1 / 16

MOLEKULYAR-KINETIK NAZARIYANING ASOSLARI

MOLEKULYAR-KINETIK NAZARIYANING ASOSLARI. Reja : 1. Molekulyar-kinetik va termodinamik usul . 2. Sistema parametirlari . 3. Muvozanatli jarayonlar va ularni termodinamik diagrammada tasvirlash . 4. Molekulyar-kinetik nazariyaning asosiy tenglamasi .

kuame-howard
Télécharger la présentation

MOLEKULYAR-KINETIK NAZARIYANING ASOSLARI

An Image/Link below is provided (as is) to download presentation Download Policy: Content on the Website is provided to you AS IS for your information and personal use and may not be sold / licensed / shared on other websites without getting consent from its author. Content is provided to you AS IS for your information and personal use only. Download presentation by click this link. While downloading, if for some reason you are not able to download a presentation, the publisher may have deleted the file from their server. During download, if you can't get a presentation, the file might be deleted by the publisher.

E N D

Presentation Transcript

  1. MOLEKULYAR-KINETIK NAZARIYANING ASOSLARI Reja: 1. Molekulyar-kinetikvatermodinamikusul. 2. Sistemaparametirlari. 3. Muvozanatlijarayonlarvaularnitermodinamikdiagrammadatasvirlash. 4. Molekulyar-kinetiknazariyaningasosiytenglamasi. 5. Molekulalarningo`rtachakinetikenergiyasi. 6. Energiyanierkinlikdarajasibo`yichatekistaqsimlanishi.

  2. Molekulyarfizikavatermodinamikajismlardagimikroskopikjarayonlarniya’nijismlartarkibidagiko`pmiqdordagiatomlarvamolekulalarbilanbog`liqbo`lganhodisalarnio`rganadi. Bu jarayonlarnio`rganishdaturlisifatli, lekinbir-birinio`zaroto`ldiradiganikkiusulqo`llaniladi. 1. Statistik(molekulyar-kinetik) usul. 2. Тermodinamikusul. Moddatuzilishinivaunixossalarinimolekulyar-kinetiktasavvurlarasosida, ya’nimolekulalarhammavaqtbetartibharakatholatidabo`lishlarivamolekulalarorasidao`zarota’sirkuchlarimavjudligiasosidatushuntiruvchifizikaningbo`limigamolekulyarfizikadeyiladi.

  3. Тizimnitashkiletuvchijudako`psonlizarralarningularningdinamiknuqtainazardanxarakterlovchifizikkattaliklaryordamidatizimhususiyatlarinio`rganishusulistatistikyokimolekulyarkinetikusuldir. Тizimningfizikhususiyatlarinitermodinamikusulbilano`rganadiganfizikaningbo`limitermodinamikadebataladi. Energiyanibir- turdanboshaturgao`tishivaenergiyahisobigaishbajarishbilanbog`liqbo`lgantexnikmuammolarningjudakattaqismitermodinamiknuqtainazardantekshiribhalqilinishimumkin. Muvozanatlijarayonlarvaularnitermodinamikdiagrammadatasvirlash.Harqandaybirjinslijismningholatinixarakterlovchiparametrlarma’lumqonuniyatbo`yichao`zarobog`langanbo`ladi. Ulardanbiriningo`zgarishiboshqaparametirlarnio`zgarishgaolibkeladi. Masalananiqmassagaegabo`lgangazningmuvozanatliholati P bosim, V xajm, T haroratdaniboratparametrlarorqalito`laravishdaifodalanadi. Yuqoridaqaydqilinganparametrlardanbittasio`zgarmasbo`lgandaqolganikkitasiorasidagibog`lanishniifodalaydiganjarayonlarizojarayonlar (izo-teng, birhil) deyiladi.

  4. Bularquyidagiqonunlardao`zaksinitopgan. 1. Boyl- Mariottqonuni. Harorato`zgarmagandaberilgangazmassasiuchungazningbosimiuningxajmigateskariproporsionalravishdao`zgaradi, ya’ni Т=const, m= const bo`lsa PV= const (1) Bu izotermikjarayonbo`lib, unidiagrammada (1-rasm) egrichiziq (giperbola) bilantasvirlashmumkin. Bu egrichiziqizotermadebataladi. P Izoterma 0 V 1-rasm

  5. 2. Gey-Lyussakqonuni. 1). Bosimo`zgarmasbo`lgandaberilgangazmassasiningxajmiharoratigaqarabchiziqliravishdao`zgaradi, ya’ni, m= const, P= const bo`lsaV= V0(l+ t) (2) Bundayuzberadiganjarayonizobarikjarayondebataladivadiagrammadato`g`richiziqbilantasvirlanadi (2-rasm). Bu to`g`richiziqizobaradebataladi. V Izobara 0 t0c 2-rasm

  6. 3). Хajmo`zgarmasbo`lgandaberilgangazmassasiningbosimiharoratgaqarabchiziqliravishdao`zgaradi, ya’ni m= const, V = const bo`lsa P= P0(l+ t) (3) Bundayholdayuzberadiganjarayonizoxorikjarayondebataladivadiagrammadato`g`richiziqbilantasvirlanadi (3-rasm). Bu to`g`richiziqizoxoradebataladi. P izoxora 0 t0c 3-rasm

  7. AbsolyutharoratbilanSelsiyshkalasibo`yichahisoblanganharorato`rtasidaquyidagimunosabato`rinli.AbsolyutharoratbilanSelsiyshkalasibo`yichahisoblanganharorato`rtasidaquyidagimunosabato`rinli. T=t0+l/= t0+273,15 bundat0=T- l/(4) (2) va (3) tenglamalardaselsiyharoratidaabsolyutharoratgao`tamiz V=V0(l+t0)=V0 l+(T- l/)=V0T (5) va P=P0(l+t0)=P0(l+(T- l/))=P0T (6) Bu tenglamalardanquyidagilarkelibchiqadi. V1/V2=T1/T2 (P=const) (7) P1/P2=T1/T2 (V=const) (8) (1), (7), (8) tenglamalargaaniqbo`ysunadigangaz ideal gazdebtaladi. Gaznitashkiletuvchimolekulalarninghususiyxajmlarinie’tiborgaolmaslikvamolekulalarorasidagimasofadanqat’iynazarmolekulalaro`zaromutloqta’sirlashmaydidebhisoblanadigan ideal gazdebataladi. Boyl-MoriatvaGey-Lyussaktenglamalarinibirlashtirib ideal gazholatinitenglamasinitopishmumkin. PV= m RT/M (9) bundaM-gazningmolyarmassasi. (9) ifoda m massali ideal gazningholattenglamasibo`libunioddatda Mendeleev-Klapeyrontenglamasideb ham ataladi.

  8. Ideal gazquyidagishartlargabo`ysunadi: • Gazelastikshartlargao`xshaganvatartibsizharakatlanuvchimolekulalardaniborat. • Molekulalarorasidagikuchlarfaqatularbir-birigaurilgandaginata’sirqiladi. • Molekulalarningo`lchamlarimolekulalarorasidagio`rtachamasofaganisbatannazargaolmasabo`ladigandarajadakichik.

  9. 4-rasm

  10. Тartibsizharakatlanayotgangazmolekulalariidishdevorigama’lumkuchbilanuriladi. Birlikyuzagakeliburilganmolekulalarningta’sirkuchlariyig`indisibosimnihosilqiladi. Bu bosimniifodalovchitenglamagagazlarkinetiknazariyasiningasosiytenglamasideyiladi. Bu tenglamanikeltiribchiqarishuchunqirralaribo`lgankubshaklidagiidishiolamiz. Uningichidabirhil m massali n tamolekulajoylashganbo`lsin. Molekulalarfaqato`zaroperpendikulyar 3 tayo`nalishdaharakatlanadidebfarazqilamiz. Idishningyuzalarivabosimhammayerdabirhilbo`lganiuchunyuzalargatomonyo`nalganmolekulalarningsonibirhilbo`lib n/gateng . Harqaysiqarama- qarshidevorlargatomonyo`nalganmolekulalarsoni n1=1/3 n. Molekulatezlikbilandevorgatikyo`nalganbo`lsa, devorgaurilgandanso`nguningimpulsinio`zgarishi m-(- m)=2 m (10) Ma’lumkiimpulsnio`zgarishikuchimpulsigateng. f t=2 m (11) bunda f- molekulanidevorgata’sirkuchi. Hisoblashlargazbosimiuchunquyidagiifodao`rinliekanliginiko`rsatadi. (12) bundaxajmbirligidagimolekulalarsoni - molekulalarningo`rtachakinetikenergiyasi (12) gazlarkinetiknazariyasiningasosiytenglamasidir. Demaktartibsizharakatdagigazmolekulalarningbosimixajmbirligidagimolekulaningsonigavauningo`rtachakinetikenergiyasigabog`liqekan.

  11. Molekulyar-kinetiknazariyaningasosiytenglamasiniikkitomonigabir mol gazxajmi V0gako`paytiramiz u holda ikkinchitomonidan, PV0=RTva n0V0=NA, bunda NA- avagadrosonibo`lib 1 mol gazdagimolekulalarsoninibildiradi NA=6,02 1023mol, u holda bundanmolekulalarningo`rtachakinetikenergiyasi. bunda, Bolsmandoimiysibo`libk=1, 38 10-23J/K u holda Bu gazmolekulasiilgarilanmaharakatiningo`rtachakinetikenergiyasibo`lib u gazningabsolyutharoratigaginabog`liqekan. (11) gaasosan (10) niquyidagichayozamiz. ya’nip=n0kT

  12. Ma’lumkigazmolekulasiilgarilanmaharakatiningo`rtachakinetikenergiyasiMa’lumkigazmolekulasiilgarilanmaharakatiningo`rtachakinetikenergiyasi vaformulalarorqaliifodalanadi. Bulardan U holda Bundangazmolekulalariningo`rtachakvadratiktezligi

  13. Ma’lumkigazmolekulalariningilgarilanmaharakatiningo`rtachakinetikenergiyasi Wk=3 kТ(13), k-Bolsmandoimiysi. Molekulalarningkinetikenergiyasi, umuman, ularningilgarilanmaharakatkinetikenergiyasi, molekulalarningaylanishvatebranishkinetikenergiyalarningyitsindisidaniborat. Molekulalarningbarchaturharakatlarigato`g`rikeladiganenergiyanihisoblashuchunerkinlikdarajasidegantushinchakiritiladi. Jismningfazodagivaziyatinianiqlashuchunzarurbo`lganerklikoordinatalarningsonigajismningerkinlikdarajasideyiladi. Moddiynuqtaningfazodagivaziyati, uchtakoordinatabilan (x,y,z,) aniqlanadi. Demakmoddiynuqtaningerkinlikdarajasiuchgateng. (13) ifodagaasosanmolekulalarninguchtaerkinlikdarajasigaegabo`lganilgarilanmaharakatigato`g`rikeladiganenergiya

  14. Demakhisoblashlarshuniko`rsatadikibiratomlimolekulaningerkinlikdarajasi 3 gateng (x,y,z,), ikkiatomlimolekulaerkinlikdarajasi 5 ga (x, y, z,,) yoki 6 gateng (x, y, z,,, ,). N atomdantashkiltopganmolekulaningerkinlikdarajasi 6 dan 3 N gachaqiymatlargaegabo`lishimumkinabsolyutqattiqjismningerkinlikdarajasi 6 gateng (x, y, z,,,,). Molekulaningerkinlikdarajasiiniilgarilanma, aylanmavatebranmaxarakatlarerkinlikdarajalariningyig`indisidaniboratdebqarashmumkin. Ilgarilanmaharakatdaerkinlikdarajasi 3 gatengekanliginie’tiborgaolib, ilgarilanmaharakatningharbirerkinlikdarajasiga kТ energiya to`g`rikeladideganxulosagakelamiz. Statistikfizikaningmuhimqonunlaridanbiri-energiyaningerkinligidarajasibo`yichabirxildataqsimlanishqonuniilgarilanma, aylanmavatebranmaharakatningharbirerkinlikdarajasigao`rtacha kТ kinetikenergiya to`g`rikelishiniko`rsatadi.

  15. U holdaerkinlikdarajasiibo`lganmolekulaningto`liqenergiyasiUi= ikT/2= i (R/NA) T/2 1 mol gazningichkienergiyasi U0= Ixtiyoriy m massaligazichkienergiyasi Demak, ideal gazningichkienergiyasishugaznitashkiletuvchimolekulalarningerkinlikdarajasigavagazningharoratigabog`liqekan.

  16. E’tiboringizuchunraxmat

More Related