بسم الله الرحمن الرحيم

1. بسم الله الرحمن الرحيم

2. روشنایی در محیط کار و اصول و استانداردهای طراحی روشنایی لطف الله جباری کارشناس بهداشت حرفه ای شبکه بهداشت چادگان

3. نور یکی از عوامل مهم فیزیکی است که وجود آن در تمام محیط‌های زندگی و کار اهمیت ویژه‌ای دارد. تامین روشنایی مناسب برای کار، مطالعه، تفریح و ... یکی از اصول اولیه مدیریت تامین سلامت است. این موضوع در مقوله بهداشت حرفه‌ای یکی از مباحث مرتبط با علم ارگونومی (علم تطابق محیط با انسان) است.

4. بعضی از کارها به علت دقت خاصی که در انجام‌ آنها لازم است احتیاج به نور بیشتری دارند. وضع تابش‌نور در محیط کار، نوع منبع نورانی و فاصله‌ای که نور از سطح کار لازم است داشته باشد تابع قوانین مخصوصی است. • مقدار نوری که در محیط‌های کاری مختلف لازم است تامین شود تا به سلامت چشم‌ها و نیز دقت انجام کار صدمه نزند، بسته به نوع فعالیت و محیط متفاوت بوده و تابع جداول استاندارد است.

5. ميزان روشنايي مطلوب براي هر محل كار

6. بدین‌ترتیب داشتن مقدار نور لازم برای هر کاری و اندازه‌گیری آن به منظور پیشگیری از آسیب‌های بینایی و انجام کار درست، از شرایط اساسی مدیریت ایمنی محیط کار می‌باشد.

7. تاثیر و روشنایی بر روی بینایی کارگران تامین نور کافی و مناسب در محل کار موجب می‌شود که: ۱) میل و رغبت به کار در کارگر افزایش یابد. ۲) دقت عمل در کار بیشتر شود. ۳) راندمان و نتیجه کار افزوده گردد. ۴) سلامت چشم و قدرت بینایی کارگر محفوظ مانده و خستگی اعصاب کمتر شود. ۵) کار بهتر،‌ راحتتر و دقیق‌تر انجام شود. ۶) از میزان حوادث حین کار کاسته گردد. 

8. نور مناسب از طریق استفاده از نور طبیعی و مصنوعی و یا هر دو تامین می‌شود. • این نور می‌بایست دارای روشنایی کافی بوده، خیره‌کننده نباشد و به طور یکسان پخش شده باشد.

9. عوارض ناشی از نور زیاد ▪ خیرگی: مهم‌ترین عارضه ناشی از ازدیاد نور است. این حالت در اثر برخورد مستقیم نور به چشم و یا انعکاس شعاع تابش نور از سطوح شفاف به چشم به وجود می‌آید.ـ علائم خیرگی: احساس ناراحتی و درد در چشم، کم شدن حس بینایی، ترس از نور و ریزش اشک پدید می‌آید. مثلا زمانی که منبع نور به طور مستقیم در میدان دید کارگر قرار گیرد باعث بروز خیرگی می‌شود، برای جلوگیری از بروز این مشکل منابع روشنایی بایستی به فواصل مناسبی نسبت به هم نصب شوند.

10. عوارض ناشی از کمبود نور در محیط‌هایی که نور مناسب و کافی وجود نداشته باشد به خصوص در مورد کارهای ظریف و دقیق و مطالعه باعث اختلال و کاهش بینایی خواهد شد.این عوارض شامل فشار در چشم، سردرد، سرگیجه، خستگی و بی‌میلی نسبت به کار خواهد بود.اگر میزان روشنایی کافی نباشد، درک اجسام مشکل و در محیط‌های صنعتی ممکن است منجر به حوادث شدید و جبران‌ناپذیر برای کارگران شود. در اغلب موارد استفاده غیرصحیح از لامپ‌های روشنایی، آرایش و چیدمان آنها باعث اشتباه دید و قطعات گردنده ماشین‌ها به نظر ساکن آمده یا جهت گردش‌ها به نظر معکوس جلوه کرده و حوادث شدیدی به وجود می‌آورد.

11. تحقیقات جدید نشان می‌دهد، روشنایی که از منابع الکتریکی تامین می‌شود، بیشتر از روشنایی طبیعی خسته‌کننده است. کسانی که در روشنایی مصنوعی کار می‌کنند برای اینکه خوب ببینند و برایشان ناراحتی و خستگی به وجود نیاید باید میزان روشنایی که روی سطح کار می‌رسد به اندازه کافی زیاد باشد.

14. برای تامین روشنایی مناسب و حفظ سلامت بینایی نکات زیر حائز اهمیت است ۱)ارزیابی میزان روشنایی موجود محیط ۲)تامین میزان روشنایی مناسب با توجه به شرایط محیطی، نوع فعالیت، نوع منبع روشنایی ۳)نوعآرایش لامپ‌ها۴)سرویس‌ و نگهداری سیستم روشنایی۵)انجام معاینات چشم حداقل سالی یک بار

15. اصول و استانداردهای طراحی و اندازه گیری روشنایی اصول طراحی روشنایی طبیعی (با توجه به موقعیت جغرافیایی ایران)- طراحی بنا باید به گونه ای باشد که پنجره های اصلی در سمت جنوب، جنوب غربی و جنوب شرقی قرار گیرند.- در صورتی که امکان طراحی پنجره در سمت جنوب نباشد بایستی از پنجره های سقفی که به صورت قائم نصب شده باشند کمک گرفت. نصب پنجره های سقفی افقی مشکلات زیادی را از نظر ایمنی و هدایت تابش مستقیم خورشید در پی خواهد داشت.

16. - پوشش سطوح داخلی باید دارای رنگ و ضریب انعکاس مناسب برای توزیع بهتر روشنایی باشد. برای کف ضریب انعکاس 0.3 و برای دیوارها 0.5 و سقف 0.7پیشنهاد می شود. لازم است که همواره نظافت دیوارها و کف صورت پذیرد.

17. - کلیه دستگاه ها و تجهیزات و لوازم باید دارای پوشش رنگ ملایم با ضریب 0.5 بوده و دائما نظافت گردند.- استفاده از دستگاه ها و ابزارهای با وجود سطوح براق به دلیل بازتابش شدید نور و ایجاد خیرگی مجاز نیست.- پنجره ها باید تا نزدیکی سقف ادامه داشته باشند زیرا در این حالت بازدهی بهتری دارند.- مساحت پنجره ها باید برای نورگیری مکان کافی باشد.

18. - ارزش پنجره های شمالی یک سوم پنجره های جنوبی و ارزش پنجره های شرقی و غربی نصف آن هاست.- وجود مانع، سایبان، پرده و کثیفی شیشه ها می تواند تا حدود زیادی بازدهی پنجره ها را کاهش دهد. - استفاده از شیشه مات برای جلوگیری از تابش نور با درخشندگی بالا روی سطوح داخلی توصیه می کردد. - برای روزهای ابری و ساعات اول و آخر روز باید روشنایی مصنوعی نیز به طور مکمل پیش بینی شود.

19. در سیستم روشنایی مطلوب باید • 1- متوسط شدت روشنایی مطابق استاندارد باشد.2-اصول کلی طراحی (تعداد چراغ، ارتفاع طراحی، چیدمان) رعایت شده باشد.3-تناسب نوع منابع روشنایی (از نظر رنگ دهی و تناسب با کار)4-ضریب انعکاس و درخشندگی سطوح داخلی در حدی باشد که سبب آزار کارکنان نشود.5-سایه روشن محسوس نداشته باشد (یکدستی توزیع روشنایی)6-نگهداری سیستم روشنایی مطلوب و تعویض به موقع لامپ های سوخته انجام شده باشد.

21. استانداردهای اندازه گیری شدت روشنایی یک لوکس عبارتست از روشنایی حاصل از تابش یک لومن بر سطحی به مساحت یک متر مربع. لوکس متر وسیله اندازه گیری « شدت روشنایی» با واحدluxمی باشد، دستگاه مورد نظر، شدت نور بر سطح سنسور را حس نموده و با توجه به ضرایب تبدیل اختصاص داده شده به دستگاه دیجیتالی شدت روشنایی محلی که سنسور در آن واقع است را نشان می دهد.

22. از نظر فنی دانستن اینکه یک سطح تا چه اندازه زیر تابش نور قرار گرفته مهم است، زیرا انسان مایل است بر روی این سطح، اشیاء را بدون خسته کردن چشم با تابش نور معینی ببینید. از آنجا که چشم قادر به تعیین شدت روشنایی نیست، برای سنجش آن از دستگاه کوچک لوکس متر استفاده می شود.

24. چشم همانقدر که عضو خارق‌العاده و شگفت‌انگیز است بهمان اندازه نیز ظریف و آسیب‌پذیر میباشد . بنابراین در هنگام کار یا هر جای دیگری باید از آن محافظت نمود. ناراحتی‌های چشمی اکثراً‌ در ساعات کار اتفاق افتاده و ناشی از علل گوناگون می‌باشد. این صدمات ممکن است ناشی از ازدیاد نور، کمبود نور، پرتاب ذرات، تاثیر مواد سمی، اشعه ایکس یا سایر تشعشعات یونیزان و حرارت باشد.

25. چه عاملی سبب بروز نیستاگموس در معدنچیان می‌گردد اگر کمبود نور به مدت طولانی ادامه داشته باشد این عارضه بوجود می‌آید. در بیماری نیستاگموس کارگران معمولاً وقت خروج از معدن متوجه این عارضه می‌گردند. بدین ترتیب که به مدت چند لحظه احساس می‌کنند که اشیاء جلوی چشمشان می‌لرزد. این عارضه ممکن است یک یا هر دو چشم را گرفتار سازد. تامین روشنایی در معادن سبب محو سریع نیستاگموس معدنچیان می‌گردد.

26. عواملی که عوارض ناشی از کمبود یا ازدیاد نور را تشدید می‌کند ۱) خستگی فکری ۲)خستگی چشمی۳) سن

27. به منظور استفاده بهتر و صحیح‌تر از روشنایی روز بایستی به نکات زیر توجه نمود ـ در صورتی که کارگاه یا محل کار بزرگ باشد و پنجره‌های آن برای رساندن نور به همه قسمتها کافی نباشد باید در قسمتهایی از سقف از پوشش شیشه‌ای استفاده شود. ـ برای جلوگیری از تابش مستقیم نور خورشید در تابستان بهتر است بالای پنجره‌ها سایبان داشته باشد. ـ برای استفاده بیشتر از نور آفتاب باید سقف کارگاه و دیگر سطوح منعکس کننده نور به رنگ روشن بوده تا نور را بهتر منعکس کند. ـ برای اینکه نور کافی به محل کار برسد بایستی با توجه به نوع کار، تابش نور و آفتابی بودن محل مجموع سطوح پنجره‌ها و یا سقف شیشه‌ای کارگاه متناسب با مساحت کف کارگاه باشد. • موثرترین مساحت سطح شیشه نسبت به کف گارگاه شامل :

28. در طراحی روشنایی مصنوعی برای محیط کار این نکات باید مورد توجه قرار گیرد ـ نور حاصله از منابع روشنایی باید تا حدامکان به روشنایی روز نزدیک باشد. ـ سقف و قسمت بالایی دیوارها معمولاً به منظور افزایش راندمان روشنایی وارده از پنجره‌ها به رنگ روشن و قسمت پایین دیوارها برای ایجاد شرایط آسایش به رنگ تیره رنگ آمیزی میشوند. ـ مقدار نور حاصله از منابع روشنایی باید ثابت و به اندازه کافی بوده و بر کلیه سطوح محیط کار به طور یکنواخت توزیع شود تا از بوجود آمدن سایه و زوایای تاریک جلوگیری شود. ـ تعمیر و سرویس به موقع منابع روشنایی ـ تمیز و پاک نمودن نورگیرها به طور مرتب

29. محیط کار، نور کافی می‌خواهد • اگر نور محیط کار کافی نباشد، می‌تواند موجب ضعف بینایی همراه با چشم درد شود. در واقع زمانی که شما به مدت طولانی در نور کم کار می‌کنید، ابتدا خستگی چشم را به صورت واضح حس می‌کنید و کم‌کم این خستگی به قرمزی چشم، اشک ریزش، سردرد، گیجی و علامت‌های دیگر منجر می‌شود.در بسیاری مواقع، کار کردن در محیط‌های بسته ی کم نور، سبب خستگی و تحریک‌پذیری فرد می‌شود.

31. شدت روشنايي • براي هر ناحيه تامين روشنايي خاص بايد ميزان منابعي از شدت روشنايي ايجاد شود. شدت روشنايي در سراسر ناحيه اي که تامين روشنايي آن مدنظر است بايد به طور معقولي يکنواخت باشد. اين بدان معني است که سرتاسر اتاق بايد به ميزان مناسبي روشن شود. اين امر به منظور اجتناب از ايجاد نواحي تاريک با وسعت زياد است که ممکن است در حالتي که شخص بايستي از ناحيه تامين روشنايي مربوط به خود به اطراف نگاه کند بر تطابق چشم اثر بگذارد. شدت روشنايي بايد با استانداردهاي مربوطه انتخاب شود.