ANALIZA FINANSOWA W UBEZPIECZENIACH

1. ANALIZA FINANSOWA W UBEZPIECZENIACH Wyklad � 15h Roman Pietron, dr inz.

2. TEMATY ZAJEC WYKLADOWYCH Geneza i rys historyczny ubezpieczen. Rola ubezpieczen w gospodarce rynkowej i polityce spolecznej. Zalety, wady i funkcje ubezpieczen. Problematyka podstaw teorii ryzyka ubezpieczeniowego i teorii ubezpieczen. Zasady ubezpieczen w Polsce. Instytucje ubezpieczeniowe w Polsce i poza Polska. Wolny rynek ubezpieczeniowy. Nadz�r ubezpieczeniowy. Podstawy prawne ubezpieczen. Podstawy prawne i zasady dzialalnosci finansowej w ubezpieczeniach gospodarczych. Prawo ubezpieczeniowe w Polsce i Unii Europejskiej. Problematyka dostosowania polskiego prawa ubezpieczeniowego do prawa wsp�lnotowego.

3. TEMATY ZAJEC WYKLADOWYCH Zarzadzanie zakladem ubezpieczen. Audyt dzialalnosci zakladu ubezpieczen. Ograniczenia odpowiedzialnosci zaklad�w ubezpieczen. Ocena finansowa zakladu ubezpieczen. Analiza jakosciowa i ilosciowa. Rachunkowosc ubezpieczeniowa. Struktura aktyw�w i pasyw�w. Bilans. Lokaty zaklad�w ubezpieczen i zarzadzanie funduszami. Rezerwy techniczno-ubezpieczeniowe. Wynik finansowy i jego rozliczanie.

4. TEMATY ZAJEC WYKLADOWYCH Dynamiczna analiza finansowa w badaniu wyplacalnosci zaklad�w ubezpieczen. Rating w ubezpieczeniach. Metody i formy reasekuracji. Metody kalkulacji skladki ubezpieczeniowej. Ksztaltowanie i zarzadzanie wartoscia zakladu ubezpieczen. Zaliczenie wykladu � test.

5. Wyklad 1 Historia, funkcje i zasady ubezpieczen. Podstawy teorii ubezpieczen. Finansowe aspekty ubezpieczen.

6. ETYMOLOGIA SLOWA �UBEZPIECZENIE� securitas (lac.) � bezpieczenstwo securus, secura, securum (lac.) � bezpieczny assecuramentum (lac.) � ubezpieczenie sine cura vivere (lac.) � zyc bez troski i obawy Insurance (ang.), Versicherung (niem.)l�Assurance (fr.), Assicurazione (wl.), Seguro (hiszp.), Poji�teni (czes.), ??????????? (ros.) Ubezpieczenie � Asekuracja

7. ARCHETYPY HISTORYCZNE UBEZPIECZEN Ubezpieczenia wzajemne Majatkowe Ubezpieczenie karawan kupieckich (Kodeks Hammurabiego), Awaria wsp�lna w zegludze (Koinonia, Lex Rhodia de iactu). Osobowe Ubezpieczenie na zycie: kasy pogrzebowe, rzemieslnicze i artystyczne (collegia funeraticia, c.fabricia, c.tenuiorum, c.artificum). Ubezpieczenia komercyjne pecunia traiecticia, foenus nauticum, f. quasi-nauticum Hazard, gra Gra w kosci, zaklady na zycie dostojnik�w, stypulacje

8. HISTORIA UBEZPIECZENCzasy starozytne i sredniowiecze do polowy XIV w. Zrzeszanie sie zainteresowanych podmiot�w w celu wsp�lnego ponoszenia ryzyka i wzajemnej pomocy; Oparcie dzialalnosci ubezpieczeniowej na zasadach wzajemnosci i solidarnosci; Brak wyodrebnienia ubezpieczen z dzialan typu podstawowego (statutowego). Formy ubezpieczen, fakty, przyklady: umowy uczestnik�w karawan kupieckich w Babilonie, Indiach i krajach Bliskiego Wschodu, fenickie i greckie zrzeszenia w transporcie morskim (awaria wsp�lna), instytucja pozyczki morskiej (foenus nauticum), instytucja pozyczki bodmeria (rodzaj pozyczki morskiej pod zastaw statku), instytucja pozyczki w transporcie ladowym (foenus quasi nauticum), ubezpieczenia w starozytnym Rzymie wsp�lnoty zawodu, religii (np. collegia opificium, artificum, tenuiorum, funeratica), ubezpieczenia w rzymskich kolegiach wojskowych, sredniowieczne ubezpieczenia w gildiach kupieckich, cechach rzemieslniczych, sredniowieczne kasy i bractwa czeladnicze, brandgildie, zwiazki chlopskie sredniowieczna instytucja kupna dozywotniej renty (annuity).

9. HISTORIA UBEZPIECZENOkres od polowy XIV w. do XVIII w. Wystepowanie os�b fizycznych w roli ubezpieczycieli; pojawienie sie posrednik�w ubezpieczeniowych (makler�w - broker�w); Dynamiczny rozw�j morskich ubezpieczen transportowych; Poczatki form ubezpieczen majatkowych, ladowych (ogniowych); Podstawy rozwoju ubezpieczen zyciowych. Formy ubezpieczen, fakty, przyklady: umowy, polisy prywatne ubezpieczenia morskiego (polizza) w XIV w. (P�lwysep Apeninski: Genua, Pizza, Florencja), ubezpieczenia morskie w XV - XVI w. w Hiszpanii, Holandii, Francji, Niemczech, Anglii: powstanie korporacji Lloyd's, instytucja tontyn (pomysl Lorenzo Tonti z Neapolu) - panstwowych ubezpieczen zyciowych we Francji w XVII w., p�zniej w Holandii, Anglii i Niemczech, instytucje kas pogrzebowych, przelom XVII/XVIII w.: podstawy matematyczne badan nad smiertelnoscia (teoria ubezpieczen zyciowych J. de Witta, tablice smiertelnosci K.Neumanna, E.Halleya), poczatki ubezpieczen majatkowych (kasy ogniowe, powodziowe), powstanie instytucji socjet - zaklad�w ubezpieczen ogniowych w Niemczech.

10. HISTORIA UBEZPIECZENOkres od XVIII w. do XIX w. Wyksztalcenie sie typu zawodowego i komercyjnego ubezpieczyciela; Rozszerzenie zasiegu terytorialnego i rzeczowego organizacji ubezpieczeniowych (sp�lki akcyjne, publiczne zaklady ubezpieczen, zaklady reasekuracyjne); Powstanie i rozbudowa nowych dzial�w, grup i rodzaj�w ubezpieczen osobowych i majatkowych; Powstanie systemu ubezpieczenia spolecznego - era polityki socjalnej panstwa; Powstanie rynku ubezpieczeniowego i konkurencji; Nier�wnomierny rozw�j swiatowy (dominacja Europy i USA). Formy ubezpieczen, fakty, przyklady: ubezpieczenia nastepstw nieszczesliwych wypadk�w, ubezpieczenia maszyn, szk�d wodociagowych, ubezpieczenia rolne, ubezpieczenia odpowiedzialnosci cywilnej, ubezpieczenia kredytu.

11. HISTORIA UBEZPIECZENOkres od polowy XIX w. do dzisiaj Koncentracja ubezpieczen; Interwencjonizm panstwa; Rozw�j reasekuracji; Rozw�j polityki inwestycyjnej (lokacyjnej); Ubezpieczenia socjalistyczne; Nowe rodzaje ubezpieczen. Formy ubezpieczen, fakty, przyklady: porozumienia kartelowe i porozumienia typu pool, koncern ubezpieczeniowy jako forma centralizacji i koncentracji kapitalu, struktury holdingowe w ubezpieczeniach (sp�lki macierzyste, np. Allianz, Hamburg-Mannheimer, Victoria, Colonia, Gerling, Gothaer, SBR Gruppe), fuzje zaklad�w ubezpieczen, zintegrowana strefa ubezpieczeniowa Unii Europejskiej, panstwowy nadz�r ubezpieczen (system nadzoru publikacyjnego, system koncesyjno-normatywny, system nadzoru materialnego), rozw�j reasekuracji czynnej (niewidzialny eksport), reasekuracji biernej (niewidzialny import), powstawanie narodowych reasekurator�w (dla ochrony wlasnych interes�w), fuzje i wykup zaklad�w reasekuracyjnych, powstawanie zawodowych reasekurator�w (np. Niemcy: Muenchener Rueckversicherungeselschaft, Szwajcaria: Swiss Re, USA: Employers Re), ingerencja panstwa w polityke lokacyjna zaklad�w ubezpieczen.

12. HISTORIA UBEZPIECZEN W POLSCEWazniejsze daty poczatkowe 1525 r. - Ordunek Gorny Jana Opolskiego dotyczacy kas brackich 1544 r. - Porzadek Ogniowy Poznania, 1623 r. - Porzadek Ogniowy dla Nowego Dworu, 1761 r. - Wilkierz Gdanski, 1784 r. - Socjetat Ogniowy przy Deputacji Kamery w Bydgoszczy, 1785 r. - Dyrekcja Ogniowa dla Prus Zachodnich w Kwidzynie (pierwsza instytucja ubezpieczen ogniowych na ziemiach polskich), 1803 r. - Utworzenie Towarzystwa Ogniowego dla Miast w Prusach Poludniowych, 1804 r. - Utworzenie Towarzystwa Ogniowego Wiejskiego Prowincji Prus Poludniowych, ... 1860 r. - Powstanie pierwszego polskiego prywatnego zakladu ubezpieczen � Krakowskiego Towarzystwa Ubezpieczen Wzajemnych, tzw. Florianki, 1928 r. - Powstanie Powszechnego Zakladu Ubezpieczen Wzajemnych (PZUW) � antenata obecnego PZU (S.A. i Zycie).

13. HISTORIA UBEZPIECZENZiemie polskie Poczatki ubezpieczen w Polsce - cechy Ubezpieczenia gospodarcze majatkowe; Zorganizowana wzajemna pomoc sasiedzka i wsp�lnot religijnych; Walka z zywiolami sil przyrody; Ubezpieczenia ryzyk wypadkowych. Formy ubezpieczen, fakty, przyklady: renty wieczyste i dozywotnie montes pietatis (XV-XVI w.), zwiazki ogniowe i "groblowe" w XV i XVI w. (np. na Zulawach w 1623 r., w Wielkopolsce), kasy ogniowe (np. w Poznaniu od 1757), organizowanie pomocy wzajemnej dla ryzyk wypadkowych: kasy brackie, sp�lki brackie (G�rny Slask w XV w.), ubezpieczenia morskie (wilkierz gdanski z 1761 r.), niezrealizowany projekt zalozenia og�lnokrajowego zakladu ubezpieczen (XVIII w. - panowanie kr�la Stanislawa Augusta), socjety ogniowe (okres zabor�w), organizacja pierwszych zaklad�w ubezpieczeniowych w zaborze pruskim, "Towarzystwo Ogniowe dla Miast w Prusach Poludniowych" (1803 r.), "Towarzystwo Ogniowe Wiejskie Prowincji Prus Poludniowych" (1804 r.).

14. HISTORIA UBEZPIECZENZiemie polskie Ubezpieczenia w okresie zabor�w - cechy R�znice w rozwoju ubezpieczen w poszczeg�lnych zaborach; Ubezpieczenia jako instrumenty narodowe polityk zaborc�w; Zwalczanie polskich inicjatyw ubezpieczeniowych; Dominacja rozwojowa ubezpieczen w zaborze pruskim; Powstawanie ubezpieczen sp�ldzielczych; Doskonalenie technik ubezpieczen majatkowych i zyciowych. Formy ubezpieczen, fakty, przyklady: prywatny "Vesta Bank Wzajemnych Zabezpieczen na Zycie" (Poznan, 1873 r.) "Krajowa Kasa Ubezpieczen Strazak�w od Wypadk�w" (Poznan, 1895 r.), samorzadowy "Poznanski Prowincjonalny Zaklad Ubezpieczen na Zycie" (1911 r.), "Zaklad Ubezpieczen Odpowiedzialnosci Cywilnej Poznanskiej Rolniczej Sp�ldzielni Zawodowej" (1914 r.), "Og�lne Towarzystwo Ogniowe Kr�lestwa Polskiego" (1817-1842), "Dyrekcja Ubezpieczen" (1843-1866 - F.Skarbek, W.Luszczewski, J.Slominski), "Wzajemne Gubernialne Ubezpieczenia Budowli od Ognia" (1867-1900 r.), "Ubezpieczenia Wzajemne Budowli od Ognia w Kr�lestwie Polskim" (1900-1920 r.), "Warszawskie Towarzystwo Ubezpieczen SA (1870 r.), prywatne "Towarzystwo Wzajemnych Ubezpieczen" ("Florianka", Krak�w 1860 r.), pierwsza "Ochotnicza Straz Pozarna" (Krak�w 1864 r.), "Towarzystwo Wzajemnych Ubezpieczen Dnister" (Lw�w 1892 r.), "Towarzystwo Ludowe Wzajemnych Ubezpieczen Wisla"(1909 r.).

15. HISTORIA UBEZPIECZENZiemie polskie Ubezpieczenia w okresie miedzywojennym Przejecie wszystkich publiczno-prawnych zaklad�w ubezpieczen; Duza dynamika wzrostu krajowych prywatnych zaklad�w; Nowe rodzaje ubezpieczen; Kryzys gospodarczy 1930-34; Nowe ustawowe regulacje prawne (1934 r.); Wzrost roli publicznych zaklad�w ubezpieczen. Formy ubezpieczen, fakty, przyklady: "Krajowe Ubezpieczenie Ogniowe" (Poznan, 1920 r.), "Krajowe Ubezpieczenia na Zycie" (Poznan, 1920 r.), "Towarzystwo Reasekuracyjne Warta S.A. (Poznan, 1920 r.), "Pomorskie Stowarzyszenie Ubezpieczen od Ognia" (Torun, 1921 r.), ustawa z dn. 21.06.1921 o przymusie ubezpieczenia budowli od ognia oraz "Polskiej Dyrekcji Ubezpieczen Wzajemnych", "Polska Dyrekcja Ubezpieczen Wzajemnych" (Warszawa, 1921 r.), "Krajowa Kasa Ubezpieczen Koni" (Poznan, 1921 r.), prowadzenie ubezpieczen osobowych przez PKO (1928 r.), "Powszechny Zaklad Ubezpieczen Wzajemnych" (1928 r.), ustanowienie jednolitych zasad panstwowego nadzoru nad dzialalnoscia ubezpieczeniowa rozporzadzenie Prezydenta RP z dn. 26.01.1928 r.: "Panstwowy Urzad Kontroli Ubezpieczen", przeniesienie Warty do Warszawy (1931 r.) "Zaklad Ubezpieczen Wzajemnych (Poznan, 1932 r.), "Zaklad Ubezpieczen na Zycie" (Poznan, 1932 r.), likwidacja "Florianki" (Krak�w, 1933 r.), powstaja koncerny: "Warszawskie Towarzystwo Ubezpieczen", "Poznanski Koncern Towarzystw Ubezpieczen" (1933 r.), ustawa o posrednictwie ubezpieczeniowym oraz ochronie przed pozarami i innymi kleskami (1934 r.), stan w dn. 01.01.1939 r.: 67 zaklad�w ubezpieczen (w tym 11 akcyjnych, 8 wzajemnych duzych, 36 wzajemnych malych, 6 zagranicznych, 6 publicznych), struktura wlasnosciowa: zaklady publiczne (PZUW, ZUW, ZUZ, PKO, Kasa Strazacka w Poznaniu, ZUW Izby Lekarskiej Warszawsko-Bialostockiej), zaklady prywatne polskie (np. PKTU, Warta), zaklady z wplywami zagranicznymi (np. 2 angielskie, 2 wloskie, 2 niemieckie, towarzystwa akcyjne), wybuch II wojny swiatowej: przerwanie dzialalnosci, przejecie przez okupant�w, (dzialaja PZUW, Warta).

16. HISTORIA UBEZPIECZENZiemie polskie Ubezpieczenia w Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej (PRL) Trzy etapy rozwoju: 1945-1951, 1952-1984, 1984-1990; Odbudowa dzialalnosci ubezpieczeniowej w nowych ramach; Nowe regulacje prawne; Panstwowy monopol ubezpieczeniowy; Przymus ubezpieczenia; Wprowadzenie ubezpieczen umowno-obligatoryjnych; Scisle powiazanie systemu finansowego ubezpieczen z systemem finansowym panstwa; Bezposredni nadz�r panstwa nad dzialalnoscia zaklad�w ubezpieczen; Ubezpieczenia grupowe; Demonopolizacja ubezpieczen. Formy ubezpieczen, fakty, przyklady: ustawa z dn. 28.03.1952 r. o ubezpieczeniach panstwowych, przeksztalcenie PZUW w "Panstwowy Zaklad Ubezpieczen (PZU)" (1952 r.), prawo wylacznosci ubezpieczen dla PZU i reasekuracji dla Warty (1952 r.), ustawa z dn. 02.12.1958 r. o ubezpieczeniach majatkowych i osobowych, wprowadzenie kontroli spolecznej nad PZU - Rady Ubezpieczeniowej (1958 r.), nadanie uprawnien dla PZU do prowadzenia reasekuracji zagranicznej (1958 r.), rozszerzenie dzialalnosci Warty na ubezpieczenia: morskie, handel zagraniczny, obr�t dewizowy (1958 r.), zmniejszenie liczby ubezpieczen obowiazkowych z 7 do 5 (1958 r.), dopuszczenie udzialu posrednik�w ubezpieczeniowych w zakresie ubezpieczen dobrowolnych, kodyfikacje regulujace umowe ubezpieczenia: kodeks morski (1961 r.), kodeks cywilny (1964 r.), ustawa z dn. 20.09.1984 r. o ubezpieczeniach majatkowych i osobowych, wprowadzenie pojecia ubezpieczen ustawowych (1984 r.), "Sp�ldzielczy Zaklad Ubezpieczen Westa"(L�dz, 1988 r.), "Zaklad Sp�ldzielczy STUR Polisa" (Warszawa, 1988 r.), nowelizacja ustawy ubezpieczeniowej z 1984 r. (17.05.1989), zniesienie ograniczen struktury wlasnosci zaklad�w ubezpieczen (sp�lki akcyjne bez udzialu Skarbu Panstwa, joint ventures), mozliwosc prowadzenia tzw. aktywnej polityki lokacyjnej (1989 r.).

17. HISTORIA UBEZPIECZENZiemie polskie Ubezpieczenia w Rzeczypospolitej Polskiej (III RP) Nowe regulacje prawne; Radykalne reformy; Zmiany systemowe; Prywatyzacja i demonopolizacja ubezpieczen; Gospodarka rynkowa; Perspektywy integracji z EU; Dopuszczenie zagranicznych ubezpieczycieli (1999 r.); Euro-integracja ubezpieczen; 01.01.1999 r. - zmiany systemu ubezpieczen spolecznych i zdrowotnych w Polsce; Pakiet ustaw ubezpieczeniowych (2003 r.); Ustawa �horyzontalna� (2004 r.). Formy ubezpieczen, fakty, przyklady: ustawa z dn. 28.07.1990 r. o dzialalnosci ubezpieczeniowej, nowelizacje ustawy ubezpieczeniowej z 1990 r.("nowe prawo ubezpieczeniowe"- 1994 r., 1995 r., 1996 r., 1998 r., 1999 r., 2001 r., 2003 r., 2005 r.), kodeks�w (cywilnego, morskiego i sp�lek handlowych), ustaw �okolo-ubezpieczeniowych� reforma ubezpieczen spolecznych ("trzy filary") - 01.01.1999 r., reforma ubezpieczen zdrowotnych - 01.01.1999 r.

18. Ciekawostki historyczne ubezpieczenZwiedzajac Krak�w koniecznie odwiedz Muzeum Ubezpieczen.Adres:Muzeum Ubezpieczen, Krak�w, ul. J.Dunajewskiego 3, 31-133 Krak�w, tel. (012) 228216, godz. otwarcia: wtorek-piatek 9.00-11.00.

19. FUNKCJE UBEZPIECZEN OCHRONNA PREWENCYJNA FINANSOWA WYCHOWAWCZA

20. FUNKCJE UBEZPIECZEN FUNKCJA OCHRONY UBEZPIECZENIOWEJ Funkcja kompensacyjna: finansowa ochrona ubezpieczajacego - wyplata swiadczenia lub odszkodowania. Funkcja gotowosci do pokrycia szkody: utrzymywanie przez zaklad ubezpieczen w czasie trwania stosunku ubezpieczenia stalej gotowosci do pokrycia szkody powstalej w przedmiocie ubezpieczenia.

21. FUNKCJE UBEZPIECZEN FUNKCJA PREWENCYJNA Funkcja prewencji materialnej: finansowanie przez zaklad ubezpieczen przedsiewziec prewencyjnych. Funkcja prewencji niematerialnej: dzialalnosc zmierzajaca do zmniejszenia szk�d losowych poprzez instrumenty systemu bonus-malus, instytucji udzialu wlasnego, ograniczenia odpowiedzialnosci zakladu ubezpieczen, regresu oraz instrumenty legislacyjne.

22. FUNKCJE UBEZPIECZEN FUNKCJA FINANSOWA Akumulacyjna i redystrybucyjna: kumulowanie i proporcjonalne rozdzielanie srodk�w finansowych pomiedzy wlasnych adresat�w. Fiskalna: dostarczanie panstwu i innym podmiotom publicznym dochod�w w postaci placonych podatk�w. Lokacyjna: inwestowanie chwilowo wolnych srodk�w finansowych zgromadzonych przez zaklady ubezpieczen w r�zne instrumenty finansowe, np. akcje, obligacje, lokaty bankowe, w celu osiagniecia dochod�w. Interwencyjna (stymulacyjna): stworzenie bodzc�w zmierzajacych do polepszenia ryzyka, zmniejszenia zagrozenia ubezpieczonego, sklonienie ubezpieczonego do wiekszej dbalosci o przedmiot oraz stymulowanie rozwoju nowych dziedzin gospodarki poprzez postep naukowo-techniczny. Kontrolna: kontrola postepowania ubezpieczajacego z przedmiotem ubezpieczenia oraz weryfikacja wartosci przedmiotu ubezpieczenia.

23. FUNKCJE UBEZPIECZENFUNKCJA WYCHOWAWCZA Przewidywania przyszlych zdarzen: przezornosc, umiejetnosci przewidywania skutk�w dzialan. Oszczednosci: ksztaltowanie umiejetnosci oszczedzania - odkladania konsumpcji. Wsp�lnoty niebezpieczenstwa: zasada: "jeden za wszystkich wszyscy za jednego�.

24. FUNKCJE UBEZPIECZENFUNKCJE PODSTAWOWE OCHRONA PREWENCJA AKUMULACJA KAPITALOWA Poprzez funkcje podstawowe (obiektywnie istniejace w ubezpieczeniach) realizowane sa funkcje pomocnicze (pozostale - formulowane w teorii ubezpieczen).

25. UBEZPIECZENIA JAKO ELEMENT SYSTEMU FINANSOWEGO PANSTWA