Problemy rozwojowe dzieci w wieku przedszkolnym

1. Problemy rozwojowe dzieci w wieku przedszkolnym Ewa Domka Instytut Fizjoterapii, Uniwersytet Rzeszowski Oddzial Rehabilitacji Centrum Medyczne, Lancut

2. Wczesne uszkodzenie m�zgu a zaburzenia rozwojowe wady wrodzone m�zgu wczesniactwo niedotlenienie i niedokrwienie m�zgu u dzieci donoszonych w okresie okoloporodowym zakazenia wewnatrzmaciczne choroby genetyczne i metaboliczne patologia ze strony matki (alkoholizm, nikotynizm, padaczka, cukrzyca) urazy okoloporodowe i wczesnodzieciece

3. Wczesniactwo a zaburzenia rozwoju Krwotoki sr�dczaszkowe (I-IV) Lagodne nasilenie krwawienia -> 5% nastepstw neurologicznych Umiarkowane nasilenie krwawienie-> 15% nastepstw neurologicznych Ciezkie nasilenie krwawienia -> 35-90% nastepstw neurologicznych leukomalacja czyli martwica tkanki m�zgu -> okolica czolowo-ciemieniowa - zaburzenia somatognozji, zachowania i koncentracji uwagi, potyliczna- zaburzenia widzenia

4. Zaburzenia rozwojowe u wczesniak�w wczesniactwo z bardzo niska urodzeniowa masa ciala -> powazne zaburzenia ruchu (np. MPDz) u 8-12% dzieci, zaburzenia adaptacji w srodowisku, emocji i zachowania u 46%, anomalie rozwoju poznawczego u 41% dzieci (Instytut Matki i Dziecka w Warszawie oraz Epicure - Kulakowska Z. 2006)

5. Skutki rozwojowe wczesnego uszkodzenia m�zgu Encefalopatie niedotlenieniowo-niedokrwienne M�zgowe porazenie dzieciece (7 postaci klinicznych) -> objawy zaburzonego rozwoju psychomotorycznego w okresie niemowlecym, rozpoznanie po ukonczeniu 1 r.z. Minimalne zaburzenie czynnosci m�zgu (minimal brain dysfunction - MBD) -> objawy i rozpoznanie w wieku przedszkolnym i wczesnoszkolnym (2-7 r.z.)

6. Czym jest MBD ? patologia funkcji integracyjnych m�zgu (tzw. sieci neuronalnych) ujawnia sie w wieku 2-7 r.z. czesciej u chlopc�w niz dziewczynek zaburzenia funkcjonowania dziecka w srodowisku r�wiesniczym (tzw. trudnosci okresu przedszkolnego), a nastepnie szkolnym przy zachowanej normie intelektualnej brak patologii w badaniach obrazowych m�zgu nieprawidlowe wzorce motoryczne, zaburzenia koordynacji nerwowo-miesniowej, somatognozji, a nastepnie funkcji poznawczych i zachowania

7. Objawy kliniczne MBD RUCH -> nadruchliwosc/powolnosc, niezgrabnosc, ruchy mimowolne, brak koordynacji wzrokowo-ruchowej SOMATOGNOZJA -> zaburzenie schematu ciala, lateralizacji, orientacji w czasie i przestrzeni, trudnosci nauki w przedszkolu FUNKCJE POZNAWCZE -> op�znienie koncentracji , uwagi, pamieci MOWA -> op�znienie rozwoju, dysfazja EMOCJE -> nadwrazliwosc, nadpobudliwosc, agresja, niesmialosc, brak zaufania do siebie, wt�rnie nerwica ZACHOWANIE -> trudnosci w adaptacji w domu i grupie

8. Objawy MBD zalezne od wieku dziecka 0-2 -> rozw�j prawidlowy lub nadruchliwosc 2-4 -> niezgrabnosc, trudnosci z wykonywaniem ruch�w celowych, zaburzenia r�wnowagi, brak samodzielnosci, op�znienie rozwoju mowy, lekliwosc, nadpobudliwosc 4-7 �> op�znienie rozwoju motoryki malej (rysunek), nadruchliwosc, brak lateralizacji, brak koncentracji uwagi, agresywnosc, brak adaptacji do grupy

9. MBD w wieku 4-5 r.z. Nadruchliwosc z niemoznoscia pozostawania dluzej w miejscu Wysoki poziom nadpobudliwosci � ciagle klaskanie, machanie rekami Nadwrazliwosc na bodzce � zla tolerancja halasu, nowej odziezy Brak rozpoznawania form (kolo, kwadrat, tr�jkat), pojec nad-pod, przed-za, wysoko-nisko, maly-duzy, zaraz �potem, odr�zniania stron ciala Postepujaca niezgrabnosc ruch�w - czesto sie przewracaja, ciagle cos potracaja, trudnosci w nauce jazdy na rowerze Brak precyzyjnej funkcji rak - trudnosci w samoobsludze � jedza palcami, rozlewaja plyny, zle posluguja sie nozyczkami, zle rysuja Wyobcowane ze srodowiska r�wiesnik�w, wola bawic sie z doroslymi Narastajace zaburzenia rozwoju mowy

10. Przyczyny zgloszenia sie do lekarza dzieci z MBD (n=114) Zaburzenia zachowania (n=66) -> trudnosci koncentracji, pamieci, agresywnosc, niesmialosc, nadwrazliwosc, powolnosc lub nadruchliwosc Trudnosci szkolne (n=32) -> op�znienie, brak motywacji, trudnosci czytania, pisania, rozumienia, liczenia Zaburzenia ruchowe (n=22) ->niezgrabnosc ruchowa, liczne ruchy niezamierzone, nadruchliwosc Zaburzenia mowy (n=19) -> op�znienie rozwoju mowy, dysleksja, dyskalkulia, dysgrafia Moczenie nocne, nietrzymanie stolca (n=9) B�le glowy (n=3)

11. Dziecko z MBD miesci sie w normie intelektualnej, a mimo to funkcjonuje anormalnie

12. Koncepcje etiologiczne MBD uszkodzenie m�zgu w trakcie jego rozwoju w okresie przed i okoloporodowym -> wczesniactwo z jego nastepstwami tj. leukomalacja w okolicy czolowej i ciemieniowej, lagodne postacie krwotok�w sr�dm�zgowych, zakazenia OUN, czynniki toksyczne ze strony matki i srodowiska (np. leki, alkohol, nikotyna, konserwanty w zywnosci)

13. Koncepcje etiologiczne MBD genetyczna predyspozycja -> zaburzenia w metabolizmie serotoniny, dopaminy, norepinefryny, rodzinne wystepowanie np. ADHD zaburzona komunikacja dziecka z otoczeniem -> uksztaltowanie sie nieprawidlowych zwiazk�w dziecka z otoczeniem we wczesnym okresie rozwoju op�znione dojrzewanie m�zgu, gdy nie mozna doszukac sie czynnik�w ryzyka w dotychczasowym rozwoju dziecka

14. Potrzeba usprawniania w wieku przedszkolnym funkcji: neuromotorycznej poznawczej komunikacji myslenia emocjonalnej somatognozji

15. Cele rehabilitacji: poprawa funkcjonowania ruchowego w zakresie motoryki duzej ksztaltowanie prawidlowych wzorc�w ruchowych ksztaltowanie wlasciwego napiecia miesniowego poprawa funkcjonowania w zakresie motoryki malej rozw�j myslenia i funkcji poznawczych zdobywanie wiedzy i umiejetnosci wlasciwych dla wieku poprawa funkcji mowy i komunikacji terapia zaburzen emocjonalnych zwiekszanie umiejetnosci w zakresie samoobslugi nauka norm i zachowan spolecznych.

16. Terapia psychomotoryczna spos�b oddzialywania terapeutycznego znany od kilkudziesieciu lat stosowana z powodzeniem w stosunku do dzieci i doroslych wsp�lne zalozenie, kt�rym jest realizacja trzech gl�wnych element�w: ruchowego, emocjonalnego i poznawczego celem terapii jest stworzenie lub aktywizacja sieci neuronalnych, odpowiadajacych za m�zgowe procesy integracyjne terapia wg Procus i Block zostala stworzona w latach 60-tych XX wieku zasady wypracowala belgijska kinezyterapeutka Marcelle Procus oraz Michelle Block z inicjatywy neuropediatry dr Zofii Kulakowskiej

17. Definicja terapii psychomotorycznej �Terapia psychomotoryczna wg Procus i Block jest przeznaczona dla dzieci w wieku 3-7 lat, a nawet do 10 roku zycia, z zaburzeniami funkcjonowania, kt�rych podlozem jest minimalna dysfunkcja m�zgu, spowodowana nieprawidlowoscia w dojrzewaniu m�zgowych struktur integracyjnych (struktur m. in. odpowiedzialnych za funkcje somatognozji, mowy i zachowan, a takze zaburzenia typu dyslektycznego)� (wg dr Zofii Kulakowskiej)

18. Wskazania do terapii psychomotorycznej trudnosci ruchowe (niezrecznosc, meczliwosc, slaba koordynacja ruchowa np. trudnosci w nauce jazdy na rowerze, latwosc tracenia r�wnowagi) wyrazne op�znienie znajomosci schematu wlasnego ciala, nieprawidlowe nazywanie i wskazywanie czesci ciala lub nieumiejetnosc nazwania i rozpoznania stron ciala zaburzenia lateralizacji (brak dominacji jednej strony ciala, szczeg�lnie tej samej reki i oka) brak orientacji w przestrzeni i czasie (nieumiejetne stosowanie wyrazen przyimkowych: nad, pod, obok, za, itp.; mylenie okreslenia czasu: dzis, jutro, wczoraj, itp.; nieznajomosc kalendarza i zegara) op�zniony rozw�j mowy

19. Wskazania do terapii psychomotorycznej niska samoocena, trudnosci w nawiazywaniu prawidlowych relacji z otoczeniem, problemy z funkcjonowaniem w grupie r�wiesniczej zaburzenia zachowania (nadpobudliwosc ruchowa lub emocjonalna, trudnosci z koncentracja uwagi, nadwrazliwosc emocjonalna, placzliwosc, biernosc, impulsywnosc itp.) trudnosci w uczeniu sie i problemy szkolne (niska sprawnosc grafomotoryczna, mylenie ksztalt�w i kolor�w, trudnosci w opanowaniu pisania, czytania i liczenia � dzieci ryzyka dysleksji).

20. Zalozenia terapii psychomotorycznej dzieci skierowane przez lekarza prowadzenie zajec jednoczesnie przez dw�ch terapeut�w: logopede lub psychologa i fizjoterapeute male grupy (3 do 5 dzieci) z podzialem wiekowym: mlodsze 3-5 lat i starsze 5-7 (nawet do 10 r.z.) korzysci usprawniania w malej grupie -> traktowanie problem�w dziecka indywidualnie, stymulowanie do wysilku, nauka czynnosci przez nasladownictwo, rozwijanie wsp�ldzialania, ulatwienie dziecku funkcjonowania w naturalnych warunkach spolecznych (szkola, przedszkole, rodzina, podw�rko)

21. Jak jest zorganizowana terapia psychomotoryczna? kazdy cykl obejmuje 30 sesji terapeutycznych 2 razy w tygodniu po 1,5 godziny, zawsze o stalej porze, w stale dni, bez obecnosci rodzic�w kontrola postep�w po zakonczeniu zaleconego cyklu zajec przez lekarza, kt�ry skierowal dziecko na terapie

22. Zasady prowadzenia terapii psychomotorycznej na kazdej sesji powtarzany jest ten sam plan cwiczen stalosc programu -> wytwarza umiejetnosc przewidywania, uczy planowania i organizacji czynnosci wedlug zaplanowanego rytmu, powoduje obnizenie leku i nadpobudliwosci, umozliwia lepsza kontrole emocji, stresujacych sytuacji i porozumiewania sie oraz zachowywania sie zgodnie z akceptowanymi normami, wnosi w zycie dziecka lad i uspokojenie

23. Zasady prowadzenia terapii psychomotorycznej cwiczenia prowadzone sa w formie zabawy stosowane sa oddzialywania wychowawcze, kt�re opieraja sie na pedagogice sukcesu i wprowadzeniu pojecia �granic� pedagogika sukcesu -> zaklada wzbudzenie w dziecku wiary w swoje mozliwosci i powodzenie podejmowanych wysilk�w oraz pragnienia przekraczania wlasnych mozliwosci, co powoduje postep w zdobywaniu nowych umiejetnosci dziecko w tracie terapii ma zrozumiec, ze prawidlowe wykonywanie cwiczen badz wlasciwe zachowania sa czyms naturalnym i przyjemnym pojecie �granic� -> uswiadomienie dziecku prawa do odmowy przez innych, nauka zaleznosci funkcjonowania w grupie (kazdy ma prawo do swojej wlasnej przestrzeni, kt�rej nie wolno jej przekraczac bez uzgodnienia)

24. Zasady prowadzenia terapii psychomotorycznej wszystkie cwiczenia sa zintegrowane, lacza doznania ruchowe, czuciowe, sluchowe, wzrokowe i emocjonalne wszystkie czynnosci sa werbalizowane kazdemu cwiczeniu towarzyszy piosenka, wierszyk, rymowanka lub komunikat slowny doswiadczenia ruchowe sa uswiadamiane dzieki mowie, jest ona regulatorem zachowan ruchowych stopien trudnosci cwiczen jest dostosowany do wieku i dojrzalosci rozwojowej dziecka

25. Schemat zajec przywitanie przyjecie postawy wyprostowanej, podanie prawej reki, spojrzenia w oczy i powiedzenia �dzien dobry�(prosta z pozoru czynnosc, z neurologicznego punktu widzenia, integruje wiele struktur korowych i podkorowych w OUN) przebieranie sie i skladanie ubrania dziecko cwiczy praksje, schemat ciala, organizacje czynnosci w czasie, samodzielnosc i samoobsluge toaleta uczy regulacji i dostosowywania rytmu potrzeb fizjologicznych do rytmu innych zadan i pracy.

26. Schemat zajec  masaz dostarczenie bodzc�w dotykowych, ksztaltowanie somatognozji, relaksacja, ksztaltowanie relacji terapeuta � dziecko, rozmowa na tematy interesujace dziecko cwiczenia indukcyjne pierwszy etap cwiczen ruchowych, w tym samym czasie cala grupa wykonuje te same cwiczenia, odbywaja sie w zr�znicowanym tempie i rytmie, kazde jest poprzedzone slowna zapowiedzia i sprzezone ze spiewem i mowa, jest to przygotowanie calego ciala do cwiczen duzej motoryki

27. Schemat zajec cwiczenia schematu ciala dotycza organizacji w przestrzeni i czasie, zawsze sa sprzezone z r�wnoczesna stymulacja czuciowa, ruchowa, wzrokowa i werbalna cwiczenia duzej motoryki stala sekwencja 5/10 zlozonych cwiczen, poczatkowo wykonywane sa w tej samej kolejnosci, do momentu w kt�rym kazde dziecko je opanuje. Kazdemu z cwiczen odpowiada obrazek, numer i nazwa oraz palec dloni. Po opanowaniu schematu, cwiczenia sa wykonywane w r�znej kolejnosci, ale nazwa, cyfra i obrazek zawsze pozostaje ten sam. Dziecko musi zrozumiec polecenie, przypomniec sobie pierwotnie zapamietana kolejnosc, zaplanowac ruch.

28. Schemat zajec aplikacje r�znorodne gry dydaktyczne, cwiczenia i zabawy zar�wno indywidualne jak i grupowe nakierowane na indywidualne trudnosci dzieci (rozpoznawanie liter, kolor�w, ksztalt�w, cyfr itp., oraz wspomniane powyzej umiejetnosci) rozwijaja percepcje wzrokowa, koncentracje uwagi, koordynacje wzrokowo-ruchowa, sprawnosc manualna i grafomotoryczna, wykonywane na podlodze w pozycji na brzuchu, co poprawia koncentracje i uwage dziecka i wzmacnia miesnie obreczy barkowej ubieranie sie w tej czesci dziecko cwiczy te same umiejetnosci co w przypadku przebierania na poczatku i wedlug tych samych zasad tzn. systematycznie i dokladnie, nawet jesli czynnosc ma dluzej trwac pozegnanie czynnosci analogiczne jak przy powitaniu

29. Ruch Rozwijajacy Weroniki Sherborne Nazwa metody �Ruch Rozwijajacy� wyraza gl�wna idee metody tj. poslugiwanie sie ruchem jako narzedziem wspomagania rozwoju psychoruchowego dziecka i terapii zaburzen tego rozwoju. System cwiczen w tej metodzie wywodzi sie z naturalnych potrzeb dziecka, zaspokajanych w kontakcie z doroslymi (�baraszkowanie�)

30. Zalozenia metody Ruchu Rozwijajacego Podstawowe zalozenia metody to rozwijanie ruchem trzech aspekt�w:1. swiadomosci wlasnego ciala 2. swiadomosci i orientacji ciala w przestrzeni 3. dzielenia przestrzeni z innymi ludzmi i nawiazywania z nimi bliskiego kontaktu

31. Wskazania do terapii uposledzenie umyslowe autyzm m�zgowe porazenie dzieciece zaburzenia emocjonalne i zachowania zaburzenia somatognozji (zesp�l MBD) deprywacja psychiczna (np. dzieci z dom�w dziecka, rodzin dysfunkcyjnych) dzieci gluche i niewidome

32. Kategorie ruchu rozwijajacego ruch prowadzacy do poznania wlasnego cialai uksztaltowania sie wlasnej tozsamosci ( wyodrebnienia wlasnego �ja� ) ruch ksztaltujacy zwiazek jednostki z otoczeniem, prowadzacy do wyksztalcenia orientacji w przestrzeni, poczucia swobody w przestrzeni bez poczucia leku czy zagrozenia ruch wiodacy do wytworzenia sie wzajemnych pozytywnych relacji z otoczeniem przez zachecanie uczestnik�w zajec do nawiazywania znaczacych kontakt�w z innymi osobami

33. Kategorie ruchu rozwijajacego ruch �z� (with) cwiczenia w parach, w kt�rych jeden partner jest bierny, drugi aktywny i opiekunczy wzgledem niego ruch �przeciwko� (against)cwiczenia w parach, kt�rych celem jest uswiadamianie uczestnikom ich wlasnej sily na skutek zamiany r�l z aktywnej na bierna bez element�w agresji ruch �razem� (shared)cwiczenia w parach wymagajace jednakowego zaangazowania partner�w, prowadza do wytworzenia harmonii i r�wnowagi, warunkiem osiagniecia sukcesu w tym zakresie jest wzajemne zaufanie, zrozumienie, wsp�lpraca i r�wny wklad fizyczny

34. Kategorie ruchu rozwijajacego ruch prowadzacy do wsp�ldzialania w grupiewykonywane w tr�jkach, nastepnie z cala grupa, w cwiczeniach ruchowych �z� 2 osoby moga zajmowac sie trzecia, w cwiczeniach �przeciwko� kilka os�b jednoczesnie atakuje jedna, w cwiczeniach �razem� wsp�ldziala kilka os�b jednoczesnie ruch kreatywny swobodny taniec wyzwolony 

35. Schemat zajec ruchu rozwijajacego zajecia indywidualne lub grupowe, preferowane sa jednak zajecia grupowe, gdyz zapewniaja one dziecku lepszy kontakt z doroslymi lub innymi dziecmi liczebnosc grupy: 6-14 dzieci wiek uczestnik�w nieograniczony (zar�wno osoby dorosle jak i dzieci) czas trwania zajec 1 godziny, minimum raz w tygodniu, grupe prowadzi dw�ch preszkolonych terapeut�w nie potrzeba zadnych urzadzen lub pomocy do cwiczen, najlepszym przyrzadem dydaktycznym dla dziecka jest cialo doroslego cwiczyc nalezy boso, bo zapewnia to najlepszy kontakt z podloga

36. Dziekuje za uwage