BIZNESI ND Ë RKOMB Ë TAR N Ë EPOK Ë N E GLOBALIZMIT

1. Kapitulli 1 BIZNESI NDËRKOMBËTAR NË EPOKËN E GLOBALIZMIT

3. Objektivat e ligjeratës • Të vlerësohet ndërkombëtarizimi dramatik i tregjeve dhe ndikimi i tij në biznesin ndërkombëtar; • Tëçmohet ndikimi i teknologjisë në zhvillimin e biznesit ndërkombëtar • Të njihemi me rritjen dhe ndërvarsinë nga ekonomia globale • Të vlersohen mundësitë dhe sfidat që ofron biznesi ndërkombëtar

4. Objektivat nga ligjerata (vazhdon…) • Të kuptuarit dhe rëndësia e globalizmit • Shqyrtimi pse dhe si globalizmi mund të perceptohet si dobi dhe rrezik • Spiegimi i dallimeve midis termeve të rëndësishme të biznesit ndërkombëtar • Të mësuarit e dallimeve midis biznesit ndërkombëtar dhe atij vendor • Vlerësimi pse firmat zgjërohen (hynë) në biznesin ndërkombëtar

5. A e dini …? • A dini se çka paraqet biznesi ndërkombëtar? • A keni ndonjë njohuri për historiatin e biznesit ndërkombëtar ? • A mund t`i identifikoni disa nga dallimet që egzistojnë midis biznesit ndërkombëtar dhe atij vendor?

6. A e dini …? • A mund të bëni dallimin midis bizinesit ndërkombëtar, transakcioneve ndërkombëtare, tregtise ndërkombëtare dhe investimeve ndërkombëtare? • A mund të bëni dallimin midis kompanise multinacionale (MNC) dhe kompanisë transnacionale (TNC) ?

7. A e dini…? • A dini pse kompanitë hynë ne biznesin ndërkombëtar ? • Cka mendoni cilet jane format qe kompanite zgjedhin per të hyrë në biznesin ndërkombëtar ?

8. A e dini … ? • Pse mesohet biznesi ndërkombëtar? • Cilët janë perfitimet dhe rreziqet nese angazhohesh në biznes ndërkombëtar • Cilët kompani më së tepërmi merren me biznes ndërkombëtar?

9. A e dini …? • Çfarë është globalizmi ? • Pse është i rëndësishëm globalizmi edhe për kompanitë e vendit? • Kush fiton dhe kush humb në globalizëm? • Cka paraqet globalizmi i tregut ?

10. A dini se…? • Cka paraqet globalizmi i prodhimit? • Cka paraqesin IDH-te ? • Cka mbështesin pro globalistet ? • Cilet jane argumentet e contra globalistëve ? • Si ndikon globalizmi në biznes nderkombetar ?

11. Çfarë paraqet biznesi ndërkombëtar? • Shitjet dhe blerjet e mallrave dhe sherbimeve midis kompanive te vendeve te ndryshme • Realizimi i investimeve jashta kufijve shtetrore • Aktivitetet dhe transakcionet e biznesit të cilët realizohen midis firmave nga me teper vende • Shfrytezimi i resurseve, kembimi i njohurive, aftësive ose informatave, transportimi… përtej kufirit kombëtar

12. Kush mund te angazhohet në biznesin nderkombetar? - Individet - Kompanite ( prodhuese, sherbyese…) - Organet qeveritare - Institucionet ndërkombëtare • Sot numri i agjenteve ekonomik qe mirren me BN gjithnje e me teper rritet. • Ketij aktiviteti dinamik (BN) i kane kontibuar fenomenet sic jane: globalizmi, bloqet rajonale te tregtise, teknologjia e informimit, …

13. Çka paraqet biznesi nderkombetar ? Biznesi nderkombetar eshte dicipline relativisht e re, por mjaft dinamike, ne crast transakcionet realizohen jashta kufijve shtetrore me qellim qe te kenaqen qellimet e individeve, kompanive dhe organizatave.

14. Biznesi ndërkombëtar dhe Perandoria romake • Pax Romana, ose Paqja romake siguronte se mallrat transportoheshin me sigurte dhe me shpejte. • Monedha e perbashket i thjeshtoi transakcionet e biznesit. • Roma zhvilloi nje sistem ligjor, vend qendror te tregut dhe nje sistem eficient te komunikimit • Te gjitha keto mundesuan lulezimin e biznesit nderkombetar ne Perandorine romake. • Rritja e Perandorise romake ndodhi kryesisht nepermjet lidhjeve te biznesit.

15. Rruga e mendafshit

16. Biznesi nderkombetar dhe Perandoria romake (vazhdim) • Renja e Perandorise romake mund t`i atribohet ketyre shkaqeve: • Luftrat e brendshme dhe renja e vazhdueshme • Mos zbatimi i gjate i Pax Romanes • zvogelimi i perdorimit dhe pranimit te monedhes se perbashket • Renja e nivelit te komunikimit • Si rezultat i kesaj, aleatet e Perandorise romake bashkpunonin me pushtuesit.

17. Rruga e qelibarit

18. Transakcionet nderkombetare tregetia nderkombetare… • Transakcionet ndërkombëtare: - Transakcionet ekonomike që kalojne kufijte • Tregtia ndërkombëtare: - Realizohet kur kompanite importojnë ose eksportojnë mallra dhe sherbime konsumatoreve te nje shteti tjeter

19. Investimet nderkombetare • Investimet ndërkombëtare: - Ndodhin ne rastin kur nje firme investon resurse per aktivitete biznesi jashta kufijve te vet shtetrore. • Kompanitë ndërkombëtare: - Kompanite që veprojne me biznes ndërkombëtar

20. Kompani nderkombetare, globale… • Nocioni kompani nderkombetare ka domethenjen e cdo kompanie e cila perfshihet ne biznesin nderkombetar, por ne te njejten kohe mund t`i llogariten edhe ato firma te cilet jane me pak te perfshira ne BN • Kompanite globale sot theksohen per kompanite orientimi i te cileve eshte ne tregun boteror.

21. MNC dhe TNC • MNC eshte korporate e cila vepron ne me teper vende dhe ne secilen prej tyre ka perfaqsine e vet. Fitimin e vet e ndan me te gjitha perfaqsite me anen e nje principi te caktuar • TNC eshte korporate e cila i ka afilijacionet ne me teper vende, por qendren e ka ne vendin meme, ndersa fitimi nga te gjitha vendet behet ripatriimi ne vendin meme

22. Raporti midis biznesit ndërkombëtar dhe biznesit kombëtar • Dallimi i biznesit nuk eshte vetem midis shteteve te ndryshme, por ky dallim egziston edhe ne kuader te nje vendi • Njera prej faktoreve qe i terheq kompanite e SHBA-ve te zgjedhin seline e tyre eshte norma e taksave te ndryshme ne shtetet e ndryshme te SHBA-ve (NJ-NY) • Dallimet (kultura, gjuha, religjioni, zhvillimi ekonomik…) jane me teper prezent ne Indi se sa ne Danimark. • Megjithate dallimet e ketilla jane me te thekusara midis shteteve, sepse shtete jane te ndryshme

23. Dallimet midis biznesit nderkombetar dhe vendor • Mjedisi legjislativo-politik: ( cili biznis mund te vepron, si duhet te organizohet, sa do te jene normat e taksave, nivelin e rrogave minimale..) • Raporti politik midis shteteve: (p.sh. Kina me Coca Colen, a eshte shtet demokratik apo…) • Mjedisi ekonomik: (p.sh. Njerezit ne SHBA e Suedi fitojne 100 here me teper se sa ato ne Bankladesh e Kongo,infrastrukture e ndryshme) • Mjedisi kulturor: vendet kane normat, sjelljet, vlerat, veset te cilet jane te ndryshme

24. Biznesi ndërkombëtar vs. biznesit kombëtar • Realizimi i marketingut te nja malli ne Shqiperi kerkon tjeter qasje ne France • Menaxhimi me punetor shqiptare, dallon nga menaxhimi me puntore gjermane • Strategjia e zgjedhur per ne Turqi mund te mos jete e volitshme per ne Greqi • Menaxheret jo vetem qe duhet te kene kujdes per keto dallimi, por edhe duhet adaptuar sa here qe nevojitet

25. Pyetjet qe i shtron biznesi nderkombetar • Si do te futet idea, malli ose sherbimi ne tregun nderkombetar? • A do te perdoret tregu ose investimet per te hyre ne tregun e huaj? • A do te shfrytezohet oferta e cila vjen nga tregu vendor apo ai nga tregu I jashtem ? • Cilet pershtatje te produktit jane te domosdoshme ne menyre qe produkti t`ju pergjigjet kushteve lokale? • Cilet jane rreziqet nga konkurrentet global dhe si mundet keto rreziqe t`ju kundervihet ?

26. Biznesi ndërkombëtar vs. biznesit kombëtar • Menaxheri I BN ballafaqohet edhe me keto ceshtje: - ne c`vend te botes te perqendrohet per prodhimin me kosto me te ulet dhe me vlere maksimale te shtuar? - si te koordinon dhe kontrollon aktivitetet prodhuese ? - ne cilen treg boteror te hyn dhe nga cilet te shmanget? - cilen forme te hyrjes ne BN te zgjedhen? - kalimi nderkufitar i mallit kerkon njohuri solide ne sistemin e tregtise dhe investimeve nderkombetare - duhet t`ia del ne krye me sistemet restriktive te tregtise se vendeve (nderton strategji dhe politike te vecante) - te zhvillon strategji dhe politike per levizjet e kembimit te valutave te kembimit

27. Dallimi midis menaxhimit te BN dhe menaxhimit vendor • Dallimi ne sistemin legal, politik, ekonomik, kulturor… vendet jane te ndryshme • Niveli i biznesit nderkombetar eshte me kompleks se sa niveli vendor • Transakcionet e BN involvojne kembimin e monedhave ne deviza te ndryshme • BN duhet doemos te gjen menyra te punon perkunder kufizimeve dhe obligimeve qe i zbatojne shtetet

28. Ndikimi i Biznesit nderkombetar ne ekonomine e nje vendi • Flukcionet e Biznesit nderkombetar i nje vendi jane te rendesishme ne nivel makroekonomik per shkak te balancimit te Bilancit tregtar. • Ne nivel mikroekonomik, participimi ne biznesin nderkombetar mund t`ju ndihmon firmave te arrijne ekonomine e shkalles te cilen nuk mund ta arrine ne tregjet vendore.

29. Pse kompanitë zgjerohen ne tregun ndërkombëtar? I. Aresyet te karakterit agresiv: • Zvogelimin e rrezikut nga konkurrenca • Zgjerimin e tregut ose smadhimin e shitjeve • Realizimin e fitimeve me te medha • Perfitimin e mallrave plotesuese per tregje tjera

30. Company % of Earnings From Outside U.S. Source: Investment Advisor, August 2000

31. Pse kompanitë zgjerohen ne tregun ndërkombëtar? II. Aresyet te karakterit mbrojtes: • Bashkimin dhe sigurimin e resurseve • Mbrojtjen e tregut vendor • Prezenca dhe rritja e fuqise konkurruese ne tregun global (diverzifikimi gjeografik) • Zhvillimi dhe ekspanzioni i teknologjise • Liberalizimi i kalimit kufitar • Zhvillimi i dhenjes se sherbimeve

32. Motivation to do international Business

33. Nevoja per biznes nderkombetar • Numri i firmave te cilet involvohen ne biznesin global rritet gjithnje e me teper edhe ate duke perfshire: • Firmat prodhuese • Kompanite e sherbimit ( bankat, shtepite e sigurimit, firmat konsultive ) • Arti, filmi dhe kompanite e muzikes

34. Going international

35. Nevoja per biznes nderkombetar • Biznesi nderkombetar: - shkakton rrjedhe te ideve, sherbimeve dhe kapitalit neper bote; - ju ofron konsumatoreve zgjedhje te reja - lejon zgjerimin e bashkimit te produkteve te ndryshme - ndihmon levizjen e fuqise puntore, kapitalit dhe teknologjise - ju jep mundesine dhe sfiden e punesimit - shperndarjen e resurseve, ben zgjedhje te preferuara dhe nxit aktivitete ne nivel global

36. Format (llojet) e biznesit nderkombetar Tregtia eksport-import Investimet e drejtperdrejta te huaja Licensimi Franchiza Kontratat menaxheriale

37. Licensing Exporting Franchising Contract Manufacturing Joint Ventures Strategic Alliances Subsidiaries-MNCs Foreign Direct Investment Strategjite per hyrjen ne tregjet globale

38. Pse mesohet biznesi nderkombetar? • Konkurrimi me kompanite globale eshte e arritur e madhe • Rritja e madhe e depertimit ne import dhe investimi i shumave te medha neper bote nenkupton qe firmat e te gjitha madhesive ballafaqohen me konkurrencen ne kater anet e botes • Rritja e nderkombetarizimit te biznesit kerkon nga menaxheret te kene nje perspektive nga biznesi global qe perfitohet nga eksperienca dhe edukimi ose nga te dyjat • Derisa menaxheret global duhet te kene njohuri solide nga konceptet e biznesit dhe teknikat e perdorura nga vendet e zhvilluara, ato poashtu duhet te dijne per dallimet (diferencat).

39. Cka mund te perfitoni nga mesimi i biznesit nderkombetar ? • Perfitoni nje edukim dhe tranjim te mire • Zgjeroni horizontet tuaja • Vazhdoni studimet dhe punoni jashta vendit • Gjeni pune te mire dhe jete te lumtur • Kariere te pasur

40. Does Global Experience Help Your Career? No Response 5% 19% 56% Unnecessary Very Helpful Somewhat 20% Source: USA Today

41. Skill Level Required 58% Average Skill Level: 3.6 40% 2% Level 2 Level 4 Level 5 Level 6 Level 3 Level 1 Source: Hudson Institute as reported in Arnold Packer, “Retooling the American Worker,” Washington Post

42. Current Skill Level 70.5% Average Skill Level: 2.6 16.1% 6.6% 6.8% Level 1 Level 2 Level 3 Level 4 Level 5 Level 6

43. Si mund te gjen dikush nga ju pune ne biznesin nderkombetar ? • Interesimi – me i madh se sa vetem “njohja e kulturave te reja” • Tranjim special • Selekcionimi i kompanise • Krijo interes per njohje me heret • Deshire te pranoni detyra ne biznesin nderkombetar

44. Llojet e puneve ne Biznesin nderkombetar • Shumica e puneve ne vend rrjedhin ose jane te lidhura me eksportin • Ne secilin qytet funksionojne banka te cilat kane sektorin nderkombetar qe operojne me financimin nderkombetar • Kompanite eksportuese • Departamentet e bankave nderkombetare • Kompanite ajrore nderkombetare • Kompanite konsultit nderkombetar • Kompanite e sigurimit nderkombetar

46. Çfarë domethënie ka globalizmi për ju? • Më shumë zgjedhje • Çmime të ulta • Zhvillim te teknologjise • Ndervarsi te vendeve

47. Kalimi në një ekonomi boterore me te integruar dhe me te ndervarur . Integrim nderkombetar i mallrave, punes, teknologjise dhe kapitalit .

48. Faktorët e globalizmit Teknologjik Tregu Politik Globalizmi Kostot Konkurrenca

49. Faktoret politik te globalizmit Zvogelimi progresiv i barierave tregtare Privatizimi i kapaciteteve ne ish- blokun socialist NAFTA EU ASEAN

50. Shëmbulli i uljes së tarifave