Op stap naar het secundair onderwijs

1. Op stap naar het secundair onderwijs Infosessie 19-11-08 Deel 1 Kwaliteitsvolle schoolloopbaanbegeleiding

2. Wat beoog je met de begeleiding van de overgang? Weloverwogen keuzebeslissing die leidt tot welbevinden, leren en zelfstandig uitbouwen van een loopbaan • Doelen bij leerlingen? • Helder, realistisch en positief zelfconcept • Ruime kennis van de horizon • Keuzemogelijkheden, scholen • Relatie opleidingen ~ beroepen • Keuzevaardigheid • Stapsgewijs aanpakken • Anderen betrekken • Gender- en statusonafhankelijk kiezen… • Weloverwogen beslissen en beslissing uitvoeren • Doelen bij ouders? • Zelfde doelstellingen, maar op hun niveau

3. Wat vind je nu erg belangrijk in de begeleiding? • Als … zou wegvallen, zou dit erg zijn voor de kwaliteit van de keuzebegeleiding

4. Wat mis je in de begeleiding? • Welk materiaal, initiatief… zou je dichter brengen bij een goede keuzebegeleiding?

5. Succesfactor 1:alle actoren betrekken • Leerling • Ouders • Leerkrachten 4e, 5e, 6e , zorgcoördinator, ortho, directie… • CLB-medewerker

6. Succesfactor 2:Evenwicht in doelstellingen • Zelfkennis vergroten • Horizon verruimen • Kunnen plannen en sturen • Band eindtermen?

7. Succesfactor 3:Procesgericht • Sensibiliseren • Breed kijken • Gericht verkennen • Synthese • Beslissing • Uitvoering

8. Succesfactor 4:Aanpak op drie niveau’s • Educatie • Preventie • Hulp

9. Systematiek in keuzelessen, eventueel met behulp van “Op stap naar het secundair onderwijs” Interactieve, krachtige werkvormen (KENZO-kwis, Talentenspel, Toekomstspel…) Buitenschoolse activiteiten (schoolbezoeken, beroepenhuis…) Integratie in vakken (taal, wo…) Check evenwicht talenten ontdekken, keuzemogelijkheden kennen, leren kiezen Niveau 1: educatieveactiviteiten voor alle leerlingen School is eerste verantwoordelijke, CLB kan ondersteunen

10. Het CLB-aanbod: Folders, brochure “Naar de eerste graad” Informatie- en vormingsavonden voor ouders Ouders helpen informeren over scholen Wanneer infodagen bezoeken? Hoe? : VISS (Vragenlijst voor het informeren over scholen) School betrekt ouders bij keuzelessen bij projecten (bvb als beroepsbeoefenaars) op ouderavonden (o.a. begin schooljaar) en -contacten Niveau 1: ook educatieve activiteiten voor alle ouders

11. Opsporing van risico’s en vragen Bijzondere aandacht voor sommige leerlingen Bevraging van ouders (schoolvragenlijst) MDO (school en CLB) Oudercontact Gerichte werking naar doelgroepen Leerlingen die een individuele leerweg nodig hebben (en hun ouders) vanaf 4e lj Ouders die we moeilijk bereiken Leerlingen met leerstoornissen Niveau 2: preventie (1)

12. Continuïteit van zorg Ondersteunen van ouders bij de communicatie met de secundaire school: noden van het kind en effectieve zorg -> mogelijkheden BaSO-fiche Niveau 2: preventie (2)

13. Op vraag van ouders, leerlingen of leerkrachten Een begeleidingsaanbod bij zorgleerlingen Voor zorgleerlingen altijd in overleg met CLB Eventueel met aanvullende CLB-diagnostiek Begeleidershouding: Samen op weg Verhelderen van (zelf)beeld van leerling en de keuzemogelijkheden (rationeel en emotioneel) Helpen kiezen (adviesgesprek) Toeleiden Niveau 3: keuzehulp

14. Succesfactor 5:Systematisch • Leerlijn doorheen de derde graad • Keuzebegeleidingsplan • Wat • Wie • Wanneer Zie stappenpan in infopakket CLB -> om te zetten in een schooleigen keuzebegeleidingsplan

15. Kwaliteitscriteria voor de keuzebegeleiding • Aanpak op 3 niveaus • Educatie • Preventie • Hulp • Systematisch • Over verschillende leerjaren • Keuzebegeleidingsplan (wat, wanneer, wie?) • Met alle actoren • leerling • ouders • school (leerkracht, zoco, ortho, directie) • CLB • Evenwicht in doelstellingen • Zelfconcept, horizon, plannen en sturen • Afstemming op realisatie eindtermen • Procesgericht • Gespreid in de tijd • Opbouw van activiteiten naar synthese Hulpmiddel: screening van LOSO-begeleidingsactiviteiten • Wat loopt goed? • Wat kunnen we verder ontwikkelen? • Wat zijn hiervoor de voorwaarden?

16. Ander materiaal voor projectplanning • Beginsituatieanalyse GOK, thema doorstroming en oriëntering • Steunpunt GOK http://www.cteno.be/gok/iframe/screeningsinstrument_2008_doorstroming_orientering_basis.pdf • VCLB-koepel: analyse-instrument http://www.vclb-service.be/produkten/uitgebreide%20produkten/701820xl.htm

17. SLB-doelstellingen voor alle actoren Vaardigheid van leerlingen Vaardigheid van ouders Horizon verruimen Zelfkennis verwerven Vaardigheid van leerkrachten Plannen en sturen Ondersteuning door CLB

18. Rol van de leerkracht • Bij keuzebegeleidingsactiviteiten in de klas: • Deskundige volwassene • Begeleider van de leerprocessen • Verantwoordelijk voor realisatie van eindtermen • Leren kiezen • Leren leren • Bij evaluatie en toekennen van getuigschrift basisonderwijs: • beslissen en sturen! • Bij verzekeren van continuïteit in de zorg: • ondersteunen van ouders in communicatie met SO • toeleiden naar zorg in SO (buddy, leerweg op maat…)

19. Rol van de leerkracht • Keuzehulp: begeleiden vanuit emancipatorische basishouding • Sensibiliseren • Objectief informeren (aansluiten bij de vraag) • Over kind • Over keuzemogelijkheden • Stimuleren tot keuzegedrag: wat kan je, na dit gesprek, zelf ondernemen om tot een goede keuze te komen? • Adviseren (zoveel mogelijk op vraag): Jij informeert over de verwachte uitkomsten van één of meerdere keuzemogelijkheden Ouders en leerling nemen zelf verantwoordelijkheid voor beslissing • Toeleiden (contacten, intake…)

20. Materiaal voor klasgebruik • Keuzewerkboek “Op stap naar het secundair onderwijs” • Materialen “Helden van elke dag”

21. Keuzewerkboek: “OP STAP NAAR HET SECUNDAIR ONDERWIJS” • stap 1: Ik denk na over kiezen • stap 2: Ik leer mezelf kennen • stap 3: Ik verken de beroepenwereld • stap 4: Ik leer het secundair onderwijs kennen • stap 5: Ik maak een keuze Procesmatige opbouw met aandacht voor informatie, verwerking van ervaringen en synthese

22. www.heldenvanelkedag.be

23. Helden van elke dag • Talentenzoektocht en toekomstparcours (start in 5e lj) • Toekomstspel • Thema WO: arbeid

24. Talentenspel: eigen competenties ontdekken • Probleemoplossende competenties • Zelfsturende competentie • Sociale competentie • Communicatieve competentie • Vakgerichte competentie

27. Toekomstspel: beroepsprofielen leren kennen… …en koppelen aan vereiste competenties • Binnen 5 leefruimtes (lagere school, secundaire school, vrije tijd, thuis, job) • …krijgen leerlingen opdrachten (kennisvragen, meningen, toevalsfactoren, doe-opdrachten, brugopdrachten) • … en verzamelen • credits om een diplomapuzzel af te maken • talenten op hun individuele beroepsfiche

31. Hulp bij school- en studiekeuzeproces Informeren overstudieaanbod Beslissenafwegen alternatieven studierichting welbevinden tevredenheid leren ontplooiing (zelf)kennis leerling/ouders Beslissenafwegen alternatieven school Informeren over scholen

32. Spreken over scholen: deontologie • Eerste bekommernis: weloverwogen keuze mogelijk maken, met maximale kansen op welbevinden en leren van de leerling • Welke zijn de gevolgen voor de school? • Let op met gekleurde informatie • Zou je dit ook zeggen wanneer iemand van de school erbij is? • Welke zijn de maatschappelijke consequenties van mijn uitspraken? • Maatschappelijke segregatie? • Concentratie van zorgleerlingen?

33. Een school aanraden of begeleiden van het schoolkeuzeproces? • Samen nadenken over wat belangrijk is voor leerling en ouders • Combineren van school- en studiekeuze • Niet te sterk focussen op één aspect (vb. leerstoornis) • Scholenaanbod analyseren • Op basis van objectieve gegevens • Een voorselectie maken (shortlist) • Minder mondige of kansarme ouders hebben soms extra steun of advies nodig • Er zijn vele goede scholen • De gemeenschappelijkheid is groot • De verschillen krijgen (te) veel aandacht

34. Begeleiden van het schoolkeuzeproces:Hulpmiddelen om te informeren over scholen • Hulpmiddel voor ouders voor verkennen van eigen noden en kenmerken van scholen: VISS: vragenlijst voor het informeren over scholen en studierichtingen • Stimuleer bij ouders het gesprek met de secundaire school: • Afstemmen noden / mogelijkheden • Zeker indien specifieke zorgvragen • Inschrijvingsgesprek =/ intakegesprek

35. Hulpmiddelen om te informeren over scholen • Objectieve, publieke informatie: De scholengidswww.digiCLB.be/scholengids contactgegevens, website, studie-aanbod, kennismakingsmomenten Bereikbaarheid • Objectieve informatie maar niet publiek en moeilijker te kennen • Grootte van de klassen, verhouding jongens/meisjes, evaluatiesysteem • Loopbanen van oud-leerlingen • -> interpretatie van succes of mislukking? • Risico te voorzichtig te worden • Opletten met • Studieniveau • Doorstromingskansen • Kwaliteit van de zorg • …

36. Het studieaanbod in de scholengids • in de eerste graad: • Verschillen in het keuzegedeelte! • In 2e en 3e graad: • Schooltypes qua aanbod • Enkel ASO • Enkel BSO -TSO • Enkel KSO • Breed aanbod: ASO - BSO - TSO - (KSO) • Een mogelijke loopbaan tot in het 6de jaar?