Thema 4. De bloedsomloop

1. Thema 4. De bloedsomloop B1. Bloed B2. De bloedsomloop B3. Het hart B4. De bloedvaten B5. Hart– en vaatziekten B6. Weefselvloeistof en Lymfe B7. Uitscheiding EB 8. Bloedstolling EB 9. Antistoffen EB 10. Bloedgroepen en rhesusfactor ES. Sikkelcelanemie Cursus: Bloed en bloedsomloop Dissectie van het hart

2. B1. Bloed Bloedtransfusie

3. B1. Bloed (Antistof/antigeen) Antistof = Antilichaam Afweer van je lichaam tegen antigenen Antigeen Alle lichaamsvreemde stoffen (bijv. bacteriën, virussen, giftige stoffen enz. A1. A2. A3. Virus = antigeen Witte bloedcel B1. B2. B3. Maakt toxine Antistof blijft in bloed Maakt antistof Antistoffen Bioplek

4. B1. Bloed (Immuniteit). Natuurlijk Lichaam maakt antistoffen tegen antigenen (=alle lichaamsvreemde stoffen) Immuniteit = Niet vatbaar voor Vaccinatie = ziekteverwekker (antigenen) bijv. Griepspuit, D.K.T.P. of B.R.M. Lichaam maakt antistoffen. Kunstmatig (spuitje) Serum = kant en klare antistoffen Bijv. Hondebeet, tetanus. Afkomstig van gevaccineerde dieren.

5. B1. Bloed Rode bloedcel Witte bloedcel Bloed scheiden Malmberg Samenstelling bloed Biodesk Bloedplaatje Samenstelling bloed Bioplek

6. B2. De Bloedsomloop PC/les Bloedsomloop malmberg De kleine bloedsomloop De gaswisseling in de longen. De bloedsomloop Biologiesite Animatie bloedsomloop Biodesk Animatie bloedsomloop Biologiesite Hart en bloedsomloop Bioplek Cursus bloedsomloop (PowerPoint Biopagina) De kleine Bloedsomloop De grote Bloedsomloop

7. B3. Het hart PC/les Het Hart (Malmberg) ECG Animatie 2 Biodesk De rol van het hart in het lichaam Werking van het hart Bioplek Werking va het hart Biodesk

8. B4. De bloedvaten Transport van stoffen via hat bloed Teleblik http://biologiepagina.nl/2en3/Bloedsomloop/Modules/Mod3%20Hart/kransslagaders.swf Werking van de ader Biodesk Aders en slagadres Beeldbank Rode bloedcellen in een ader. De bloedvaten Bioplek

9. B5. Hart- en vaatziekten Bypass Animatie 2 Trombolyse Animatie Hartinfarct (animatie 1) Bypass Animatie Hartinfarct (animatie 2, engels) Dotteren Animatie Slagaderverkalking Animatie Bloedtransfusie Beroerte Animatie Beroerte Animatie Alle soorten hart- en vaatziekten Zieken.nl (7 minuten)

10. B6. Weefsel- en Lymfevocht Het lymfevaatsysteem. Bioplek.

11. B7. Uitscheiding De werking van de nier. Bioplek. Het uitscheidingsstelsel Powerpoint.

12. B8. Bloedstolling Bloedplaatjes. Bloedstolling animatie Bloedplaatjes klitten samen na een verwonding. Bloedstolling Bioplek Een wond Teleblik

13. EB 9. Antistoffen Afweer Bioplek Overzicht Afweer Bioplek

14. EB. 10 Bloedgroepen De Resusfactor Bioplek Bloedgroep ABO-systeem Bioplek

15. Sikkelcelanemie Sikkelcelanemi Animatie

16. Cursus Bloed en Bloedsomloop Start

17. Bloed, het levensvocht Met deze knop ga je weer terug naar dit scherm. Met deze knop ga je naar het vorige scherm. Jullie gaan nu een minicursus volgen over bloed en bloedsomloop. Je bent pas klaar als je alle onderdelen hebt gedaan en bij de diagnostische toets een score hebt van 80 %. Hiernaast zie je de uitleg van de knoppen in deze cursus. Als je weet hoe de knoppen werken, klik je op ‘Volgende’. Met deze knop ga je door naar het volgende scherm. Navigator Terug naar het navigatiescherm. Titelpagina

18. Navigator Op dit scherm zien jullie alle onderdelen die je moet kennen. Als je op een cirkel klikt, wordt het betreffende onderwerp uitgelegd. Als je nog niets weet, begin dan bij het begin (zie onderaan het scherm) en werk alles in volgorde af. Samenstelling-Transport-Bloedsomloop-Hart-Lymfe-Temperatuurregeling-Ziekte en gezondheid-Immuniteit-Bloedgroepen-diagnostische toets

19. Samenstelling van bloed1 van 5 Bloed bestaat uit: • Bloedplasma • Witte bloedcellen • Rode bloedcellen • Bloedplaatjes (deze zijn op de tekening niet te zien) Samenstelling-Transport-Bloedsomloop-Hart-Lymfe-Temperatuurregeling-Ziekte en gezondheid-Immuniteit-Bloedgroepen-diagnostische toets

20. Samenstelling van bloed2 van 5 Bloedplasma Zoals een vrachtauto een winkel bevoorraad, zo bevoorraadt het bloedplasma al onze cellen. Een vuilnisauto haalt al het afval op. Het bloedplasma haalt al het afval op vanuit de cellen. • Bloedplasma vervoert: • Bloedcellen (Welke waren dat ook alweer?) • Voedsel • Afvalstoffen • Stollingseiwitten Samenstelling-Transport-Bloedsomloop-Hart-Lymfe-Temperatuurregeling-Ziekte en gezondheid-Immuniteit-Bloedgroepen-diagnostische toets

21. Samenstelling van bloed3 van 5 Witte bloedcellen • ‘Eten’ verkeerde bacteriën op. • Maken antistoffen (zie ook onderdeel ‘Immuniteit’. • Kunnen zich door een bloedvat heen wringen. (Waarom is dat nodig? Samenstelling-Transport-Bloedsomloop-Hart-Lymfe-Temperatuurregeling-Ziekte en gezondheid-Immuniteit-Bloedgroepen-diagnostische toets

22. Samenstelling van bloed4 van 5 Rode bloedcellen • Vervoeren zuurstof. • Vervoeren koolstofdioxide. • Bevatten hemoglobine. Samenstelling-Transport-Bloedsomloop-Hart-Lymfe-Temperatuurregeling-Ziekte en gezondheid-Immuniteit-Bloedgroepen-diagnostische toets

23. Hemoglobine • Rode bloedcellen zitten vol met Hemoglobine (afgekort Hb). • Hemoglobine: • Neemt zuurstof (O2) op bij plaatsen waar veel O2 is (bij de longen) • Geeft O2 af op plaatsen waar weinig O2 is (bij de lichaamscellen) • Neemt koolstofdioxide (CO2) op waar veel CO2 is (bij de lichaamscellen) • Geeft CO2 af waar weinig CO2 is (bij de longen) Samenstelling-Transport-Bloedsomloop-Hart-Lymfe-Temperatuurregeling-Ziekte en gezondheid-Immuniteit-Bloedgroepen-diagnostische toets

24. Samenstelling van bloed5 van 5 Bloedplaatjes • Helpen mee om wondjes dicht te maken. • Klik op deze zin om te zien hoe dat werkt. Samenstelling-Transport-Bloedsomloop-Hart-Lymfe-Temperatuurregeling-Ziekte en gezondheid-Immuniteit-Bloedgroepen-diagnostische toets

25. Hoe werken bloedplaatjes? Jorian heeft in een roestige spijker getrapt. Wat gebeurt er na de verwonding totdat de wond is genezen? (Wacht rustig af, kijk en lees wat er gebeurt.) De bloedplaatjes knappen open. Er komt een stof vrij die zorgt voor: Bloedplaatjes Bloedplasma Fibrinogeen • Het stollingseiwit (fibrinogeen) verandert in een netwerk van ‘fibrinedraden’ Een stof De wond is nu dicht (er komt een korstje op) en kan nu gaan genezen. Na het genezen valt het korstje af en is alles weer normaal • Het beschadigde bloedvaatje wordt nauwer • In de opening van de wand van het bloedvaatje blijven bloedplaatjes kleven. Hierdoor gaat het bloedvaatje voorlopig dicht. Samenstelling-Transport-Bloedsomloop-Hart-Lymfe-Temperatuurregeling-Ziekte en gezondheid-Immuniteit-Bloedgroepen-diagnostische toets

26. Hoe werken bloedplaatjes? Jorian heeft in een roestige spijker getrapt. Wat gebeurt er na de verwonding totdat de wond is genezen? (Wacht rustig af, kijk en lees wat er gebeurt.) De bloedplaatjes knappen open. Er komt een stof vrij die zorgt voor: Bloedplaatjes Bloedplasma Fibrinogeen • Het stollingseiwit (fibrinogeen) verandert in een netwerk van ‘fibrinedraden’ Een stof • Het beschadigde bloedvaatje wordt nauwer • In de opening van de wand van het bloedvaatje blijven bloedplaatjes kleven. Hierdoor gaat het bloedvaatje voorlopig dicht. De wond is nu dicht (er komt een korstje op) en kan nu gaan genezen. Na het genezen valt het korstje af en is alles weer normaal Navigator Samenstelling-Transport-Bloedsomloop-Hart-Lymfe-Temperatuurregeling-Ziekte en gezondheid-Immuniteit-Bloedgroepen-diagnostische toets

27. Transport1 van 2 We hebben in ons lichaam verschillende orgaanstelsels. Ieder orgaanstelsel heeft een eigen taak. Van en naar ieder orgaanstelsel moeten allerlei stoffen vervoert worden om de cellen in ons lichaam in leven te houden. Het bloed zorgt voor het vervoer. Op de volgende dia zie je hoe dit in zijn werk gaat. Klik op ‘Volgende’ en vervolgens zie je langzaam iets verschijnen. Lees goed en probeer te begrijpen wat er gebeurt. Navigator Samenstelling-Transport-Bloedsomloop-Hart-Lymfe-Temperatuurregeling-Ziekte en gezondheid-Immuniteit-Bloedgroepen-diagnostische toets

28. Transport2 van 2 Buitenlucht O2 CO2 Ademhalings- stelsel (longen) Bloedvaten stelsel CO2 Voedsel Spijsverterings- stelsel (mond, maag en darmen) Alle cellen van het lichaam Voedingsstoffen Afvalstoffen Huid (zweten) Uitscheidings- stelsel (nieren, urineleiders, Blaas) Milieu Water en zouten Uitplassen (urineblaas) Navigator Samenstelling-Transport-Bloedsomloop-Hart-Lymfe-Temperatuurregeling-Ziekte en gezondheid-Immuniteit-Bloedgroepen-diagnostische toets

29. Bloedsomloop1 van 6 Om al het voedsel, zuurstof, afvalstoffen, koolstofdioxide en bloedcellen te vervoeren, zijn er ‘leidingen’ nodig. In ons lichaam noemen we die leidingen ‘bloedvaten’. Er zijn 3 verschillende soorten bloedvaten: • Slagaders • Aders • Haarvaten Klik op de links om meer te weten te komen over deze bloedvaten. Navigator Samenstelling-Transport-Bloedsomloop-Hart-Lymfe-Temperatuurregeling-Ziekte en gezondheid-Immuniteit-Bloedgroepen-diagnostische toets

30. Slagaders2 van 6 • Sturen het bloed altijd naar een orgaan (bijvoorbeeld long, lever, darmen, etc.). • Vertrekken ALTIJD uit het hart. • Liggen niet aan de oppervlakte van je huid. • Kun je voelen. Je voelt dan de hartslag. Vandaar SLAGader. • Een slagader heeft een gespierde wand. Samenstelling-Transport-Bloedsomloop-Hart-Lymfe-Temperatuurregeling-Ziekte en gezondheid-Immuniteit-Bloedgroepen-diagnostische toets

31. Aders3 van 6 • Een ader vervoert bloed vanaf een orgaan. • Een ader gaat altijd NAAR het hart. • Aders liggen meestal aan de oppervlakte van je huid. • Aders hebben een minder gespierde wand. • Een ader kun je niet voelen kloppen. Samenstelling-Transport-Bloedsomloop-Hart-Lymfe-Temperatuurregeling-Ziekte en gezondheid-Immuniteit-Bloedgroepen-diagnostische toets

32. Haarvaten4 van 6 • Haarvaten liggen IN de organen. • Ze hebben een zeer dunne wand. • Haarvaten geven O2 en voedingsstoffen af aan de cellen. • Haarvaten nemen CO2 en afvalstoffen op vanuit de cellen. Samenstelling-Transport-Bloedsomloop-Hart-Lymfe-Temperatuurregeling-Ziekte en gezondheid-Immuniteit-Bloedgroepen-diagnostische toets

33. Bloedcirculatie 5 van 6 Om al dat bloed met de voedingsstoffen en afvalstoffen op die plaats te krijgen waar het moet komen, is een forse pomp nodig. Ons lichaam heeft zo’n pomp: het Hart. (De werking van het hart wordt in het volgende onderdeel uitgelegd). • Geef voor jezelf antwoord op de volgende vragen: • Waar komt ons zuurstof het lichaam binnen? • Waar moet het bloed het zuurstof dus ophalen? Samenstelling-Transport-Bloedsomloop-Hart-Lymfe-Temperatuurregeling-Ziekte en gezondheid-Immuniteit-Bloedgroepen-diagnostische toets

34. Bloedcirculatie6 van 6 Het antwoord op de vorige vragen is: De longen. Er moet dus een verbinding zijn met de longen. Hoe dat gaat zie je hieronder. • De kleine cirkel (hart – longen – hart) noemen we de KLEINE bloedsomloop. Kijk goed. Longen • De grote cirkel (hart – alle organen – hart) noemen we de GROTE bloedsomloop. Kijk wat er gebeurt. Hart Blauw = Zuurstofarm bloed Rood = Zuurstofrijk bloed Alle organen Navigator Samenstelling-Transport-Bloedsomloop-Hart-Lymfe-Temperatuurregeling-Ziekte en gezondheid-Immuniteit-Bloedgroepen-diagnostische toets

35. Het Hart1 van 2 We gaan nu kijken naar de werking van ons hart. • Ons hart bestaat uit 4 ruimtes: • Linker boezem • Rechter boezem • Linker kamer • Rechter kamer Samenstelling-Transport-Bloedsomloop-Hart-Lymfe-Temperatuurregeling-Ziekte en gezondheid-Immuniteit-Bloedgroepen-diagnostische toets

36. Het Hart2 van 2 We gaan nu de werking van het hart bekijken. Dit doen we door middel van een animatie. Klik op de hieronderstaande link en bestudeer de gehele animatie. De werking van het hart. Navigator Samenstelling-Transport-Bloedsomloop-Hart-Lymfe-Temperatuurregeling-Ziekte en gezondheid-Immuniteit-Bloedgroepen-diagnostische toets

37. Lymfevaten1 van 6 We beginnen eenvoudig. Probeer de stappen die worden uitgelegd te begrijpen. Dus eerst de eerste stap begrijpen, dan pas naar de volgende stap. Wacht, en de stappen worden één voor één zichtbaar. • De haarvaten geven voedsel af aan de lichaamscellen. • Ons lichaam heeft heel erg veel cellen. • Zou iedere cel verbonden zijn met een haarvat? • (Antwoord) Samenstelling-Transport-Bloedsomloop-Hart-Lymfe-Temperatuurregeling-Ziekte en gezondheid-Immuniteit-Bloedgroepen-diagnostische toets

38. Nee

39. Lymfevaten2 van 6 Niet iedere cel is dus verbonden met een haarvat. Toch krijgt iedere cel wel voedsel. Hoe dan? We zullen het proberen uit te leggen. • Door de bloeddruk wordt er bloedplasma uit de haarvaten geperst. • Dit bloedplasma heet nu weefselvocht. • Dit weefselvocht loopt vrij tussen de cellen door en kan zo alle cellen bereiken. • Nu kan er uitwisseling plaatsvinden van voedingsstoffen en afvalstoffen. Samenstelling-Transport-Bloedsomloop-Hart-Lymfe-Temperatuurregeling-Ziekte en gezondheid-Immuniteit-Bloedgroepen-diagnostische toets

40. Lymfevaten3 van 6 Hoe komt de weefselvloeistof nu weer terug in het bloed? (1) • Een klein gedeelte van de weefselvloeistof stroomt weer terug in het haarvat. • Het grootste gedeelte moet echter via een andere weg weer terug. • Er zijn niet alleen maar bloedvaten aanwezig. Er zitten ook Lymfevaten in ons lichaam. • Bekijk nu eerst deze afbeelding en probeer de afbeelding te begrijpen. Je ziet hier een groepje cellen uit een orgaan. (bijvoorbeeld uit de spieren). Samenstelling-Transport-Bloedsomloop-Hart-Lymfe-Temperatuurregeling-Ziekte en gezondheid-Immuniteit-Bloedgroepen-diagnostische toets

41. Lymfevaten4 van 6 Hoe komt de weefselvloeistof nu weer terug in het bloed? (2) • De meeste weefselvloeistof wordt verzameld in deze lymfevaten. • De lymfevaten brengen de vloeistof weer terug in het bloed. • De vloeistof in de lymfevaten wordt nu ‘Lymfe’ genoemd. • De lymfe komt bij de holle aders onder het sleutelbeen. Samenstelling-Transport-Bloedsomloop-Hart-Lymfe-Temperatuurregeling-Ziekte en gezondheid-Immuniteit-Bloedgroepen-diagnostische toets

42. Lymfevaten5 van 6 Nog een aantal zaken. • We hebben nu 3 namen geleerd voor eigenlijk dezelfde vloeistof. • 1. Bloedplasma • 2. Weefselvloeistof • 3. Lymfe • Bloedplasma zit in het bloed. • Weefselvloeistof zit tussen de cellen. • Lymfe zit in de lymfevaten. Samenstelling-Transport-Bloedsomloop-Hart-Lymfe-Temperatuurregeling-Ziekte en gezondheid-Immuniteit-Bloedgroepen-diagnostische toets

43. Lymfevaten6 van 6 Vragen om over na te denken. De vragen en opdrachten komen automatisch. Je krijgt voldoende tijd om erover na te denken. • Waar zitten de meeste voedingsstoffen? • A. In het bloedplasma • B. In de weefselvloeistof • C. In de lymfe • Waar bevind zich de meeste koolstofdioxide, in de weefselvloeistof of in de lymfe? • A. In het weefselvloeistof. • B. In de lymfe. • Om nog meer te leren klik • je nu op hiernaast staande link. • Bestudeer de animaties goed! Uitleg Lymfevatenstelsel Navigator Samenstelling-Transport-Bloedsomloop-Hart-Lymfe-Temperatuurregeling-Ziekte en gezondheid-Immuniteit-Bloedgroepen-diagnostische toets

44. Temperatuurregeling Dit onderdeel bestudeer je m.b.v. je boek. Navigator Samenstelling-Transport-Bloedsomloop-Hart-Lymfe-Temperatuurregeling-Ziekte en gezondheid-Immuniteit-Bloedgroepen-diagnostische toets

45. Ziekte en gezondheid Dit onderdeel bestudeer je m.b.v. je boek. Navigator Samenstelling-Transport-Bloedsomloop-Hart-Lymfe-Temperatuurregeling-Ziekte en gezondheid-Immuniteit-Bloedgroepen-diagnostische toets

46. Immuniteit Dit onderdeel bestudeer je m.b.v. je boek. Navigator Samenstelling-Transport-Bloedsomloop-Hart-Lymfe-Temperatuurregeling-Ziekte en gezondheid-Immuniteit-Bloedgroepen-diagnostische toets

47. Bloedgroepen Dit onderdeel bestudeer je m.b.v. je boek. Navigator Samenstelling-Transport-Bloedsomloop-Hart-Lymfe-Temperatuurregeling-Ziekte en gezondheid-Immuniteit-Bloedgroepen-diagnostische toets

48. Diagnostische toets1 van 8 • Vraag aan je docent een antwoordenvel voor deze toets. • Je geeft de antwoorden op papier. • De antwoorden worden door de docent nagekeken. • Daarna gaan we samen kijken welke onderdelen nog niet begrepen zijn. • Neem rustig de tijd voor deze toets. • Succes!!! Samenstelling-Transport-Bloedsomloop-Hart-Lymfe-Temperatuurregeling-Ziekte en gezondheid-Immuniteit-Bloedgroepen-diagnostischetoets

49. Diagnostische toets 2 van 8 1. Vul de ontbrekende woorden in. Kies uit: rode bloedcellen / vitamines / zuurstof / bloedplasma. a. Je bloedplasma vervoert onder andere ... . b. In ... zit hemoglobine. 2. Zijn de volgende beweringen goed of fout? Schrijf op je antwoordblad a t/m d en zet er goed of fout achter. a. De kleine bloedsomloop is bij kinderen belangrijker dan de grote bloedsomloop. b. Aders kun je voelen kloppen. c. De hoofdader gaat naar haarvaten in het hoofd. d. Haarvaten in de nieren geven zuurstof af aan de niercellen. Samenstelling-Transport-Bloedsomloop-Hart-Lymfe-Temperatuurregeling-Ziekte en gezondheid-Immuniteit-Bloedgroepen-diagnostischetoets

50. Diagnostische toets3 van 8 • Wat is de taak van de kleine bloedsomloop? • De hersenen voorzien van zuurstof en voedsel. • Het zuurstofarme bloed van de rest van het lichaam terugbrengen naar het hart. • Via de longen zuurstof opnemen in het bloed. • De hartspier zuurstof en voedingsstoffen geven. Samenstelling-Transport-Bloedsomloop-Hart-Lymfe-Temperatuurregeling-Ziekte en gezondheid-Immuniteit-Bloedgroepen-diagnostischetoets