Alegoria

1. Alegoria - Mówienie obrazowe

2. Alegoria według Słownika Wyrazów Obcych W literaturze i sztuce: postać, motyw lub fabuła mające poza znaczeniem dosłownym stały ( w przeciwieństwie do symbolu) umowny sens przenośny, będące zwykle obrazowym przedstawieniem pojęć lub idei, gównie za pomocą personifikacji.

3. Historia: Dominowała w literaturze średniowiecznej, była popularna w baroku. Przedstawienia alegoryczne występowały już w sztuce antyku, rozkwit przeżywały od 2. połowy XVI do XVIII w. Wydawano wtedy albumy zawierające opatrzone komentarzami słownymi alegoryczne ilustracje poszczególnych cnót i występków, zmysłów ludzkich, pojęć estetycznych, politycznych czy teologicznych, nauk, sztuk, pór roku itp.

4. Czym jest alegoria? Alegoria to leksykalny (czyli odnoszący się do słownictwa) środek stylistyczny. Przedstawienie za pomocą opisu zdarzeń, motywów, postaci, roślin, zwierząt, zjawisk jakiejś myśli, idei czy innego, ukrytego znaczenia. W odróżnieniu od symbolu, który jest wieloznaczny, alegorię należy rozumieć jednoznacznie, np. kobieta z opaską na oczach i wagą w ręku - to alegoria sprawiedliwości. Alegoria często występowała w gatunkach dydaktycznych, m.in. w przypowieściach i bajkach zwierzęcych, w których np. sowa była alegorią mądrości, lew - siły i władzy, pies - wierności.

5. Przykłady: • Alegoria Posłuszeństwa – ukazana jako skrzydlata postać nakazująca milczenie i nakładająca jarzmo zakonnikowi. • Pelikan- rozdzierający pierś by nakarmić pisklęta- alegoria Chrystusa

6. Alegoria Czystości uosabiana przez ubraną na biało dziewczynkę zamkniętą w wieży strzeżonej przez żołnierzy Giotto, Alegoria Czystości (1315-1320)

7. Śmierć

8. Alegoria śmierci kościotrup lub kostucha taki obraz chudej, rozsypującej się, bladej, szkaradnej istoty

9. Danse Macabre

10. Taniec śmierci (franc. danse macabre), przedstawia on szkielety lub zmumifikowane zwłoki ludzkie tańczące z przedstawicielami wszystkich warstw społecznych. Czasami zamiast tańczących zmarłych pojawiała się upersonifikowana śmierć. Danse macabre symbolizował równość wszystkich wobec śmierci.

11. Alegoria Czasu i Sztuki Atrybuty Czasu: kosa i klepsydra, trzymają dwie młode, uskrzydlone postacie, a symbolizujący Sztukę Pegaz nie posiada skrzydeł.

12. Scena rozgrywa się w mieszczańskim wnętrzu. Wiara ukazana jest jako siedząca kobieta, u stóp mająca świat (globus). Jabłko i zmiażdżony kamieniem wąż oznaczają grzech. Szklana kula zawieszona u sufitu oznacza ludzki rozum. Jan Vermeer „Alegoria wiary” 1669-1674

13. Delacroix „Wolność prowadząca lud na barykady” (1830)

14. Alegoria Wolności- na pierwszym planie widać ciała poległych, którzy zginęli na barykadzie. W centrum obrazu widzimy kobietę przewodzącą ludziom walczącym za swoją ojczyznę.

15. Alegoria Sprawiedliwości Franz Josef Mangoldt

16. Alegorię Sprawiedliwości przedstawiono w postaci, pełnej dostojeństwa i elegancji, ślepej kobiety z koroną na głowie i charakterystycznymi dla niej atrybutami (miecz i waga o równych szalkach).

17. Wolności przybrała postać młodej kobiety, z wieńcem dębowym na włosach, siedzącej na tronie pod baldachimem. W prawej ręce trzyma otwartą księgę, która zgodnie z widocznym na jej kartach napisem: IURA ET LEGES oznacza kodeks praw; w lewej, niby berło trzyma drzewce młodej palmy, zakończone pióropuszem liści – symbol nie ugiętości i zwycięstwa. „Wolność” Hans Vredeman de Vries

18. Typowe schematy alegoryczne: W oświeceniowych bajkach lew zawsze był odważnym władcą zwierząt, sowa upostaciowieniem mądrości, a wilk grał rolę złego charakteru.

19. Wenus kojarzyła się z miłością i pięknem, Atena z mądrością, Posejdon patronował morzu

21. Centralną postacią obrazu jest Ludzki Geniusz, oświecony przez mądrość, wiedzę o sensie życia potrzebną do twórczej pracy. Ukazany został jako władca Ziemi, którą dźwiga i utrzymuje w równowadze siłą swych mięśni oraz mocą przekształcanego mądrością i działaniem ducha. Wzrok zwraca w kierunku dotykającej go dłonią Nadziei i Miłości -pobudzających kreatywność, wspierających i inspirujących, podczas gdy trochę przygnębiona, trzymająca się na uboczu Wiara, obejmuje go ciepłem swych promieni, gotowa w każdej chwili pospieszyć z pocieszeniem. Z  lewej strony siedem diabelskich mocy czai się, aby powstrzymać zwycięstwo Ludzkiego Geniuszu. To Arogancja, Niechlujność, Lenistwo, Złość, Chciwość i Skąpstwo, a poniżej, Zazdrość - upiększona, choć jej prawdziwa, wstrętna twarz odbija się w zwierciadle. 

22. Hans Memling „Sąd Ostateczny” (1467-1471) [fragment]

23. Alegoryczny był także sposób przedstawiania postaci na obrazach i rzeźbach : Bóg znajdował się w centrum, co świadczyło o jego wyższości , po prawej wybrańcy ,po lewej ludzie potępieni.

24. Alegoria w literaturze: Popularną alegorią średniowieczną był kościotrup z kosą w ręku lub rozkładający się trup, oznaczające śmierć (np. Rozmowa Mistrza Polikarpa ze Śmiercią). W okresach późniejszych w literaturze polskiej utrwalił się motyw okrętu jako alegorii ojczyzny (np. Kazania sejmowe Piotra Skargi, Świat zepsuty I. Krasickiego czy Testament mój J. Słowackiego). Alegoria odgrywała w sztuce znaczącą rolę (zwłaszcza w literaturze dydaktycznej i moralizatorskiej) w zasadzie aż do romantyzmu, kiedy to jej miejsce zaczął zajmować symbol.

25. Utwory w których dostrzec możemy alegorię: • Rozmowa mistrza Polikarpa ze śmiercią (danse macabre, kostucha) • Kronika Polska Galla Anonima- alegorią jest płacząca wdowa- ojczyzna ,wyrażająca żal po śmierci króla -Bolesława Chrobrego. • Posłuchajcie bracia miła…- motyw piety- Matki Boskiej trzymającej w ramionach zdjętego z krzyża Chrystusa; jest alegoria cierpiącej matki. • Taniec śmierci- drzeworyt Hansa Holbeina Młodszego.

26. Przykładem alegorii może być również częsty w utworach literackich obraz okrętu w czasie burzy na morzu, który w rzeczywistości oznacza zagrożenie ojczyzny. Motyw taki pojawia się u Juliusza Słowackiego („Testament mój”) czy w prozie Henryka Sienkiewicza.

27. Słownik średniowiecznych alegorii biel - dziewictwobłękit - niebo, duchowośćczerń - niewiara, grzech czerwień - miłość, władza drabina - droga do niebaheban - trwałość, niewzruszonośćjednorożec - dziewictwo las - grzech, pokusy świata lew - pychalilia - czystość, niewinnośćlis - chytrość, obłudamłot - męczeństwopelikan - ofiara Chrystusa pantera - rozwiązłośćpies - pokusa, zawiśćróża - miłośćwilk-chciwośćwłócznia - miłość, ofiara Chrystusazieleń,- odrodzenie, nadziejażółć - zdrada

28. Przypowieść o siewcy: Treść dosłowna: Siewca powinien wiedzieć, gdzie siać ziarna, żeby jego uprawy przynosiły plony. Ziarna rzucane przez siewcę na drogę wydziobały ptaki, te rzucane na skały nie urosły, zasiane pośród krzewów zdziczały, a posiane w żyzną glebę wydały plony. 

29. Treść alegoryczna: Człowiek powinien wiedzieć, jak przyjmować słowo. Czasem go nie dosłyszymy, czasem słyszymy, ale zagłusza je zło. Żyzną dla słowa glebą okaże się człowiek, który usłyszy SŁOWO, przyjmie je, zaakceptuje i wcieli w życie, stanie się wzorem dla innych. 

30. Ignacy Krasicki „Ptaszki w klatce” Treść dosłowna: Stary czyżyk skarży się młodemu na swój los. Młody nie rozumie, dlaczego jego towarzyszowi nie podoba się wygodne życie w klatce. 

31. Treść alegoryczna: Polakom, którzy urodzili się pod zaborami, nie zależało na odzyskaniu wolności, gdyż jej nie znali.

32. Zadania…

33. W 1831 roku wybuchła Pierwsza Wojna Światowa. Polska przedstawiana jest jako brutalnie atakowana, bezbronna kobieta (kojarzy się z matką, domem rodzinnym, opiekuńczością), trzeba o nią dbać i jej bronić. Ary Scheffer “Polonia” 1831

34. Rzeźba, Malarstwo i Architektura

35. Obraz ukazuje przyszły rozwój sztuki. Rosnący pośrodku krzew wydaje kwiaty: lilii (z lewej strony), róży (w środku) i rododendrona (po prawej). Kwiaty te symbolizują Rzeźbę, Malarstwo i Architekturę. Pień krzewu pokryty jest kolcami, ale obejmuje go Ludzki Geniusz, rozmiłowany w sztuce, kochający piękno i pielęgnujący te kwiatowe alegorie uosobione przez piękności trzymające się za ręce na znak jedności. Wokół przedstawione są symbole sztuk: tęcza symbolizuje paletę malarską, kamienna bryła - trud rzeźbiarza, antyczny kapitel - wizję architekta, orzeł z wieńcem laurowym - nagrodę dla Ludzkiego Geniuszu.

36. Kanał Sueski

37. Wola i rozum człowieka, zdobycze nauki i postęp techniczny mogą zmienić oblicze planety. Obraz pokazuje ideę połączenia Egiptu i Azji poprzez budowę Kanału Sueskiego. Postać z prawej strony jest personifikacją Azji, z lewej Egiptu. Ich złączone dłonie symbolizują wspólnotę interesów, związek ludzi i kontynentów. Perfidia i złośliwość, w skórze krokodyla, uchodzi w stronę pustyni. Potęga ludzkiego rozumu i twórczej pracy zyskują przewagę nad małością człowieka. Wschód słońca jest znakiem zwycięstwa.

38. Wady ludzkości

39. Na tle rozświetlonej ulicy miasta z pysznymi pałacowymi murami, ukazano ludzkość nękaną przez instynkty i złe żądze, osłabiające sens i znaczenie nauki i prawdy, ponieważ upadek obyczajów i ubóstwo duchowe człowieka spowodowały, że zdobycze nauki służą jedynie posiadaniu i pomnażaniu bogactwa materialnego. Świat stał się targowiskiem próżności w osobach chciwego mężczyzny, który pełzając na kolanach, zachłannie zagarnia do worka rozsypane na ulicę pieniądze i siedzącej na jego plecach wyniosłej kobiety z symbolami bogactwa - rogami na głowie i złotym cielcem w dłoni. Na nią są zwrócone błagalne spojrzenia zarówno tych nieszczęsnych, jak i tych zazdrosnych i tych chciwych.

40. Ignacy Krasicki ”Świat zepsuty” Wzmagają się wały,Grozi burza grzmi niebo; okręt nie zatonie,Majtki zgodne z żeglarzem, gdy staną w obronie;A choć bezpieczniej okręt opuścić i płynąć,Poczciwiej być w okręcie ocalić lub zginąć.

41. Bibliografia: • „Słownik Wyrazów Obcych”; • „Świat Sztuki”; • http://torlin.wordpress.com/2007/12/30/matejko-alegorysta; • http://www.mhmg.gda.pl/index.php?view=artykul,38&oddzial=1; • http://www.ap.krakow.pl/apismo/nr10/kultura.html; • http://pl.wikipedia.org/wiki/; • http://portalwiedzy.onet.pl/; • itp.

42. Dziękujemy… Wykonały: Aneta Adamiec Nikola Szlensog