VAAZ HAZIRLAMA VE SUNMA İLE İLGİLİ TEMEL İLKE VE YÖNTEMLER

1. VAAZ HAZIRLAMA VE SUNMA İLE İLGİLİ TEMEL İLKE VE YÖNTEMLER SEMİNERİMİZE HOŞ GELDİNİZ ( 6 Saat )

2. VAAZ HAZIRLAMA VE SUNMA İLE İLGİLİ TEMEL İLKE VE YÖNTEMLER • Bu seminerde, vaaz ve hitabet hazırlığı ve sunumu hakkında genel bilgiler verilecek, vaaz hazırlamada dikkat edilecek noktalara (mekân, hedef kitle, süre, amaç vb.) vurgu yapılacaktır. • Vaazın sunumu ile ilgili olarak ise, sunuş, güncelleştirme ve değerlendirmenin önemine dikkat çekilecektir. Ayrıca dili doğru, güzel ve etkili kullanmanın incelikleri, Türkçeyi özenle kullanarak, konuşmayı sanata dönüştürmenin ilkeleri ve güzel konuşmanın önemi, ne söyleyeceğini bilmenin yanı sıra nasıl söyleyeceğini de bilmesi için gerekli hususlar ile zamanı nasıl kullanacağına dair yöntemler açıklanacaktır.

3. Hazırlık ve Zihin Açma • 1. Vaaz ve irşadın toplumun dinî eğitimine katkısını araştırınız. • 2. Dinlediğiniz bir vaazın sizi hangi yönleriyle etkilediğini arkadaşlarınıza anlatınız. • 3. Bir vaiz ile görüşüp vaazın hazırlanış aşamaları hakkında bilgi alınız. Bunları arkadaşlarınızla paylaşınız. • 4. Vaaz hazırlarken öncelikle hangi kaynaklardan yararlanırsınız? Söyleyiniz.

4. Bir Fıkra • Hatip Ve Dinleyici • Bir hatip konferans vereceği salona girdi. Salon, ön sırada oturan seyis dışında boştu. • Morali bozulan ve konuşup konuşmama konusunda düşünen hatip sonunda seyise sordu: • "Buradaki tek kişi sensin. Sana göre konuşmalı mıyım, yoksa konuşmamalı mıyım?" • Seyis cevap verdi: • "Ben basit bir insanım, bu konulardan anlamam. Fakat ahıra gelseydim ve bütün atların kaçıp bir ta­nesinin kaldığını görseydim, yine de onu beslerdim."

5. Bir Fıkra • Bu sözlere hak veren hatip konuşmaya başladı. • İki saatin üzerinde konuştu durdu, kendini mutlu hissetti. Dinleyicisinin de konuşmasının çok iyi olduğunu onaylamasını isteyerek sordu: • "Konuşmamı nasıl buldun?" • Seyis bir an düşündükten sonra cevap verdi: • "Sana daha önce basit bir adam olduğumu ve bu konulardan pek anlamadığımı söylemiştim. Gene de eğer ahıra gelip biri dışında tüm atların kaçtığını görseydim, onu beslerdim, ama elimdeki yemin hepsini ona vermezdim."

6. VAAZ HAZIRLAMA VE SUNMA İLE İLGİLİ TEMEL İLKE VE YÖNTEMLER • 1. Vaazın hazırlanması • 1.1. Vaaz kaynaklarını ve İçeriklerini tanıma • 1.2. Vaaz konuları belirlemede ilkeler • 1.3. Dönemler halinde vaaz konularını plânlama • 1.4. Vaaz konusuna uygun materyal hazırlama (ayet, hadis, kıssa, örnek olay vb.) • 1.5. Vaaz hazırlığında ve sunumunda farklı sosyo-ekonomik ve kültürel grupları dikkate alma

7. VAAZ HAZIRLAMA VE SUNMA İLE İLGİLİ TEMEL İLKE VE YÖNTEMLER • 2. Vaazın sunumu • 2.1. Vaaza giriş (Besmele, Dualar vs.) • 2.2. Vaaz konusuna dikkat çekme ve konuya giriş • 2.3. Vaazı konu bütünlüğü içinde sürdürme • 2.4. Vaazı sunarken ses tonunu ve beden dilini kullanma • 2.5. Vaazda kullanılan materyalin birbiri ile ilgisini kurma

8. VAAZ HAZIRLAMA VE SUNMA İLE İLGİLİ TEMEL İLKE VE YÖNTEMLER • 2.6. Konuyu güncel hayatla ilişkilendirme • 2.7. Vaaz sonunda konuyu özetleme ve ana fikri vurgulama • 2.8. Konuya uygun bir dua ile vaazı tamamlama • 2.9. Vaaz sonrası geribildirimler yoluyla vaazı biçim, içerik, yöntem sunuş açısından değerlendirme

9. 1. Vaazın hazırlanması • 1.1. Vaaz kaynaklarını ve İçeriklerini tanıma Kur’an-Hadis Tefsir-Fıkıh, İlmihâl Kelâm-Akaid Ahlâk, Tasavvuf ve Zühd Kitapları Tarih ve Siyer Tabakat ve Menakıb ; Şiir ve Kıssalar

10. 1.1. Vaaz kaynaklarını ve İçeriklerini tanıma • İhyauUlumi’d-Din: ansiklopedikbir eserdir. Din konularının tamamından bahseder. Konuları: ilim, akaid, temizlik, namaz, oruç, zekât, hacc, Tilavet-i Kur’an, ezkar ve da’vat, yemek adabı, nikah, helal-haram, ülfet ve uhuvvet, uzlet, yolculuk, emri bi’l-maruf. konular işlenirken genel olarak ayet ve hadisler verilmiş, başkalarına ait sözlerle konu zenginleştirilmiştir.

11. 1.1. Vaaz kaynaklarını ve İçeriklerini tanıma • 1. Kur’an dan Öğütler 1-2, Komisyon, DİB Yayınları 2010. • 2. Minberden Öğütler, Komisyon, Ankara 2008. • 3. Kürsüden öğütler : 52 konuda vaaz örnekleri / yay. haz. İsmail Karagöz , Ankara : Diyanet İşleri Başkanlığı, 2007 • 4. Örnek vaazlar I-II / Lütfi Şentürk , Ankara : Diyanet İşleri Başkanlığı, 2004 • 5.Din Görevlisinin Rehber Kitabı, Dr. Hayati Tetik, 2010. • 6.Vaiz ve İmamlar İçin Cemaat İle Etkili İletişim, Cuma Karan, Gündönümü Yayınları 2008.

12. 1.1. Vaaz kaynaklarını ve İçeriklerini tanıma • 7.el-Haytü’l-ebyaz veya Ramazan vaizi / İbrahim Cûdî Efendi, 1344/1926 İstanbul : Dizerkonca Matbaası, 1970. • 8. Galiyetü’l-mevaiz ve misbahi’l-müttaiz ve kabesi’l-vaiz. / Ebü'l-BerekatHayreddin Numan b. Mahmûd b. Abdullah Alusi. -- Beyrut : Dârü’l-Minhac, 2005/1425. • 9. Bostanü'l-Vaizin ve Riyadu's-Samiin. / İbnü'l-Cevzi, Ebü'l-FerecAbdurrahman b. Ali b. Muhammed, Ebü'l-Ferec, 597/1200

13. 1.1. Vaaz kaynaklarını ve İçeriklerini tanıma • 10. Tuhfetü'l-Vaizin. / Pirinçcizade, Süleyman Efendi, 1280/1863 • 11. Sa'adetname Tercüme-i Revzatü'ş-şüheda li-Vaizi'l-Hiravi. / Cami Hacı Hasan Zade MuhyiddinMehmed, Balıkesir'li, 911 • 12. Münyetü'l-Vaizin ve Gunyetü'l-Müttaizin. / el-Enguri, Abdülhamid b. Abdurrahman, 763/1362 Vaaz örnekleri. Ankara : Diyanet İşleri Başkanlığı, 1964 • 13.Urfalı Mahmud Kamil’in vaazları : (1. ve 2. dersler). / Mahmud Kamil.İstanbul : Asarı İlmiye Kütüphanesi, 1935

14. 1.1. Vaaz kaynaklarını ve İçeriklerini tanıma • 14. Tenbih’ul-Gafilin, Ebu’l-Leys Es-Semerkandi. • 15.İstiklal marşı şairimiz istiklal harbindeki vaazları / Hasan Boşnakoğlu, İstanbul : Ayyıldız Matbaası, 1981, 1. Kurtuluş Savaşı, 1919-1922 • 16.Müminlere vaazlar. / Hasan Rami Yavuz ; yay. haz. Yunus Vehbi Yavuz. -- İstanbul : Çaykaralı Hacı Hasan Efendi İlme Hizmet Vakfı, 2007 • 17. Memba, Hüseyin Aslan/ İbrahim Demir. • 18.el-Burhanü'l-müeyyed : kurtarıcı öğütler (vaaz-irşad-tasavvuf). / Seyyid Ahmet er-Rufai, 578/1182, Bedir Yayınlar. • 19.Haftalık vaazlar. / Mahmut Ustaosmanoğlu. -- İstanbul : SiraçKitabevi, 1988

15. 1.1. Vaaz kaynaklarını ve İçeriklerini tanıma • 20. Peygamber efendimizin hitabeti. / Ahmet Lütfi Kazancı. -- İstanbul : Marifet Yayınları, 1980 • 21. Hitabet sanatı ve meşhur hatipler. / M. Ziya Ünsel. -- [İstanbul] : Fuat Gücüyener Yayınevi, 1950 • 22. Hitabet ve irşad : güzel konuşma ve insanları etkileme yolları. / Abdurrahman Çetin. -- Bursa : Aksa Yayınları, 1998 • 23. Dini hitabet : çeşitleri, ilkeleri, örnekleri. / İsmail Lütfi Çakan. -- İstanbul : Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Vakfı (İFAV), 1998 • 24. Bütün yönleriyle hitabet / Nejat Muallimoğlu 1994 • 25. Asr-ı Saadet ve Raşit Halifeler döneminde hitabet. / Mehmet Reşit Özbalıkçı. -- İstanbul : Yeni Akademi Yayınları, 2005

16. 1.1. Vaaz kaynaklarını ve İçeriklerini tanıma • Günümüzde Sohbetlerde Kullanılan Kitaplar: • 1- Risale-i Nur Külliyatı, yazarı SaidNursi’dir. Kitap islamın, iman esaslarının, ahlak ve bazı güncel konuların anlatılmasında kullanılabilir. Özellikle “Hastalar, Uhuvvet, İhlas, Haşir, Gençlik, İman-Küfür Muvazeneleri, Ramazan Risaleleri, Hanımlar Rehberi” birer vaaz olacarak anlatılacak kitaplardır. Risale-i Nur külliyatındaki temel eserler “Sözler, Lem’alar ve Şualar” adlı kitaplardır.

17. 1.1. Vaaz kaynaklarını ve İçeriklerini tanıma • Günümüzde Sohbetlerde Kullanılan Kitaplar: • 2- Mektubat: İmamı Rabbaniye sorulan sorulara cevapları ihtiva eder. 3 cilt olarak terceme edilmiştir. Mektuplardan parçalar okunur. Mektuplar yorumlanarak bir sohbet veya sohbetler serisi devam eder. Mektubat bittiğinde dini meseleler üzerinde bilgi ve şuur sahibi birisi olunur.

18. 1.1. Vaaz kaynaklarını ve İçeriklerini tanıma • Günümüzde Sohbetlerde Kullanılan Kitaplar: • 3- Riyazus-Salihîn: İmam Nevevi’nin daha çok ahlakla ilgili hadisleri derlediği bir hadis koleksiyonudur. Bir çok tercemesi vardır. Ancak en kullanılışlı, ilmi bakımdan en güzeli ve vaazlarda kullanabileceğimiz ise Yaşar Kandemir ve İ. Lütfi Çakan hocaların din görevlilerinin kulanmasını hedefleyerek hazırladıkları 8 ciltlik şerhtir. Çok güzel bir sistematiği vardır.

19. 1.1. Vaaz kaynaklarını ve İçeriklerini tanıma • Günümüzde Sohbetlerde Kullanılan Kitaplar: • 4- Ruhul-Beyan Tefsiri: İsmail Hakkı Bursevi Hazretlerinin Bursa Ulu Camiinde halka verdiği tefsir sohbetidir. İçerisinde çokça hikaye bulunmaktadır. Eser ciddi bir terceme ile bitme aşamasına gelmiştir. Erkam yayınları tercemesi tavsiye edilir.

20. 1.2. Vaaz konuları belirlemede ilkeler • Güncel olmalı. Kandillerde ve bayramlarda bu konular gündeme gelmeli. • İnsanların ilgisini çekecek tarzda olmalı. • İnsan hayatında bir yeri olmalı. • İnsanlara hayat gayesini hatırlatmalı ve şuur oluşturacak tarzda olmalı. • Toplumun örf ve adetlerine ters olmamalı. Fasit örfe ters olmalıdır hatta onu maruf örfe çevirmeyi gaye edinmelidir.

21. 1.2. Vaaz konuları belirlemede ilkeler • Konu seçimi, günün ve çevrenin şartları ile cemaatin ihtiyacı dikkate alınarak yapılır. Örneğin, bir kandil gecesinin içinde bulunduğu hafta o gecenin anlamı ve önemi, okulların açıldığı hafta eğitimin önemi ve camiler haftasında caminin sosyal hayattaki yeri gibi konular seçilebilir.

22. 1.2. Vaaz konuları belirlemede ilkeler • Hz. Peygamber hutbelerini, sohbetlerini duruma, ortama ve toplumun temel ihtiyaçlarına göre belirlerdi. Örneğin; o, oğlu İbrahim öldüğü gün güneş tutulunca, bunu ölümle bağdaştıranlara hutbesinde cevap vermiş ve bunun doğru bir yorum olmadığını belirtmiştir. Ayrıca Hz. Peygamber ve sahabe dönemindemüminler gelişen olaylardan cuma hutbeleri yoluyla haberdar edilirdi. (Hitabet ve Mesleki Uygulama,51)

23. 1.3. Dönemler halinde vaaz konularını plânlama • Vaaz konuları her üç aylık periyotlar halinde belirlenir. Cuma günleri vaaz konuları daha çok hutbe konuları ile aynı olur. • Yada cemaati eğitecek olan bir din görevlisi her dönem farklı konulara ağırlık vererek cemaatinin o konulara karşı hassas olmasını sağlayabilir. • Kur’an mesajını serlevha ayetlerle baştan sona anlatabilir.

24. 1.3. Dönemler halinde vaaz konularını plânlama • Mesaj yüklü kırk ayet yahut kırk hadis gibi seçerek her sohbetinde bir ayet yahut bir hadis çerçevesinde sohbetini yapabilir. Kur’an’dan Mesajlar I-II; Kırk Konu Kırk Ayet gibi başkanlığımız yayınlarından yararlanılabilir. • “Kürsüden Öğütler: 52 konuda vaaz örnekleri” kitabı gibi vaaz konuları her zaman güncelliğini kaybetmeyecek bir kitabı takip edebilir.

25. 1.3. Dönemler halinde vaaz konularını plânlama • SÖYLEYELİM • “İmanın önemi” konulu bir vaaz hazırlayacak olsanız giriş, gelişme ve sonuç bölümlerinde nelere yer verirsiniz? Söyleyiniz. • “Namazın önemi” konulu bir vaaz hazırlayacak olsanız giriş, gelişme ve sonuç bölümlerinde nelere yer verirsiniz? Söyleyiniz

26. 1.3. Dönemler halinde vaaz konularını plânlama • Plan yapmak konuları dağıtmamızı önler, • Plan, konuyu mantık çerçevesinde ve ikna edci olarak sunmayı sağlar. • İyi plan insanın vücudundaki iskelet sistemine benzer. • Plan, girişi, gelişmeyi ve sonucu iyi analiz ederek yapılmalıdır.

27. 1.4. Vaaz konusuna uygun materyal hazırlama (ayet, hadis, kıssa, örnek olay vb.) • Hatip, önce konuyu seçer ve konunun planını yapar. Konuyla ilgili ayet, hadis ve bunlarla ilgili görüşleri elde eder. Kendi yorumlarını da katarak elde ettiği bilgileri değerlendirir. Daha sonra belirlediği plan dâhilinde bir metin oluşturur.

28. 1.4. Vaaz konusuna uygun materyal hazırlama (ayet, hadis, kıssa, örnek olay vb.) • Her şeyden önce ortaya çıkacak metnin sade, açık, anlaşılır bir dille yazılmasına özen gösterir. Bunun için kısa cümleleri tercih eder. Yanlış anlaşılmaya müsait şive ve kelimeler kullanmaktan kaçınır. Kavramları yerli yerinde kullanır.

29. 1.5. Vaaz hazırlığında ve sunumunda farklı sosyo-ekonomik ve kültürel grupları dikkate alma • Vaiz, vaaz konusunu belirledikten sonra konusuyla ilgili gerekli gözlem ve araştırmayı yapar. Bu çalışmasında cemaatin genel yapısını, çevrenin fiziki, sosyal ve kültürel özelliklerini dikkate alır. Dinin temel kaynaklarından gerekli bilgileri toplar.

30. 1.5. Vaaz hazırlığında ve sunumunda farklı sosyo-ekonomik ve kültürel grupları dikkate alma • Hatip, temel kaynaklardan konusuna dair elde ettiği bilgileri bir araya toplar. Daha sonra onları gündeme ve muhataplarının genel durumuna göre değerlendirir. Elde ettiği tüm bilgileri olduğu gibi muhataplarına sunmaz. Tıpkı bir arı gibi çeşitli çiçeklerden aldığı özü bala çevirip çevresindekilerin ihtiyacına göre sunar.

31. 1.5. Vaaz hazırlığında ve sunumunda farklı sosyo-ekonomik ve kültürel grupları dikkate alma • Hatip, konusuyla alakalı bulduğu bir ayetin iniş sebebini, indiği ortamı, inince hangi problemi nasıl çözdüğünü inceler. Elde ettiği bir hadisin niçin söylendiğini, evrensel veya bölgesel olup olmadığını araştırır. Âlimlerin konuyla ilgili görüşlerini dikkate alır. Bütün bunlardan sonra elde ettiği bu bilgileri muhataplarına nasıl sunacağını tasarlar. Bu bilgiden cemaatin ne kazanacağını değerlendirip konuyu en uygun tekniklerle doğru bir şekilde sunar.

32. 1.5. Vaaz hazırlığında ve sunumunda farklı sosyo-ekonomik ve kültürel grupları dikkate alma • DEĞERLENDİRELİM • İslam’ın ahlaki öğütleriyle ilgili bir hutbe hazırlayacak olsanız Hucurât suresinin 11-13. ayetlerini nasıl değerlendirirsiniz?

33. 1.5. Vaaz hazırlığında ve sunumunda farklı sosyo-ekonomik ve kültürel grupları dikkate alma • Hucurât suresinin 11-13. ayetleri: “Ey iman edenler, bir kavim (bir başka) kavimle alay etmesin, belki kendilerinden daha hayırlıdırlar; kadınlar da kadınlarla (alay etmesin), belki kendilerinden daha hayırlıdırlar. Kendi nefislerinizi (kendi kendinizi) yadırgayıp-küçük düşürmeyin ve birbirinizi 'en olmadık-kötü lakablarla' çağırmayın. İmandan sonra fasıklık ne kötü bir isimdir. Kim tevbe etmezse, işte onlar, zalim olanların ta kendileridir.”

34. 1.5. Vaaz hazırlığında ve sunumunda farklı sosyo-ekonomik ve kültürel grupları dikkate alma • [049.012] “Ey iman edenler, zandan çok kaçının; çünkü zannın bir kısmı günahtır. Tecessüs etmeyin (birbirinizin gizli yönlerini araştırmayın) . Kiminiz de kiminizin gıybetini yapıp arkasından çekiştirmesin. Sizden biriniz, ölü kardeşinin etini yemeyi sever mi? İşte, bundan iğrenip-tiksindiniz. Allah'tan korkup-sakının. Hiç şüphesiz Allah, tevbeleri kabul edendir, çok esirgeyendir.”

35. 1.5. Vaaz hazırlığında ve sunumunda farklı sosyo-ekonomik ve kültürel grupları dikkate alma • [049.013] “Ey insanlar, gerçekten, biz sizi bir erkek ve bir dişiden yarattık ve birbirinizle tanışmanız için siz halklar ve kabileler (şeklinde) kıldık. Hiç şüphesiz, Allah katında sizin en üstün (kerim) olanınız, takvaca en ileride olanınızdır. Hiç şüphe yok Allah, bilendir, haber alandır.”

36. 2. Vaazın sunumu2.1. Vaaza giriş(Besmele, Dualar vs.) • Vaiz, vaazına kendisini ve cemaatini vaaz dinlemeye hazır hale getirecek bir motivasyonla başlayabilmesi için besmele ve dua ile başlamalıdır. • Besmele ve dua dikkatleri ulvi ve hakikatleri dinleme boyutuna insanları çeker.

37. 2.2. Vaaz konusuna dikkat çekme ve konuya giriş • Hitap cümlesi: Hatip cemaatin dikkatini çekebilecek iyi bir hitap cümlesiyle vaazına başlamalıdır. • Örneğin, “Muhterem Müslümanlar!”, “Değerli Din Kardeşlerim!”, “Aziz Cemaat!” vb. şeklinde olabilir. Bu hitap cümleleri zaman zaman konu değişikliğinde dikkati toplamak için tekrar edilebilir.

38. 2.3. Vaazı konu bütünlüğü içinde sürdürme • Vaaz, yemek yapmaya benzetilebilir. Eğer ortaya iyi bir yemeğin çıkmasını istiyorsak malzemeleri sırasıyla kullanmalıyız. Eğer kısa sürede pişecek olan malzemeyi önce kor, üzun sürede pişen malzemeyi sonra korsak yemeğimiz ne istediğimiz tatta olur nede onu yakmadan pişirebiliriz.

39. 2.3. Vaazı konu bütünlüğü içinde sürdürme • Vaaz, konu bütünlüğü içinde sunulmadığı takdirde sonra söyleyeceğimiz hakikati öne alır ve sonra söyleyeceğimiz hakikatin mantıki temelleri yıkılmış olacağından hakikate zulmetmiş oluruz. Bu nedenle konu bütünlüğü mantık silsilesi içerisinde sunulmalıdır.

40. 2.3. Vaazı konu bütünlüğü içinde sürdürme • Vaazda konu bütünlüğünün bozulması bir bir şehirden başka bir şehre giderken yoldan çıkmaya veya ana yoldan tali yollara sapmaya benzer. Konu bütünlüğü bozulduğunda anlatacaklarımızı tam olarak anlatamamış oluruz. Çok şey söylemiş ama hiçbir şey kavratamamış oluruz.

41. 2.3. Vaazı konu bütünlüğü içinde sürdürme • Vaaz konusunun belirtilmesi: vaazın konusunun belirtilmesi, cemaati dinlemeye hazırlamak açısından önemlidir. Hatta sadece konunun adının söylenmesi ile yetinmeyip hangi amaçla ve hangi boyutlarıyla ele alınacağının da belirtilmesinde yarar vardır. Böylece cemaatin zihni vaazın konusuna yoğunlaşmış olur. Örneğin, “Muhterem Müslümanlar! Bu hafta okullarımız eğitim-öğretime açılacağı için vaazımızda da “İslam dininin ilme verdiği önem”i ele alacağız.” diyerek vaazın konusu belirtilir.

42. 2.4. Vaazı sunarken ses tonunu ve beden dilini kullanma • Sesimiz samimiyetimizi; beden dilimiz şahsiyetimizi ifade eder. Sesimiz, duyguları; beden dilimiz, söylediğimizin arkasında durduğumuzun göstergesidir.

43. 2.5. Vaazda kullanılan materyalin birbiri ile ilgisini kurma • Konuşma bal yapmak gibidir. • Konuşma fotoğraf çekmek gibidir. • Konuşmak, bir aletin parçalarını birleştirmektir. • Konuşmak, cümlelerle bina yapmak gibidir. • Konuşmak, kelimelerle halı dokumak gibidir.

44. 2.6. Konuyu güncel hayatla ilişkilendirme • Güncellik, anlaşılmayı sağlayacağından, problemleri çözeceğinden dolayı önemlidir. Herkes pazara gidince işine yarayan şeyleri alır. Güncel olmayan konuşmalar, müzelik eşyalara benzer.

45. 2.7. Vaaz sonunda konuyu özetleme ve ana fikri vurgulama • Konuya giriş: Konunun girişinde dikkat çekici ve cemaati motive edici cümlelere yer verilmelidir. • Bu giriş; bir soru cümlesi, örnek bir olay, vaazın içeriğinin güncel konularla ilişkilendirilmesi, cemaati ilgilendiren hususun problem olarak ortaya konulması veya konunun öneminin vurgulanması şeklinde olabilir. Örneğin, İslam’ın ilme verdiği önemin anlatılacağı bir vaaza “Yaratan Rabb’inin adıyla oku.” ayetiyle giriş yapılabilir.

46. 2.7. Vaaz sonunda konuyu özetleme ve ana fikri vurgulama • Gelişme bölümü: Burada konu ayet ve hadislerle genişletilir. Somut örnekler verilerek konu günlük hayatla ilişkilendirilir. Gerekli yorum ve açıklamalar yapılır. Varsa sonuçlar hakkında bilgi verilir. Örneğin, İslam’ın ilme verdiği önemin anlatılacağı bir vaazda,“… Hiç bilenlerle bilmeyenler bir olur mu?...” ayetiyle, “İlim talebi için yola çıkan kimse dönünceye kadar Allah yolundadır.” hadisi verilebilir. Ayrıca Peygamberimizin Bedir esirlerine uyguladığı muamele ve Ashab-ı Suffe anlatılabilir.

47. 2.7. Vaaz sonunda konuyu özetleme ve ana fikri vurgulama • Sonuç bölümü: Konunun kısa bir özeti verilir. Önemli sonuçlar sıralanır. Vaazda verilmek istenen mesaj dile getirilir ve vaaz güzel bir söz, kısa, mesj yüklü bir ayet, hadis v.,b şeylerle bitirilir.

48. 2.8. Konuya uygun bir dua ile vaazı tamamlama • Vaaz, en sonunda dua cümlesi ile bitirilir. Örneğin, İslam’ın ilme verdiği önemin anlatılacağı bir vaazda, ilim öğrenmenin farz olduğu belirtilir.“… Ya Rabb’i! İlmimizi artır.” duasıyla vaaz bitirilir.

49. 2.9. Vaaz sonrası geribildirimler yoluyla vaazı biçim, içerik, yöntem sunuş açısından değerlendirme • Vaazlarınızı mutlaka cep telefonunuza kaydediniz. Birkaç gün geçtikten sonra dinleyiniz ve kendinize not veriniz. • Vaazınızı farklı açılardan değerlendiriniz. • Vaaz değerlendirme formunu doldurup bir sonraki vaazınızı nasıl daha kaliteli yapabilirsiniz bunun üzerinde düşünerek forma notlar ekleyiniz.

50. Vaazı Sunarken Dikkat Edilecek Hususlar • Her şeyden önce vaiz, sade, açık, anlaşılır bir dil kullanmaya özen gösterir. Bunun için kısa cümleleri tercih eder. Yanlış anlaşılmaya müsait şive ve kelimeler kullanmaktan kaçınır. • Kavramları yerli yerinde kullanır. Kavramları değişik kelimeler ve cümlelerle birkaç kere tekrar ederek akıllarda yer etmesini sağlar.