230 likes | 370 Vues
ABSOLUTISMORANTZ. 14. GAIA. DBH 2. ABSOLUTISMOA EUROPAN. XVII.an Europa hainbat estatutan banaturik Bi dinastia Habsburgokoak: Espainiarrak Austriarrak Borboiak: Frantzian *Europan nagusiagoa Espainia *Frantzia indarrez kentzen saiatu Richelieu eta Mazarino kardenalak.
E N D
ABSOLUTISMORANTZ 14. GAIA DBH 2
ABSOLUTISMOA EUROPAN • XVII.an Europa hainbat estatutan banaturik • Bi dinastia • Habsburgokoak: • Espainiarrak • Austriarrak • Borboiak: • Frantzian *Europan nagusiagoa Espainia *Frantzia indarrez kentzen saiatu Richelieu eta Mazarino kardenalak
HOGEITA HAMAR URTEETAKO GERRA • Bi potentzien arteko gerrak ohikoak XVIIan: • Erlijioa • Dinastia • Lurraldeetakoak (Politikoa) • Alemaniako Inperioko Printzerriak arazo erlijioso eta politikoak zituzten • Gatazkarik luzeena sortu: 30 urteetako gerra (1618-1648) • Habsburgo familiak (enperadoreak) inperioa estatu zentralizatu eta monarkiko bihurtu nahi • Espainia lagun • Alemaniako printze protestanteek beren autonomia mantendu nahi = enperadoreen aurka egin • Danimarka, Suedia eta Frantzia lagun
Habsburgokoak garaile = Westfaliako Bakea sinatu (1648an) • Frantziaren eta Espainiaren arteko liskarrak jarraitu • Pirinioetako Ituna sinatu arte (Filipe IV; 1659an)
MONARKIA ABSOLUTISTAK • XVIIan Erregeek botere guztiez jabetu eta instituzio tradizionalei uko egin (gorteak, parlamentua…) • Monarkia = estatua • Baliabide ekonomiko guztiak monarkia indartzeko • Frantzian Luis XIV (Eguzki erregea) • Eskubide jainkotiarra • Ez zuen erabakiak herri edo nobleziaren aurrean justifikatu beharrik • Gobernu zuzena ezarri • Berari bakarrik zegokion erabakiak hartzea • Funtzionarioak izendatu gorteetan (kontseiluetako kideak eta idazkariak) eta lurralde-administrazioetan • Helburua Frantzia hedatzea • Gatazkak etengabeak aldameneko herrialdeekin
GAINBEHERALDIKO AUSTRIAR ERREGEAK • XVIIan Espainian Filipe III (Lermako dukea), Filipe IV (Olivaresko konde-dukea) eta Karlos II • Gainbeheraldiaren faktoreak: • Ekonomikoak • Hondamendi ekonomikoa = Amerikan ez zegoen ustezko metal preziaturik • Merkataritza txarra = Pobreziaren hedapena • Gudu eta funtzionarioak mantendu behar • Moriskoak kanporatzean gudu etengabeak • Demografikoak • Heriotza-tasa altua • Soldaduak erreklutatu • Moriskoak kanporatu
Ideologiko eta erlijiosoak • Garaiko pentsamoldeak garapena galarazi • Elizaren errepresioak zientziaren garapena ekidin • Politikoak • 30 urteetako gerran lur batzuk galtzea • Armen Batasuna (jaunen presioa) = Barne matxinadak • Pertsonalak • Karlos IIaren heriotza ondorengorik gabe • Gorteek indarra galdu • Gobernua balidoek/begikoek osatu (boterea delegatzea) • Krisia • Olivaresko kondea-dukeak hispaniar nagusigoa ezarri nahi • Armen Batasuna proposatu • Proiektu bateratzailea = Estatu bakar bat osatu (Gaztelako lege eta erakundeekin) • Erresumek soldaduak eman • Zerga gehiago ordaindu • Matxinadak sortu: Katalunian Guerra dels Segadors, Portugalen, Napolin, Aragoin, Valentzian eta Andaluzian
Karlos II ondorengo gabe hil • Bi hautagai: • Austriako Karlos artxidukea • Filipe Anjoukoa, Borboikoa • 1701an Filipe V bihurtu (Frantziako tronuaren oinortza-eskubidea; Fr eta Esp batu nahi) • 1702an gerra Borboikoei = hispaniar erresumak elkarren aurka • Gaztela Anjouko Filiperen aldea • Aragoi Karlos Austriakoaren alde *1707an Austriakoak galdu Almansako Guduan = Aragoi + Valentziak foru eta instituzioak galdu
EKONOMIA • XVIIan ekonomiak goreneko maila • Koloniak ustiatu • Lehengaiak lortu • Europako herrialdeek dinamismo ekonomiko desberdina *Ez zituzten barneko industria bultzatu (Holanda eta Ingalaterrak bai)
URREZKO MENDEA (ARTEA) • Literatura eta arteak Elizaren eta monarkiaren absolutismoaren boterea eta ideiak islatu • Garaiko gizartearen errealitatea erakutsi • Literaturan pikareskoa: errealitatea gordintasunez irudikatu • Idazleak: • Cervantes = Don Quijote • Quevedo = El buscón • Gongora • Antzerkian: • Lope de Vega = Fuenteovejuna, El perro del Hortelano • Calderón de la Barca = El alcalde de ZAlamea, La vida es sueño
ZIENTZIAN • Zientzia modernoaren oinarriak ezarri = behaketa eta esperimentazioa = enpirismoa (Francis Bacon) • René Descartes (filosofo frantsesa) = arrazionalismoa aldarrikatu • Matematikariak • Isaac Newton • Gottfried Leibniz • Fisikan • Galileo Galilei • Isaac Newton • Astronomian • Johannes Kepler • Asmakizunak • Teleskopioa • Mikrospopioa • Barometroa • Termometroa
BARROKOA • Ezaugarri nagusiak: • Irrazionala, alegiazkoa, gehiegikeria bilatu • Harritzeko eta hunkitzeko nabarmenkeriarako joera (lan ikusgarriak) • Mugimendu eta argiak nahasi • Kurba eta forma geometriko konplexuak, tentsioa, gai dramatikoak eta argi-itzalen jokoak erabili
Euskal Herrian: • XVII. soila eta uniformea • XVIII. aberatsagoa eta joriagoa • Loiolako San Ignazio basilika • Ezaugarriak: • Erlijiotasuna: • sentipen erlijiosoa goresteko joera • Apaingarriz jositako elizak/katedralak • Pertsonaia erlijiosoen estasiak islatu (eskultura/pintura) • Errealismoa: xehetasunez beterik, zehatzak, batzuetan gordinak