Εξετάσεις αίματος

1. Επιλεγόμενο μάθημα: Ιατρική εκπαίδευση Εξετάσεις αίματος Λάσπα Ευγενία ΑΕΜ: 29710 Ζ’ εξάμηνο

2. Στόχος • Στόχος της παρουσίασης αυτής είναι η αναφορά και επαφή των φοιτητών με τις πιο σημαντικές εργαστηριακές εξετάσεις δεδομένου ότι το αίμα κυκλοφορεί σε όλο το σώμα λειτουργώντας σα μέσο παροχής οξυγόνου και θρεπτικών στοιχείων. Έτσι, οδηγεί τις ουσίες που πρέπει να αποβληθούν στα εκκριτικά συστήματα και συνεπώς το κυκλοφορικό σύστημα επηρεάζει ή επηρεάζεται από πολλές παθολογικές καταστάσεις.

3. Ορισμός • Οι εξετάσεις αίματος και ούρων ή άλλων υγρών του σώματος είναι μια εργαστηριακή εξέταση που πραγματοποιείται σε αίμα που έχει προηγουμένως απομονωθεί από μια φλέβα στο αντιβράχιο με τη χρήση μιας βελόνας. Έχει σα σκοπό την μέτρηση ουσιών και βιοχημικών παραγόντων, με σκοπό τη διάγνωση ασθενειών.

4. Απομόνωση αίματος • Ο φλεβοκαθετηριασμός είναι μια πολύ χρήσιμη μέθοδος απομόνωσης αίματος, καθώς είναι μια σχετικά μη επεμβατική μέθοδος προκειμένου να απομονωθούν κύτταρα και εξωκυττάριο υγρό από το σώμα για εργαστηριακό έλεγχο. Οι εξετάσεις αίματος είναι οι συχνότερα απαιτούμενες εργαστηριακές εξετάσεις. Οι νοσηλευτές είναι συνήθως αυτοί που εκτελούν την πράξη της αιμοληψίας, σε ειδικές περιπτώσεις όμως μπορούν να προβούν σε αυτή και γιατροί.

5. Αιματολογικές εξετάσεις • Γενική εξέταση αίματος • Βιταμίνη Β12 επίπεδα ορού • Φερριτίνη (Fer) • Φυλικό Οξύ επίπεδα ορού • Οροαντίδραση Coobs • Ηλεκτροφόρηση Αιμοσφαιρίνης • Σίδηρος Ορού (Fe+++) • Ταχύτητα Καθίζησης Ερυθρών (ΤΚΕ) • Χρόνος Ροής-Πήξεως (Lee-White) • Χρόνος Προθρομβίνης (Quick) Με τις βασικές αιματολογικές εξετάσεις είναι δυνατόν να μετρηθεί το νάτριο, το κάλιο, το χλώριο, τα διττανθρακικά, η ουρία αίματος, το μαγνήσιο, η κρεατινίνη και η γλυκόζη στο αίμα. Μερικές φορές περιλαμβάνεται και το ασβέστιο.

6. Βιοχημικές εξετάσεις • Αλδολάση (Αldolase, ADL) • Αλβουμίνη Oρού (ALB) • Aμινοτρανσφεράση Ασπαρτική (AST, SGOT) • Γαλακτική Δεϋδρογενάση LDH • Ισοένζυμα Γάμμα Γλουταμυλική Τρανσπεπτιδάση γ-GT • Γλυκόζη (σάκχαρο) αίματος (GLU) • Δοκιμασία ανοχής γλυκόζης • Κρεατινική Κινάση (CK) • Χοληστερόλη Ορού (Cholesterol) • Λιπάση Ορού (LPS) • Ολική δεσμευτική ικανότητα Σιδήρου (TIBC) • Ουρία αίματος (URE) • Ουρικό Οξύ ορού (URCA) • Tριγλυκερίδια Ορού (ΤRI) • Φερριτίνη oρού (FER) • Χολερυθρίνη Ορού Αμεση (DBL) • Χολερυθρίνη Ορού Εμμεση (ΙΒL ) • Χοληστερόλη LDL • Χοληστερόλη HDL Μερικά παραδείγματα βιοχημικών εξετάσεων είναι τα ακόλουθα:

7. Εξετάσεις λοιμώξεων • Αντισώματα Αντιεχινοκκοκικά (EGA, Εξέταση Wienberg) • Αντισώματα έναντι Brucella Melitensis • Αντισώματα έναντι ιού HIV (HIV-I και HIV-II) με την μέθοδο ELISA • Αντισώματα έναντι ιού HIV με την μέθοο Western Blot (RNA) • Ηπατίτιδος Α Αντίσωμα (HAV) • Ηπατίτιδας Β Αντιγόνο Επιφανείας (ΗBsAg) • Ηπατίτιδας Β Aντίσωμα Eπιφανείας (Αnti-HBs) • Ηπατίτιδας Β Αντίσωμα c (Αnti-HBc-IgM) • Hπατίτιδας B Aντιγόνο e (HBeAg ) • Hπατίτιδας Β Aντιγόνο DNA (HBV DNA) • Ηπατίτιδας Β Aντίσωμα e (Anti-HBe) • Hπατίτιδας C Αντίσωμα (Αnti-HCV) • Ηπατίτιδας D Αντίσωμα (Anti-HDV) • Καλλιέργεια Πύου-Αντιβιόγραμμα • Καλλιέργεια αίματος-Αντιβιόγραμμα • Οροαντίδραση Wright (Brucella Melitensis / Abortus Slide Test) • Oροαντίδραση Rose Bengal (για Βρουκέλλωση) • Οροαντίδραση Widal (Salmonella Typhi/ Paratyphi Slide Test) • Οροαντίδραση RPR (Τreponema Συφιλίδος) • Οροαντίδραση VDRL (Treponema Συφιλίδος)

8. Μέταλλα, Ηλεκτρολύτες, Ιχνοστοιχεία, Τοξικά βαρέα μέταλλα • Κάλιο ορού (Κ+) • Mαγνήσιο αίματος (Mg++) • Νάτριο ορού (Νa+) • Χλώριο (Cl-) • Aσβέστιο του Ορού (Ca++) • Φωσφόρος Ορού (P) • Σελήνιο ορού • Μόλυβδος ορού (Pb) • Αρσενικό ορού (As) • Υδράργυρος ορού (Hg)

9. Οστικοί δείκτες (A) Οι βιοχημικοί δείκτες οστικής εναλλαγής περιλαμβάνουν τους δείκτες οστικής παραγωγής (bone formation) στο αίμα και συγκεκριμένα: • Ολική Αλκαλική φωσφατάση ALP (SAp), • Οστικό κλάσμα της αλκαλικής φωσφατάσης (ΒΑLΡ), • Oστεοκαλσίνη (ΒGp), • Ν-τελικό προπεπτίδιο προκολλαγόνουτύπου Ι (ΡΙΝΡ), • C-τελικό προπεπτίδιο προκολλαγόνου τύπου Ι (ΡΙCp). (B) Οι βιοχημικοί δείκτες οστικής απορρόφησης (bone resorption) στο αίμα περιλαμβάνουν: • Ν-τελοπεπτίδιο κολλαγόνου τύπου Ι (ΝΤΧ), • C-τελοπεπτίδιο κολλαγόνου τύπου Ι (CTX), • Ανθεκτικό στο τρυγικό άλας κλάσμα όξινης φωσφατάσης ΑCP (ΤRAp 5b). (C) Η οστική απορρόφηση στα ούρα εκφράζεται με τους κάτωθι λόγους (πηλίκα): 1. Ασβέστιο/Κρεατινίνη, (Ca/Cr) 2. Υδροξυπρολίνη/Κρεατινίνη, (ΟΗΡ/Cr) 3. Πυριδινολίνη /Κρεατινίνη, (ΡΥD/Cr) 4. Δεοξυπυριδινολίνη/Κρεατινίνη, (DΡD/Cr) 5. NTX /Kρεατινίνη, (ΝΤΧ/Cr)

10. Καρκινικοί δείκτες • AFP (a-Fetal-Protein) Aλφα Εμβρυϊκή Σφαιρίνη • CA 12-5: Ovarian Ca, Breast Ca • CA 15-3: Ovarian Ca , Breast Ca • CA 19-9: Δείκτης Peptic Ca • CA 50: Δείκτης Peptic Ca+Uterine Ca+Lung Ca • CA 72-4: Δείκτης Peptic Ca + Lung Ca. • GASTRIN (Γαστρίνη): Peptic Ca. • ΝSE: Neuron Specific Enolass: Δείκτης Lung Ca • PSA: Prostatic Serum Antigen (Δείκτης Ca προστάτη). • SCC: Squamous Cell Ca: (Lung Ca + Peptic Ca + Uterine Ca) • TPA: Δείκτης Ca ουροδόχου • CEA: Καρκινοεμβρυϊκό Αντιγόνο. ΠΡΟΣΟΧΗ: Οι ανεβασμένες τιμές νεοπλασματικών δεικτών δε σημαίνει απαραιτήτως και διάγνωση Καρκίνου. Η χρησιμότητά τους έγκειται περισσότερο στην παρακολούθηση θεραπείας νεοπλασιών παρά στην διάγνωση.

11. Ορμόνες Γενικά: • Aυξητική Ορμόνη Αίματος-Σωματοτροπίνη • Θυροξίνη Ολική Ορού • Θυροξίνη Ελεύθερη Ορού • Θυρεοειδοτρόπος Ορμόνη • Παραθορμόνη Ορού • Tριϊωδοθυρονίνη ορού • Προλακτίνη Ορού (έλεγχος για προλακτίνωμα) • Τεστοστερόνη ορού • FSH (Θυλακιοτρόπος) • LH (Ωχρινοτρόπος) • Ορμονικός έλεγχος αίματος επί προ-κλιμακτηριακών γυναικών: • Τ3, T4, TSH αίματος • Tεστοστερόνη αίματος • Προλακτίνη αίματος • Θειϊκή DEA • FSH αίματος • LH αίματος • Oιστραδιόλη αίματος • Οιστρόνη (Ε1) • Οιστριόνη (Ε2) • Προγεστερόνη

12. Εξετάσεις ούρων • Ασβέστιο ούρων 24ώρου • Γενική ούρων • Λεύκωμα Bence-Jones ούρων, για Πολλαπλούν Μυέλωμα • Ουρικό Οξύ ούρων 24ώρου • Ομογεντισικό Οξύ Ούρων (Homogentisic Acid ) για Ωχρονοσία • Ηλεκτροφόρηση Βλενοπολυσακχαριδών ούρων • Καλλιέργεια ούρων - Αντιβιόγραμμα

13. Εξετάσεις αρθρικού υγρού • Λευκά (WBC) αρθρικού υγρού • Σάκχαρο αρθρικού υγρού • RF αρθρικού υγρού • Kρύσταλλοι αρθρικού υγρού • Απλή Καλλιέργεια αρθρικού υγρού • Καλλιέργεια γιά Koch αρθρικού υγρού

14. Μελλοντικές εναλλακτικές • Εξετάσεις σιέλου Το 2008 επιστήμονες ανακοίνωσαν ότι οι λιγότερο δαπανηρές αναλύσεις σιέλου θα αντικαταστούσαν τελικά κάποιες εξετάσεις αίματος, αφού στη σίελο περιέχεται περίπου το 20% των πρωτεινών που εντοπίζονται στο αίμα. • Μικρογαλάκτωμα Το Φεβρουάριο του 2011 Καναδοί ερευνητές ανέπτυξαν ένα μικροτσιπ που μπορεί να χρησιμεύσει στις εξετάσεις αίματος. Ονομάζεται μικρογαλάκτωμα, μια σταγόνα αίματος η οποία παγιδεύεται στο στρώμα μιας άλλης ουσίας. Το νέο τεστ μπορεί να βελτιώσει την αποτελεσματικότητα, την ακρίβεια και την ταχύτητα των εργαστηριακών εξετάσεων με χαμηλό κόστος. • SIMBAS Το Μάρτιο του 2011 μια ομάδα ερευνητών από το Πανεπιστήμιο του Μπέρκλευ, του Δουβλίνου και του Βαλπαράιζο ανέπτυξαν μια συσευή που ενσωματώνει ένα ή περισσότερα εργαστηριακά τεστ σε ένα τσιπ λίγων χιλιοστών που μπορεί να διαγνώσει ασθένειες σε περίπου 10 λεπτά χωρίς τη χρήση εξωτερικών σωλήνων ή επιπλέον στοιχείων. Η πρωτότυπη ονομασία του είναι SIMBAS (Self-powered Integrated Microfluidic Blood Analysis System) που χρησιμοποιεί μικροσκοπικές αυλακώσεις για να διαχωρίσει κύτταρα του αίματος από το πλάσμα (99% των κυττάρων του αίματος απομωνόθηκαν με αυτή τη μέθοδο κατά τη διάρκεια πειραμάτων). Οι ερευνητές χρησιμοποίησαν πλαστικά υλικά για να μειώσουν το κόστος κατασκευής.

15. Η εργασία ως εκπαιδευτικό υλικό • Η παρουσίαση αυτή απευθύνεται σε φοιτητές της Ιατρικής σχολής καθώς επίσης και σε άλλους ενδιαφερόμενους για Ιατρικά θέματα καθώς οι έννοιες παρουσιάζονται με εύληπτο τρόπο. • Τα μαθησιακά αποτελέσματα που αποκομίζει ο εκπαιδευόμενος έπειτα από τη μελέτη αυτής της παρουσίασης είναι θεωρητικές κυρίως γνώσεις για τις εξετάσεις αίματος. Βιβλιογραφικά στοιχεία: • Άρθρο από Wikipedia με τίτλο ‘Εξετάσεις αίματος’