عقرب گزيدگي

1. عقرب گزيدگي عقرب ها(Scorpion)وابستهبه عنكبوتيانهستند . در دنيا گونه هاي متعدديعقربوجود داردكه تنها تعدادي محدود براي انسان خطر ناك هستند . عقرب بيشتردر آبهوايگرم و شب ها فعال است و به اينعلت رعايتنكاتايمنيدرموردجلوگيريازعقربگزيدگي بهخصوصدرمناطقگرمسيريوبه هنگام تاريكي هوا اهميت دارد . (مثل پوشيدن جوراب ، شلوار و كفش مناسب ، تكان دادن كفش و لباس قبل از پوشيدن و  غيره  )

2. سم يكنوع عقرب به نام : سنتروروئيد اسكالپچراتوس (CentruroidesSculpturatus)شديداً كشنده است (عقرب كوچك و زرد رنگ با يك توبركول كوچك روي پشت , و به طول 2.5 تا 7.5 سانتي متر , كه به آن عقرب جرار نيز گفته مي شود ) .نكته : خطرناك ترين عقرب در ايران عقربي است به نام گارديم كه محلزيستآن خوزستان است .

3. علايم و نشانه ها  پس از چند دقيقه از گزش عقرب كه عموماً در اندام ( دست و پا ) اتفاق مي افتد علايم زير مشاهده مي شود: درد , تاول , قرمزي , تورم با گذشت چند ساعت از گزش ، ممكن است علايم زير در فرد مشاهده شود : ☺تند شدن نبض ☻بالا رفتن فشار خون ☺سرگيجه ، حالت تهوع و استفراغ ☻بي اختياري ادرار و مدفوع ☺تنگي نفس ☻تشنج ☺افزايش ترشح بزاق

4. عقرب گزيدگي اغلب خطر ناك نيست و تنها باعث بروز علايم و نشانه ها موضعي در محل گزش مي گردد. اما علائم تهديدكننده حيات و حوادث منجر به مرگ به ندرت و آن هم بيشتر در كودكان رخ مي دهد. در كودكان ممكن است متعاقب درد در ناحيه گزش، بي قراري، حركات غير ارادي چشمها و ترشح بزاق بروز نمايد. يكي از علايم شايع عقرب گزيدگي در كودكان افزايش دماي بدن مي باشد. تنگي نفس و كم شدن اكسيژن در موارد حاد خصوصا در كودكان را بايد دقيقا كنترل نمود. تهوع، استفراغ، مشكل در بلع در كودكان، احساس سوزن سوزن شدن در ناحيه گزش و ... نيز ممكن است بروز نمايد.

5. كمك هاي اوليه ◘ارزيابي صحنه حادثه ، دور كردن يا پرهيز از خطر ، در خواست كمك در صورت لزوم ◘ارزيابي اوليه مصدوم و انجام مراحل ABC و ديگر كمك هاي اوليه ضروري در صورت لزوم ◘بي حركت نگه داشتن مصدوم و ثابت نگه داشتن عضو گزيده شده ◘كمپرس سرد ( نكته از گذاشتن يخ به صورت مستقيم بر روي اندام خود داري كنيد . ) ◘به دليل جذب سريع زهر و حجم كم آن، نيازي به تخليه محل گزش وجود ندارد. ◘انتقال سريع به مركز درماني در صورت شديد بودن مسموميت، در مراكز درماني از پادزهر سم عقرب براي خنثي سازي سم و درمان فرد استفاده مي شود .البته اين كار بايد با دستور پزشك و تحت نظارت مستقيم او انجام شود . تجويز آرام بخش هم مي تواند به مصدومين كمك كند.

6. در مورد بريدن و مكيدن محل زخم با دهان توافق نظر وجود ندارد . بعضي صاحب نظران با اين كار مخالف هستند و عده اي استفاده از اين روش را مجاز مي دانند . در برخي از كتب بستن بالاي محل گزش با هدف تاخير در جذب سم توصيه شده است . براي اين كار بايد :1-  از پارچه , باند يا يك وسيله ي مناسب ديگر با عرض حداقل چهار تا پنج سانتي متر استفاده كنيد .2-  پارچه , باند يا وسيله مورد نظر را حدود پنج سانتي متر بالاتر از محل گزش ( يعني قسمتي از اندام كه به تنه مصدوم نزديك تر است ) ببنديد .3-  پارچه يا باند بايد به حدي محكم بسته شود كه تنها باعث كندشدن جريان لنف و خون سياهرگي در اندام مربوطه گردد . توجه داشته باشيد كه اين كار به هيچ وجه نبايد باعث اخلال در جريان خون سرخرگي اندام مبتلا گردد . به اين منظور , پارچه يا باند بايد به صورتي بسته شود كه يك انگشت به راحتي از زير آن عبور كند و همچنين باعث قطع نبض در نقاط انتهايي اندام مبتلا نگردد.

7. گزيدگي عقرب در افراد پير , كودكان , نوزادان و افراد مصدوم خطرناك تر است .همچنين اگر گزش متعدد يا نزديك سر و صورت يا گردن مصدوم باشد خطرنا ك تر از گزش اندام ( دست و پا ) خواهد بود .به ياد داشته باشيد كه علايم گزيدگي با عقرب " گارديم " در ابتدا بسيار خفيف و ناچيز استو همين مسئله اغلب باعث عدم مراجعه به موقع فرد به مراكز درماني مي گردد . اما مراجعه به مراكز درماني لازم و ضروري است و تاخير مي تواند منجر به بروز علايم مختلف مسموميت , از بين رفتن بافت هاي بدن در محل گزش يا حتي در موارد شديد منجر به مرگ فرد گردد .

8. مارگزيدگي : مارگزيدگيازمواردياستكه خيلي بايد در مورد آن هوشيارانه و با دقت عملكردچراكههرگونهغفلت ممكن است منجربه بروز عوارض خطرناكي براي فرد مسموم شود . مارها انواعگوناگوني دارندكه از اين بين تنها تعداد معدودي سمي و خطرناك هستند .

9. هرگونهمارگزيدگي را بايد سميتلقيكردمگر خلافآن ثابت شود .بنابراين لازم است مصدوم را حتماً و در اسرع وقتبه مراكز درماني منتقل كنيم تا تحت مراقبت هاي لازم قرار گيرد .همانطور كه ميدانيد كليه مارها سمي نبوده ودر واقع به دو دسته سمي و غير سمي تقسيم مي شوند . مارهاي سمي خود از نظر ميزان سمي بودن يكسان نبوده و با هم فرق دارند . همچنين از نظر شكل ظاهر نيز مارهاي سمي و غير سمي تفاوتهايآشكاري دارندكه به برخي از آنها در اینجا اشاره می کنیم.

10. تفاوتهای مارهای سمی و غیر سمی : 1- مردمك چشم مارهاي سمي به صورت بيضي ( خطي ) و شبيه مردمك چشم گربه است . ولي مردمك چشم مارهاي غير سمي گرد و مدور است . نكته : مار مرجاني كه از خطرناك ترين مارهاي سمي است مردمك مدور دارد . 2- سرمارهايسمي مثلثي شكل است و با بدن مار زاويه دارد , ولي سر مارهاي غير سمي به صورت نيمه بيضي است. در واقع بدن مارهاي غير سمي شبيه كرم خاكي است . نكته : سر مارمرجاني مثلثي نبوده ولي اين مار از انواع سمي است .

11. 3- مارهاي سمي براي نيش زدن از دودندان نيش استفاده مي كنند ومحل گزش معمولاً با يك يا دو سوراخ ( يا زخم ) مشخص مي شود . اما در مارهاي غير سمي دندان ها متعدد هستند و در دو رديف هلالي قرار مي گيرند .4- معمولاً در انتهاي دم مارهاي سمي يك رديف فلس وجود دارد، در حاليكه در مارهاي غيرسمي تعداد رديف هاي فلس ها 2 يا بيشتر است. 5- در پايين چشم مارهاي سمي , يك حفره ي كوچك وجود دارد كه درمارهاي غير سمي ديده نمي شود . علي رغم وجود اين تفاوتها تشخيص گزش سمي از غير سمي به سرعت و آساني ممكن نيست و همان طور كه گفته شد هر مارگزيدگي را بايد خطرناك تلقي كرد , مگر خلاف آن ثابت شود .

13. علائم و نشانه ها و بررسي بيمار :►مشاهده مار ►مشاهده ي سوراخ يا زخم در محل نيش زدگي .►درد در محل گزيدگي , درد و سوزش شديد است .►تورم , با گذشت زمان , تورم به سمت قسمت مركزي اندام و به طرف تنه ي فرد پيشرفت مي كند .►قرمزي پوست و بروز تاول ►قرمزي و تورم عروق لنفاوي در عضو گزيده شده و پيشرفت اينقرمزي و تورم به سمت قسمت هاي مركزي بدن .►لبه هاي ناحيهگزیده شده بسيار دردناك و نسبت به لمس حساس مي باشند .

14. ►تهوع , استفراغ , سرگيجه و احساس ضعف ►كاهش فشار خون ►تب , لرز و تعريق ►سوزن سوزن يا كرخت شدن نوك انگشتان و اطراف لب و دهان ►خونريزي از بيني , وجود خون در ادرار يا مدفوع►تند شدن تنفس يا تنگي نفس ►افزايش نبض ►مشكل بينايي

15. علائم و نشانه هاي زهرآگين شدن و سرعت تظاهر به آنها به عوامل زير بستگي دارد :1- اندازه مار           2- محل , تعداد و عمقگزيدگي     3- مقدار زهر تزريق شده       4- حساسيت فردي نسبت به زهر   5- سن و وزن مصدوم  6- سلامتي عمومي عضو 7- نوع و تعداد ميكروارگانيسم موجود در حفره دهاني مار  در بررسي بيمار , ابتدا به دنبال اثرات دو دندان روي پوست مصدوم بگرديد . البته ممكن است فقط يكي از دندان ها در پوست فرو رفته باشد .گاه نيز يكي از دندان هاي مار در حمله به هدف قبلي شكسته است . اين نيز ممكن است كه مار در مرحله پوست اندازي بوده , وبيشتر از دو دندان داشته باشد .

17. *در ابتدا پس از ارزيابي محل حادثه و استفاده از لباس و كفش مناسبجهت جلوگيري از مارگزيدگي , مصدوم را از محل حادثه دور كنيد . ( البته در صورت عدم وجود خطر , بي حركت نگه داشتن مصدوم در اوليت قرار دارد ) . *اكثر گزيدگي ها در ناحيه دست و پاها اتفاق مي افتد . بنابراين توصيه مي شود (در مورد مارهايي كه سم آنها از طريق اختلال در عملكرددستگاه عصبي عمل مي كند , مانند مار كبري و مار مرجاني ) با استفاده از پارچه يا باندي كه حدود4 تا 5 سانتي متر عرض داشته باشد , بالا و پايين محل گزيدگي را ببنديد ,كه البته اين كار بايد با رعايت اصول انجام شود . باند يا پارچه را طوري ببنديد كه يك انگشت براحتي از زير آن عبور كند و مانع مصدود شدن خون سرخرگي نشود . كمكهاي اوليه

19. توجه :در صورتي كهمحل گزشدر نزديكي مفاصلباشد،از قراردادن نواردردوسمت مفصل خودداري كنيد و نوار مورد نظررافقطدربالايزخم(سمتي كه به تنهمصدومنزديك تراست) ببنديد.زخم را پايينتريا هم سطح قلب قرار دهيد. زيور آلات,ساعتيا لباسهايتنگ را از اندام گزيده شده خارج كنيد .

20. استفاده از دستگاه پمپ مكنده ي مخصوص در 30 دقيقه اول مارگزيدگي توصيه مي شود.در صورتيكه پس از 5 تا 10 دقيقه بعد از گزيدگي به بيمار رسيديد , توسط ساكشن كردن مي توانيد 25-50% زهر را خارج كنيد . در صورت در اختيار داشتن محلول آنتي سپتيك يا صابون سطح زخم را با آن شستشو دهيد .درصورتيكه انتقال بيمار به بيمارستان بيش از يك ساعت طول كشيد با ايجاد يك برش به موازات محور عضو درگير به طول تقريبي 7-6 ميلي متر و عمق 3 ميلي متر٬عمل مكش را با دهان به مدت60-30 دقيقه ادامه دهيد. درصورت وجود زخمدرمحوطهدهان از انجام مكش با دهان خودداريكنيد هيچ گاه روي ناحيه را برش ضربدري ندهيد زيرا اين كار ريسك بريده شدن اعصاب و عروق خوني را افزايش مي دهد .

21. مايع زخم كه توسط ساكشن دهاني خارج مي گردد , بايد مرتباً دور ريخته شود . با اين حال اگر احتملاً بلعيده شد٬ جاي نگراني نيست ٬زيرا زهر در معده بي اثر مي شود .در صورت امكان اطلاعات صحيحي در مورد شكل مار به دست آوريد . هرگز به بيمار اجازه ندهيد كه راه برود. مصدوم را سريعاً به مراكز درماني منتقل كنيد .نكته :استفاده ازكمپرس سرد در مار گزيدگي ممنوع است .

22. سم بعضي از مارها ( مثل ماركبرا و مار مرجاني ) بر روي سيستم عصبي اثر مي گذارد وبا فلج كردنعضلات تنفسي باعث خفگي و مرگ فرد مي گردد . ارايه ي كمك هاي اوليه مناسب , به ويژه انجام تنفس مصنوعي( احياي قلبي – ريوي )در نجاتزندگياين افراد از اهميت خاصي برخوردار است . نكته :

23. ♦درمان انتخابيپساز رسيدنبهبيمارستانتجويزپادزهر تا 4 ساعت اول پس از گزش مي باشد.♦ تا24ساعت پسازگزيدگيهم پادزهرقابلاستفاده است. ♦ممكن است آنتي بوتيك و واكسن كزازهم تزريق شود.

24. زنبور گزيدگي گزش زنبورها مخصوصاً زنبورهاي وحشي، بدون توجه به ظاهر آن، مي توانند خطر جدي براي فرد ايجاد كنند. زنبور گزيدگي ممكن است در اثر نيشانواع زنبور مانند زنبورعسل و زنبورسرخ بروز نمايد. اما در صورت متعدد بودن تعداد نيش ها يا بروز حساسيت هاي شديد ( آنا فيلاكسي ) مي تواند كشنده باشد . سابقه گزش در افراد حساس يك نكته منفي است و خطر بروز حساسيت هاي شديد ( آنا فيلاكسي ) را افزايش مي دهد . همچنين گزيدگي در ناحيه سر و صورت نيز خطرناك است و مي تواند باعث ايجاد تورم دراين نواحي و انسداد راه هايهوايي گردد .

25. علايم و نشانه ها -  مشاهده ي سوراخ محل نيش و گاهي خود نيش در محل گزش - وجود درد و تورم ناگهاني در محل گزش و قرمزي در مركز تورم -  بروز علايم مسموميت مثل كاهش فشار خون ، كهير ، ...

26. كمك هاي اوليه -  ارزيابي صحنه حادثه ، دور كردن يا پرهيز از خطر و درخواست كمك در صورت لزوم -  ارزيابي اوليه مصدوم ، انجام مراحل ABC و ديگر كمك هاي اوليه ضروري در صورت لزوم -  در صورت وجود نيش در محل گزش آن را به آرامي خارج كنيد . براي اين كار از موچين ، پنس ، يا وسايل مشابه استفاده كنيد زيرا فشار اعمال شده در حين كار مي تواند باعث خروج باقيمانده سم از نيش و ورود آن به بدن بيمار گردد . -   محل گزش را با آب سرد و صابون بشوييد .

27. روي محل گزش كمپرس سرد يا كيسه محتوي يخ قرار دهيد و به طور متوالي هر 15 دقيقه يكبار كيسه يخ را از روي پوست برداريم. - از قراردادن مستقيم يخ روي پوست و از گرم كردن موضع بايد اجتناب نمود.- محل را باآب سرد همراه با بيكربنات سديم(محلول جوش شيرين) كمپرس كنيم.- ممكن است گزيدگي در داخل دهان يا گلو صورت گيرد براي اين كار سريعاًداخل دهان را با آب سرد و بيكربنات سديمشستشو مي دهيم و مريض را به اورژانسبيمارستان منتقل مي كنيم.

28. زيور آلات ، ساعت ، لباس هاي تنگ و ... را از اندام مبتلا خارج كنيد .-   گذاشتن خمير درست شده از جوش شيرين و آب نيز مي تواند باعث كاهش درد در محل گزش گردد.- درصورتمشاهدهعلايميكه دلالت برشديدبودن واكنشهايحساسيتي دارند، مثلكهيرمنتشربدن ، نفس تنگي،كاهش فشارخون,خسخس سينه ،كبودي لب ها(سيانوز )و ... بايد مصدوم را هرچه سريع تربه نزديك ترين مركز درمانيمنتقل كنيد .

29. رتيل هابعضي از سموم رتيلها مانند سم رتيل بيوه سياه , روي انتقال عصبي - عضلاني اثر مي كنند . درحاليكه برخي ديگر فقطمنجر به نكروز نسجي مي شوند .سم رتيل بيوه سياه , باعثافزايش آزاد شدن استيل كولين در محل تماس عصبي عضلاني مي شود . اين رتيل به رنگ سياه زغالي براق با شكم قرمز( به شكل ساعت شني ), به طول 1 تا 5 سانتي متر است .

30. تظاهراتباليني شامل:►درد بي حس كننده و مبهم در اندام گرفتار ►سفتي عضلات اندام آسيب ديده ►سردرد , سرگيجه ►خيزپلك , التهاب ملتحمه ►بثورات و خارش جلدي ►تهوع و استفراغ , تعريق و جاري شدن بزاق ►ضعف و در موارد شديد, افت فشار خون و تغييراتالكتروكارديوگرام مشابه مسموميت با ديگوكسين است . جهت درمان و رفع سفتي عضلات , بايد از 10 تا 20 ميلي متر محلول گلوكونات كلسيم 10 % استفاده نمود .

32. هاري

33. میزانکشندگی هاري بسياربالا ( در حد صد در صد) است، به طوری کهپساز ظهورعلائم بالینی چه در انسان وچهدرحیوان ، قابل درمان نبوده و بیمار محکوم به مرگ خواهدبود.ویروس هاری علاقه خاصی به بافت های عصبی دارد و در غدد بزاقی نیز به راحتی تکثیر می شود. از آنجا به مغزمی رود و باعث ایجاد عوارض متعدد عصبیدردام یا انسان مبتلا می شود .

34. مقاومت ویروس در محیط : ویروس های این خانواده بسیار حساس هستند و در طبیعت دوام ندارند . ظرف چند ساعت در خارج از دهان از بین می روند .دربرابرمواد شیمیائی فوق العادهحساس هستندو در برابر نور آفتاب و اشعه های آن سریعا نابود می شوند . در موارد گزیدگی که زخم ها به خوبی با الکل٬صابونویا موادینظیربتادینضدعفونیمیشوند و یا حتی در مواردي كه با آب خالی شستشو می شوند تعداد بسیار زیادی از ویروسهاازبین می روند که سبب کمشدن احتمالمبتلا شدنبه بیماری می شود ویاسرعت پیشرفتآن رابسیار کم می کند.بهعلت وجود لپیددر غشاءبه حلال هایچربی نظیر کلروفرم واستن حساس هستند .

35. جانداران حساس به بیماری هاریانسان ها و تمام حیوانات خون گرم به هاری حساس هستند . از لحاظ حساسیت میزبانان به چهاردسته تقسیم می شوند:دسته اول: با حساسیتخیلی زیاد که مهمترین حیوانات این گروه روباه ، شغال ، کایوت ، موش ، راسو و گرگ می باشند . دسته دوم :با حساسیت زیاد شامل خرگوش ، هامستر ، گربه اهلی و وحشی،خوکچه هندی،راکون و... .دسته سوم :میزبانان با حساسیت متوسط نظیر سگ ، گربه ، میمون ، اسب ، انسان ، گوسفند و بز ، گاو ،انواع میمون، سنجاب و موش خرما

36. بافت های موردهدف ویروس:ویروس عامل بیماری مقدار کمی در عضلات تکثیر می کند تا به اعصاب حرکتی محل دسترسی پیدا کند . در محل اعصاب وارد راههای عصبی می شود و در این سلول ها به سمت اعصاب مرکزی حرکت میکند. جالب اینکه این ویروس از طریق خون جابجا نمی شود و تا کنون از خون هیچ بیماری جدا نشده است .ازاعصابحرکتی به نخاع می رسد و سپس از آنجا به مغز می رود و در مغر و دیگر اندام های آن تکثیر می کند . سپس از طریق اعصاب در غدد چشمی، ترشحات بینی، بزاقودیگراندام ها وارد می شود . تقریبا شروعدفع ویروس باشروععلائمهمزمان است و باید گفت در این موقع دیگر راهی برای درمان بیماری نیست .

37. واكسيناسيون پرسنل در معرض خطر هاري (ايمن سازي قبل ازمواجهه):براي حفاظت از كساني كه به سبب شغلي در معرض خطر ابتلا به بيماري هاري مي باشند مانند دامپزشكان ، تكنسين ها ي دامپزشكي ، كارگران كشتارگاه ها، خدمه باغ وحش، شكارچيان ، شكاربانان محيط زيست ٬ چوپانان ، پرسنل مسئول هاري و كار كنان آزمايشگاههاييكه با ويروس هاري سر و كار دارند :سه نوبت واكسن ضد هاري در روزهايصفر ،7 و 21 و 28 و اگر مصون سازي فوريت نداشته باشدسه نوبت در روزهاي صفر ، 28 و 56 تزريق مي گردد .

38. پيشگيري از ابتلا به بيماري هاري بعد از گاز گرفتن حيوان ( پيشگيري يا درمان بعد از گزش ) شامل مراحل زير است:الف - درمان محل گاز : مؤثرترين وسيله شستن فوري محل هاي گاز يا خراش حيوان با آب و صابون و يا مواد پاک کننده ديگر و سپس شستشوي آنها با آب خالص است . زخمها را ، مگر در مواقعي که حفظ زيبايي و همبستگي بافتضرورت داشته باشد ، نبايد بخيه کرد . در صورتي که بخيه کردن ضروري باشد بايد از بخيه شل استفاده كرد تا مانع خروج ترشح خون و سايرترشحات از داخل زخمها نگردد.سپس سرم حاوي ايمنوگلوبولين اختصاصي هاري به داخل زخمزده شود.

39. ب - پيشگيري با ايمنوگلوبين اختصاصي هاري : پيشگيري ازهاري در انسان گاز گرفته شده با استفاده هر چهزودتر از تزريق ايمنوگلوبولينانساني هاري(HRIG ) بعد از گزش به منظور خنثي کردن ويروس درعضلهسرينيو محلزخم وسپستزريقواکسن هاريدر نقطهديگري، به منظور ايجاد مصونيت فعال ، صورت مي گيرد .

40. ج - ايجاد ايمني فعال با واکسيناسيون :واکسيناسيون پس از تماس با ويروس با تزريق ۱ سانتي متر مکعب از واکسن، که ترجيح داده مي شودواکسنديپلوئيد انسان(يا ميمون)باشد در عضله دلتوئيد در ۵ نوبت انجام مي شود. اولين تزريق هر چه زودتر بعد از گزشصورت مي گيرد(اولين تزريق واکسنهمزمانباتزريق ايمنوگلوبولين خواهد بود ) نوبت هايبعدي در روزهاي ۳، ۷ ، ۱۴، ۲۸تا ۳۵ بعد از تزريق اول زده مي شود .

41. د) بالاخره درمان شخص گاز گرفته شده بايدشامل  نکات زيرباشدبلافاصله زخم را تميز کرده و شستشو نماييد . )کمکهاي اوليه ( شستشو و نظافت زخم را زير نظارت پزشک کامل کنيد . استفاده از ايمنوگلوبولين اختصاصي هاري و واکسيناسيون را طبق دستور کار داده شده اجرا کنيد . در صورت نياز ، درمان عفونتهاي باکتريايي و تزريق واکسن کزاز را انجام دهيد . زخمها را مگر آنکه اجتناب ناپذير باشد، بخيه نزده و نبنديد .

42. کزاز بيماري است عفوني مشترک بين انسان و دامها که معمولاً بصورت تک و پراکنده ديده مي شود . اين بيماري متأسفانه در کشورما زياد ديده مي شود . ميکروب کزاز در محيط خارج مقاومت زيادي از خود نشان مي دهدواسپوري توليد مي کند که مقاومتش خيلي زيادتر است . اثرات ميکرب بواسطه سم بسيار قوي استکهترشح مي کند و از راه لنف ، خون به مراکز عصبي ميرود .ميکرب کزاز در خاک ، مدفوع اسب ، گاو ، آب و گرد و خاک و ... وجود دارد .

43. مطلب مهم اينکه ابتلاء به کزاز ايمني کاملي ايجاد نمي کند لذا بهترينوسيله براي جلوگيري از آن واکسيناسيون مي باشد . از سوي ديگرسرم ضدکزاز براي پيشگيريسودمند استولي براي درمانبويژه پس از بروز نشانه هاي بيماري اثري ندارد.« نشانه هاي کزاز »دوران نهفتگي متوسط بيماري ۸-۷ روز است هرقدردوران نهفتگي کوتاهتر باشد عاقبت بيماري خطرناکتر است .

44. اولين نشانهکزاز دشواري بلع و کليد شدن دهان است . بيمار به زحمت دهان خود را باز مي کند عضلاتي که براي جويدن بکار ميرود در موقع انقباض دردناک و سفتهستند.سپس انقباض در عضلات گردن، صورت، ستون فقرات، شکم و .... ايجاد مي شود.( انقباض عمومي)

45. انقباض عضلات صورت ، شکل مخصوصي به مبتلا مي دهد و مانند اين است که بيمار خنده بي نمکي به لب دارد ( خنده شيطان ) .در حالت حمله عضلات جونده منقبض شده و بواسطه گرفتاري ماهيچه هاي ستون فقرات بدن بعقب خم مي شود ( نظير کمان ) يعني سطح اتکاء تنها پشت سر و پاشنه ها مي باشد . هر گاه انقباض عضلات يک طرف بدن زياد شود بدن بهمان طرف خم مي شود واگر تمامعضلات بدن بطور يکنواختدچارشده باشند تمام بدن کشيده و بشکلخبرداردرميآيد. در شيرخواران وافراد خيلي پير کزاز خطرناک است .

46. انقباض عضلات عمومي بصورت حمله اي ظاهر مي شود يعني در اثر تحريک بيمار با روشنائي و صدا ، تزريق و يا لمس بدن ، جمع شدن عمومي بدن فرا ميرسد ، فکها سخت بهم فشرده شده و ساير عضلات نيز سفت مي شوند .انقباض عضلات حنجره و شکم و ديافراگم وعضلات تنفسي باعث خفگيمي شود. اگر انقباضماهيچه هاي تنفسطولانيباشد موجب کبودي رنگ مي گردد . حملات انقباضي بيمار را فرسوده و خسته مي کند. کليد شدن دهان سبب تشنگي، اتلاف شديدانرژي، عرق( دفع الکتروليتها ) آسيب ماهيچه ها ( پارگي ) وگرسنگي ميشود.

47. پيشگيري:اسپور کلستريديوم تتاني از راه خراش کوچک و بزرگ و زخم و شکستگي ها و غيره وارد بدن مي شود ، اگر شرايط رشد و افزوني آن فراهم باشد سم ترواش مي کند و اين سم راهي مراکز عصبي مي شود ، بنابراين قبل و بعد از وارد شدن باسيل در بدن مي توان پيش گيري لازم را انجام داد . دادن آنتي بيوتيک ،‌ ضدعفوني کردن و رعايت پاکيزگي زخم نيز از رشد احتمالي و تراوش سم جلوگيري مي کند ، باسيل کزاز در بافتهاي خراب شده بهتر رشد مي کند بنابراين پانسمان و رعايت پاکي زخم وعمل جراحيلازم سودآور مي باشد.

48. واکسيناسيونتزريق واکسن مؤثرترين روش حفاظت در برابر کزاز است . کزاز نوزادان با واکسينه کردن مادر در زمان حاملگي قابل پيشگيري است . پيشگيري پاسيوايمني پاسيو مي تواند بوسيله آنتي توکسين کزاز ( ايمونوگلوبولين انساني ) تأمين گردد . سرم اسبي ممکن استموجب بروز واکنشهاي آلرژيکو حتي مرگ در اثر شوک آنافيلاکتيک (حساسيتي)شود . ايمونوگلوبولين کزاز انساني معمولاً فاقدخطرات ذکر شده بوده و قدرت آن هم بيشتر از نوع آنتي توکسين هترولوگ است وجانشين سرم اسبي شده است .

49. پيشگيري با آنتي بيوتيکهاکلستريديوم نسبت به پني سيلين حساس است بنابراين کاربرد آن در زخمهاي مشکوک منطقي و گاه ضروري است .بايد به خاطر داشت که در زخمهاي له و خراب شده دارو به علت اختلال جريان خون به محل زخم نمي رسد لذا امکان زنده ماندن و رشد باسيلها وجود دارد . حتي با وجود استفاده از پني سيلين٬تزريق واكسنو سرم ضد كزاز ضروري است .

50. نظافت و جراحي زخم‌ براي از بين بردن محيط غيرهوازي بافت و رشد اسپورها سود بخش است. عمل جراحي و تميز کردن زخم هر چه زودتر صورت بگيرد اثر سودبخش تري خواهد داشت ( رشد باسيل و توليد سم کاهش خواهد يافت).توجه به اين نکته حائز اهميت است که بهترين وسيله پيشگيرياز کزاز واکسيناسيون کليه افراد درحال تندرستي است .