รศ.ดร.จำลอง โพธิ์บุญ

1. ISO 14001 : 2004 การกำหนดวัตถุประสงค์ เป้าหมาย และแผนงานโครงการทางด้านสิ่งแวดล้อม รศ.ดร.จำลอง โพธิ์บุญ คณะพัฒนาสังคมและสิ่งแวดล้อม สถาบันบัณฑิตพัฒนบริหารศาสตร์ (NIDA) ขอขอบคุณ รศ. สยาม อรุณศรีมรกต สำหรับตัวอย่างประกอบ

2. วัตถุประสงค์เป้าหมายและแผนงาน(Objectives, targets and programme (s) ) องค์กรจะต้องจัดทำ นำไปปฏิบัติและคงไว้ซึ่งเอกสารในการกำหนดวัตถุประสงค์ เป้าหมายทางด้านสิ่งแวดล้อมในแต่ละบทบาทและระดับหน้าที่ที่เกี่ยวข้องในองค์กร

3. วัตถุประสงค์เป้าหมายและแผนงาน(Objectives, targets and programme (s) ) วัตถุประสงค์และเป้าหมายจะต้องสามารถวัดได้เป็นรูปธรรม มีความเป็นไปได้ และมีความสอดคล้องกับนโยบายสิ่งแวดล้อม รวมทั้งความมุ่งมั่นในการป้องกันมลพิษ การสามารถในการปฏิบัติตามกฎหมายและข้อกำหนดทางด้านสิ่งแวดล้อมอื่นๆ รวมทั้งเป็นการปรับปรุงอย่างต่อเนื่องด้วย

4. วัตถุประสงค์เป้าหมายและแผนงาน(Objectives, targets and programme (s) ) เมื่อมีการกำหนดและทบทวนวัตถุประสงค์และเป้าหมายขององค์กร สิ่งที่องค์กรจะต้องพิจารณามีดังต่อไปนี้ - กฎหมายและข้อกำหนดต่างๆ ที่เกี่ยวข้อง - ลักษณะปัญหาสิ่งแวดล้อมที่มีนัยสำคัญ - ทางเลือกของเทคโนโลยี

5. วัตถุประสงค์ เป้าหมายและแผนงาน (Objectives, targets and programme (s) ) - การเงิน / งบประมาณ - การปฏิบัติการ - กฎระเบียบในการดำเนินการ -ข้อกำหนดทางธุรกิจต่างๆ - ทัศนะ / ความสนใจของผู้เกี่ยวข้องต่างๆ

6. วัตถุประสงค์ เป้าหมายและแผนงาน (Objectives, targets and programme (s) ) องค์กรจะต้องจัดทำและคงไว้ซึ่งแผนงาน/โครงการเพื่อให้บรรลุถึงวัตถุประสงค์และเป้าหมายซึ่งจะต้องครอบคลุมถึงเรื่องต่างๆ ดังนี้ a) มีการกำหนดความรับผิดชอบในกิจกรรมต่างๆ ในทุกๆ ระดับของพนักงานเพื่อให้บรรลุวัตถุประสงค์และเป้าหมายที่องค์กรได้ตั้งไว้ b) มีการกำหนดเป้าหมายและกรอบระยะเวลาเพื่อให้บรรลุถึงผลที่ได้ตั้งไว้

7. วัตถุประสงค์ เป้าหมายและแผนงาน (Objectives, targets and programme (s) ) * องค์กรต้องจัดทำและรักษาไว้ซึ่งเอกสารเกี่ยวกับ วัตถุประสงค์และเป้าหมายต่างๆ สำหรับงานแต่ละงานในแต่ละระดับขององค์การ

8. วัตถุประสงค์ เป้าหมายและแผนงาน (Objectives, targets and programme (s) ) * วัตถุประสงค์และเป้าหมายที่กำหนดขึ้น ต้องสอดคล้องกับ นโยบายสิ่งแวดล้อม รวมทั้งความมุ่งมั่นหรือคำสัญญาต่างๆ ในการป้องกันมลพิษ

9. วัตถุประสงค์ เป้าหมายและแผนงาน (Objectives, targets and programme (s) ) - กำหนดวัตถุประสงค์และเป้าหมาย สำหรับลักษณะปัญหาสิ่งแวดล้อมที่สำคัญ - สามารถปรับเปลี่ยนให้เข้ากับสถานการณ์ที่เปลี่ยนแปลงไป

10. วัตถุประสงค์เป้าหมายและแผนงาน(Objectives, targets and programme (s) ) ลักษณะของวัตถุประสงค์ อาจแสดงความมุ่งมั่น ดังนี้ - ลดปริมาณของเสียและประหยัดทรัพยากร - ลดการระบายของเสียออกสู่สิ่งแวดล้อม

11. วัตถุประสงค์เป้าหมายและแผนงาน(Objectives, targets and programme (s) ) - ออกแบบผลิตภัณฑ์เพื่อลดผลกระทบสิ่งแวดล้อมในการผลิต การใช้ การขนส่งสู่ตลาด และการกำจัดเมื่อหมดอายุการใช้งานแล้ว - ลดกากของเสียจากแหล่งกำเนิด

12. วัตถุประสงค์ เป้าหมายและแผนงาน (Objectives, targets and programme (s) ) - การใช้วัตถุดิบที่สะอาด - กระตุ้นจิตสำนึกต่อสิ่งแวดล้อมในพนักงานและชุมชน - แสดงความมุ่งมั่นที่จะพัฒนาอย่างต่อเนื่องเพื่อสิ่งแวดล้อม

13. วัตถุประสงค์เป้าหมายและแผนงาน(Objectives, targets and programme (s) ) ลักษณะของเป้าหมาย - ควรกำหนดในเชิงปริมาณ - ควรกำหนดเวลาที่จะบรรลุไว้ด้วย

14. วัตถุประสงค์ เป้าหมายและแผนงาน (Objectives, targets and programme (s) ) ในการกำหนดวัตถุประสงค์และเป้าหมาย จำเป็นต้องกำหนด : ดัชนี

15. วัตถุประสงค์ เป้าหมายและแผนงาน (Objectives, targets and programme (s) ) ดัชนีต้องเป็นค่าที่วัดได้ เช่น - ปริมาณพลังงาน / วัตถุดิบที่ใช้ต่อหน่วยผลิตภัณฑ์ - ปริมาณกากของเสีย ต่อหน่วยผลิตภัณฑ์ - ประสิทธิภาพของการใช้วัตถุดิบหรือพลังงาน - จำนวนครั้งของอุบัติเหตุ ในรอบปี - เปอร์เซ็นต์ของเสีย ที่หมุนเวียนกลับมาใช้ใหม่

16. วัตถุประสงค์ เป้าหมายและแผนงาน (Objectives, targets and programme (s) ) -ปริมาณสารอันตรายที่ใช้ต่อหน่วยผลิตภัณฑ์ หรือต่อช่วง เวลาการผลิต - เงินลงทุนในการอนุรักษ์สิ่งแวดล้อมต่อหน่วยเวลา - จำนวนครั้งที่ถูกปรับ / ดำเนินคดี ในแต่ละปี

17. ตัวอย่างวัตถุประสงค์และเป้าหมายด้านสิ่งแวดล้อม ตัวอย่างที่ 1 ลักษณะปัญหาสิ่งแวดล้อมที่มีนัยสำคัญ: ฝุ่นจากการขนส่งและกองเก็บวัตถุดิบ กฎหมาย: ควบคุมปริมาณฝุ่นทุกขนาดไม่ให้เกิน 15 มก./ลบ.ม. ในบริเวณโรงงาน วัตถุประสงค์: ลดปริมาณฝุ่นที่เกิดจากการกองเก็บหิน ปูน ทราย บริเวณก่อสร้าง และขยายโรงงานใหม่ เป้าหมาย : ปริมาณฝุ่นทุกขนาดในโรงงานไม่เกิน 10 มก./ลบ.ม. ภายใน 31 ธันวาคม 2545 ดัชนี: ปริมาณฝุ่นที่ออกมาต่อหน่วยปริมาตรของอากาศ 1 ลูกบาศก์เมตร 17

18. ตัวอย่างวัตถุประสงค์และเป้าหมายด้านสิ่งแวดล้อม ตัวอย่างที่ 2 ลักษณะปัญหาสิ่งแวดล้อมที่มีนัยสำคัญ: การใช้ไฟฟ้าอย่างสิ้นเปลืองในกระบวน การผลิต กฎหมาย: พ.ร.บ. ส่งเสริมและอนุรักษ์พลังงาน ปี พ.ศ. 2535 วัตถุประสงค์: ลดการใช้พลังงานไฟฟ้าลง เป้าหมาย : ลดการใช้พลังงาน 10 % ภายในปี 2546 เมื่อเทียบกับปีที่ผ่านมา (2551) ดัชนี: ปริมาณของน้ำมันและไฟฟ้าต่อหน่วยการผลิต 18

19. ตัวอย่างวัตถุประสงค์และเป้าหมายด้านสิ่งแวดล้อม ตัวอย่างที่ 3 ลักษณะปัญหาสิ่งแวดล้อมที่มีนัยสำคัญ: สารเคมีอันตรายที่เหลือใช้จากกระบวน การผลิต กฎหมาย: พ.ร.บ. วัตถุอันตราย ปี พ.ศ. 2535 วัตถุประสงค์: ลดการใช้สารอันตราย XXX ที่ปล่อยออกมาในกระบวนการผลิต เป้าหมาย : ลดการใช้สาร 20 % ภายใน ปี 2545 ดัชนี: ปริมาณสาร XXX ที่ปล่อยออกมา กรัม/ผลิตภัณฑ์ 1000 กิโลกรัม 19

20. ตัวอย่างวัตถุประสงค์และเป้าหมายด้านสิ่งแวดล้อม ตัวอย่างที่ 4 ลักษณะปัญหาสิ่งแวดล้อมที่มีนัยสำคัญ: สารใช้น้ำในโรงงานมีความสิ้นเปลือง กฎหมาย: ไม่มีการกำหนดการใช้น้ำ วัตถุประสงค์: เพิ่มประสิทธิภาพของการใช้น้ำในกระบวนการผลิต เป้าหมาย : เพิ่มประสิทธิภาพโดยให้มีสัดส่วนของน้ำดิบ 60 ลูกบาศก์เมตร/ผลิตภัณฑ์ 1 ตัน เป็นการใช้น้ำดิบ 40 ลูกบาศก์เมตร/ผลิตภัณฑ์ 1 ตัน ดัชนี: ปริมาณน้ำที่ใช้ต่อการผลิตผลิตภัณฑ์ 1 ตัน 20

21. ตัวอย่างวัตถุประสงค์และเป้าหมายด้านสิ่งแวดล้อม ตัวอย่างที่ 5 ลักษณะปัญหาสิ่งแวดล้อมที่มีนัยสำคัญ: มีกรดไนตริกเหลือใช้ในกระบวน การผลิต กฎหมาย: พ.ร.บ. วัตถุอันตราย ปี พ.ศ. 2535 วัตถุประสงค์: ลดการใช้สารไนตริกแอซิค ในกระบวนการผลิต เป้าหมาย : ลดการใช้สารไนตริกแอซิค 10 % ในแต่ละปี ดัชนี: ปริมาณการใช้สารไนตริกแอซิคในแต่ละปี 21

22. แผนงานการจัดการสิ่งแวดล้อม(Environmental Management Programme) * แผนปฏิบัติการ (Action Plan)

23. ระยะเวลา นโยบาย Broad long - term goals วัตถุประสงค์ Medium - term แผนปฏิบัติการ Short - term plan

24. แผนปฏิบัติการ (Action Plan) แผนปฏิบัติการ คือ อะไร กระบวนการที่ทำให้วัตถุประสงค์หลักอย่างกว้างและในระยะยาวเฉพาะเจาะจงลงมาสู่แผนที่สามารถนำไปดำเนินการให้เป็นรูปธรรมได้มากขึ้น โดยผ่านการกำหนดวัตถุประสงค์และเป้าหมายให้เป็นรูปธรรมชัดเจนและสามารถวัดได้มากขึ้น ทั้งนี้ต้องสอดคล้องกับนโยบายสิ่งแวดล้อมขององค์กร และลักษณะปัญหาสิ่งแวดล้อมที่สำคัญในอันดับต้นๆ ที่องค์กรมีศักยภาพพร้อมที่จะทำได้ตามที่องค์กรประสงค์

25. แผนปฏิบัติการ (Action Plan) แผนปฏิบัติการจะเป็นแผนระยะสั้นหรือระยะยาวก็ได้ ตามความจำเป็นและเหมาะสม อย่างไรก็ตาม กรณีที่สถานการณ์เปลี่ยนแปลงได้เสมอ แผนปฏิบัติการควรจะเป็นแผนระยะสั้น ซึ่งน่าจะสนองตอบต่อสถานการณ์ที่เปลี่ยนแปลงอย่างรวดเร็วได้ดีกว่า

26. แผนปฏิบัติการ (Action Plan) ใครควรมีส่วนร่วมในการทำแผนปฏิบัติการบ้าง ? - ทุกระดับในองค์กรสามารถมีส่วนร่วมได้ - ขั้นตอนแรก ควรให้ผู้บริหารอาวุโสในองค์กรเป็นผู้พิจารณา - ควรให้พนักงานมีส่วนร่วมมากที่สุด เพื่อเพิ่มความเชื่อมั่นว่า แผนปฏิบัติการจะดำเนินไปด้วยดี - แผนปฏิบัติการควรได้รับการผสมสานเข้ากับโครงสร้าง องค์การที่มีอยู่ให้มากที่สุด

27. แผนปฏิบัติการ (Action Plan) ขั้นตอนการพัฒนาแผนปฏิบัติการ

29. การวางแผนปฏิบัติการ เป็นกระบวนการ ที่ซับซ้อนมากขึ้นตามขนาดขององค์กร 29

30. แผนปฏิบัติการ (Action Plan) ขั้นตอนการทำแผนปฏิบัติการ - เริ่มด้วยการกำหนดวัตถุประสงค์ / เป้าหมาย / ดัชนี

31. แผนปฏิบัติการ (Action Plan) พิจารณาทางเลือกที่จะนำไปสู่เป้าหมายที่กำหนดไว้ - เทคโนโลยี - กระบวนวิธี / เปลี่ยนกระบวนการ - โอกาสในการเพิ่มประสิทธิภาพ - การปรับปรุงสัญญาว่าจ้าง - ทำการฝึกอบรมที่ได้ผลดีกว่า

32. การเขียนแผนงาน ควรมีรายละเอียดดังนี้ - วัตถุประสงค์และเป้าหมาย / ดัชนี - รายละเอียดกิจกรรม - กำหนดแล้วเสร็จ - กำหนดตารางเวลาในแต่ละกิจกรรม - กำหนดผู้รับผิดชอบในแต่ละกิจกรรม - งบประมาณ - การประเมินผลการปฏิบัติการตามแผน และระบบการรายงาน

33. ข้อควรจำในการทำแผนปฏิบัติการข้อควรจำในการทำแผนปฏิบัติการ - แผนปฏิบัติการควรมีผลต่อความก้าวหน้าในการบรรลุ วัตถุประสงค์ที่ตั้งไว้ - ควรมีการจัดอันดับความสำคัญก่อน - หลัง เนื่องจาก อาจเป็นไปไม่ได้ที่จะให้บรรลุวัตถุประสงค์ในเวลา เดียวกัน

34. ตัวอย่างการจัดทำแผนงานสิ่งแวดล้อมตัวอย่างการจัดทำแผนงานสิ่งแวดล้อม 34

35. 35

36. 36

37. 37

39. ทบทวนและปรับปรุงแผนงาน/โครงการด้านสิ่งแวดล้อมทบทวนและปรับปรุงแผนงาน/โครงการด้านสิ่งแวดล้อม * เมื่อผลการดำเนินการไม่เป็นไปตามแผน * เมื่อมีการเปลี่ยนแปลง กิจกรรม/ ผลิตภัณฑ์ / กฎหมาย/ ปรับปรุง / ออกโครงการใหม่ 39

40. ขอบคุณ 40