Teoria Integracji Gospodarczej

1. Teoria Integracji Gospodarczej Strefa wolnego handlu i unia celna

2. Formy integracji ekonomicznej • strefa wolnego handlu — polega na likwidacji ceł i ograniczeń pozataryfowych, pozostawiając krajom członkowskim swobodę stosowania narzędzi polityki handlowej wobec krajów spoza ugrupowania, np. Europejskie Stowarzyszenie Wolnego Handlu (EFTA), Środkowoeuropejska Strefa Wolnego Handlu (CEFTA), Północnoamerykańska Strefa Wolnego Handlu (NAFTA);

3. Formy integracji ekonomicznej • unia celna — porozumienie handlowe, w którym członkowie oprócz likwidacji ceł i ograniczeń pozataryfowych, prowadzą wspólną politykę handlową wobec pozostałych krajów;

4. Formy integracji ekonomicznej • unia ekonomiczna (unia gospodarcza) — wyższa forma wspólnego rynku, w której członkowie dokonali harmonizacji wszystkich rodzajów polityki, mających wpływ na warunki konkurencji, m.in. polityki podatkowej, monetarnej, społecznej;

5. Formy integracji ekonomicznej • unia walutowa (unia monetarna) — forma integracji europejskiej, w której wprowadza się także wspólną walutę;

6. Formy integracji ekonomicznej • unia polityczna — polega na unifikacji części lub całości polityki zagranicznej i obronnej.

7. Formy integracji ekonomicznej • Podstawa wprowadzenia strefy wolnego handlu i unii celnej jest liberalizacja obrotów handlowych • W ramach strefy wolnego handlu państwa regulują tylko handel wzajemny • W unii celnej regulacje dotyczą również polityki handlowej wobec krajów trzecich • W ramach unii celnej powstaje wspólna polityka handlowa

8. Formy integracji ekonomicznej • Najważniejszy układ regulujący harmonogram liberalizacji obrotów handlowych to General Agreement on Tariffs and Trade (GATT) • Podpisany 30 października 1947 roku, miał chronić wynegocjowane przez uczestników koncesje celne. • Kontynuacja GATT to WTO (World Trade Organization). • Podstawowa zasada WTO – niedyskryminowanie i równość traktowania.

9. Formy integracji ekonomicznej • Zasady te zapisane są w klauzuli największego uprzywilejowania (KNU) • Na mocy KNU nie można przyznawać korzyści jednemu państwu albo grupie państw, ponieważ wszystkie państwa członkowskie mają do nich jednakowe prawa. • Przywileje nie mogą działać selektywnie • Wyjątek od KNU – powstanie unii celnej lub strefy wolnego handlu

10. Formy integracji ekonomicznej • Podstawowe skutki strefy wolnego handlu i unii celnej • Większe otwarcie rynków – korzyści dla konsumentów: • więcej dóbr • większa konkurencja • polepszenie jakości • możliwa zmiana struktury rynkowej

11. Formy integracji ekonomicznej Różne warianty względem korzyści dla producentów: Jeżeli producent działał w konkurencji doskonałej a kraj miał przewagę komparatywną – poszerzenie rynku zbytu i wzrost sprzedaży i produkcji Jeżeli producent działał na rynku o strukturze bliskiej konkurencji monopolistycznej to wprowadzenie strefy wolnego handlu albo unii celnej daje możliwości realizacji korzyści skali produkcji Potencjalne straty (redukcja produkcji i zatrudnienia) mogą wystąpić w mniej konkurencyjnych gałęziach przemysłu

12. Podstawowe efekty unii celnej • Początkowo tworzenie unii celnych traktowano jako ruch w kierunku wolnego handlu. • Podstawowa teza – strefa wolnego handlu i unia celna prowadzą do wzrostu dobrobytu (nawet jeżeli dobrobytu nie maksymalizują) • Obecnie można wykazać, że unia celna zawiera element dyskryminacji wobec krajów trzecich przy wolnym handlu między krajami członkowskimi

13. Podstawowe efekty unii celnej • Kombinacja wolnego handlu i protekcjonizmu wywołuje trzy rodzaje efektów: • Kreację handlu, która polega na zastąpieniu drogich dóbr krajowych przez importowane bezcłowo pochodzące z państw unii celnej • Ekspansję handlu - czyli wzrost wymiany handlowej wynikający ze wzrostu konsumpcji wskutek obniżki cen towarów • Przesunięcie handlu – zastąpienie tanich dóbr importowanych z państw trzecich przez dobra relatywnie drogie, importowane z krajów członkowskich unii celnej

14. Podstawowe efekty unii celnej • Kreacja i ekspansja są korzystne – oznaczają wzrost wymiany handlowej bez straty dla państw trzecich. Przesunięcie handlu jest negatywne dla państw trzecich

15. Konkurencja doskonała a unia celna • Model równowagi cząstkowej – popyt i podaż wybranego dobra przedstawione na układzie współrzędnych. • Założenia: • Doskonała konkurencja na rynku dóbr i czynników produkcji • pełne zatrudnienie • niekosztowne procesy dostosowawcze

16. Założenia c.d.: • doskonała mobilność siły roboczej w ramach kraju • brak mobilności siły roboczej pomiędzy państwami • ceny są określone przez koszty Kraj czy obszar nie mający wpływu na kształtowanie się cen na świecie nazywamy „małym” Kraj czy obszar mający wpływ na kształtowanie się cen na świecie nazywamy „dużym”

17. Zakładamy, że analizowany kraj H (home) jest importerem dobra X.Jest importerem, bo cena dobra równowagi bardzo wysoka (np. dobro pracochłonne, praca droga) – kraj H nie ma przewagi komparatywnej w wytwarzaniu dobra X

18. Zakładamy, że cena dobra X w kraju H (P1) jest wyższa od ceny światowej P2 • Konsumenci w kraju H będą woleli kupować dobra pochodzące z zagranicy po cenie P2 • Konsumenci będą kupować po cenie P2 ilość Q3 dobra X zaś producenci krajowi będą po cenie P2 produkować Q2 dobra X • Powstaje nadwyżka popytu krajowego nad podażą krajową (Q2Q3). Ta nadwyżka musi być importowana – więc wielkość importu odpowiada odcinkowi Q2Q3

19. Jeżeli małe państwo wprowadza cła, to cena rośnie z P2 do P3 (P2+cło). • Popyt przy nowej cenie spada z Q3 do Q5, a podaż krajowa wzrasta do Q4 • Kraj H jest krajem małym i wzrost cła nie powoduje zmiany ceny światowej • Nadwyżka popytu nad podażą (Q4Q5) jest mniejsza w tym przypadku

20. Koszty i korzyści mierzymy poziomem dobrobytu konsumenta i producenta • Nadwyżka konsumenta spada z o obszar a+b+c+d, nadwyżka producenta wzrasta (obszar a) • Rząd otrzymuje cło (wielkość importu razy stawka cła) – obszar c • W efekcie dobrobyt netto (+a-a-b-c-d+c) będzie ujemny , wielkości b+d • Wprowadzenie cła jest niekorzystne z punktu widzenia dobrobytu społecznego.

21. Jeżeli kraj H to kraj duży, eksporterzy odreagują na wprowadzenie cła obniżką cen do poziomu P4 Stąd pierwszy pozytywny efekt cła – poprawa terms of trade (stosunku zmian cen eksportu do importu) Po wprowadzeniu cła w kraju dużym cena wzrośnie mniej niż kraju małym-mniejszy będzie spadek importu Q4Q5

22. Nadwyżka konsumenta spada a producenta – wzrasta , ale w mniejszym stopniu niż w kraju małym, bo zmiany pomiędzy cenami P2 i P3 są mniejsze Rząd kreuje nowe wpływy do budżetu: są to dwa obszary – c i e Dobrobyt netto (+a-a-b-c-d+c+e) wynosi -b-d oraz e Z punktu widzenia dobrobytu społecznego wprowadzenie ceł w kraju dużym nie musi być niekorzystne. Im bardziej eksporterzy obniżą ceny tym mniejsze będą obszary b i d a obszar e większy

23. Mała unia celna, kraj H jako kraj mały Kraj H – mały. Kraj P – duży. Obszar H i P – mała unia celna Sw - podaż światowa, Sw+t – podaż światowa po nałożeniu cła; SH-podaż kraju H; Sp – podaż kraju P; DH – popyt w kraju H; krzywa podaży światowej powiększona o wartość cła.

24. Mała unia celna, kraj H jako kraj mały Kraj H nie ma przewagi komparatywnej w wytwarzaniu X. Kraj P taką przewagę ma. Po utworzeniu unii celnej ceny się wyrównają na poziomie P2 Kraje wprowadzą wspólne cła – niższe od początkowych w kraju H. Cena na dobro spoza unii ustali się na poziomie P3 (P1 + cło) – dobro sprowadzane z państw spoza unii będzie droższe od dobra sprowadzanego z państw unii

25. Mała unia celna, kraj H jako kraj mały Początkowo cena w H wynosiła P4; popyt Q4 a podaż Q3. Przed unią importowano Q3Q4. Po wprowadzeniu unii import rośnie do Q2Q5. Q3Q4 - reprezentuje efekt przesunięcia handlu, Q2Q3 – wzrost importu ze spadku produkcji krajowej (kreacja handlu) Q4Q5 – wzrost importu ze wzrostu krajowej konsumpcji (ekspansja handlu)

26. Mała unia celna, kraj H jako kraj mały W skutek wprowadzenia unii celnej wzrasta import Ceny spadają i rośnie nadwyżka konsumenta (a+b+c+d). Spada nadwyżka producenta (obszar a). Rząd traci wpływy do budżetu (c+h) Społeczeństwo jako całość korzysta na wprowadzeniu unii celnej. Miara korzyści : obszar +b +d –h. Żeby dobrobyt netto był pozytywny h musi być większe od b+d

27. Co jeżeli na początku mamy wolny handel? Ceny P1 i import w wysokości Q1Q6 Po wprowadzeniu unii celnej ceny rosną do P2. Nadwyżka konsumenta spada (-e –f –g –h –i -j), nadw. Producenta rośnie (+e) Efekty dobrobytowe netto są negatywne (–f –g –h –i –j) Efekty kreacji i ekspansji ujemne, efekt przesunięcia Q2Q5. Przy wolnym handlu nie ma przesłanek do wprowadzania unii celnej

28. Duża unia celna Mniejsze negatywne efekty przesunięcia handlu Duża unia będzie miała większy wpływ na ceny światowe DUC – popyt w ramach unii celnej; Sw – krzywa podaży z krajów trzecich Zakładamy na początku wolny handel między krajami H i P; Ilość równowagi – przecięcie Duc i Sw - cena P2, wielkość importu Q2

29. Duża unia celna Po utworzeniu unii celnej krzywa podaży kraju W staje się mniej elastyczna i przybiera postać S’w Wprowadza się cło optymalne z punktu widzenia dobrobytu Tuc Import na teren unii celnej określa przecięcie Duc oraz Sw+Tuc i S’w

30. Duża unia celna W porównaniu z sytuacją wyjściową ceny na rynku światowym spadną z poziomu P2 do poziomu P1. Na rynku wewnątrz unii wzrosną do P3 Zmiany cen spowodują spadek konsumpcji dobra X w krajach H i P oraz wzrost produkcji wewnątrz unii celnej z powodu spadku popytu na import z Q2 do Q1

31. Duża unia celna Efekty na dobrobycie: spadek nadwyżki konsumenta wskutek wzrostu cen (a i b). Dochody z ceł (a i c) Unia generuje efekt przesunięcia: import X od efektywnych producentów z kraju W zostaje zastąpiony mniej efektywną produkcją z obszaru unii celnej Poziom cła Tucjest optymalny: dobrobyt netto w ramach unii rośnie. Strata efektywności (obszar b ) jest kompensowany poprawą terms of trade (obszar c)

32. Model równowagi ogólnej Model pozwala na przedstawienie wpływu zmian warunków wymiany międzynarodowej na sferę konsumpcji i produkcji Wielkość i strukturę produkcji określa punkt styczności krzywej możliwości produkcyjnych z krzywą transformacji. Nachylenie krzywej transformacji – relatywne ceny dóbr wewnątrz kraju.

33. Model równowagi ogólnej. Wolny handel Zakładamy mobilność czynników produkcji Krzywa możliwości produkcyjnych Linia 1 – relatywny stosunek cen w kraju H U0 – społeczna krzywa obojętności Punkt A – punkt styczności krzywych Sytuacja autarkii – produkcja dobra X i Y równa konsumpcji

34. Model równowagi ogólnej. Wolny handel Po wprowadzeniu wolnego handlu relatywna cena X do Y spada. Linia ograniczenia budżetowego w kraju H przesuwa się (linia 2 ) Punkt A już nie jest punktem równowagi. Nowe punkty równowagi to Bp i Bc. Wielkości konsumpcji i produkcji nie są równe.

35. Model równowagi ogólnej. Wolny handel Przy wolnym handlu kraj H będzie produkować i eksportować więcej relatywnie tańszego w H dobra Y a importować relatywnie droższe w H dobro X. W kraju H wzrośnie konsumpcja relatywnie tańszego dobra X i spadnie konsumpcja Y. Powstaje nadwyżka w produkcji dobra Y i niedobór w produkcji X. Nadwyżka i niedobór są wyrównywane wymianą handlową z krajem W

36. Model równowagi ogólnej. Wprowadzenie cła. Wprowadzenie cła zwiększa nachylenie krzywej ograniczenia budżetowego (linia 3) Stosunek cen w kraju H taki sam jak przy autarkii Linia 3 leży wyżej od linii transformacji o odcinek równy wysokości cła Wielkość produkcji Bp (styczność linii 1 z krzywa możliwości produkcyjnych) Wielkość konsumpcji Bc (styczność linii 3 z krzywa obojętności)

37. Model równowagi ogólnej. Wprowadzenie cła. Wielkość produkcji to punkt A , wielkość konsumpcji punkt C Po wprowadzeniu cła konsumpcja maleje- ruch z Bc do C

38. Model równowagi ogólnej. Unia celna. Po wprowadzeniu unii celnej między H i P ceny się wyrównują. Ceny relatywne w kraju H spadają, ale mniej niż w wolnym handlu (linia 5) Produkcja (Dp) i konsumpcja (Dc) wyznaczone będą przez punkty styczności linii 5 z krzywą możliwości produkcyjnych i krzywą obojętności.

39. Model równowagi ogólnej. Unia celna. W wyniku wprowadzenia unii celnej wymiana handlowa rośnie. Import X i eksport Y odpowiednio się powiększą. Rośnie wymiana między H i P. Wymiana z krajem w zanika Przy imporcie z W ograniczenie budżetowe określone będzie linią 6 (cło). Styczność linii 6 z krzywa obojętności w punkcie Ec – koszyk mniej pożądany od Dc.

40. Krzywa oferty. Równowaga przy wolnym handlu Kraj H posiada przewagę komparatywną w produkcji dobra X (tzn. X jest relatywnie tańsze a Y relatywnie droższe) W kraju W sytuacja jest odwrotna Przy wymianie ceny zaczną się wyrównywać Wielkość eksportu i importu zależy od kształtowania się terms of trade Wzrost relatywnych cen X do Y wpływa na zwiększanie się wymiany handlowej Kiedy następuje wzrost relatywnych cen X do Y kraj może eksportować więcej X i importować nieproporcjonalnie więcej dobra Y, które staje się relatywnie tańsze

41. Krzywa oferty. Równowaga przy wolnym handlu Kraj W ma przewagę komp. w produkcji dobra Y . Relatywna cena dobra Y jest niska, a dobra X wysoka. Przy wymianie handlowej relatywna cena dobra Y zaczyna rosnąć, a dobra X maleć [ przejście z (PX/PY)1 do (PX/PY)2 ]

42. Krzywa oferty. Równowaga przy wolnym handlu Zmiany w relatywnych cenach zachodzą w krajach H i W aż do ich wyrównania Wielkość wymiany handlowej i relatywne ceny wyznacza punkt przecięcia się krzywych oferty krajów H i P

43. Krzywa oferty. Wprowadzenie ceł. Kraj H – „mały” kraj. Krzywa oferty kraju W – prosta, bo wprowadzenie ceł przez H nie wpływa na zmianę cen relatywnych. Po wprowadzeniu cła import z kraju W spada z Y3 do Y4 Jednocześnie eksport dobra X spada z X3 do X4 Krzywa oferty przesuwa siew lewo z H do H’

44. Krzywa oferty. Wprowadzenie ceł. Kraj H – „duży” kraj. Wprowadzenie cła przesunie krzywą oferty w lewo i doprowadzi do zmiany terms of trade. Spada relatywna cena dobra Y w kraju W. Eksporterzy w kraju W obniżają ceny aby zapobiec spadkom obrotów. Terms of trade W pogorszy się. W efekcie spadnie eksport i import obydwu dóbr, ale w mniejszym stopniu niż w przypadku kraju małego

45. Krzywa oferty. Wprowadzenie unii celnej. Założenia: Kraje H i P tworzą unie celną, W – kraj trzeci H, P i W – duże kraje Utworzona unia celna H i P – unia duża H i P mają przewagę komparatywną w produkcji dobra X Kraj W ma przewagę komparatywną w produkcji dobra Y

46. Krzywa oferty. Wprowadzenie unii celnej. Wariant wolnego handlu. Ceny krajowe równe światowym (nachylenie T1) Punkt h (przecięcie k.o. W z k.o. H+P)– równowaga Q8 eksport H+P Pozycje eksportowe oddzielnie H i P oddzielnie pokazują punkty przecięcia krzywej H i P z linią T1 (punkty c i e) Wielkość importu dobra Y z kraju W pokazują też punkty c,e,h, tylko na osi pionowej

47. Krzywa oferty. Wprowadzenie unii celnej. Kraj H wprowadza cła na import dobra Y. Krzywa oferty H przesuwa się ma H’. Ceny wewnątrz H wzrastają (nachylenie ja). Produkcja X spada, produkcja Y wzrasta. Konsumują więcej X kosztem Y. Nowa światowa równowaga g: H’+P przecina W – nowe terms of trade T2 Analizujemy oddzielnie: punkt a i punkt d Cło pogarsza sytuację w H spadek eksportu X i importu Y Sytuacja w P się polepsza się dzięki zmianom terms of trade: Import Y i eksport X wzrasta

48. Krzywa oferty. Wprowadzenie unii celnej. H tworzy z P unie celną. Wspólna krzywa oferty H’ + P’ przecina W w punkcie f i wyznacza nowe terms of trade. Przy nowej taryfie zewnętrznej ceny wewnątrz unii wyższe niż wolnym handlu (odcinek jb) Wymianę handlową H i P wyznacza przecięcie H’, P’ z T3 (punkt b) Eksport X z kraju H i P wyniesie po Q2 (razem Q6) import Y i dla H i dla P wyniesie bQ2, czyli razem f Q6

49. Czy kraje skorzystają na wprowadzeniu unii celnej? Największe obroty i najlepsze terms of trade - przy wolnym handlu. Dla H unia gorsza od wolnego handlu (b<e), ale lepsza od protekcjonizmu (a<b). Czy kraj P skorzysta na wprowadzeniu unii? Zależy od położenia krzywej oferty terms of trade. Jeżeli państwu wstępującemu do unii terms of trade się polepsza – to państwo zyskuje. Jeżeli pogarsza się – to traci

50. Konkurencja monopolistyczna Jedno z założeń integracji: powiększanie rynków przynosi korzyści. Pozwala na wykorzystanie skali produkcji przy spadku kosztów przeciętnych Otwarcie rynków rozbija monopole, zwiększa efektywność, konkurencyjność i skalę produkcji wewnętrznej.