KOKU FİZYOLOJİSİ

1. KOKU FİZYOLOJİSİ Dr. Özge Bozkurt

2. Koku duyusu • Günlük hayatta sürekli olarak kullanılan önemli bilgiler sağlar • Yiyeceklerin varlığı, alınan zevk ve tehlike hakkında bilgi verir • Yiyeceklerin sindirimi ve kullanımı için gerekecek olan fizyolojik değişiklikleri başlatır

3. Koku duyusu • Buck ve Axel 1991, genlerde 1000 kadar koku reseptörü • İnsanlar, hayvanlardan daha fazla koku ayırt etme yetisine sahip • Koku moleküllerini ayırt etmede eğitimli olan koku uzmanları, 300-5000 farklı koku • Degustatörler 100’den fazla tad bileşenini ayırt edebiliyor

4. Koku duyusu • Tad olarak algıladığımız lezzet çeşitleri, çiğneme ve yutma sırasında burun boşluğun arkasındaki olfaktör sisteme ulaşan uçucu moleküllerle; acı , tatlı, tuzlu , ekşi moleküllerin karmaşık karışımlarından oluşur

5. Koku duyusu komponentleri • Algı ve tanıma • Adaptasyon • Hafıza • Emosyon

6. Koku duyusu-Algı ve tanıma • Burun solunan havayı, • Filtre eder • Isıtır • Nemlendirir

7. Koku duyusu - Algı ve tanıma • Koku almak için suda ya da yağda eriyebilen bileşiklerin burun mukozasına teması gerekir • Yüksek oranda emilen kimyasallar, düşük koku oluşturma etkinliğine sahip • Etkin bir koku uyarımı için burun hava akımı gerekmektedir

8. Koku duyusu - Algı ve tanıma • Koku sirke gibi keskinse, trigeminal sinir uçları ile algılanır ve ağrı cevabına yol açar • Koku sinyallerinin, yemek alımı, ısı regülasyonu ,uyku siklusu, görme, işitme ve tat alma ile ilgili bölgelere iletilir

9. Koku duyusu - Algı ve tanıma • Koku algılama hücreleri: • Dış dünya ile direkt ilişkidedir, bariyer yoktur • Beyinle direkt iletişim kurar • Kokuyu ileten sinirler organizmadaki en ince ve yavaş sinirlerdir, diğer duyulara oranla algı biraz gecikir

10. Koku duyusu - Algı ve tanıma • Koku algısının retinası: koku epiteli • 3 çeşit hücre • destek hücreleri • bazal hücreler • koku algı sinirleri

11. silya Akson • Koku reseptörü siniri Destek hücre Bazal hücre

12. Koku duyusu- Algı ve tanıma • Her sinir hücresi yalnız bir tür koku resptörünü algılar

13. Koku duyusu - Algı ve tanıma • Koku duyusu sinirleri koku yakalamak için özelleşmiştir • Mukus, • Gerekli molekülleri ve iyonik ortamı sağlar • Çözünebilir, koku bağlayan proteinler bulunur • Molekül yoğunlaştırma, taşıma uzaklaştırma görevini

14. Koku duyusu - Algı ve tanıma • Koku duyusunun ilk basamağı burundaki koku duyu sinirlerinde başlar. • Bu sinirler burun boşluğunun arkasında 5 cm2lik bir alanı kaplayan özelleşmiş bir yapıda bulunmaktadır

15. Olfaktörbulbus Kribriform kemik Olfaktörsinir Olfaktörepitel mukus Burun boşluğu Burun İç Kesiti

16. Olfaktör Bölge

17. Olfaktör sinir Olfaktör bulbus Mitral hücreler Mitral hücreler Olfaktör Traktus Glomerül Olfaktör sinir filamanları Kribriform kemik Aksonlar Olfaktör reseptör nöronları Olfaktör epitel Silya mukoza Hava ve Koku Molekülleri

18. Koku duyusu - Algı ve tanıma • Koku bilgisi beyindeki koku merkezine ulaştığında , beyin daha önceki deneyimlerle belirlenmiş olan şifreleri çözerek kokunun tanınmasını sağlar

19. Koku duyusu –Algı ve tanıma • Beyine ulaşan koku bilgisi duygusal ve dürtüsel merkezlerle de iletişir Kokunun davranış ve duygular üzerindeki etkileri bu bağlantılarla açıklanabilir

20. Koku duyusu - Adaptasyon • Reseptörün hissizleşmesi: • Hoş olmayan bir kokuya sürekli maruz kalınırsa bir süre sonra fark edilmez olur • Temiz havada bir süre kaldıktan sonra aynı koku tekrar ayırt edilebilir

21. Koku duyusu - Hafıza • 100 000 farklı koku etkenini nasıl algılayabiliyoruz?

22. Koku duyusu - Hafıza • Beyin, insan yaşamında önemli kabul ettiği kokuları unutmaz • Özellikle çocukluk döneminde gençlik dönemlerinde alınan kokular unutulmaz • Kokular anıları canlandırabilir

23. Koku duyusu - Duygulanım • Kokular hafıza için en iyi uyaran mıdır? • Görme, dokunma ve tat alma da hafızayı uyaran duyulardır • Koku ile ortaya çıkan hafızanın duygulanımda ayrı bir yeri vardır

24. Koku duyusu - Duygulanım • Olfaktör hedoni (koku alma hazzı) • Aşina olma ve yoğunluk • Önceden defalarca koklanan kokulardan hoşlanma eğilimi • Yoğunluğun kokudan hoşlanma ile ilginç bir ilişkisi vardır

25. Koku duyusu - Duygulanım • Olfaktör hedoni (koku alma hazzı) • Doğuştan mı, öğrenilir mi? • Çocuklukta şahit olunan olaylar • Kültürel yapı • Yaş , cinsiyet • Öğrenilmiş nefret • Deneyim • çağrışım kokular arasında güçlü etkileşim vardır

26. Koku duyusu - Duygulanım • Olfaktör hedoni (koku alma hazzı) • Doğuştan mı, öğrenilir mi? • Trigeminal uyaranlardan kaçma • Mensturel senkron

27. Koku duyusu - Duygulanım • Bazı türler feromon adı verilen türe özgü kimyasallar salarlar • Feromonlar kendi türlerinden olan diğer bireylerin cinsel ve toplumsal davranışı ile üreme fizyolojisi üzerinde çok önemli rol oynarlar

28. Koku duyusu - Duygulanım • Feromonlar bazı türlerde (sığır domuz fare..vs) • Puberte zamanını ayarlar • Erkek ve dişinin üreme ile ilgili davranışlarını etkiler • Dişinin yavrusuna karşı davranışlarında rol oynar • Kaynağı idrar ve bazı dış salgılardır

29. Koku duyusu - Duygulanım • İnsanlarda ter ve vajinada feromonlar olduğunu gösteren çalışmalar var • ABD de yapılan bir araştırma da insanların feromonlar salgıladığı, karşı cins üzerindeki cazibeyi artırdığını göstermektedir

30. Koku duyusu - Duygulanım • Vemoronazal organ • Feromonların algılanmasını sağlayan, temel koku sisteminin dışında bir de aksesuar koku sistemi vardır. • İnsanda vemoronazal sistemin anne karnında iken var olduğu ancak gelişim sürecinde gerilediği düşünülmektedir.

31. İnsanların beden kokuları ile iletiştiği bilinmektedir.