Download
1 / 78
940 likes | 1.3k Vues
/. کارگاه پژوهش. در سئوالات زیر تأملی بفرمایید!. پژوهش چگونه؟. پژوهش چرا؟ پژوهش چیست؟.
E N D
در سئوالات زیر تأملی بفرمایید! پژوهش چگونه؟ پژوهش چرا؟ پژوهش چیست؟
. پژوهش گامی هدفمند است که از مواجهه فعال با مشکل آغاز و به تولید علم ختم می شود. این حرکت نظام مند سبب رشد و بالندگی علم و نشاط و پویایی دانشوران می گردد. بی بهره ماندن از روحیه پژوهشگری سبب می شود تا دانش و دانشوران همچون مردابی ایستا، حیات علمی خود را از دست بدهند. پژوهش مهارت است و برای کسب مهارت به دو بال دانش و کوشش نیازمندیم. بر این اساس با شناخت قواعد این امر و به کار بستن آن می توان در افق های پژوهش به آسانی بال گشود.
بهره گیری از روش مناسب سبب جلوگیری از اتلاف وقت، انرژی و هزینه هاست. آشنایی محقق جوان با شیوه های جدید و کارآمد پژوهش سبب می شود که او در مسیری قدم بگذارد که با تمام پیچ و خم های آن آشناست. شیوۀ آزمون و خطا، سرمایه های زیادی را فانی ساخته است.
تعریف پژوهش:پژوهش عبارت است از فرایند منظم جمع آوری و تجزیه و تحلیل اطلاعات برای اهدافی معین که با نوآوری همراه است.
نگاهی گذارا بر آغاز و انجام پژوهش
گامهای تحقیق شکل گیری ایده: ایده معمولا در هنگام تفکر، مطالعه و با خواندن کتاب و یا مقاله علمی، سر کلاس درس و در بحث علمی در ذهن محقق شکل می گیرد. گام اول: تعیین موضوع استانداردهای انتخاب موضوع: الف) انتخاب واژگان تعریف شده ب) در نظر گرفتن امکانات محلی برای تحقیق ج) امکانات شخصی د) ضرورت
گامهای تحقیق گام دوم: مطالعات اولیه یا انبوه خوانی شناسایی کتب مرتبط ، آشنایی کلی با موضوع ، آشنایی کلی با نظریات ، کارهایی که در این مورد انجام شده . ثمرات مطالعه اولیه: آشنا شدن با موضوع( یافتن پاسخ سوال، ایجاد سوالات دیگر، روشن شدن ابعاد مساله) بازنگری و تجدید نظر در عنوان تحقیق( عنوان مرتب مورد بازنگری قرار می گیرد) شکل گیری ایده نو
منبع یابی دائره المعارف ها: مجموعه نوشتاری جامع وفشرده است که شامل اطلاعاتی درباره همه شاخه های دانش و یا شاخه مشخصی از دانش است. همچنین بیانگر میزان تحقیقات و پژوهشهای انجام شده و نشانگر دانش ها و تجربه های بدست آمده در آن جامعه است. مجلات علمی: یکی از منابع مهم مطالعه اولیه است. اساتید: به عنوان کارشناس و متخصص آن حوزه علمی می توانند دانشجو را هدایت کنند. اینترنت: سایت های معتبر، سایت های تخصصی ارجاعات موجود در تحقیقاتی مانند مقاله، کتاب، پایان نامه راهنماهای کتب شناختی: حاوی مشخصات کلی به همراه گزارشی خلاصه وار است
دسته بندی منابع منابع دست اول: کتاب ها و منابعی که اصل و سرچشمه هستند منابع دست دوم: متکی به نظر دیگران است. مثال: انسان کامل از دیدگاه قرآن کریم قرآن کریم: منبع دست اول کتاب انسان کامل شهید مطهری: منبع دست دوم موارد استفاده از منابع دست دوم: منبع دست اول موجود نباشد، ترجمه نشده باشد، دربردارنده نظریه قابل طرح و یا قابل نقدی باشد،
مسئله محوری پژوهش بنا بر تعریف، تولید علم است و علم از مسئله فربه می شود. پژوهش به دنبال حل مسئله است بنابراین مسئله محوری اصل و اساس یک پژوهش علمی است. پژوهشگر کسی است که با معضله ای نظری یا علمی روبه رو می شود در مقام حل به پژوهش می پردازد. بر این اساس تنها نکاتی را باید در پژوهش مورد بررسی قرار داد که در ارتباط با مسئله تحقیق باشد.
آنچه پژوهشگران ابتدا با آن مواجه می شوند غالباً مشکل است و آن امری است سطحی، کلی، ذهنی، مرکب و لذا مبهم، قابل رؤیت توسط عوام، فاقد روش بررسی و به همین دلیل غیر قابل حل. اما وقتی مشکل به مسئله تبدیل شود امری است ژرف، متمایز، معین، عینی، بسیط، روشن، دارای روش بررسی و لذا قابل حل.مشکل همان مسئله است به صورت مبهم و نامشخص و مسئله همان مشکل است به صورت واضح و متمایز
پژوهشگر باید مشکل را به مسائل مختلف تجزیه کند و با این آزمون می تواند :مسائل احتمالی را احصا نماید آزمون « من در اینجا با چه مسائل محتملی می توانم روبرو باشم » .مثال : علل انحطاط مسلمین ، که به مسائل مختلفی تقسیم می شود تجزیه مشکل به مسئله را می توان از فنون مختلف از جمله بارش فکری انجام داد
مهارت های تبدیل مشکل به مسئله تجزیه به علت های محتمل تجزیه به مصادیق مختلف تجزیه به ابعاد و اضلاع گوناگون تجزیه به آثار و پیامدها
مهارت های تبدیل مشکل به مسئله مهارت اول = تجزیه به علت های مختلف • گاهی مشکل را می توان از طریق رصد کردن عوامل محتمل آن به مسائل، تجزیه کرد. • مانند رشوه در اخلاق حرفه ای که می توان آن را به مسائلی مانند • امنیت معیشتی و رشوه • حرص ورزی و ارتشاء • تضاد طبقاتی و ارتشاء • فقدان شایسته سالاری و ارتشاء • فقدان نظام نظارتی و رشوه
مهارت های تبدیل مشکل به مسئله مهارت دوم = تجزیه مشکل به ابعاد • گاهی پیچیدگی مشکل به ابعاد گوناگون آن برمی گردد. غالب پدیدارها و معضلات متعلق به حوزه علوم انسانی اضلاع فراوانی دارند و در هم تنیدگی اضلاع مختلف سبب ابهام در مسئله می شود. • مانند معضل عملی سلامت و فساد در یک سازمان که ابعاد ذیل را دارد. • ابعاد اداری • ابعاد مالی • ابعاد رفتاری • ابعاد اخلاقی َ
ابعاد فرهنگی سیاسی واقعه کربلا بررسی پدیده کودک آزاری از ابعاد حقوقی و ضرورت بازنگری ماهیت تدریس و ابعاد زیباشناختی آن ابعاد شخصیتی دانش آموزان تیزهوش و عادی ابعاد حج در قرآن نمادهای فرهنگ عربی در عصر پیش از اسلام (در ابعاد نظری و لغوی( ابعاد انسان شناختی مصرف
مهارت های تبدیل مشکل به مسئله مهارت سوم = تجزیه به مصادیق گاهی اوقات مصداق های گوناگون تفاوت ساختاری در مسائل را به میان می آورند. به عنوان مثال وقتی در باب سرقت مطالعه می کنیم با مصادیق مختلف روبرو می شویم. سرقت علمی سرقت کالا سرقت اطلاعات سرقت دانش فنی سرقت اسم هریک از موارد یادشده مسئله ای خاص است و حل آن منوط به اخذ روش معینی است. در چنین مواضعی باید مشکل مورد بحث را به مصادیق آن تحلیل کرد.
شیوه های گوناگون سرقت رایانه ای استفاده متقلبانه از الکتریسیته سرقت است یا نه؟ سرقت آب؟ سرقت ادبی و علمی افشا و سرقت علامت تجاری: آثار حقوقی استفاده از یک علامت، قبل از ثبت آن سرقت علمی در سطح دانشگاهی
مهارت های تبدیل مشکل به مسئله مهارت چهارم = تجزیه به آثار گاهی اوقات در مواردی علاوه بر آنکه به تعداد علل محتمل و ابعاد گوناگون آن مسئله داریم به تعداد آثار آن مورد نیز می توان مسئله داشت. مانند اعتیاد و آثار روانی آن اعتیاد و آثار اجتماعی اعتیاد و آثار فرهنگی
اثرات رفتاری اعتیاد به مواد مخدر اعتیاد سرچشمه انواع جنایات نقش اعتیاد در فروپاشی خانواده مطالعات مواد مخدر و اعتیاد در نظام آموزش و پرورش ایران
:پژوهش دارای سه مرحله اصلی است 1) طراحی 2) اجرا 3) گزارش
1- مرحله طراحی طراحی درست پروژه تحقیقاتی تاثیر ژرفی در اثر بخشی تحقیق دارد. در این قسمت محقق باید مسئله خود را در دو بعد مورد بررسی قرار دهد. از یک سو باید ببیند مسئله او ارزش حل شدن را دارد یا نه؟و از سوی دیگر باید ببیند پژوهش او در میان سایر آثار علمی از چه موقعیتی برخوردار است. قوت این بخش باعث می شود هم تحقیقی درست داشته باشیم و هم درست تحقیق کنیم. سرفصل های این مرحله عبارتند از:
طرح تحقیق طرح تحقیق عبارتست از گزارش جامعی از برنامه پژوهشی محقق و توصیف منظم و منطقی آن می باشد. به بیان دیگر طرح تحقیق بیانگر همه مراحلی ست که محقق برای رسیدن به هدف ، از انتخاب موضوع تا ارائه گزارش علمی می پیماید تا آنچه در ذهن دارد بیان کند. طرح تحقیق هویت علمی پژوهش طرح تحقیق اعتبار علمی پژوهشگر
مراحل تدوین طرح تحقیقالف ) انتخاب موضوع محدود باشد( زاویه ای مشخص ، مسأله ای مشخص، زمان مشخص و...) روشن و شفاف باشد بکر و نو باشد مبتنی بر تعصبات و پیش داوری ها نباشد امکان تحقیق و دسترسی به منابع را داشته باشد. بهتر است موضوع رابطه بین دو متغیر داشته بپردازد. با رشته تحصیلی شما تناسب داشته باشد.
ب)مسئله تحقیق از مهم ترین عناصر در طرح پژوهشی مسائل آن است. بیان دقیق و منطقی مسائل سبب می شود تا محقق دچار موضوع محوری نشود. پژوهشگر بر آن است که مسئله ای کاملا مشخص را ارائه کرده و در سراسر پژوهش خود بر همین اساس به دنبال یافتن پاسخی برای آن باشد. تبیین صحیح مسئله سبب انسجام فکر در طول فرآیند پژوهش می گردد.
طرح مساله همان تعریف و توضیح موضوع است. پژوهشگر بیان می کند چه چیزی می خواهد بگوید و دنبال چه چیزی است. برخی از ویژگی های بیان مساله : شکل توضیحی دارد و ممکن است بیش از یک پاراگراف باشد. ابعاد، ویژگی ها ، صفات و حدود مسأله مورد مطالعه را شرح می دهیم. متغیرهای اصلی، فرضیه و مفروضات را بیان می نمائیم. ادبیات و سوابق مسئله تحقیق را بیان می کنیم. سوالات اصلی تحقیق را می نویسیم. به اهداف تحقیق،ضرورت و فایده اشاره می کنیم. نتایج و دستاوردهای پیش بینی شده تحقیق را اظهار می کنید.
سوال اصلی اصلی ترین دغدغه پژوهشگر پاسخ به سوال محسوب می شود. هر پژوهش دست کم یک سوال دارد. سوال به پژوهش جهت می دهد. سوال باید نو و بدیع باشد. سوال باید با جمله پرسشی مطرح شده و بصورت باز مطرح شود تا پاسخ های متعدد و گوناگون برای آن در نظر گرفت. پرسش باید ناظر به روابط علی و معلولی متغیرهای پژوهش باشد. ساده ، روان، صریح ، بدون ابهام و فاقد پیچیده گی لفظی باشد.
سوالات فرعی سوال فرعی از تجزیه سوال اصلی حاصل می شود. سوال فرعی باید از درون سوال اصلی بیرون بیاید. سوالات فرعی در پایان نامه ها با تعداد فصل های تحقیق منطبق است.
چارچوب نظری چارچوب نظری به مجموعه ای از گزاره ها اطلاق می شود که به لحاظ نظری قادر به تبیین یا طبقه بندی متغیر وابسته یا اصلی تحقیق هستند. این گزاره ها ممکن است از یک نظریه خاص گرفته شده باشند یا تلفیقی از نظریات باشند که همگرایی آنها به لحاظ نظری توسط محقق ثابت شده است. مانند تبیین مراحل انقلاب با نظریه مارکس
ج)فرضیه تحقیق فرضیه، پاسخ حدسی و اولیۀ محقق به مسئله تحقیق است. این امر سبب جهت دهی تلاش های محقق می گردد. فرضیه ها در روند پژوهش مورد نقد و بررسی قرار گرفته و در پایان پژوهش در مورد آن نتیجه گیری می شود. فرضیه باید به صورت جمله خبری و با زبان دقیق بیان شود چرا که هرگونه ابهامی در این بین آسیب زا ست.
مفروض پژوهشگر در روند تحقیق ، اصل یا اصولی را مسلم می انگارد. این اصول پذیرفته شده را مفروض گویند. پس مفروض آن اصل و قاعده ایست که ما درستی آن را فرض می گیریم.
متغیر متغیر یک مفهوم است که بیش از دو یا چند ارزش یا عدد به آن اختصاص داده می شود. به عبارت دیگر متغیر به ویژگی هایی اطلاق می شود که می توان آنها را مشاهده و اندازه گیری کرد. متغیر دو نوع است: متغیر مستقل: آن متغیری ست که محقق اثر آن را بر سایر متغیرها مورد سنجش قرار می دهد. به بیان دیگر متغیری که تعیین کننده و اثر گذار است و نقش علت را ایفا می کند. متغیر وابسته: متغیری که متغیر مستقل بر روی آن اثر می کند.
مفاهیم مفهوم ساده ترین و مختصرترین تعریف و یا استنباط از یک شیء ، واقعه و... می باشد. مفاهیم کلماتی هستند که بار معنایی گسترده ای دارند و محقق باید برای سایرین به طور مشخص آنرا تعریف کند تا دیگران منظور و مقصود محقق را از آن واژه یا مفهوم درک نمایند. و ابعاد موضوع بیشتر روشن شود.
شاخص سازی شاخص سازی به مجموعه اقداماتی که سبب تجزیه مفاهیم به مولفه ها و شناسایی اجزاء و ابعاد شکل دهنده مفاهیم شود ، شاخص سازی گویند. مثلا مفهوم موفقیت آموزشی ................ با شاخص معدل درسی قابل عینی کردن است
انواع تحقیق تحقیق به لحاظ هدف بنیادی: در جستجوی کشف حقایق و واقعیت ها و شناخت پدیده ها و اشیاء بوده و مرزهای دانش عمومی بشر را توسعه می دهند. کاربردی: با استفاده از تحقیقات بنیادی و برای رفع نیازمندی های بشر و بهبود ابزارها، روشها و اشیاء در جهت توسعه رفاه و آسایش انسان به کار برده می شود. فنی و عملی: این نوع تحقیقات نوعا خصلت موضعی و عملی دارند و معمولا خاصیت تعمیم پذیری زیادی ندارند.
انواع تحقیق تحقیق به لحاظ ماهیت و روش تحقیق توصیفی:محقق بدنبال توصیفی بودن موضوع است و می خواهد بداند پدیده، متغیر،شیء و یا این مطلب چگونه است.در تحقیق توصیفی محقق به وضع موجود را بررسی می کند و به توصیف منظم و نظامدار وضعیت فعلی آن می پردازد. تحقیق تحلیلی(تبینی): این از تحقیق در صدد پیدا کردن روابط علی و معلولی بین متغیرهای مختلف است. در این روش دغدغه اصلی پژوهشگر پاسخ به چراهاست نه چگونگی ها. تحقیق توصیفی تحلیلی:محقق علاوه بر تصویر سازی آنچه هستبه تشریح و تبیین دلایل چگونه بودن و چرایی مساله و ابعادش می پردازد.
انواع تحقیق تحقیق به لحاظ گرد آوری اطلاعات روش کتابخانه ای: روش کتابخانه ای معمولا در تحقیقات علمی است که از ابتدا تا پایان از منابع کتابخانه ای مورد استفاده قرار می گیرد. پژوهش اسنادی: مبتنی بر شواهد بر گرفته از مطالعه اسناد ، مانند آرشیوها یا آمار رسمی است. روش میدانی: روشی است که محقق برای گرد آوری اطلاعات باید به میان جامعه مورد تحقیق خود رفته و به تحقیق در موضوع خاصی بپردازد.
هدف پژوهش محقق باید تصور روشنی از هدف خود از پژوهش پیرامون مسئله ای خاص داشته باشد. او باید بداند حل این مسئله چه اثری خواهد داشت. در این زمینه سئوال صریح «که چه؟» می تواند راهگشا باشد. هدف هر پژوهشگری باید: مشخص، قابل دسترسی، قابل سنجش و مفیدباشد.
فایده پژوهش ، اهمیت وضرورت فایده پژوهش: یعنی سودی که در عمل برای ما دارد. یعنی اینکه دستاوردهای پژوهش در کدام قسمت از جامعه مورد استفاده قرار می گیرد. و یا از نتایج آن کدام مجمع علمی بهره مند می شود. اهمیت و ضرورت: محقق از طریق بیان ضرورت پژوهش باید بتواند ارزش های اساسی تحقیق را به دیگران منتقل کند.
سازماندهی تحقیق سازماندهی تحقیق در عمل همان بخش بندی و فصول تحقیق می باشد.
پیشینۀ تحقیق پژوهش در عصر امروز یک هویتی جمعی یافته است. اگر محقق خود را در امتداد یک خط پژوهشی مشاهده کند و جایگاهی برای خود تعریف کند، پژوهش های موازی و بی فایده به ارمغان نخواهد آورد. بر این اساس در ابتدای کار باید از تلاش های دیگران در رابطه با این مسئله آگاهی کافی به دست آورد. در این صورت با شناخت نقاط ضعف و قوت کارهای دیگر می توان پژوهشی غنی تر و با کارایی افزون تر ارائه نمود.
2- مرحله اجرایی پژوهش در واقع از این قسمت آغاز می شود. در این زمان محقق با انگیزه کافی به دنبال حل مسئله خود می رود و به جمع آوری اطلاعات مناسب می پردازد. این مرحله چهار گام اساسی دارد که موفقیت در هر گامی منوط به موفقیت در گام پیشین است.
گام اول: تشکیل پروندۀ علمی شناسایی اجمالی منابع و اسناد و جمع آوری آن ها نقش مهمی در تمرکز ذهنی محقق و صرفه جویی در زمان تحقیق دارد و بهره وری را افزایش می دهد. محقق در این بخش با جمع آوری منابعی که می تواند به او در پاسخ به مسئله کمک کند، یک پرونده متشکل از لیست منابع در اختیار خواهد داشت.
گام دوم تهیه شناسنامه منابع: برگه ای تهیه کنید. در بالای آن مشخصات منبع می نویسیم.(نام کتاب،نویسنده، ناشر...) در پائین صفحه بخشی را که ناظر به مساله ما است را اشاره می کنیم. سپس پیش اساتید و متخصصین جهت اظهار نظر می بریم.
گام سوم: نقد منابع منابع و اسناد شناسایی شده باید از حیث اصالت و اعتبار مورد نقد وبررسی قرار بگیرد. یکی از وظایف استادان راهنما همین مسئله است. هر منبعی که غیر اصیل و غیر معتبر بود در این بخش از پرونده علمی خود حذف می کنیم. ملاک ما در این سنجش مسئله و فرضیه تحقیق است. هر منبعی شایستگی استناد در پژوهش را ندارد!
