KOMÓRKI – BUDOWA I FUNKCJE

1. KOMÓRKI – BUDOWA I FUNKCJE

2. NAJPROSTSZĄ PREBIOLOGICZNĄ FORMĄ ORGANIZACJI MATERII SĄ WIRUSY. CECHY WŁAŚCIWE STRUKTUROM ŻYWYM UJAWNIAJĄ ONE DOPIERO PO WNIKNIĘCIU DO KOMÓREK ROŚLINNYCH LUB ZWIERZĘCYCH. BUDOWĘ TYPOWEGO WIRUSA PRZEDSTAWIONO NA PONIŻSZYM PRZEŹROCZU.

4. NAJMNIEJSZĄ STRUKTURĄ BIOLOGICZNĄ ZDOLNĄ DO SAMODZIELNEGO ŻYCIA JEST KOMÓRKA. ZDOLNOŚĆ TĘ ZAWDZIĘCZA POSIADANIU INFOR- MACJI GENETYCZNEJ MAJĄCEJ POSTAĆ KWASU DEOKSYRYBONYKLEINOWEGO (DNA), KTÓRY MOŻE SIĘ REPLIKOWAĆ.

6. WYRÓŻNIAMY KOMÓRKI PROKARIOTYCZNE I EUKARIO- TYCZNE. POMIMO RÓŻNEJ BUDOWY MAJĄ ONE SZEREG CECH WSPÓLNYCH.

7. PORÓWNANIE BUDOWY KOMÓRKI PROKARIOTYCZNEJ I EUKARIOTYCZNEJ KOMÓRKA PROKARIOTYCZNA KOMÓRKA EUKARIOTYCZNA PLASMA MEMBRANE – BŁONA KOMÓRKOWA CYTOPLASM - CYTOPLAZMA DNA – KWAS DEOKSYRYBONUKLEINOWY NUCLEOID REGION - NUKLEOID NUCLEUS - JĄDRO RIBOSOMES - RYBOSOMY

9. KOMÓRKA ROŚLINNA KOMÓRKA ZWIERZĘCA

10. KOMÓRKI PROKARIOTYCZNE I EUKARIOTYCZNE MAJĄ SZEREG • CECH WSPÓLNYCH, A MIANOWICIE: • POSIADAJĄ DNA W POSTACI JEDNEGO (PROKARIONTY) • LUB WIĘKSZEJ LICZBY CHROMOSOMÓW (EUKARIONTY).

16. LICZBY CHROMOSOMÓW U RÓŻNYCH GATUNKÓW

17. b) MAJĄ BŁONĘ CYTOPLAZMATYCZNĄ ZBUDOWANĄ Z • DWU WARSTW FOSFOLIPIDÓW ORAZ BIAŁEK, KTÓRA • ODDZIELA KOMÓRKĘ OD OTACZAJĄCEGO ŚRODO- • WISKA I PEŁNI FUNKCJĘ WYBIÓRCZEJ BARIERY DLA • POBIERANYCH I WYDZIELANYCH SUBSTANCJI.

19. c) MAJĄ CYTOPLAZMĘ, KTÓRA JEST OTOCZONA • BŁONĄ CYTOPLAZMATYCZNĄ. • CHROMOSOM (NUKLEOID) PROKARIONTÓW PRZE- • MIESZCZA SIĘ W CYTOPLAŹMIE SWOBODNIE, • NATOMIAST ZESPÓŁ CHROMOSOMÓW EUKARIONTÓW • JEST ZAWARTY W OBŁONIONYM JĄDRZE.

23. BAKTERIE

24. BAKTERIE SĄ ORGANIZMAMI JEDNOKOMÓRKOWYMI POZBAWIONYMI JĄDRA. ICH DNA MA POSTAĆ GĘSTO ZWINIĘTEGO KŁĘBKA NAZYWANEGO NUKLEOIDEM LUB GENOFOREM. DNA TWORZY PODWÓJNĄ SPIRALĘ (HELISĘ) ZAMKNIĘTĄ W KOLISTĄ PĘTLĘ. PONADTO W KOMÓRKACH WYSTĘPUJĄ KOLISTE PLAZMIDY ZBUDOWANE Z KILKUNASTU GENÓW, KTÓRE KODUJĄ OPORNOŚĆ NA ANTYBIOTYKI, ODPOR- NOŚĆ NA METALE CIĘŻKIE, ZDOLNOŚĆ DO SYNTEZY ENZYMÓW ORAZ INNE CECHY.

25. SCHEMAT BUDOWY KOMÓRKI PROKARIO-TYCZNEJ NA PRZYKŁA-DZIE BAKTERII.

27. W CYTOPLAŹMIE BAKTERII WYSTĘPUJĄ RYBOSOMY, KTÓRE POŁĄCZONE WSPÓLNĄ NICIĄ INFORMACYJNE-GO RNA (mRNA) TWORZĄ POLIRYBOSOMY. CYTOPLAZMĘ OTACZA BŁONA BIAŁKOWO-LIPIDOWA, SPEŁNIAJĄCA FUNKCJĘ POBIERANIA POKARMU, ODDYCHANIA, MAGAZYNOWANIA ENERGII. Z BŁONĄ POŁĄCZONY JEST WJEDNYM MIEJSCU DNA. Z MIEJSCA TEGO ROZPOCZYNA SIĘ JEGO REPLIKACJA. CYTOPLAZMĘ, ZAWARTE W NIEJ STRUKTURY ORAZ OTACZAJĄCĄ JĄ BŁONĘ NAZYWAMY PROTOPLASTEM. .

28. BAKTERIE SĄ PODOBNE DO SINIC, TE ZAŚ W WYNIKU ZDOLNOŚCI DO FOTOSYNTEZY SĄ PODOBNE DO KOMÓREK ROŚLINNYCH. WYRÓŻNIA SIĘ BAKTERIE GRAMUJEMNE O CIENKIEJ ŚCIANIE KOMÓRKOWEJ I BAKTERIE GRAMDODATNIE O GRUBEJ ŚCIANIE KOMÓRKOWEJ. PEWNE BAKTERIE MAJĄ ORGANELLE RUCHU – RZĘSKI, UTWORZONE ZE SPIRALNIE ZWINIĘTYCH ŁAŃCUCHÓW KURCZLIWEGO BIAŁKA

29. Z WPUKLEŃ BŁONY CYTOPLAZMATYCZNEJ DO WNĘTRZA KOMÓRKI POWSTAJĄ STRUKTURY BŁONIASTE - MEZOSOMY I CIAŁKA CHROMATOFOROWE. MEZOSOMYSĄ BŁONIASTYMI WORECZKAMI ZAWIERAJĄCYMI KONCENTRYCZNIE UŁOŻONE BŁONY WEWNĘTRZNE, KTÓRE UCZESTNICZĄ W PROCESACH ODDYCHANIA ORAZ SYNTEZY WYSOKOENERGETYCZNEGO FOSFORANU – ATP. MEZOSOMY SĄ MIEJSCEM ZAKOTWICZENIA NUKLEOIDU I UCZESTNICZĄ W PROCESIE JEGO REPLIKACJI ORAZ TWORZENIA NOWEJ BŁONY POPRZECZNEJ PODCZAS PODZIAŁU KOMÓRKI.

31. CIAŁKA CHROMATOFOROWE SĄ BŁONIASTYMI PĘCHERZYKAMI LUB RURKAMI WYSTĘPUJĄCYMI U BAKTERII FOTOSYNTETYZUJĄ- CYCH. CHLOROFIL I KAROTENOIDYSĄ BARWNIKAMI UCZESTNICZĄCYMI W PROCESIE FOTOSYNTEZY. W CYTOPLAŹMIE KOMÓREK BAKTERYJNYCH MOGĄ WYSTĘPOWAĆ WTRĘTY (INKLUZJE)SUBSTANCJI ZAPASOWYCH, np. NIEORGA- NICZNYCH POLIFOSFORANÓW, WIELOCUKRÓW, KROPELKI TŁUSZCZÓW ORAZ SIARKI U BAKTERII SIARKOWYCH.

33. SINICE

36. PODOBIEŃSTWO KOMÓREK SINIC DO BAKTERII SPOWODOWAŁO, ŻE SĄ ONE RÓWNIEŻ NAZYWANE CYJANOBAKTERIAMI. SINICE MAJĄ KILKUWARSTWOWĄ ŚCIANĘ KOMÓRKOWĄ Z ZAGŁĘBIENIAMI I PORAMI, UMOŻLIWIAJĄCYMI PROTOPLASTOWI KONTAKT ZE ŚRODOWISKIEM. PROTOPLAST ZAWIERA NUKLEOID, KTÓRYM JEST KOLISTO ZAMKNIĘTA, NAGA, PODWÓJNĄ HELISĄ DNA. W CYTOPLAŹMIE ZNAJDUJE SIĘ SYSTEM BŁON APARATU FOTOSYNTEZY, RYBOSOMY, WAKUOLE GAZOWE ORAZ RÓŻNE INKLUZJE.

39. APARATEM FOTOSYNTETYCZNYM SINIC JEST UKŁAD SPŁASZ- CZONYCH, ROZGAŁĘZIAJĄCYCH SIĘ PĘCHERZYKÓW – TYLAKO- IDÓW, UTWORZONYCH PRZEZ BŁONY BIAŁKOWO LIPIDOWE, W KTÓRE WBUDOWANE SĄ BARWNIKI I INNE SUBSTANCJE. TYLAKOIDY CZĘSTO TWORZĄ KONCENTRYCZNE KRĘGI WZDŁUŻ ŚCIANY KOMÓRKOWEJ. POWSTAJE WÓWCZAS PERYFERYJNY OBSZAR PROTOPALSTU NAZYWANY CHROMATOPLAZMĄ LUB NUKLEOPLAZMĄ. TYLAKOIDYMOGĄ TEŻ BYĆ ROZMIESZCZONE W KOMÓRCE REGULARNIE.

41. PODSTAWOWYMI BARWNIKAMI FOTOSYNTETYCZNYMI SINIC SĄ CHLORO- FIL „a” ORAZ FIKOBILINY. BARWNIKI TE WYSTĘPUJĄ W STRUKTURACH, KTÓRE POCHŁANIAJĄ ENERGIĘ ŚWIETLNĄ, NAZYWANYCH FIKOBILISOMA-MI, RYBOSOMY SINIC SĄ PODOBNE DO BAKTERYJNYCH. CHARAKTERYSTYCZNYMI DLA SINIC ORGANELLAMI SĄ WAKUOLE GAZO- WEZBUDOWANE Z ZESPOŁÓW PĘCHERZYKÓW WYPEŁNIONYCH GAZEM WYSTEPUJĄCYM W OTACZAJĄCYM ŚRODOWISKU: TLENEM, AZOTEM, DWUTLENKIEM WĘGLA. DZIĘKI PĘCHERZYKOM KOMÓRKI UTRZYMUJĄ SIĘ W WODZIE NA OPTYMALNEJ GŁĘBOKOŚCI ORAZ CHRONIĄ SIĘ PRZED NADMIERNYM PROMIENIOWANIEMW W WYNIKU ODBICIA, ZAŁAMANIA I ROZPROSZENIA ŚWIATŁA.

42. W CYTOPLAŹMIE KOMÓREK SINIC WYSTEPUJĄ INKLUZJE (WTRĘTY) BŁONIASTYCH PODJEDNOSTEK, ZAWIERAJĄCE ENZYM ODPOWIEDZIALNY ZA WIĄZANIE CO2 – KARBOKSYLAZĘ. INKLUZJE TE NAZYWAMY KARBOKSY- SOMAMI. DO INNYCH INKLUZJI NALEŻĄ ZIARNA POLIGLUKANU, PODOBNEGO DO ZWIERZĘCEGO GLIKOGENU, KROPLE TŁUSZCZU, CIAŁA POLIFOSFORANO- WE I ZIARNA CYJANOFICYNY, BĘDĄCEJ ZAPASOWYM ZWIĄZKIEM AZOTOWYM.

43. KOMÓRKI EUKARIOTYCZNE (MAJĄCE JĄDRA)

44. KOMÓRKI EUKARIOTYCZNE MAJĄ ZESPÓŁ WSPÓŁPRA- CUJĄCYCH Z SOBĄ ORGANELLI, KTÓRE WYSTĘPUJĄ W CYTOPLAŹMIE (MACIERZY) OTOCZONEJ BŁONĄ.

45. MAJĄ ONE TAKŻE SYSTEM BŁON WEWNĘTRZNYCH, KTÓRY TWORZY PRZEDZIAŁY – KOMPARTAMENTY, ODIZOLOWANE OD INNYCH OBSZARÓW KOMÓRKI. W PRZEDZIAŁACH TYCH PRZEBIEGAJĄ NIEZALEŻNIE OD SIEBIE PROCESY PRZEMIANY MATERII.

46. JEDNĄ Z NAJWAŻNIEJSZYCH STRUKTUR KOMÓRKI JEST JĄDRO OTOCZO- NE POD WÓJNĄ BŁONĄ. JĄDRO ZAWIERA WIĘKSZOŚĆ KOMÓRKOWEGO DNA. W CYTOPLAŹMIE WYSTĘPUJE SYSTEM BŁON TWORZĄCYCH ZAMKNIĘTE PRZEDZIAŁY (KOMPARTAMENTY) ZAWIERAJĄCE SPECYFICZNE ENZYMY. W W RÓŻNYCH PRZEDZIAŁACH KOMÓRKI MOGĄ PRZEBIEGAĆ RÓŻNE,ODIZO- LOWANE OD SIEBIE PROCESY PRZEMIANY MATERII. PONADTO KOMÓRKA EUKARIOTYCZNA MA LICZNE ORGANELLE I STRUKTURY, JAK MITOCHONDRIA, SIATECZKA ŚRÓDPLAZMATYCZNA GŁADKA I SZORSTKA, APARAT GOLGIEGO, LIZOSOMY, PEROKSYSOMY I RYBOSOMY.