„Wywi ą zywanie si ę z warunków finansowania projektów realizowanych ze ZPORR”

1. „Wywiązywanie się z warunków finansowania projektów realizowanych ze ZPORR” Piotr Zahradniczek Naczelnik Wydziału Kontroli Środków UE Urząd Kontroli Skarbowej w Krakowie Kraków, 17 listopada 2008 r.

2. WSTĘP – PODSTAWY PRAWNE KONTROLI Rozporządzenie Rady (WE) nr 1260/99 z dnia 21 czerwca 1999 r. ustanawiające przepisy ogólne w sprawie funduszy strukturalnych, w art. 38 (3) nakłada obowiązek współpracy Komisji i państwa członkowskiego w zakresie koordynowania planów, metod i wykonania kontroli w celu maksymalizacji ich użyteczności, jak również niezwłocznego przekazywania wyników przeprowadzonych kontroli. Szczegółowe zasady tej współpracy są określone w dwustronnych porozumieniach administracyjnych.

3. Porozumienie administracyjne pomiędzy Komisją Europejską a Polską dotyczące współpracy w zakresie audytu wewnętrznego funduszy strukturalnych i Porozumienie administracyjne pomiędzy Komisją Europejską a Polską dotyczące współpracy w zakresie audytu wewnętrznego Funduszu Spójności zostały podpisane ze strony Komisji przez Dyrektora Generalnego DG REGIO w dniu 21 czerwca 2005 r., a ze strony Ministerstwa Finansów RP przez Generalnego Inspektora Kontroli Skarbowej w dniu 5 lipca 2005 r.

4. Zgodnie z art. 38 (1) (f) rozporządzenia Rady nr 1260/99, państwo członkowskie zobowiązane jest do przedstawienia Komisji deklaracji zamknięcia pomocy sporządzonej przez podmiot niezależny. Deklaracja podsumowuje wnioski wynikające z przeprowadzonych kontroli i zawiera ocenę ważności wniosku o płatność końcową oraz prawidłowości i zgodności z prawem transakcji objętych końcowym zestawieniem wydatków. Szczegółowe przepisy zostały określone w art. 15-17 rozporządzenia Komisji nr 438/2001 oraz art. 13 rozporządzenia Komisji nr 1386/2002.

5. Ponadto, zgodnie z art. 10 rozporządzenia Komisji nr 438/2001 (art. 9 rozporządzenia Komisji nr 1386/2002), państwo członkowskie jest zobowiązane do zorganizowania kontroli na próbce operacji w celu: -sprawdzenia efektywności systemów zarządzania i kontroli, -sprawdzenia na próbie, na podstawie analizy ryzyka, deklaracji wydatków sporządzonych na różnych poziomach.

6. Organem odpowiedzialnym za wydanie deklaracji zamknięcia pomocy jest, zgodnie z art. 3a ustawy z dnia 28 września 1991 r. o kontroli skarbowej (Dz. U. z 2004 r. Nr 8, poz. 65 ze zm.) Generalny Inspektor Kontroli Skarbowej, który wykonuje te zadania za pośrednictwem Departamentu Ochrony Interesów Finansowych UE Ministerstwa Finansów.

7. Szczegółowe zasady wykonania art. 3a ustawy o kontroli skarbowej są określone w rozporządzeniu Ministra Finansów z dnia 30 marca 2004 r. w sprawie certyfikacji i wydawania deklaracji zamknięcia pomocy finansowej ze środków pochodzących z Unii Europejskiej (Dz.U. Nr 66, poz. 607).

8. Zadania określone w art. 10 rozporządzenia Komisji nr 438/2001 oraz art. 9 rozporządzenia Komisji nr 1386/2002 (tzw. kontrola pogłębiona) są wykonywane przez urzędy kontroli skarbowej w trybie określonym w ustawie o kontroli skarbowej oraz ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa (Dz.U. z 2005 r. Nr 8, poz. 60 ze zm.).

9. Zadania z zakresu zamknięcia pomocy oraz koordynacji i nadzoru kontroli pogłębionej wykonywanej przez urzędy kontroli skarbowej są wykonywane przez wydziały DepartamentuOchrony Interesów Finansowych UE. W każdym z urzędów kontroli skarbowej (16) zostały wyodrębnione komórki ds. kontroli środków z UE.

10. Zgodnie z art. 15 rozporządzenia Komisji nr 438/2001 (art. 13 rozporządzenia Komisji nr 1386/2002), organ odpowiedzialny za wydanie deklaracji zamknięcia pomocy powinien być niezależny od instytucji zarządzających, płatniczej oraz pośredniczących.

11. Ponadto, art. 10 (2) rozporządzenia Komisji nr 438/2001 i art. 9 (2) rozporządzenia Komisji nr 1386/2002 nakładają na państwo członkowskie obowiązek zapewnienia odpowiedniej rozdzielności zadań pomiędzy kontrolą pogłębioną oraz procedurami wdrażania i płatności. Rozdzielność ww. zadań jest zagwarantowana poprzez zapewnienie niezależności urzędów kontroli skarbowej od instytucji płatniczej oraz instytucji zarządzających, pośredniczących i wdrażających.

12. PROCEDURA KONTROLI USTAWA z dnia 28 września 1991 r. o kontroli skarbowej (tekst jednolity) Dz.U.04.8.65

13. Art. 2. 1. Do zakresu kontroli skarbowej m. in. należy:

14. -kontrola celowości i zgodności z prawem gospodarowania środkami publicznymi oraz środkami pochodzącymi z Unii Europejskiej i międzynarodowych instytucji finansowych, podlegającymi zwrotowi; • -kontrola wywiązywania się z warunków finansowania pomocy ze środków, o których mowa w pkt 4; • -kontrola prawidłowości przekazywania środków własnych do budżetu Unii Europejskiej; • -certyfikacja i wydawanie deklaracji zamknięcia pomocy finansowej ze środków pochodzących z Unii Europejskiej.

15. Art. 3a. 1. Certyfikacja i wydawanie deklaracji zamknięcia pomocy finansowej ze środków pochodzących z Unii Europejskiej jest zespołem czynności materialno-technicznych mającym na celu potwierdzenie prawidłowości rachunków oraz sprawdzenie poprawności systemów zarządzania i kontroli programów współfinansowanych ze środków pochodzących z Unii Europejskiej. 2. Generalny Inspektor Kontroli Skarbowej wykonuje zadania, o których mowa w ust. 1. 3. Czynności, o których mowa w ust. 1, wykonują inspektorzy i pracownicy zatrudnieni w wyodrębnionej komórce, o której mowa w art. 10 ust. 3, na podstawie upoważnienia wydanego przez Generalnego Inspektora Kontroli Skarbowej.

16. 4. Po przeprowadzeniu czynności, o których mowa w ust. 1, Generalny Inspektor Kontroli Skarbowej wydaje certyfikat lub deklarację zamknięcia pomocy. 6. Minister właściwy do spraw finansów publicznych określi, w drodze rozporządzenia, zakres przeprowadzania czynności, o których mowa w ust. 1, sposób ich dokumentowania z uwzględnieniem międzynarodowych standardów audytu, wzór upoważnienia, o którym mowa w ust. 3, oraz wzory dokumentów, o których mowa w ust. 4, mających stanowić krótkie, przejrzyste, dokładne i kompletne wnioski z przeprowadzonych czynności.

17. Art. 4. 1. Kontroli skarbowej podlegają: • -wydatkujący, przekazujący i otrzymujący środki, o których mowa w art. 2 ust. 1 pkt 4, • -zobowiązani do wywiązywania się z warunków, o których mowa w art. 2 ust. 1 pkt 5.

18. Art. 7. 1. Organy administracji rządowej i samorządowej oraz inne państwowe, gminne, powiatowe i wojewódzkie jednostki organizacyjne są obowiązane współdziałać, nieodpłatnie udostępniać informacje oraz udzielać pomocy organom kontroli skarbowej oraz inspektorom i pracownikom przy wykonywaniu zadań określonych w ustawie.

19. Art. 7a. Organy kontroli skarbowej współpracują i współdziałają z innymi organami i instytucjami państwowymi oraz zagranicznymi, w tym z organami odpowiedzialnymi za ochronę interesów finansowych Unii Europejskiej, a także z organizacjami międzynarodowymi w zakresie niezbędnym dla realizacji zadań ustawowych.

20. Art. 8. 1. Organami kontroli skarbowej są: • -Generalny Inspektor Kontroli Skarbowej jako organ wyższego stopnia nad dyrektorami urzędów kontroli skarbowej; • -dyrektor urzędu kontroli skarbowej.

21. Art. 9. 1. Jednostkami organizacyjnymi kontroli skarbowej są urzędy kontroli skarbowej i urząd obsługujący ministra właściwego do spraw finansów publicznych. Art. 13.  1. Wszczęcie postępowania kontrolnego następuje wyłącznie z urzędu w formie postanowienia.

22. 6. Upoważnienie do przeprowadzenia kontroli podatkowej jest wydawane przez dyrektora urzędu kontroli skarbowej lub Generalnego Inspektora Kontroli Skarbowej i określa:

23. -wskazanie podstawy prawnej; • -oznaczenie organu kontroli; • -datę i miejsce wystawienia; • -imię i nazwisko inspektora, imiona i nazwiska pracowników, wykonujących czynności kontrolne, a także osób, o których mowa w ust. 8, jeżeli osoby takie będą brać udział w czynnościach kontrolnych;

24. -numer legitymacji służbowej inspektora i upoważnionych pracowników; • -oznaczenie kontrolowanego; • -wskazanie daty rozpoczęcia kontroli i przewidywanego terminu zakończenia kontroli; • -zakres kontroli; • -podpis osoby udzielającej upoważnienia, z podaniem zajmowanego stanowiska lub funkcji; • -pouczenie o prawach i obowiązkach kontrolowanego.

25. 7. Czynności kontrolne przeprowadza inspektor wraz z upoważnionymi pracownikami, po okazaniu legitymacji służbowych i znaków identyfikacyjnych.

26. 8. W czynnościach kontrolnych mogą uczestniczyć osoby uprawnione na podstawie ratyfikowanych przez Rzeczpospolitą Polską umów międzynarodowych, a w przypadku dokonywania kontroli środków przekazanych Rzeczypospolitej Polskiej przez instytucje Unii Europejskiej - przedstawiciele organów Unii Europejskiej.

27. Art. 13b.  1. Inspektor, w związku z prowadzonym u kontrolowanego postępowaniem kontrolnym, może zażądać od kontrahentów podatnika wykonujących działalność gospodarczą przedstawienia dokumentów, w zakresie objętym kontrolą u podatnika, w celu sprawdzenia ich prawidłowości i rzetelności. Z czynności tych sporządza się protokół.

28. 2. Jeżeli miejsce zamieszkania, siedziba lub miejsce wykonywania działalności kontrahenta kontrolowanego znajdują się poza obszarem działania organu kontroli skarbowej, czynności, o których mowa w ust. 1, na zlecenie tego organu może przeprowadzić także inspektor upoważniony przez organ kontroli skarbowej właściwy miejscowo.

29. Art. 24.  1. Organ kontroli skarbowej kończy postępowanie kontrolne: -wynikiem kontroli, gdy ustalenia dotyczą nieprawidłowości: • a) w zakresie, o którym mowa w art. 2 ust. 1 pkt 4, • b) gdy nieprawidłowości nie stwierdzono.

30. 2. Przed wydaniem decyzji lub wyniku kontroli organ kontroli skarbowej wyznacza stronie 7-dniowy termin do wypowiedzenia się w sprawie zebranego materiału dowodowego.

31. Art. 27. 1. Wynik kontroli powinien zawierać: • -oznaczenie organu kontroli skarbowej; • -oznaczenie kontrolowanego; • -datę wydania; • -zakres kontroli;

32. -powołanie podstawy prawnej; -końcowe ustalenia i wnioski w zakresie ustalonym w art. 24 ust. 1 pkt 2; -termin usunięcia nieprawidłowości wskazanych przez organ kontroli skarbowej; -podpis organu kontroli skarbowej.

33. 2. Wynik kontroli doręcza się kontrolowanemu oraz, z uwzględnieniem ust. 2a, właściwemu organowi lub dysponentowi części budżetu, któremu doręcza się ponadto dokumentację z czynności kontrolnych.

34. Jeżeli wynik kontroli zawiera ustalenia obejmujące zagadnienia należące do właściwości różnych organów, każdemu z tych organów doręcza się wyciąg z wyniku kontroli i dokumentację zawierającą ustalenia w sprawie, w której właściwy jest ten organ.

35. 3. Kontrolowany jest obowiązany, z wyjątkiem sytuacji, w ciągu 30 dni po upływie terminu określonego w ust. 1 pkt 7, poinformować organ kontroli skarbowej o sposobie usunięcia wskazanych nieprawidłowości.

36. Art. 31. 1.  W zakresie nieuregulowanym w ustawie do postępowania kontrolnego stosuje się odpowiednio przepisy ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa, z wyłączeniem art. 54 tej ustawy, z zastrzeżeniem art. 14b ust. 1.

37. Art. 32. 1. Generalny Inspektor Kontroli Skarbowej lub dyrektor urzędu kontroli skarbowej może zwrócić się do sprawującego nadzór nad kontrolowanym lub do właściwego organu państwowego z notą sygnalizacyjną informującą o dostrzeżonych nieprawidłowościach.

38. 2. Jednostka, do której nota sygnalizacyjna została skierowana, jest obowiązana, w terminie 30 dni od dnia doręczenia tej noty, zawiadomić Generalnego Inspektora Kontroli Skarbowej lub dyrektora urzędu kontroli skarbowej o sposobie wykorzystania zawartych w niej informacji lub o przyczynach jej niewykorzystania.

39. Art. 34. 1.  Informacje gromadzone i przetwarzane w ramach kontroli skarbowej stanowią tajemnicę skarbową.

40. Art. 34a. 5. Akta organy kontroli skarbowej udostępniają: • -ministrowi właściwemu do spraw finansów publicznych lub Generalnemu Inspektorowi Kontroli Skarbowej;

41. -Komisji Europejskiej w zakresie kontroli: • --środków pochodzących z Unii Europejskiej, • --innych środków przeznaczonych na programy współfinansowane z Unii Europejskiej; • --prawidłowości przekazywania środków własnych do budżetu Unii Europejskiej; • -na zasadach wzajemności organom innych państw w zakresie realizacji wspólnych programów finansowanych ze środków Unii Europejskiej.

42. Urzędy kontroli skarbowej posiadają nieograniczony dostęp do wszystkich dokumentów niezbędnych dla osiągnięcia celów audytu. Dostęp do dokumentacji jest zapewniony na podstawie art. 286 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa.

43. Zgodnie z tym artykułem, kontrolujący są uprawnieni m.in. do: • wstępu na grunt oraz do budynków, lokali lub innych pomieszczeń kontrolowanego; • żądania okazania majątku podlegającego kontroli oraz do dokonania jego oględzin;

44. -żądania udostępniania akt, ksiąg i wszelkiego rodzaju dokumentów związanych z przedmiotem kontroli oraz do sporządzania z nich odpisów, kopii, wyciągów, notatek, wydruków i udokumentowanego pobierania danych w formie elektronicznej; • -zbierania innych niezbędnych materiałów w zakresie objętym kontrolą; -zabezpieczania zebranych dowodów;

45. -legitymowania osób w celu ustalenia ich tożsamości, jeżeli jest to niezbędne dla potrzeb kontroli; • -żądania przeprowadzenia spisu z natury, • -przesłuchiwania świadków, kontrolowanego oraz innych osób; • -zasięgania opinii biegłych.

46. Urzędy Kontroli Skarbowej wykonują kontrole operacji na wybranej próbie oraz audyty systemów zarządzania i kontroli, tj. tzw. kontrolę pogłębioną (art. 10 rozporządzenia Komisji nr 438/2001 i art. 9 rozporządzenia Komisji nr 1386/2002).

47. Czynnościami sprawdzającymi są obejmowane: • -Zintegrowany Program Operacyjny Rozwoju Regionalnego; • -SPO „Rozwój zasobów ludzkich”; • -SPO „Wzrost konkurencyjności przedsiębiorstw”; • -SPO „Transport”;

48. -SPO „Restrukturyzacja i modernizacja sektora żywnościowego i rozwój obszarów wiejskich”; • -SPO „Rybołówstwo i przetwórstwo ryb”; • -PO „Pomoc techniczna”;

49. -programy Inicjatyw Wspólnoty, w stosunku do których przepisy wprowadzają obowiązek przeprowadzenia kontroli pogłębionej oraz zamknięcia pomocy; • -projekty Funduszu Spójności w sektorze środowisko i transport.

50. Urzędy wykonują czynności sprawdzające zgodnie z międzynarodowo uznanymi standardami audytu. Zalicza się do nich standardy wydane przez IIA i INTOSAI. Metodologia kontroli środków z funduszy strukturalnych i Funduszu Spójności jest oparta o ww. standardy.