίες ζωής που συνδέονται μ’ αυτές. • Η πηγή της γέννησης του αρχέτυπου της Κόρης και οι ιδιότητες που αποκτά στην πορεία της ποιητικής διαδρομής του ποιητή. • Η ποικιλία των μορφών εμφάνισης και των τρόπων λειτουργίας της Κόρης. Ενσάρκωση της ομορφιάς, της αλήθειας, της αγνότητας. • Η αμφίδρομη σχέση του αρχετύπου της Κόρης (ιδεατού) και πραγματικής υπόστασης των γυναικών. • Η σχέση του δίδυμου ‘Κόρη – Ποιητής’ και η αγιότητα των αισθήσεων • Έρωτας – Κόρη - Παράδεισος

40. Πηγές – κείμενα1η ομάδα: Έρωτας – «Επιφάνεια» της Κόρης Ανοιχτά χαρτιά, «Τα κορίτσια», αποσπάσματα σελ. 136 – 137, 140 – 141, 158 – 160 • Εν λευκώ, «Τα μικτά έψιλον, οι συνεικόνες, σελ. 261 - 262 «Και ιδού μια άκρα ησυχία. Που, μεταφορικά μιλώντας, δεν είναι μόνο φαινόμενο ακουστικό αλλά και απόσταση. Η απόσταση είναι απαραίτητη για να υπάρξει μια πιο αληθινή ζωή. Από την άλλη άκρη της εγρήγορσης, αργά, σταλάζει σαν κόμπος νερού ένα γυμνό κορίτσι. Όλοι προσέχουν τα μαλλιά του τα λυτά ως τους μηρούς. Λίγοι μόνο υποψιάζονται ότι δεν είναι παρά η έννοια του “αειθαλούς” όπως συμβαίνει να σταλάζει στην ευαισθησία του δημιουργού. Και ακόμη λιγότεροι, ότι πρόκειται απλώς για την ενσάρκωση ενός ιδανικού που, με όπλο του τη Ομορφιά ξέρει να εκδικείται. Να εκδικείται τι; Την απιστία μας. Που δεν αναγνωρίζουμε το μέσα μας υπερπέραν, ενώ γεμάτοι από τις ουλές του φεύγουμε όλοι μας από τον κόσμο αυτόν μια μέρα όπως ύστερα από κάποιον άτυχο έρωτα. Σκύβουμε το κεφάλι, αλλά εκείνη —ποια; Η Κόρη που είπαμε— παραμένει νέα και αρυτίδωτη και ισχυρή. Κι έχει την τελευταία λέξη πάντοτε. Η αξία της η πιο μεγάλη έγκειται στον τρόπο που καθιστά αδύνατον το “αδύνατον”. Δε γίνεται να μη δακρύσει ο ήλιος· ακριβώς όπως δε γίνεται να μην είναι ο θάνατος ένα υπερμέγεθες ηλιοτρόπιο στραμμένο καταπάνω μας.»

41. Πηγές – κείμενα1η ομάδα: Έρωτας – «Επιφάνεια» της Κόρης • Το Άξιον Εστί Από τη «Γένεσι»: Τρία αποσπάσματα από τους ύμνους 2 (έρωτας – ειρήνη), 5 (κόρες – σύνδεση με τη γλώσσα και τη φύση) και 6 (γυναίκα – πόθος – αγνότητα) …ή αλλού πάλι από τα ύψη πέφτοντας / οι ψιλές κλωστές το ασήμι, δροσερά μαλλιά κοπέλας που είδα και που επόθησα / Υπαρκτή γυναίκα / «Η αγνότητα, είπε, είναι αυτή»/ και γεμάτος λαχτάρα χάιδεψα το σώμα / φιλιά δόντια με δόντια» Από «Τα Πάθη»: άσμα ι΄ (Μακρινή Μητέρα), το δεύτερο και τελευταίο μέρος από το «Προφητικόν» (ο έρωτας ως συνταγματικός άξονας της νέας Πολιτείας, το ζεύγος γυναίκας – ποιητή). …η γυναίκα στο πλάι του [του Ποιητή] σαν αχτίδα του ήλιου να βγει. Και πάλι θα λατρέψει τη γυναίκα και θα την πλαγιάσει πάνου στα χόρτα καθώς που ετάχθη. Και θα λάβουνε τα όνειρα εκδίκηση, και θα σπείρουνε γενεές στους αιώνες των αιώνων! Από «Το Δοξαστικό»: Οι «Χαιρετισμοί» της Κόρης, ο ύμνος στα κορίτσια.

42. Πηγές – κείμενα1η ομάδα: Έρωτας – «Επιφάνεια» της Κόρης • «Κι όμως, πουθενά δε βρίσκω αισθητοποιημένη με τόση ενάργεια την έννοια της αθωότητας όσο στα μυριστικά χόρτα… Ο κόσμος των φυτών με γοήτευσε. Αείποτε μ’ εξέπληξε. Περισσότερο και από τον κόσμο των άστρων κατάφερνε να μου υποβάλλει το μυστήριο της ζωής. Αποπνέει ένα είδος αγιοσύνης, που δοκίμασα να το εκφράσω, ακόμη και με ανορθόδοξα μέσα, όταν αισθάνθηκα να είμαι αρκετά καθαρός στην ψυχή για να το αποπειραθώ. Μετατρέποντας το φυτό από ουδέτερο σε θηλυκό, και θεωρώντας το σαν κόρη, περίπου, αγία ή θεά, ζωγράφιζα, χωρίς να είμαι ζωγράφος, και μάλιστα σε πολλές παραλλαγές, μια θεά Φυτώ, που της έβαλα βυσσινιά δυνατά και χρυσά και φωτοστέφανο στο κεφάλι, με την ελπίδα να μπορεί δίπλα μου να ενσαρκώνει κείνον τον αέρα που έρχεται σαν από θαύμα μεσ’ απ’ τα έγκατα της γης και να υποκαταστήσει όσα και σαν ειδωλολάτρες και σαν χριστιανοί διακονήσαμε στο βωμό του Ποσειδώνα και της Παρθένου.» Εν λευκώ, «Τα δημόσια και τα ιδιωτικά», σελ. 348-349 Τύψεις: Λέω: να /γίνει αληθινή σα δέντρο η ωραία Μυρτώ

43. Πηγές – κείμενα1η ομάδα: Έρωτας – «Επιφάνεια» της Κόρης • Προσανατολισμοί  Από την ενότητα «Η θητεία του καλοκαιριού»: «Περίφημη νύχτα»: …Ορατή και ωραία στο πλάι σου /είμαι ακέραιος! «Η Μαρίνα των βράχων»,«Ηλικία της γλαυκής θύμησης» «Τώρα θα ’χω σιμά μου ένα λαγήνι αθάνατο νερό Θα ’χω ένα σχήμα λευτεριάς ανέμου που κλονίζει Κι εκείνα τα χέρια σου όπου τυραννιέται ο Έρωτας Κι εκείνο το κοχύλι σου όπου θ’ αντηχεί το Αιγαίο.»  Από την ενότητα «Σποράδες»: «Ελένη» • Το Φωτόδεντρο και η δέκατη τέταρτη ομορφιά Στη συλλογή, η ‘επιφάνεια’ της Κόρης ενσωματώνεται στη συμβολική του φωτός, λαμβάνει ποικίλες εκφάνσεις και ενσαρκώνει κυρίως το όραμα της ομορφιάς και της αλήθειας. «Η κόρη που ’φερνε ο βοριάς» (είπα… να βρω εκκλησάκι να ’χω να μιλήσω) Σπούσαν πίσω της αφάνες φως κι άφηναν μέσ΄ στον ουρανό κάτι σαν άπιαστα του Παραδείσου σήματα

44. Πηγές – κείμενα1η ομάδα: Έρωτας – «Επιφάνεια» της Κόρης Αρχέτυπον Του βότσαλου που εκρούστηκε η μπαρούτι μού Ξανάφερε το Λιγονέρι και μιαν ακρογιαλιά Όπου ως φαίνεται είχα πρωτοδεί Γυναίκα και τι πάει να πει τα μεσάνυχτα φωτιστικά ροδόδεντρα να βλέπεις ύστερα κατάλαβα Που τη βρήκα να είναι περιστέρι Που τη βρήκα να είναι Ύπνος με τσαμπιά σταγό- νωνμεσ’ στην αγκαλιά Που τη βρήκα σ’ ένα ταρατσάκι να την ξυλώνει ο δυ- νατός αέρας Ώσπου τέλος δεν έμεινε παρά ένας ώμος και το μέρος το δεξί από τα μαλλιά Πάνω από τα χαλάσματα και ο πρώτος Έσπερος.

45. Πηγές – κείμενα1η ομάδα: Έρωτας – «Επιφάνεια» της Κόρης • Τρία ποιήματα με σημαία ευκαιρίας («Ο κήπος βλέπει») 3ο μέρος, αρχέγονη «Αιγηίδα», χαμένος «προπατορικός Παράδεισος»: στα νερά τα πράσινα της Ατλαντίδας βουτάν Λίβυες αναδύεται Κόρη Θηρασία τεντωμένο το χέρι της δείχνει την απόσταση που μας χωρίζει από τον τρόπο να ’μαστε όλοι μας άγγελοι με φύλο. 6ο μέρος, η αναζήτηση της ελευθερίας, το όραμα της «Αιγηίδος»: μία μεγαλόνησος ανάμεσα σε Ανατολή και Δύση… μόνη μία Κόρη γυαλιστερή σαν όστρακο να κατεβαίνει φέρνοντας τον άνεμο σ’ ένα πανέρι.

46. Πηγές – κείμενα1η ομάδα: Έρωτας – «Επιφάνεια» της Κόρης • Ο Μικρός Ναυτίλος «Μυρίσαι τα άριστον», XVII: ΚΑΙ ΝΑ, ΚΑΤΑΜΕΣΙΣ της αθλιότητας, από τις ανασκαφές της Σαντορίνης, από την απελπισία πιο πέρα — επιτέλους: μια Κόρη Θηρασία φτάνει τεντώνοντας το χέρι της σα να λέει «Χαίρε Κεχαριτωμένε». Δεν είμαι ζωγράφος, Κόρη Θηρασία. Μα θα σε πω με ασβέ- στη και με θάλασσα. Θα σε προεχτείνω μ’ αυτά που γράφω σ’ αυτά που πράττω. Θα σου προσφέρω μια ζωή (τη ζωή που δεν αξιώθηκα) χωρίς αστυνόμους, χωρίς φακέλους, χωρίς κελιά. Μόνο μ’ ένα λευκό πουλί πάνω απ’ το κεφάλι σου. Θα φυτέψω αμπέλια – λέξεις. Θα χτίσω Ανάκτορα μ’ αυτά που μου δίνεις ν’ αγαπώ. Από την Ηγησώ θα φτάσω στην Αγία Αικατερίνη. Γη και ειρήνη θα φέρω.

47. Πηγές – κείμενα1η ομάδα: Έρωτας – «Επιφάνεια» της Κόρης • Εκ του πλησίον: Το τελευταίο ποίημα Και να! Μια ημικατεστραμμένη Θήρα που ως Νίσυρος επανα- κτίστηκε με γεράνια τεράστια και νερά κυλιόμενα παλαιάς Ιλι- άδας κελαρύσματα. Όπου σημαίνει του βαρβάρου δεύτερη Ά- νοιξη, νόμος δεν γράφει, και πάσα ακταιωρός του ηλίου δεκτή, το άλκιμονήμαρ και το εξ όλων των χρωμάτων έν και πά- λευκον, το αχνάρι της μέλισσας κει που δεν ετελειώσαμε ποτέ. Φιλιά που δόθηκαν κι άλλα που δεν. Χαιρέτωσαν. Ανθ’ ημών η αγάπη. Η ‘επιφάνεια’, η ανάδυση του οράματος του ανθρώπινου παραδείσου είναι ισοδύναμη ακριβώς με την ‘επιφάνεια’ της Κόρης· νήσος και Κόρη ταυτίζονται. 

48. Πηγές – κείμενα1η ομάδα: Έρωτας – «Επιφάνεια» της Κόρης • Ημερολόγιο ενός αθέατου Απριλίου ΠΕΡΑΣΤΙΚΗ ΑΠΟ ΤΗ ΧΘΕΣΙΝΗ αϋπνία μου λίγο, για μια στιγμή, μου χαμογέλασε η θεούλα με τη μωβ κορδέλα που από παιδάκι μού κυκλοφοράει τα μυστικά Ύστερα χάθηκε πλέοντας δεξιά να πάει ν’ αδειάσει τον κουβά με τ’ απορρίμματά μου — της ψυχής αποτσίγαρα κι αποποιηματάκια— εκεί που βράζει ακόμη όλο παλιά νεότητα και αγέρωχο το πέλαγος. Μ. Σάββατο, 25 …όμως για τρίτη φορά… η Θεά- παιδούλα έκανε την εμφάνισή της. Είχε τη μορφή κόρης ενός μαραγκού και το σώμα μιας μικρής Αφροδίτης… Τη φορά τούτη δεν ήταν ένα απλό σημάδι εύνοιας… ήταν ένα μήνυμα, μια εντολή…: «Γράψε. Να γράφεις» Ανοιχτά χαρτιά, Τα κορίτσια»

49. Πηγές – κείμενα1η ομάδα: Έρωτας – «Επιφάνεια» της Κόρης • Ανοιχτά χαρτιά «Πρώτα-πρώτα», σελ. 41-42 «Αν υπάρχει, συλλογίζομαι, για τον καθένα μας ένας διαφορετικός, προσωπικός Παράδεισος, ανεπανόρθωτα ο δικός μου θα πρέπει να ’ναι σπαρμένος με δέντρα λέξεων που τ’ ασημώνει ο άνεμος καθώς λεύκες, από ανθρώπους που βλέπουν να επαναστρέφει επάνω τους το δίκιο που τους είχε αφαιρεθεί, από πουλιά που ακόμακαι μέσα στην αλήθεια του θανάτου επιμένουν να κελαηδούν ελληνικά και να λεν “έρωτας”, “έρωτας”, “έρωτας”…») • Εν λευκώ, «Μικρά έψιλον» (, «Το χαμένο θαύμα», σελ. 203-205): «Κοντά στα τρεχούμενα νερά, κάποτε, μες στ’ αστραφτερά φυλλώματα, ειπώθηκαν τα πρώτα λόγια της λατρείας που ομολόγησε ο άνθρωπος μετά τον μακρύ ύπνο του ζώου. Και από το σπασμό του σκύλου ως το σκίρτημα του Αγγέλουστήθηκε, αληθινός άξονας της ζωής, ο Έρωτας· να μετρά την απόκλισή μας από τη Γη, την έφεση και την ικανότητά μας ν’ αναζητήσουμε τον Παράδεισο.» (σελ. 203) • ΑΞΙΟΝ ΕΣΤΙ το γύρισμα του λύκου / στο ρύγχος του ανθρώπου και αυτό στου αγγέλου…

50. Πηγές – κείμενα2η ομάδα: Το νεκρό σώμα του ήρωα και η αναγέννηση της ζωής - η δικαίωση της θυσίας Οι πηγές και τα κείμενα που θα επιλεγούν, πρέπει να δίνουν απαντήσεις στα εξής: • Τα χαρακτηριστικά του αγωνιστή – ήρωα, που με τη θυσία του συμβάλλει στην αναγέννηση της ζωής, το σώμα του γίνεται το γόνιμο έδαφος μιας μελλοντικής καρποφορίας. • Κάτω από ποιες συνθήκες διαμορφώνεται στη συνείδηση του Ελύτη η αντίληψη ότι ο αγώνας και η θυσία των ανθρώπων για την υπεράσπιση των αξιών που δίνουν νόημα στη ζωή δικαιώνονται. • Η συμμαχία του αγωνιζόμενου ήρωα με τα φυσικά στοιχεία και τον έρωτα για την αντιμετώπιση των σκοτεινών δυνάμεων και την κυριαρχία της ζωής (ήλιος – φως – δικαιοσύνη). • Η πίστη του Ελύτη στην «ίση ανταπόδοση», την «επαναστροφή της δικαιοσύνης» στον κόσμο και ο ρόλος του έρωτα και της ποίησης στο έργο αυτό.