Türkiye’de Tüberküloz Sorunu: Ne Yapmalı?

1. Türkiye’de Tüberküloz Sorunu: Ne Yapmalı? TORAKS DERNEĞİ’NİN ÇÖZÜM ÖNERİLERİ

2. Günümüz Dünyasında Neler Oluyor • Ekonomik küreselleşme insanların ve patogenlerin dolaşımındaki yaygınlığı artırdı • Hastalıkların epidemiyolojik özellikleri etkilendi • Milyonlarca insan temel sağlık gereksinimlerini karşılayabilecek yeterli ve sürdürülebilir kaynaklardan yoksun ülkelerde yaşıyor • Halk sağlığı ile sağlık sektörü dışındaki değişkenler arasındaki sistematik etkileşim daha iyi anlaşıldı • Sağlık politikalarında değişim

3. Tüberküloz’da neler oluyor? • 1985: TB kontrolunda yeni bir yaklaşım: DOTS • 1991: WHA TB’de küresel hedefler (2000) • 1993: DSÖ: TB küresel acil bir durum • 1998: Stop TB girişimi • 2000: Amsterdam Bakanlar Konferansı • 2000: WHA: TB’de küresel hedefler (2005) • 2001: Global Plan to Stop TB 2001-2005 • 2002: Genişletilmiş DOTS yapılanması • 2005: Global Plan to Stop TB 2006-2010 Kumerasan J et al. Int J Tuberc Lung Dis 2004; 8: 120-129

4. Tüberkülozda küresel hedefler 1991: WHA (2000 hedefleri) 2000: WHA (2005 hedefleri) 2000: G8 Toplantısı (2010 hedefleri) 2000: UN Milennium Gelişme Hedefleri (2015 hedefleri)

5. Günümüzde TB Kontrolunda Durum Ne? • Tüberküloz kontrolunda günümüzde en etkin stratejik yaklaşım: DOTS • Günümüzde 210 ülkeden 180’i DOTS’a geçmiş durumdu (2002) • 2005 tedavi hedeflerine yaklaşılmış durumda (% 82) • 2005 vaka bulma oranları % 40-50 civarında (yetersiz insan kaynağı, özel hekimlerin uyumsuzluğu, desantralizasyonla ilgil sorunlar, zayıf sağlık alt yapısı) • Yeni yaklaşımlar: Kamu-özel karışımı DOTS, toplum katılımı, PAL, Ortak TB/HIV programı Veron LJ et al. . Int J Tuberc Lung Dis 2004; 1: 139-146

6. Türkiye’de Durum: Olanaklar • Orta düzeyde gelişmiş bir ülke • Yerleşik bir tüberküloz örgütlenme ağı var • 50 yıllık tüberküloz tanı, tedavi ve izlem pratiği • Yeterli sayıda insan gücü var • Yeterli parasal olanakları var UN VE ŞEKER VAR !

7. Türkiye’de Durum: Sorunlar • Sağlık sistemi zayıf ve yetersiz Sağlık hizmetleri dağınık Kaynakların kullanımı etkin değil Yerel ve bölgesel eşitsizlik Sağlık hizmetlerine ulaşımda yetersizlik Birinci basamak sağlık hizmetleri yetersiz Koruyucu hizmetler yetersiz

8. Türkiye’de Durum: Sorunlar • Tüberküloz tanı ve tedavi çalışmaları dağınık • Merkezi planlama, denetim ve eşgüdüm yetersiz • Epidemiyolojik veriler eksik ve yetersiz • Vaka bulma çalışmaları yetersiz, mikroskopi ağı • Tedavi çalışmalarında sorunlar var, yaygın DGT uygulanmıyor • Düzenli ve kesintisiz ilaç ve malzeme temini sorunlu • Kayıt ve bildirim sisteminde sorunlar var

9. Türkiye’de Durum: Türkiye’de Tüberküloz Kontrol Çalışmaları • Çağdaş tüberküloz kontrolu ilkelerinden uzak • Sistematik, kalıcı ve sürdürebilir özelliklerden yoksun olarak sürdürülmektedir. • Son 30 yıldır hükümetler TB sorununa yeterince önem vermemektedirler UN VE ŞEKER VAR, FAKAT HELVA YAPILAMAMAKTADIR!

10. SAĞLIKDA DÖNÜŞÜM PROĞRAMI

11. NE YAPMALI? • Türkiye’de DGTS çerçevesinde yeni bir ulusal TB kontrol programı oluşturmak, • DGTS uygulamasını, sahip olduğumuz tarihsel bilgi ve deneyim birikimi ve ülkemiz koşullarına göre biçimlendirmek • Sivil toplum örgütlerinin katılımını sağlamak • Uygulama detaylarının oluşturulacak bir bilimsel kurul tarafındanbelirlenmesi ve planlanmasını sağlamak HÜKÜMETİN POLİTİK KARARLILIĞI

12. Toraks Derneği’nin Önerdiği Eylem Planı • Yasal düzenlemelerin yapılması • Mevcut durumun saptanması • Ulusal tüberküloz kontrol programı el kitabının hazırlanması • Eğitim çalışmalarının planlanması • Lojistik gereksinimlerinin temini • Uygulamanın başlatılması

13. Yasal düzenlemeler • 11.04.1949 tarih 5368 sayılı “Verem Savaşı Hakkında Kanun”un DGTS ilkeleri ışığında değiştirilmesi ile yeni ulusal tüberküloz kontrol programı ve hükümetlerin bu yeni programın uygulanması için yapmayı kabul ettiği idari, mali ve yasal düzenlemeler belirlenmiş olacaktır

14. Yasal düzenlemeler • Ulusal Tüberküloz Kontrol Programının (UTP) amaç ve hedefleri • Ulusal Tüberküloz Kontrol Programının örgütlenme yapısı • Bu örgütlenmede görevlendirilecek insan gücünün niteliklerinin, görevlerinin ve sayılarının belirlenmesi ve bununla ilgili kadroların temin edilmesi • Tüberküloz kontrol programının amaç ve hedeflerine ulaşması için gerekli parasal kaynağın bütçede belirtilmesi ve bu bütçenin harcanmasında esnek bir yapının sağlanması. • Tüberküloz vakalarının bildirimi ile ilgili önlemler • Antitüberküloz ilaçların tüm ülkede serbest satışının yasaklanması ile ilgili düzenlemeler

15. Yasal düzenlemeler • Doğrudan gözetimli tedavi uygulamasının düzenlenmesi • Balgam yayma muayenesinin düzenlenmesi ve kalite kontrolü • Kesintisiz ve sürekli ilaç temini • Vaka bildirimi ve kohort analizi Merkezi birim bilimsel danışma kurulu tarafından çıkarılacak yönerge ile belirlenir

16. Örgütlenme MERKEZİ BİRİM Danışma Kurulu Referans Laboratuvarı ARA BİRİMLER Danışma Kurulu Bölge Laboratuvarı UÇ BİRİMLER VSD laboratuvarı BİRİNCİ BASAMAK İlçe hastane laboratuvarı …………

17. Mevcut durumun saptanması • Ulusal ve uluslar arası bir bilimsel danışma kurulu tarafından Türkiye’deki tüberkülozun durumunun objektif yöntemlerle saptanması ve elde edilecek verilerle: • Ulusal tüberküloz kontrol programının pilot, genişleme planlarının yapılması, • Yerel özelliklere göre uygulanması gereken aktivitelerin belirlenmesi ve planlanması Temaslı muayenesi ve koruyucu tedavi uygulamaları Risk gruplarında aktif vaka bulma çalışmaları Kültür, direnç ve duyarlılık testi uygulamaları DOTS+

18. Ulusal Tüberküloz Kontrol Programı El Kitabının hazırlanması Merkezi birim bilimsel danışma kurulu tarafından iki tür el kitabı hazırlanmalıdır • Teknik el kitabı: tüberküloz hakkında teknik ve bilimsel bilgiler • Uygulama el kitabı: vaka bulma, tedavinin takibi ve sonlandırılması, vaka yönetimi, mikroskop ve boyama teknikleri, kayıt ihbar sistemi ve ilaçların stoklanması-temini konuları gibi tüberküloz kontrolü ile ilgili tüm etkinliklerin kimler tarafından nasıl yapılacağı ayrıntılı bir şekilde yer alacaktır

19. Eğitim Çalışmalarının Planlanması • Tüberküloz kontrol programının pilot, genişleme ve sürdürüm dönemlerinin gereksinimleri dikkate alınarak tüberküloz kontrol programında yer alacak tüm personelin (hekim, hemşire, laborant, teknisyen, gözetmen ve denetmenlerin) teknik uygulama el kitabında yer alan etkinlikler ile ilgili olarak eğitimlerinin planlanması ve uygulanması.

20. Lojistik gereksinimlerinin temini • Tüberküloz kontrol programının içinde bulunduğu aşamanın gerektirdiği destek ve malzemelerin (ilaç, mikroskop, boya ve laboratuar malzemeler, basılı malzeme ve formlar, aşı, tüberkülin v.b.) uygun miktar ve zamanında temini ve depolanması ve dağıtımı.

21. Uygulamanın başlatılması • Pilot faz: • Genişleme fazı • Sürdürüm fazı

22. Sağlıkta Dönüşüm Programı • (+) Sürdürülebilir finansal destek, yerel yönetimler ve toplumun sağlık yönetimine katılımı, özel sektörle işbirliği mekanizmalarının geliştirilmesi • (-) Desantralizasyonun hızlı uygulanması, yerel düzeyde teknik alt yapınının yeterince güçlendirilmemesi, uygun kaynak aktarımının yapılmaması • Öneri: Program sürecine katılım, ön çalışmalar yapılmalı, stratejik planlama, ilaç desteği denetimi, izlem ve değerlendirme sistemleri korunmalı veya tedricen uyarlanmalı Barış E. Int J Tuberc Lung Dis 2000; 4: 595, Weil DEC. Int J Tuberc Lung Dis 2000; 4: 597

23. BAŞARABİLİRİZ • Türkiye’de etkin bir tüberküloz kontrolu için • Binlerce insanımızın gereksiz yere acı çekmesi ve ölmesini önlemek için • Gelecek nesilleri korumak için • Hep birlikte başarabiliriz. Bunun için HÜKÜMETİ POLİTİK KARARLILIĞA DAVET EDİYORUZ

24. TORAKS DERNEĞİ