Univerzitet u Sarajevu Fakultet za kriminalistiku, kriminologiju i sigurnosne studije

1. dokazno pravo u krivičnom postupkuČinjenice i činjenično stanje u krivičnom postupku Rev. 1.3. Univerzitet u Sarajevu Fakultet za kriminalistiku, kriminologiju i sigurnosne studije Doc.dr. sc. Haris Halilović

2. Univerzitet u Sarajevu Fakultet za kriminalistiku, kriminologiju i sigurnosne studije Doc. dr. sc. Haris Halilović Tel. +387 33 561 275 E – mail: hhalilovic@fknbih.edu

3. Činjeniceičinjeničnostanje u krivičnompostupku • O pojmu činjenice i činjeničnog stanja u krivičnom postupku • U krivičnom se postupku, kaoi u svakomdrugomsudskompostupkunastojiutvrditistanovitečinjenice. Premakrivičnoprocesnojteorijizaovajpostupakspecifičnečinjenicekoje se morajuutvrditisu one kojećenamdatiodgovorenaslijedećapitanja: • 1. Dali je u konkretnomslučajuizvršenokrivičnodjelo? • 2. Dali je osobapremakojoj je upravljenkrivičnopravnizahtjevizvršilakrivičnodjelo?

4. 3. Da li je kriva ili nije kriva za djelo koje joj se stavlja na teret? • 4. Da li se u smislu materijalnog krivičnog prava mogu primijeniti krivičnopravne sankcije.[1] [1] Sijerčić-Čolić, H.: Krivično procesno pravo, Knjiga I, Krivičnoprocesni subjekti i krivičnoprocesne radnje, Pravni fakultet Univerziteta u Sarajevu, Sarajevo, 2008., str. 329.

5. U smislu krivičnog procesnog prava i krivičnog postupka činjenica se određuje kao pojava u stvarnosti, u kojoj se sastoje uvjeti primjene krivičnog materijalnog prava za primjenu krivične sankcije u konkretnom slučaju i uvjeti procesnog prava za vođenje krivičnog postupka i vršenje procesnih radnji.[2] [2] Bayer, V.: Kazneno procesno pravo – odabrana poglavlja, Knjiga I, Uvod u teoriju kaznenog procesnog prava, Ministarstvo unutarnjih poslova Republike Hrvatske, Zagreb, 1995., str. 165.

6. Pod pojmom činjeničnog stanja razumijeva se kompleks, ili skup određenih činjenica koje se moraju utvrditi u krivičnom postupku, a za donošenje pravilne odluke, odnosno skup činjenica na kojima se neposredno temelji primjena materijalnog ili formalnog krivičnog zakona u određenom krivičnom predmetu.[3][3]Grubiša, M.: Činjenično stanje u krivičnom postupku, Informator Zagreb, 1980. str. 1-2.

7. 2. Vrste činjenica koje se utvrđuju u krivičnom postupku: • Materijalnopravno relevantne činjenice (činjenice na koje materijalno krivično pravo nadovezuje određenu pravnu posljedicu ; • Procesnopravno relevantne činjenice (to su sve činjenice na koje se neposredno nadovezuje primjena kakve norme krivičnog procesnog prava );

8. 3. Indicije (Kako se naglašava[4] riječ je o činjenicama koje su utvrđene sa sigurnošću ili/i okolnostima koje neizravno ukazuju na postojanje određenog krivičnog djela i bližu ili dalju vezu između tog djela i neke osobe kao počinitelja, odnosno saučesnike, žrtvu i sl • [4]Modly, D., Korajlić, N.: Kriminalistički rječnik, Centar za kulturu i obrazovanje, Tešanj, 2002., str. 168.

9. 4. Pomoćne činjenice (činjenice koje se u krivičnom utvrđuju radi provjeravanja vjerodostojnosti izvora saznanja o pravno relevatnim činjenicama ili indicijima.[5] [5] Sijerčić-Čolić, H., I, 2008., str. 330.

10. Poznate su još neke klasifikacije činjenica koje se utvrđuju, odnosno dokazuju u krivičnom postupku. Tako se prema M. Grubaču [6] navedene dijele na: • Materijalne i procesne; • Unutrašnje i spoljašnje; • Pozitivne i negativne; • Sporne i nesporne. [6] Grubač, M.: Krivično procesno pravo, Pravni fakultet Univerziteta Union, Beograd 2006.

11. 3. Činjenice koje se ne utvrđuju u krivičnom postupku 1. Činjenice koje ne treba utvrđivati u krivičnom postupku (očite ili očigledne činjenice, notorne ili općepoznate činjenice i presumpcije – presumptio iuris, presumptio iuris et de iure);

12. 2. Činjenice koje sud ne smije utvrđivati u krivičnom postupku (npr. činjenice čijim bi se utvrđivanjem povrijedilo načelo zabrane reformatio in peius, činjenice čijim bi se utvrđivanjem povrijedile odredbe o isključivanju od dužnosti svjedočenja i sl.)

13. 4. Utvrđivanje činjenica u krivičnom postupku Činjenice važne za krivični postupak mogu se utvrditi (saznati) na četiri slijedeća načina i to: • vlastitim opažanjem, • tako da neko ko zna nešto o činjenicama iz vlastitog opažanja to svoje znanje saopći tijelu krivičnog postupka (to može biti npr.osumnjičeni, odnosno optuženi),

14. čitanjem pismenih saopćenja odnosno pismenih bilješki o činjenicama (ta pismena saopćenja i bilješke nose naziv „isprave“) što ih je učinio neko drugi ko o tim činjenicama nešto zna iz vlastitog opažanja, bez obzira na to u koju je svrhu takav zapis učinjen, • gledanjem ili slušanjem snimki učinjenih tehničkom registracijom činjenica (fotografija, filmova, magnetofonskih ili magnetoskopskih snimki itd.).[7] [7]Bayer, V., I, 1995., str. 174.

15. Navedena četiri načina utvrđivanja činjenica kako se naglašava[8] mogu biti svedena na dva glavna i to: 1.vlastitim opažanjem tijela krivičnog postupka; i 2. dokazivanjem, posredno. [8] Krapac, D.: Kazneno procesno pravo, Prva knjiga Institucije, Zagreb, 2003., str. 323.

16. Utvrđivanje činjenica vlastitim opažanjem u najopćenitijem smislu predstavlja zaključivanje o postojanju ili nepostojanju kakve činjenice ili o njenom sadržaju (kvalitetu ili kvantitetu tog sadržaja) na temelju vlastitih osjetila subjekta ili tijela koje ih utvrđuje.

17. Do utvrđivanja činjenica vlastitim opažanjem u krivičnom postupku može doći na više načina npr. putem dokazne radnje uviđaja, također rekonstrukcije događaja, i sl.

18. Za razliku od vlastitog opažanja činjenica, prilikom njihova utvrđivanja posrednim putem, odnosno dokazivanjem, tijela pozvana i ovlaštena na njihovo utvrđivanje susreću se sa tzv. „posrednicima“ u njihovu utvrđivanju, od čije vjerodostojnosti će ovisiti i vjerodostojnost zaključka o postojanju ili nepostojanju određene činjenice.

19. 5. Teorije o utvrđivanju činjenica u krivičnom postupku • atomističke teorije – svakom izvedenom dokazu pripisuje se određena dokazna vrijednost; • globalističke teorije – ocjena dokazne vrijednosti nije u potpunosti transparentna niti samoj osobi koja dokaze ocjenjuje [9]. [9]Damaška, M. Dokazno pravo u kaznenom postupku, oris novih tendencija, Zagreb, 2001. Str. 20

20. Literatura: • Bayer, V.: Kazneno procesno pravo – odabrana poglavlja, Knjiga I, Uvod u teoriju kaznenog procesnog prava, Ministarstvo unutarnjih poslova Republike Hrvatske, Zagreb, 1995. • Damaška, M.: Dokazno pravo u kaznenom postupku, oris novih tendencija, Zagreb, 2001. • Grubiša, M.: Činjenično stanje u krivičnom postupku, Informator Zagreb, 1980. • Krapac, D.: Kazneno procesno pravo, Prva knjiga Institucije, Zagreb, 2003. • Modly, D., Korajlić, N.: Kriminalistički rječnik, Centar za kulturu i obrazovanje, Tešanj, 2002. • Sijerčić-Čolić, H.: Krivično procesno pravo, Knjiga I, Krivičnoprocesni subjekti i krivičnoprocesne radnje, Pravni fakultet Univerziteta u Sarajevu, Sarajevo, 2008.