Yrd. Doç. Dr. Ali İhsan KADIOĞULLARI Karadeniz T eknik Üniversitesi Orman Fakültesi, T RABZON

1. Amenajman planlarının “Simülasyon tekniği” ile düzenlenmesi Yrd. Doç. Dr. Ali İhsan KADIOĞULLARI Karadeniz TeknikÜniversitesi Orman Fakültesi, TRABZON

2. Simülasyon Nedir? • Simülasyon, teoriksel yada gerçek fiziksel bir sisteme ait neden sonuç ilişkilerinin bir bilgisayar modeline yansıtılmasıyla, değişik koşullar altında gerçek sisteme ait davranışların bilgisayar ortamında izlenmesini sağlayan bir modelleme tekniğidir. • Deterministiksimülasyon, bir sistemin gelecekteki durumunun mevcut bilgilerden hareketle ortalama olarak tahmin edilebileceğini varsayar. • Stokastikbir simülasyon modeli ise bütün tahminlerin belirsizliğini açık bir şekilde kabul eder.

3. Simülasyon Nedir? • Simülasyon, ormanın dinamik yapısının modellenmesinde önemli bir yer teşkil eden sezgisel bir yaklaşımdır ve karmaşık matematiksel kuramlardan uzaktır. • Öncelikle, ormanın mevcut kuruluşu tanımlanır, işletme amacı belirlenir, potansiyel teknik müdahale yahut işletme tekniklerinin meşcereye uygulanma kuralları tespit edilir ve her bir teknik müdahalenin uygulanacağı miktar hedef değeri olarak belirlenir. • Bu işlemler yapıldıktan sonra, mevcut orman kuruluşu periyodik olarak “ardışık çözümle” belirlenen planlama yörüngesi sonuna kadar kestirilir.

4. Simülasyon Nedir? • Simülasyonda özgün belirleyici unsurlar, hedeflerin ve kuralların önceden belirlenerek her bir periyottaki çözümün diğer periyotlardan bağımsız olmasıdır. • Diğer bir ifadeyle, bir planlama döneminde (periyot) verilecek kararlar diğer periyotlardaki muhtemel etkisi kestirilmeden alınmaktadır. • Simülasyon yöntemi zaman içerisindeki periyotlar-arası mübadeleyi ele almakta yetersiz olduğu için optimal bir çözüm üretmez. • Ayrıca birden fazla amacın eniyilemesinde simülasyon modelleri yetersiz kaldığından etkin değildirler.

5. Simülasyon Modeli Akış Şeması Orman Ekosistemini Tanımla • Orman ekosistemlerinin yapı ve kuruluşu ortaya konulur. Orman ekosistemleri, belirli amaç için ayrılmış ve homojen gruplardan oluşan alt birimlerden (örneğin işletme sınıfı, fonksiyon, meşcereve bölmecik) meydana gelmektedir. Planlama Stratejilerini Belirleme Planlama Stratejisini Değiştir Kısıtlayıcıları Düzenleme Yardımcı Modeller Modeli Koştur Performans Göstergelerini Üret Hayır Uygun mu? Plana Dök Evet

6. 10 Yıllık Planlama Periyotları İdare Süresi (100) 5 0 5 10 15 20 25 30 Planlama Yörüngesi Planlama Stratejilerini Belirle • Planlama Stratejileri Ortaya Konulur; Simülasyonun bu aşamasında karar verici veya kullanıcı tarafından bir takım veri girişine bağlı olarak planlama stratejileri geliştirilir. • Planlama yörüngesi ve periyot uzunlukları girilir. Burada amaç, orman ekosisteminin ne kadarlık bir süre için dinamik yapısının tahmin edilmesinin istenildiğini belirlemektir.

7. Müdahale türü ve sınırları seçilir • Müdahaleler, orman amenajmanında büyüme ve hasılatı (ürün ve hizmet üretimi) tetikleyici bir mekanizma görevi üstlenmektedir. • Bu aşamada, öncelikle karar verici tarafından analiz alanları belirlenir. • Daha sonra her bir analiz alanına tahsis edilecek silvikültürel müdahale rejimleri ortaya konulur.

8. 20 yaşında bir Çzb3 meşcere tipi için minimum kesim yaşı 40 ve maksimum kesim yaşı 50 olsun. 30 yaşında da bir defaya mahsus aralama kesimi olsun. Kesilen meşcereleri üretimi takiben hemen gençleştiriliyor olarak kabul edilsin. Burada K gençleştirme kesimini, B ise bakım kesimlerini ifade etmektedir.

10. Geçişler belirlenir • Orman ekosistem parçaları uygulanan doğal veya silvikültürel müdahaleye bağlı olarak bir takım değişmelere maruz kalmaktadır. • Simülasyonun bu aşamasında, üretim uygulanacak silvikültürel veya doğal müdahalelere göre, mevcut analiz alanının müdahaleden sonra geçeceği yeni/hedef ağaç türü veya meşcere tipleri belirlenmektedir.

12. Kurallar ortaya konulur • Orman ekosistemini oluşturan üretim birimlerine uygulanacak silvikültürel müdahalelerin önceliklerinin belirlenmesi ile birlikte her bir analiz alanının kesim öncelikleri belirlenmektedir. • En yaşlı meşcerelerin öne alındığı • Birim alan üretiminin en fazla olduğu • En düşük artımlı meşcerelerin öne alındığı • En fazla artım kaybının olduğu

13. İşletme amaç ve hedefleri girilir • Burada karar verici tarafından, söz konusu orman ekosisteminden zamana bağlı olarak ulaşılmak istenen hedefler ortaya konulur. • Simülasyon modellerinde genellikle, çıktı hedefleri olarak alan ve hacim kontrolü metotları kullanılmaktadır. Her bir periyotta ne kadar eta elde edilebileceği veya ne kadar bir alana müdahale edileceği modele girilir. • Hacim kontrol metodunda ayrıca her bir müdahale (bakım ve tıraşlama gibi) ile ne kadar eta elde edilmek istendiği hedef olarak belirlenebilir. • Yine her bir periyotta ne kadar alan ağaçlandırılacağı ve hangi ağaç türü ile ağaçlandırılacağı bu evrede belirlenmektedir.

14. Yardımcı modeller planlama modeline dahil edilir • Bu aşamada, • hasılattablosunun seçilmesi, • odun ürünü çeşitleri tablosunun seçilmesi, • odun üretimine yönelik ekonomik verilerin girilmesi, • karbon depolama, • su üretimi, • ve diğer orman fonksiyonlarının sayısal olarak modele yansıtılmasını sağlayan modellerin seçimi • Simülasyon Modeli Koşturulur • Üretim Birimlerine Müdahale Edilir • Orman Ekosistemi Büyütülür

15. BüyümeModeli (GYOBEM) Meşcere Parametrelerinin Hesaplanmasında; Burada, Agy ve Ogy aktüel ve optimal göğüs yüzeylerini, Ap ve Op aktüel ve optimal yıllık hacim artımlarını, AS aktüel serveti, AH ayrılan hacim miktarını, Aob ve Oob aktüel ve optimal orta boyları, Ad ve Od aktüel ve optimal orta çapları, t meşcere yaşını, n ise periyot genişliğini, k ise optimal ile aktüel göğüs yüzeyi oranını ifade etmektedir.

19. Performans Göstergelerinin Sunumu • Her bir işletme stratejinin ormanın yapı ve kuruluşu üzerindeki etkilerinin özeti • Orman yapısının zamana bağlı olarak kestirilmesi • Meşcere itibariyle başlangıç orman koşulları ve hacim • Yaş/çap sınıfları dağılımına göre alan ve hacim miktarları • Kullanıcı tarafından belirlenen aralıklar için orman koşulları ve meşcere hacimleri • Periyotlar itibariyle birikimli net bugünkü değerler • Periyodik olarak elde edilen üretim gelirleri ve maliyetler • Her bir periyotta planlama biriminde gerçekleştirilen ağaçlandırma miktarları • Aralama ve gençleştirme değerleri, herhangi bir üretim ve gençleştirme tekniğine maruz kalan meşcereler • Zaman bağlı olarak ormanın sunmuş olduğu su üretimi, karbon depolama, oksijen üretimi vb. değerlerin sayısal sonuçları

22. Teşekkürler…

23. Orman Ekosistemini Tanımla Planlama Stratejilerini Belirle Kısıtlayıcıları Düzenle Planlama Stratejisini Değiştir Simülasyon Modelini Çalıştır Performans Göstergelerini Üret Uygun mu? Hayır Evet Plana Dök