Edukacja dzieci o specjalnych potrzebach

1. Edukacja dziecio specjalnych potrzebach Agnieszka Olechowska

2. specjalne potrzeby techniczne specjalne potrzeby psychospołeczne specjalne potrzeby edukacyjne Rodzaje specjalnych potrzeb

3. Specjalne potrzeby edukacyjneto „...potrzeby, które w toku rozwoju dzieci i młodzieży wynikają z ich niepełnosprawności lub powstałe z innych przyczyn trudności w uczeniu się” (Reforma Systemu Kształcenia Uczniów ze Specjalnymi Potrzebami Edukacyjnymi.1998. Warszawa: Ministerstwo Edukacji Narodowej, s.11)

4. Grupy osób o specjalnych potrzebach edukacyjnych: • osoby z uszkodzeniami sensorycznymi (wzrok, słuch), • osoby z uszkodzeniami motorycznymi (ortopedycznymi, postępującymi schorzeniami mięśni, itp.), • osoby z upośledzeniem umysłowym, • osoby z zaburzeniami komunikacji językowej, • osoby ze sprzężoną niepełnosprawnością, • osoby z zaburzeniami emocjonalnymi i zachowania, • osoby z autyzmem dziecięcym i pokrewnymi zaburzeniami, • osoby ze specyficznymi trudnościami w uczeniu się, • osoby z przewlekłymi chorobami somatycznymi. (Reforma Systemu Kształcenia... 1998:11)

5. czas trwania krótkotrwałe długotrwałe stopień nasilenia łagodne poważne zakres fragmentaryczne globalne Dynamiczny sposób definiowania trudności w uczeniu się

6. Przyczyny trudności oszacowania liczby małych dzieci o specjalnych potrzebach w Polsce: • brak jednolitej definicji niepełnosprawności, • brak jednolitej definicji specjalnych potrzeb, • brak uniwersalnych narzędzi pomiaru, • stosowanie w opracowaniach dotyczących sytuacji dzieci niepełnosprawnych różnych kategorii wieku życia, często w ogóle nie pokrywających się z obowiązującymi etapami edukacyjnymi. • nie podawanie w ogóle kategorii wieku życia dzieci niepełnosprawnych (zastępowanie ogólną liczbą wychowanków)

7. Dziecko niepełnosprawne – posiadające orzeczenie o niepełnosprawności wydane na podstawie Rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 15 lipca 2002 r. w sprawie orzekania o niepełnosprawności i stopniu niepełnosprawności; • Uczeń niepełnosprawny – posiadający orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego wydane przez poradnię psychologiczno-pedagogiczną na podstawie Rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z dnia 12 lutego 2001 w sprawie orzekania o potrzebie kształcenia specjalnego lub indywidualnego nauczania dzieci i młodzieży oraz wydawania opinii o potrzebie wczesnego wspomagania rozwoju dziecka, a także szczegółowych zasad kierowania do kształcenia specjalnego lub indywidualnego nauczania.

8. Odsetek dzieci, u których trudności w rozwoju mają poważny wpływ na możliwości uczenia się oraz adaptacji społecznej sięga do 20% populacji w wieku szkolnym. (Grodzka i Serafin 1999:163)

9. Rys.1. Niepełnosprawne dzieci w wieku 3-6 lat w stosunku do wszystkich dzieci w tym wieku w roku 2004/2005

10. Rys. 2. Niepełnosprawne dzieci w wieku 3-6 lat w przedszkolach integracyjnych w stosunku do wszystkich dzieci niepełnosprawnych w tym wieku

11. Rys. 3. Dzieci w wieku 7-10 lat o specjalnych potrzebach edukacyjnych we wszystkich typach szkół podstawowych (w tym specjalnych) w stosunku do liczby wszystkich dzieci w tym wieku w roku 2004/2005

12. Rys. 4. Dzieci w wieku 7-10 lat o specjalnych potrzebach edukacyjnych w szkołach integracyjnych w stosunku do wszystkich dzieci o specjalnych potrzebach w tym wieku w roku 2004/2005

13. W roku 2004/2005 spośród dzieci posiadających orzeczenia o niepełnosprawności do przedszkoli integracyjnych uczęszczało co czwarte, a do szkół integracyjnych co siódme.

14. Grupy warunków powodzenia edukacji małych dzieci o specjalnych potrzebach: I. Osoba II. Rodzina (rodzice) III. Instytucje (edukacyjne, naukowe) IV. Społeczeństwo (naród, społeczność lokalna) V. Państwo i prawo.

15. Wypowiedzi wielu dzieci niepełnosprawnych świadczą, m.in. o: • osamotnieniu wobec problemu, • niewystarczającej, niepełnej wiedzy, • wypieraniu problemu, • wewnętrznych barierach psychologicznych, • „psychologicznym ubezwłasnowolnieniu”, • dużej wrażliwości, niezgodzie na swój stan, • niepowodzeniu integracji w kontaktach z pełnosprawnymi rówieśnikami; (Jaszczuk 2004: 80-143)

16. Rodzice dzieci niepełnosprawnych zwracają uwagę m.in. na: • pragnienie „w miarę normalnego życia” dla swoich dzieci, • „pozorną integrację”, • brak ściśle określonych kryteriów kwalifikowania dzieci do kształcenia integracyjnego, • brak doświadczonej i merytorycznie dobrze przygotowanej kadry pedagogicznej, • trudne warunki w ogólnodostępnych szkołach, • nieumiejętną współpracę szkoły z rodzicami; (Konarska 1994: 35-41, Maurer 1994: 95-107, Bobeł 2003: 330-331, Żyta 2003: 28-31)

17. Wśród uwarunkowań instytucjonalnych należy zwrócić uwagę, m.in. na: • nieproporcjonalnie dużo opracowań dotyczących zależności efektów edukacji od stopnia i rodzaju niepełnosprawności a zbyt mało od funkcjonowania placówki, • niedostatki dydaktyki specjalnej, • brak wsparcia dla nauczycieli szkół ogólnodostępnych kształcących uczniów o specjalnych potrzebach edukacyjnych, • stosunek wielu nauczycieli do integracji, który bywa określany nawet jako „wewnętrzny opór”, „... jakkolwiek opór ten zazwyczaj bywa maskowany”(Przybylski 2003: 22-23).

18. Do przyczyn o charakterze społecznym zalicza się m.in.: • silnie zakorzenione w świadomości stereotypy, mity, niesprawdzone informacje, na podstawie których przeciętny Polak postrzega osoby niepełnosprawne przez pryzmat ograniczeń i koniecznej pomocy, • niedostatecznie intensywne zabieganie rządu, samorządów i mediów o podwyższenie poziomu świadomości i próby zmian niekorzystnego klimatu społecznego; (Dykcik 1994: 43-48, Konarska 1994: 40, Fairbarin i Fairbarin 2000: 23, Przybylski 2003: 20, Żyta 2003:29-32)

19. Trudności wynikające z uregulowań prawnych: • brak spójnej polityki różnych resortów wobec dzieci i młodzieży o specjalnych potrzebach edukacyjnych, • brak jednolitych kryteriów orzekania o niepełnosprawności i o potrzebie kształcenia specjalnego, • wzajemne nie uwzględnianie orzeczeń „medycznych” i „oświatowych”, • niedostateczny przepływ informacji pomiędzy różnymi ministerstwami i instytucjami samorządowymi, • możliwość niejednoznacznego rozumienia niektórych zapisów w aktach prawnych, • całkowity brak aktów prawnych dotyczących kształcenia dzieci o specjalnych potrzebach (nie tylko dzieci lub uczniów niepełnosprawnych); (Budzińska, Agnieszka (oprac.). 2004. Materiały VI Krajowej Konferencji Dyrektorów Szkół, Grupa 4, Olsztyn, 23-25 września 2004r., s. 16)

20. Przykłady działań podejmowanych przez instytucje rządowe: • Ustawa z dnia 7 września 1991r. o systemie oświaty, • Uchwała Sejmu RP z dnia 1 sierpnia 1997r. „Karta Praw Osób Niepełnosprawnych”,

21. Rozporządzenie MENiS z dnia 12 lutego 2001r. w sprawie orzekania o potrzebie kształcenia specjalnego..., • Rozporządzenie MENiS z dnia 7 stycznia 2003r. w sprawie zasad udzielania i organizacji pomocy psychologiczno-pedagogicznej..., • Rozporządzenie MENiS z dnia 29 stycznia 2003r. w sprawie sposobu i trybu udzielania i organizowania indywidualnego nauczania..., • Rozporządzenie MENiS z dnia 7 września 2004r. w sprawie warunków i sposobu oceniania, klasyfikowania i promowania..., • Rozporządzenie MENiS z dnia 18 stycznia 2005r. w sprawie warunków organizowania kształcenia, wychowania i opieki dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnych i niedostosowanych społecznie...

22. Narodowy Plan Działań na Rzecz Dzieci „Polska dla Dzieci” (27 lipca 2004r.), • Strategia Rozwoju Edukacji na lata 2007-2013 (sierpień 2005r.), • Wspieranie Lokalnych Programów (Uchwała Nr 40 RM z dnia 28 marca 2006r.), • Program Wyrównywania Startu Szkolnego „Wyprawka Szkolna” (Załącznik do Uchwały Nr 74 RM z dnia 23 maja 2006r.) • „Edukacja” – program pomocy w dostępie do nauki dzieci i młodzieży niepełnosprawnych (realizowany od 2005r. przez PFRON), • „Program wyrównywania szans między regionami” (realizowany od 2005r. przez PFRON);

23. Przykłady działań podejmowanych przez instytucje i organizacje pozarządowe: • Moduł „Wychowanie i kształcenie integracyjne” programu szkoleń dla nauczycieli i dyrektorów szkół – (Komponent B2 Programu Aktywizacji Obszarów Wiejskich), zrealizowany w 2004 roku przez Społeczne Towarzystwo Oświatowe, • Pilotażowy projekt „Szkoła dla wszystkich”, realizowany od 2006 roku w Pracowni Wspomagania Rozwoju i Integracji CMPPP, • Projekt „Uczeń ze specjalnymi potrzebami w szkole ogólnodostępnej w lokalnym środowisku – budowanie systemu pomocy i wsparcia”, realizowany od kwietnia 2004r. w Pracowni Wspomagania Rozwoju i Integracji CMPPP;

24. Od społeczeństwa podlegającego całkowitej segregacji, poprzez integrację, do społeczeństwa włączającego, wszędzie na świecie prowadzi jednokierunkowa droga. W Polsce droga ta została wytyczona w nieprzygotowanym i niezbyt sprzyjającym terenie. Brak jednomyślności zarządu i porozumienia pomiędzy budowniczymi poszczególnych odcinków spowodował, że niektóre jej fragmenty znacznie różnią się od siebie stanem zaawansowania prac, a także jakością wykonania. Nagle z odcinka, który spełnia wysokie standardy można wjechać na wielokilometrowy fragment trasy nieoznakowanej, nieoświetlonej i wyboistej. Przebycie tej drogi jest dla niektórych żmudną podróżą, dla innych fascynującym doświadczeniem. Są też tacy, dla których ta droga jest szansą na dotarcie do celu, którym jest „w miarę normalne życie”. Kim jestem? Projektantem tej drogi, budowniczym, zarządzającym, uczestnikiem? Ode mnie także zależy jaka będzie moja i innych po niej podróż.