1 / 40

SŁOWOTWÓRSTWO

SŁOWOTWÓRSTWO. Słowotwórstwo – dział językoznawstwa zajmujący się sposobami powstawania nowych wyrazów w języku i ich znaczeniem. samodzielny znaczeniowo dom, pies, szkoła. niesamodzielny znaczeniowo

lamar
Télécharger la présentation

SŁOWOTWÓRSTWO

An Image/Link below is provided (as is) to download presentation Download Policy: Content on the Website is provided to you AS IS for your information and personal use and may not be sold / licensed / shared on other websites without getting consent from its author. Content is provided to you AS IS for your information and personal use only. Download presentation by click this link. While downloading, if for some reason you are not able to download a presentation, the publisher may have deleted the file from their server. During download, if you can't get a presentation, the file might be deleted by the publisher.

E N D

Presentation Transcript

  1. SŁOWOTWÓRSTWO

  2. Słowotwórstwo – dział językoznawstwa zajmujący się sposobami powstawania nowych wyrazów w języku i ich znaczeniem.

  3. samodzielny znaczeniowo dom, pies, szkoła niesamodzielny znaczeniowo nie oznaczają nic, ale za pomocą tych słów określamy np.: relacje miedzy przedmiotami, kolejność wydarzeń itp. w, na, pod, zaraz WYRAZ może być:

  4. ANALIZA SŁOWOTWÓRCZA to badanie budowy wyrazów, wyodrębnienie ich elementów składowych. Polega na porównaniu ze sobą wyrazu podstawowego i pochodnego.

  5. Podstawowy od którego został utworzony inny wyraz Kot Góra Ława krew Pochodny wyraz utworzony od wyrazu podstawowego Kotek Góral Ławka pokrewny wyraz

  6. DOM - EK POPDSTAWA SŁOWOTWÓRCZA Część wspólna wyrazu podstawowego i pochodnego FORMANT Cząstka za pomocą której tworzymy nowy wyraz. PRZEDROSKI Na początku wyrazu pochodnego (przed podstawą słowotwórczą) Jeść  z -jeść ŚRÓDROSTEK wrostek, interfiks ( - o -, - i -, - y -) - łączy dwie podstawy słowotwórcze w wyrazach złożonych Prost – o - kat FORMANTY ZEROWE  Występują w rzecz. utworzonych od czasowników Biegać  bieg -  PRZYROSTKI Na końcu wyrazu pochodnego Dom  dom- ek

  7. Jak tworzymy nowe wyrazy? Formant (przedrostek) Podstawa słowotwórcza Wyraz pochodny + = prze - + czytać = przeczytać Podstawa słowotwórcza Formant (przyrostek) Wyraz pochodny + = drzew(o) + - ko = drzewko Formant (przedrostek) Podstawa słowotwórcza Formant (przyrostek) Wyraz pochodny + + = u - + mocn(y) - + - ić = umocnić

  8. TWORZENIE WYRAZÓW POCHODNYCH OD DWÓCH WYRAZÓW PODSTAWOWYCH Podstawa słowotwórcza Formant (interfiks) Podstawa słowotwórcza Wyraz pochodny + + = żyw - + - o - + płot = żywopłot sam + - o - + lot = samolot pięć + - o - + kąt = pięciokąt

  9. Ćwiczenie 1.

  10. Za pomocą różnych przedrostków utwórz po 4 czasowniki pochodne:Skoczyć, szyć, grać, bić, myćnp.:jechać: zjechać, nadjechać, pojechać, wyjechać, podjechać.

  11. Utwórz po 2 wyrazy pochodne od podanych wyrazów, dodając przyrostek i przedrostek: czytać, szkoła Np.: mówić : mówi –enie; za-mówić

  12. d) Wpisz wyrazy, od których powstały następujące rzeczowniki, a następnie uzupełnij zdanie. Naramiennik, zapiecek, zalesie, podhale, nadbrzeże, podkolanówka, podkoszulek, przedpołudnie, zagłówek, podzamcze. Naramiennik <- na ramieniu

  13. Rodzina wyrazów

  14. Rodzina wyrazów - to grupa wyrazów pokrewnych. Wyrazy pokrewne mają wspólny rdzeń. • Rdzeń (morfem słowotwórczym)- temat, który jest najmniejszą, niepodzielną już podstawą słowotwórczą.

  15. GÓRA GÓR - KA GÓR - SKI GÓR - AL ZA - GÓRSKI GÓRAL - KA GÓRAL - SKI

  16. Rdzeń GÓRA GÓR - KA GÓR- SKI GÓR - AL ZA - GÓRSKI GÓRAL - KA GÓRAL - SKI

  17. LAĆ LAN -IE POD-LAĆ OD-LAĆ PRZE-LAĆ ZA -LAĆ WY-LAĆ ROZ-LAĆ

  18. LAĆ LAN -IE POD-LAĆ OD-LAĆ PRZE-LAĆ ZA -LAĆ WY-LAĆ ROZ-LAĆ ODLEW PRZELEWKI ZALEW WYLEW ZALANIE PODLEWA- CZKA PODLEWANIE ROZLEWNIA ROZLEWAĆ

  19. …………………………………… ZACHODZIĆ PODCHODZIĆ ……………………….. POCHODZENIE ………………………….. ………………………. PRZYCHODNIA

  20. ……………………….. ………………… POKROPIĆ KROPIDŁO KROPKOWAĆ …………………. ………………….. …………………….. ……………………… ………………..

  21. RUCH RUCH – RUCHOMY, NIERUCHOMY, PORUSZAĆ, RUCHLIWY, RUSZAĆ, NIERUCHOMOŚĆ, WZRUSZAĆ, PORUSZONY, WZRUSZONY, RUCHLIWOŚĆ

  22. CHORY – ROZCHOROWAĆ SIĘ, CHOROWAĆ, CHOROBA, CHOROBOWY, ZACHOROWALNOŚĆ, SCHOROWANY, CHOROBLIWY, PRZECHOROWAĆ, ODCHOROWAĆ, ZACHOROWAĆ CHORY

  23. BIĆ – ZABIĆ, UBIĆ, PODBIĆ, BITNIEJSZY, PRZYBIĆ, BITNY, BICIE, NAJBITNIEJSZY, ZABICIE, ZABITY BIĆ

  24. BUDOWA DEFINICJI SŁOWOTWÓRCZEJ

  25. Aby ustalić, który z wyrazów jest podstawowy, a który pochodny, należy ułożyć definicje słowotwórczą, tzn. tak zdefiniować dany wyraz pochodny, by znaleźć jego wyraz podstawowy.

  26. Chociaż w definicji słowotwórczej zamieszczamy odmienne formy gramatyczne wyrazów podstawowych, przy analizowaniu bierzemy pod uwagę ich formy podstawowe: • - dla rzeczownika - M l.poj. • - dla przymiotnika – M, l.poj, s. równy • - dla czasownika – bezokolicznik

  27. PAMIETAJ !!!!!! Wyraz pochodny pochodzi od jakiegoś wyrazu, ale może być także wyrazem podstawowym dla innego wyrazu. Układając definicję słowotwórczą pamiętaj – szukamy najbliższego pokrewieństwa GÓRA, GÓRAL, (ten, kto mieszka w górach) GÓRALKA (kobieta góral)

  28. Ćwiczenie 3.

  29. Podaj definicje słowotwórcze wyrazów i ich wyraz podstawowy. Rybak „ten, kto łowi ryby” ryba • Definicja słowotwórcza • Powinien znaleźć się w niej wyraz podstawowy • Powinna być zapisana w „ „ ‘ ‘ Wyraz podstawowy Wyraz pochodny

  30. KOLEJNOŚĆ CZYNNOŚCI PRZY ANALIZIE SŁOWOTWÓRCZEJ 1. Sprowadź wyraz pochodny do jego formy podstawowej – hasłowej. 2. Podaj jego znaczenie słowotwórcze (definicję słowotwórczą), aby znaleźć wyraz podstawowy. Uwaga! Końcówki fleksyjne i zakończenia bezokoliczników nie biorą udziału w tworzeniu nowych wyrazów (są wyjątki). 3.Zestaw wyrazy : podstawowy i pochodny.

  31. TYPY NOWO UTWORZONYCH WYRAZÓW

  32. Skrót – skrócony zapis wyrazu lub wyrażenia • Skrótowce – wyrazy powstałe przez skrócenie wyrazu dwu – lub więcej wyrazowego

  33. 3) Uniwerbizmy – pojedyncze słowa, które zastępują konstrukcje złożone z rzeczownika i przymiotnika Podstawówka, motorówka, odrzutowiec, ogólniak, zerówka, Kablówka, mikrofalówka

  34. 4) Derywaty wsteczne – to wyrazy powstałe w wyniku derywacji wstecznej lub zerowej, charakterystyczne dla języka zawodowego, środowiskowego ale także młodzieżowego, potocznego i języka gwar ludowych Wykop, przestój, zwis, kałach, merc, komp, nara, dźwig, szpila

  35. 5) Hybrydy – wyrazy utworzone z cząstek słowotwórczych należących do różnych języków Ekosystem, domofon, fotokomórka, hydrowęzeł, Rywin-gate, Eurodeputowani, eurosceptycy

  36. 6) Eponimy - wyrazy utworzone od nazwisk lub nazw własnych, np. -prysznic - od nazwiska prekursora wodolecznictwa, XIX wiek, Priessnitz -król - od imienia Karol (Karol Wielki) (karl - kral - król) -cesarz - od imienia Juliusza Cezara (w okresie rzymskim jako: cezar) inne eponimy: diesel, ford, amper, bel, britnejki, pamelki, Bond, banderas, lenonki, arafatka, marlejki

  37. 7) Neologizmy • Słowotwórcze – utworzone za pomocą wyrazów już istniejących za pomocą odpowiednich formantów • Znaczeniowe – powstają przez nadanie już istniejącym wyrazom nowych znaczeń • Frazeologiczne – powstają przez połączenie już istniejących wyrazów w związki, które mają nowe znaczenie • Zapożyczenia – wyrazy zaczerpnięte z języków obcych • Artystyczne – wyrazy wymyślone przez pisarza lub poetę, stosowane jako środek poetycki

  38. Homonimy – wyrazy o identycznym brzmieniu, ale całkowicie odmiennym znaczeniuZadanie: Udowodnij, że podane wyrazy mają homonimyzamek, babka, granat, jasiek, śmieć, rola, serwis, rakieta, klucz, wywiad

  39. Synonimy – wyrazy o podobnym znaczeniu Droga – szosa, aleja, trakt, szlak, szosa … Piękny - wspaniały, cudowny, zachwycający, śliczny, uroczy … Zadanie: Ułóż po 2 synonimy: Książka, bohater, autor, problem, losy

  40. Antonimy – wyrazy o przeciwstawnym znaczeniu

More Related