Koncepte dhe Perspektiva Metodologjike

1. Koncepte dhe Perspektiva Metodologjike Leksioni 3 1

2. Permbajtja Perkufizimi i shkences Dija Klasifikimi dhe tipet e dijes Roli i objectivitit personal Roli i fakteve, teorise dhe hipotezave 2

3. Shkenca Shkenca eshte akumulimi i organizuar i dijes sistematike (te besueshme) me qellimin e shpjegimit/parashikimit inteligjent (Williams, 1984) 3

4. Shkenca eshte kerkim sistematik� ajo nuk eshte dicka statike ose nje identitet qe nuk ndryshon. Qellimi i saj eshte shpjegimi / parashikimi; shkenca ka te beje para se gjithash me parashikimin e kushtezuar d.m.th., �nese X, Y, dhe Z ndodhin, W do te ndodhe gjithashtu� Kerkimi dhe shkenca jane te varur reciprokisht Shkenca eshte dije e akumuluar, e besueshme Kerkimi eshte procesi permes se cilit shkenca zgjerohet dhe testohet per validitetin e saj 4 Shkenca�

5. Shkenca nuk perbehet nga �te verteta faktuale�, jashte nga vlerat njerezore ose pikepamjet personale. Shkenca eshte � se brendshmi � nje ndermarrje sociale dhe dija shkencore merr forme nga vlerat njerezore kufizimet dhe kontekstet sociale Besimet personale mund te ndikojne gjykimetg shkencore dhe njerezit jane jo-perfekte. Shkencetaret nuk pranojne (ose hedin poshte) ne menyre te verber idete, vezhgimet ose konceptet 5 Shkenca�

6. Economiksi si art dhe shkence(A eshte ekonomiksi nje shkence?) Economics eshte nje shkence qe akumulon dije (te besueshme?) permes kerkimit sistematik Ajo eshte gjithashtu nje art e cila zbaton dijen ne ceshtjet dhe problemet. Kerkimi i mire ekonomik kerkon intuite krijueshmeri, dhe eksperience mbi boten 6

7. Shkencat fizike dhe ato sociale Shkenca sociale vendos theks te konsiderueshem mbi zhvillimin dhe perdorimin e teorive Shkencat sociale gjenerojne te dhena ne kushte te kontrolluara per te testuar teorite e tyre � lidhje te supozuara mes forcave fizike, te verifikuara permes skemave eksperimentale dhe gjuenerimit te te dhenave. Teorite ne shkencen sociale tentojne te adresojne fenomene me komplekse te motivimit dhe sjelljes individuale dhe te grupeve, dhe efektet mbi institucionet sociale. (Shpesh nuk mund te observohet ose matet ne menyre sasiore direkt ne kushte te kontrolluara.) 7

8. Dija(Si ne e �dime� ate ate qe dime?) Dija pozitive dhe Normative (Johnson, 1986) Dija private dhe publike (Larrabee, 1964) 8

9. Dija pozitive dhe Normative Pozitive � Dija mbi kushtet, ose gjerat qe jane te vrojtueshme ose te matshme ne menyre direkte. Normative � dija mbi vlerat Dije prescriptive � cfare duhet (ose nuk duhet) bere per mte zgjidhur problemin. Nga vete natyra e saj, permban gjykim Dije mbi vlerat� E mira dhe e keqja mbi kushtet dhe situatat (nuk eshte e observueshme) 9

10. Dija publike dhe ajo private(nje menyre tjeter e klasifikimit te dijes) Dije publike mund te demonstrohet per te thjeret me logjike dhe/ose evidence Ajo eshte dije e besueshme dhe mund te perhapet publikisht Dija private eshte ajo qe ne dime vete por qe nuk mund tu demonstrohet te tjereve. P.sh., besimet fetare, �faith� Dija private mund te coje ne dije publike nese ne vendosim ta demonstrojme besueshmerine e saj Vetem dija publike mund te jete e besueshme ne kuptimin shkencor, por ajo qe pranohet si dije publike mund te varet nga kultura dhe koha 10

11. Rruget e fitimit te dijes Gjashte mjete primare: Shqisat, eksperienca, intuita, revelation, matja, dhe aresyetimi Gjithe rruget e �fitimit te dijes� mund te bien ne nje nga keto kategori ose kombinime te tyre. 11

12. Shqisat Dija permes shikimit, degjimit, prekjes, shijes dhe nuhatjes Ato jane te perceptuara ne menyre private dhe ndihmojne ne formimin e e bazes per secilen prej menyrave te tjera te fitimit te dijes, pervec aresyetimit 12

13. Experienca Totali i akumuluar i i ekspozimit dhe i nderveprimit te dikujt me njerez, vende, gjera, rrethana, ide, etj. Dija e fituar nga eksperienca eshte nje mjet i paorganizuar i te mesuarit. Ne cdo rast, ajo eshte nje komponent i te kuptuairt te asaj q ene posedojme. Ne perdorim eksperiencen tone te vleresojme dijen e re ne raport me dijen e meparshme 13

14. Intuita Te ndjerit e dickaje si e sakte ose jo e sakte Nga natyra e saj, eshte dije private Por, pund te rezultoje ne nje eksplorim me rregulla dhe zhvillim logjik qe mund te coje ne dije publike Intuita mund te jete e rendesishme per procesin krijues te kerkimit, por nuk mund te konsiderohet e besueshme ne vetevehte. 14

15. Revelacioni Marrja e dijes nga nje burim i panjohur dhe i papercaktuar Nuk kufizohet vetem tek revelacioni hyjnor; dicka thjesht �mund te na ndodhe�� �nga bluja� Buki eshte nje burim i besueshem, nese nuk testohet per kete besueshmeri 15

16. Matja Dije e marre permes matjes (matje sasiore), te dhena. Lidhja e saj me shqisat dhe eksperiencen eshte e qarte Ne pergjithesi, konsidorehet dije faktike dhe e besueshme, duke mbajtur parasysh mostren dhe gabimin e zgjedhjes Kerkimi ekonomik ka te beje me marrje mostrash dhe mbledhje te dhenash 16

17. Aresyetimi Eshte mjeti i fundit per fitimin e informacionit � i konsideruar gjithashtu si �interpretim�. Integron menyrat dhe mjetet e tjera Dija e fituar nga aresyetimi eshte rruga e vetme per fitimin e dijes se besueshme nga lidhjet dhe modelet, permes se cilave ne zhvillojme kapacitetin shpjegues dhe parashikues Aresyetimi eshte rruga kryesore per fitimin e dijes se dobishme ne kerkimin disiplinar, te orientuar nga subjekti ose nga zgjidhja e problemeve Aresyetimi mund te jete deduktiv, induktiv ose i kombinuar. 17

18. Besueshmeria e dijes (publike) Ka dy kritere per percaktimin e besueshmerise se dijes: Mbeshtetja nga evidenca (te dhena sasiore ose konstruksione logjike komplekse). Kjo duhet te jete e matshme Menyra se si evidenca fitohet ose gjenerohet mund te demonstrohet ose riprodhohet Besushmeria e gjerave, qe nuk mund te vezhgohen ne menyre direkte, mund te behet permes aresyetimin ose logjikes. 18

19. Dy tipet e logjikes(Deduktive dhe Induktive) Logjika deduktive Procesi i tefrom ge aresyetuarit nga premisat e pergjitheshme(p.sh., supozimet ) tek rezultet ose konkluzionet e vecanta. Teoria ekonomike bazohet shume ne logjiken deduktive. Ne vendosim nje numer supozimesh mbi kushtet motivimet dhe sjelljet, dhe punojne ne menyre logjike permes variablave dhe parametrave qe ne duam te shpjegojme ose parashikjme. 19 Deduksioni Gjithe njerezit jane te vdekshem Sokrati eshte njeri, atehere Sokrati eshte i vdekshem Induksioni Sokrati eshte i vdekshem, Manthua eshte i vdekshem, � Te gjthe keta jane njerez Njerezit jane te vdekshem All observed crows are black All crows are black This is probabilistik Deduksioni Gjithe njerezit jane te vdekshem Sokrati eshte njeri, atehere Sokrati eshte i vdekshem Induksioni Sokrati eshte i vdekshem, Manthua eshte i vdekshem, � Te gjthe keta jane njerez Njerezit jane te vdekshem All observed crows are black All crows are black This is probabilistik

20. Induksioni dhe deduksioni� 20