Piet Van Schuylenbergh directeur afdeling OCMW’s

1. OCMW’s zorgen ervoor dat iedereen erbij hoortAlgemene vergadering afdeling OCMW’s Brugge, 14 juni 2012 Piet Van Schuylenbergh directeur afdeling OCMW’s

2. OCMW’s :800 jaar lokaal sociaal beleid • Lokale verantwoordelijkheid • Evolutie : • van hulpverlening in natura voor de armsten • naar maatschappelijke integratie op alle levensdomeinen • Rode draad : maatwerk

3. Overzicht • Van godshuis tot sociaal huis • Het ene OCMW is het andere niet • De ene medewerker is de andere niet • De ene Raad is de andere niet • OCMW 2020

4. Van godshuis tot sociaal huis • Middeleeuwen : liefdadigheid via de kerk : armentafels en godshuizen • Franse revolutie : burelen van weldadigheid en burgerlijke godshuizen • COO 1925 • Wet bestaansminimum 1974 • OCMW-wet 1976 • Urgentieprogramma meer solidaire samenleving 1993 • Lenteprogramma 2000 • RMI-wet 2002 • Decreet LSB 2004

5. Een lijn in de evolutie • Van “particulier” naar “publiek” • Van “voluntariaat” naar “professionalisme” • Van “armenzorg” naar “menselijke waardigheid” • Van “gunst” naar “recht” • Van “behoeftigheid” naar “iedere burger” • Van “selectief” naar “universeel” • Van “uitkering” naar “activering” • Van “reactief” naar “proactief” • Van “curatief” naar “preventief” • Van “wij beslissen” naar “participatie”

6. Van centraal naar lokaal ? • Vlaanderen bestuurt zeer sectoraal • Is zelf sectoraal georganiseerd (13 beleidsdomeinen) • Elke minister stuurt eigen administratie aan • Vlaamse visie op rol van lokale besturen : • vooral uitvoeringsinstanties van Vlaams beleid • Instructies/incentives per minister • sectorale subsidielijn, sectoraal plan, sectorale adviesraad, sectorale lokale ambtenaar • mogelijks actor naast anderen, lokale actoren worden Vlaams aangestuurd

7. Van centraal naar lokaal ! • Decreet planlastvermindering : schuchtere poging tot nieuwe visie op rol lokale besturen • Lokale besturen verantwoordelijk voor eigen beleidskeuzes • Democratische legitimering (t.o.v. eigen kiezers) i.p.v. administratieve (t.o.v. Vlaanderen) • Integraal denken en handelen : burger in zijn omgeving • Lokale actoren lokaal aansturen en mee bij lokaal beleid betrekken • Vrije keuze inzake middelen en beleidsinstrumenten (participatie van burgers, inzetten van personeel, eigen organisatie,…)

8. Nieuwe doelgroepen en problematieken • Vanaf 1980 : alfabetisering en drugspreventie, alleenstaande moeders (voorschotten onderhoudsgeld) • Vanaf 1990 : vreemdelingen, asielzoekers • Halfweg jaren ‘90 : stijging aantal jongeren in BM + studenten, nog versterkt door RMI vanaf 2002 • Vanaf 2000 : schuldenproblematiek • Economische crisis : stijging dossiers ! • Nieuwe EU-lidstaten : toevloed van EU-onderdanen uit Balkan (b.v. Roma) en Oost-Europa

9. Enorme druk op OCMW’s • Meer cliënten, meer gevarieerd publiek, meer personeel ? • Gemeenten moeten besparen, quid financiering OCMW’s ? • Meer begeleiding en pro-actief werken binnen deze context ? • Recent : focus op sociale fraude en controletaken OCMW’s

10. Wat is niet veranderd ? • Bijstandsuitkeringen volgen stijging welvaart niet • Uitkeringen onder EU-armoedegrens • Slechts 50% financiering leefloon door federale overheid

11. Het ene OCMW is het andere niet (1) • OCMW’s met veel en met weinig voorzieningen (OCMW als concern) • Taakinvulling sociale dienst : minimaal (beperkt tot wettelijk verplichte en focus op financiële hulp) of breed (ook aandacht voor trajectbegeleiding en vaak taakspecialisatie)

12. Het ene OCMW is het andere niet (2) • Nieuwe functies : staffuncties, middenkader, coördinatoren (LSB), juristen, communicatieambtenaren,… • Nieuwe competenties van medewerkers : overleggen, netwerken, beleidsmatig werken, coachen en aansturen

13. Het ene OCMW is het andere niet (3) • Verhouding met het gemeentebestuur : samenwerking of controle • Verhouding met privaat welzijnswerk en andere actoren (VDAB, SHM’s,…) • Gemeentelijke omgevingsfactoren (economische, culturele, sociale, demografische,…) • Budgettaire marges (fiscale draagkracht, kansarmoede)

14. De ene medewerker is de andere niet (1) • Responsabilisering (budgethouderschap, werken met MAT, delegatie van bevoegdheden) : • wijzigt verhouding medewerker/bestuur • wijzigt verhouding medewerker/medewerker • grote variatie onder de OCMW’s

15. De ene medewerker is de andere niet (2) • Nieuwsoortige medewerkers brengen nieuwe cultuur binnen (“hulpverleners” vs. “vergadertypes”, “doeners” vs. “denkers”) • Verschillen in leiderschapsstijl : • b.v. secretaris als leider, coach, notaris,… • heeft zéér grote invloed op OCMW-organisatie

16. De ene Raad is de andere niet • Verschillen in visie over opdracht OCMW • Spanningsveld individuele hulpverlening (sociale dienst) / management (secretaris, MAT) / strategie (RMW) • Raadsleden hebben zéér complexe taak : • Parlement van het OCMW : vertalen wat leeft bij achterban/kiezers in beleidskeuzes (cfr. gemeenteraad) • Beheer van het OCMW (cfr. schepencollege) • Beslissen over individuele hulpdossiers : raadslid is geen hulpverlener maar moet wél een oordeel kunnen vormen

17. OCMW in 2020 • Hét OCMW zal niet bestaan : • impact van centrale regelgeving is slechts één element • veel meer lokale variabelen (omgeving, bestuur, leidinggevenden, medewerkers) • Welke opportuniteiten ? Pas aan bij: Invoegen / Koptekst en Voettekst

18. OCMW is geen mister cash • Het is niet onze taak om de financiële armoedekloof toe te rijden (taak voor centrale overheden) • Aanvullende steun is een lapmiddel omdat uitkeringen te laag zijn • Meer inzetten op individuele begeleiding (dat werkt !) • Vergt coherente visie van Vlaamse en federale overheid !

19. Recht op een menswaardig leven • recht op arbeid • recht op sociale zekerheid en sociale bijstand • recht op bescherming van de gezondheid • recht op juridische bijstand • recht op een behoorlijke huisvesting • recht op de bescherming van een gezond leefmilieu • recht op culturele en maatschappelijke ontplooiing

20. Cliënt integraal en op maat benaderen (1) • Maatschappelijke participatie is meer dan louter activering • Financiële steunverlening is geen doel maar een middel • Integrale aanpak en maatwerk zijn onze sterktes • Aandacht voor structureel werk (preventie) • Aandacht voor onderbescherming en niet-gebruik van rechten Pas aan bij: Invoegen / Koptekst en Voettekst

21. Cliënt integraal en op maat benaderen (2) • Mensen met meervoudige problemen willen een vertrouwenspersoon, geen folder aan een loket • Aandacht voor inspraak cliënten bij beleidsvoorbereiding en –uitvoering • Aandacht voor toegankelijke dienstverlening : • bekend, bruikbaar, begrijpbaar, bereikbaar, beschikbaar, betaalbaar en betrouwbaar

22. Aandacht voor beeldvorming • Onderzoek Lessius Hogeschool Mechelen : • wie cliënt is bij het OCMW is tevreden • wie het OCMW niet kent is kritisch • Meer zeggen wat we doen • Onze cliënten zijn onze beste ambassadeurs

23. Aandacht voor interne organisatie • Raad = beleid • Management = beheer • Diensten = dienstverlening aan de burgers • Uitdaging : betrekken van de burgers • OCMW is meer dan loutere dienstverlener • burger is meer dan loutere consument van diensten • maatschappelijke participatie vergt inspraak burgers Pas aan bij: Invoegen / Koptekst en Voettekst

24. Verstandig omgaan met de gemeente • Lokaal sociaal beleid is onderdeel van globaal gemeentelijk beleid • Aandacht opeisen voor sociale klemtonen in gemeentelijke beleidsdomeinen • Schaalvoordelen benutten (ondersteunende diensten) • Lokale sociale dienstverlening naar de burger bundelen in één hand : OCMW • Sociaal huis breed zien (netwerk) Pas aan bij: Invoegen / Koptekst en Voettekst

25. Verstandig omgaan met andere actoren • Vanuit integrale benadering samenwerking zoeken met partners (werk, huisvesting, gezondheid, onderwijs en vorming,…) • We hoeven niet per se alles zélf te doen • Wel het overzicht bewaren en sturen : regie Pas aan bij: Invoegen / Koptekst en Voettekst

26. Verstandig omgaan met andere OCMW’s • Samenwerking rond dienstverlening naar de burger (rechtshulp, schuldbemiddeling, SVK’s, werkgelegenheidsprojecten, …) • Bundelen van expertise en benutten van schaalvoordelen bij beheer van voorzieningen (WZC, thuiszorg,…) Pas aan bij: Invoegen / Koptekst en Voettekst