HASTA HAKLARI

1. HASTA HAKLARI MUSTAFA ÇALIŞKAN

2. HASTA HAKLARI • Hasta iseniz hakkınız var • İnsanların en hassas olduğu zaman • Hasta hakları 20 y.y.da gündeme geldi. • İlk 1870 yıllarda Fransa’da ortaya çıksada hastalıkların yayılmasını engellemek için olduğu söylenir.

3. HASTA HAKLARI • HAK KAVRAMI • “Hak” kavramının tanımı konusunda farklılıkların görülmesi bir yana bu kavramın tanımında henüz fikir birliğinin oluşmadığı söylenir. Bu bağlamda hak, “Hukuken korunan ve sahibine bu korumadan yararlanma yetkisi tanınan menfaat”, “hukuken korunmasını istemek yetkisine sahip bulunduğumuz çıkar” olarak tanımlanabilmektedir

4. HASTA HAKLARI • “Hasta hakları hareketi”nin gelişimin ise Amerika Birleşik Devletlerinde başladığı kabul edilir. Önceleri ruhsal bozukluklarla ilgili yataklı tedavi kurumları ve bakım evlerindeki hastaların haklarından söz edilmeye başlansa da modern tıbbın merkezinin özel hekim muayenehanelerinden hastanelere kayması ile birlikte hasta haklarından daha çok söz edilmeye başlanmıştır

5. HASTA HAKLARI • Hasta Hakları Hareketini başlatanların bu ülkedeki hastalar değil, bu dönemde alınan mahkeme kararları ile Amerikan Hastaneler Birliğidir. Birliğinin Amerikan Hastaneler hazırladığı Hasta Hakları Beyannamesi’nin amacı “hastaların, hastanın, hekiminin ve hastanenin daha çok memnun edilmesi ve hastaların daha etkin olarak tedavi edilmeleri” olarak belirtilmiş, bunun da ötesinde “hastanelerin, hastalar adına, hastaların haklarının desteklenmesinin tedavi sürecinin bir parçası olarak” görüldüğü açıklanmıştır.

6. HASTA HAKLARI • . Amerikan Hastaneler Birliğinin ilan ettiği hasta hakları şöyle özetlenebilir: • 1. Hasta, tedavisi ve bakımı süresince “saygı görme” hakkına sahiptir. • 2. Hasta hekiminden hastalığı ile ilgili tanı, tedavi ve hastalığının aşamaları ile ilgili güncel bilgileri, anlayacağı bir dille alma hakkına sahiptir.

7. HASTA HAKLARI • 3. Hasta herhangi bir tedavi ve / veya yönteme başlanmadan önce hekiminden gerekli olan bilgiyi aldıktan sonra aydınlatılmış onamını verme hakkına sahiptir. • 4. Hasta yasaların izin verdiği oranda tedaviyi reddetme hakkına sahiptir. • Hasta bu tutumunun tıbbi sonuçları hakkında bilgilendirilmelidir.

8. HASTA HAKLARI • 5. Hasta tıbbi bakım sürecindeki konuların mahremiyet (privacy) olarak değerlendirilmesi hakkına sahiptir. Olgu tartışması, konsultasyon, muayene ve tedaviler gizli tutulmalıdır. • 6. Hasta kendi bakımı ile ilgili tüm iletişim ve belgelerin gizli tutulmasını bekleme hakkına sahiptir.

9. HASTA HAKLARI • 7. Hastanın, hastanenin olanakları ölçüsünde, talep ettiği hizmetlerin karşılanmasını bekleme hakkına sahiptir. • 8. Hasta kendi tıbbi bakımını ilgilendirmesi nedeni ile, kendi hastanesi ile diğer sağlık merkezi arasında kurulan her türlü ilişki ile ilgili bilgiyi elde etme hakkına sahiptir.

10. HASTA HAKLARI • 9. Hastanede hastanın tedavisi veya bakımının etkileneceği konularda insan üzerinde araştırma uygulanıyor veya bununla ilgisi bulunuyorsa hasta bu konuda öneri alma hakkına sahiptir. Hastanın araştırma projelerine katılmayı reddetme hakkı vardır.

11. HASTA HAKLARI • 10. Hastaların, tıbbi bakımlarının devamlılığını bekleme hakları vardır. Hastalar, hekimlerinin muayene saatleri ve hekimlerini ne zaman nerede bulunacaklarını önceden bilme hakkına sahiptir. • 11. Hasta faturasını inceleme ve bu konuda açıklama yapılmasını isteme hakkına sahiptir.

12. HASTA HAKLARI • 12. Hasta, hasta olarak kendisine uygulanacak hastane kuralları ve düzenlemelerini bilme hakkına sahiptir. • Amerikan Hastaneler Birliğinin yukarıda özetlenen bu kriterleri gündeme getirmesi kuşkusuz hasta hakları konusunda önemli bir dönüm noktası olmuştur.

13. HASTA HAKLARI • 1975 yılı sonlarında Avrupa Konseyi Parlamenterler Asamblesi hasta hakları ile ilgili bir öneriler taslağı hazırlamıştır. • 1994’de Avrupa’da Hasta Haklarının Geliştirilmesi, Amsterdam Bildirgesi kabul edilmiştir.

14. HASTA HAKLARI • Amsterdam Bildirgesi (1994) • İnsan olarak saygı görme hakkı • Hür iradesi ile kendi geleceği hakkında karar verme hakkı • Bedensel ve zihinsel bütünlük ile güvenlik hakkı • Mahremiyet haklarına saygı gösterilme hakkı • Ahlaki ve kültürel değerleri ile dini ve felsefi inançlarına saygı gösterilmesi hakkı • Hastalıkların önlenmesi ve bakım için yeterli çabanın gösterilerek sağlığın korunması ve herkes için edinilebilir en yüksek sağlık düzeyine ulaşma fırsatı hakkı kavramları kabul edilmiştir.

15. HASTA HAKLARI • Amsterdam Bildirgesinin ikinci bölümü hastaların bilgilenme haklarına ayrılmıştır. Bu bölümde kabul edilen haklar bugün tıp etiğinde klasikleşen aydınlatılmış onam kriterleri içindeki hastanın bilgilenme / bilgilenmeme hakkını uluslararası bildirge temelinde özetler.

16. HASTA HAKLARI • Türkiye’deki Durum • Ülkemizde mevcut olan mevzuat çerçevesinde hastalar -farklı yasalar içinde yer alsa da- kuşkusuz bazı yasal haklara sahiplerdi. Ancak 1980’li yıllardan sonra dünyada hasta hakları konusundaki gelişim ülkemizi de etkilemiş ve bu süreç 1 Ağustos 1998 de yürürlüğe giren Hasta Hakları Yönetmeliği ile farklı bir aşamaya ulaşmıştır.

17. HASTA HAKLARI • Amaç, kapsam, dayanak, tanımlar ve ilkeler • Sağlık hizmetlerinden faydalanma hakkı • Adalet ve hakkaniyete uygun olarak faydalanma • Bilgi isteme • Sağlık kurulunu seçme ve değiştirme • Personeli tanıma, seçme ve değiştirme • Öncelik sırasının belirlenmesini isteme • Tıbbi gereklere uygun teşhis, tedavi ve bakım • Tıbbi gereklilikler dışında müdahale yasağı

18. HASTA HAKLARI • Ötenazi yasağı • Tıbbi özen gösterilmesi • Sağlık Durumu ile ilgili bilgi alma hakkı • Genel olarak bilgi isteme • Kayıtları inceleme • Kayıtların düzeltilebilmesini isteme • Bilgi vermenin usulü • Bilgi verilmesi caiz olmayan ve tedbir alınması gereken haller

19. HASTA HAKLARI • Hasta haklarının korunması • Mahremiyete saygı gösterilmesi • Rıza olmaksızın tıbbi ameliyeye tabii tutulmama • Bilgilerin gizli tutulması • Tıbbi müdahalede hastanın rızası • Hastanın rızası ve izni • Tedaviyi reddetme ve durdurma

20. HASTA HAKLARI • Küçüğün ve mahcurun tıbbi müdahaleye iştiraki • Alışılmış olmayan tedavi usullerinin uygulanması • Rızanın şekli ve gerekliliği • Organ ve doku alınmasında rıza • Aile planlaması hizmetleri ve gebeliğin sona erdirilmesi • Rızanın kapsamı • Tıbbi araştırmalarda rıza

21. HASTA HAKLARI • Gönüllünün korunması ve bilgilendirilmesi • Rıza almanın usulü ve şekli • Küçüklerin ve mümeyyiz olmayanların durumu • İlaç ve terkiplerin araştırılma amacıyla kullanımı • Güvenliğin sağlanması • Dini vecibeleri yerine getirebilme ve dini hizmetlerden faydalanma

22. HASTA HAKLARI • İnsani değerlere saygı gösterilmesi ve ziyaret • Refakatçi bulundurma • Hizmetin sağlık kurum ve kuruluşu dışında verilmesi • Sorumluluk ve hukuki korunma yolları • Müracaat, şikâyet ve dava hakkı • Sağlık kurum ve kuruluşlarının sorumluluğu

23. HASTA HAKLARI • Devlet memuru veya diğer kamu görevlisi personelin sorumluluğu • Kamu personelinin sorumluluğunun tespit usulü • Kamu personeli hakkındaki müeyyideler • Kamu görevlisi olmayan personelin sorumluluğu • Kurum ve kuruluş yetkililerinin görevi

24. HASTA HAKLARI • SONUÇ • Hekim – hasta ilişkisi tarihsel süreç içinde paranın temel alınıp gözetildiği bir “iş” olmaktan çok “güven”e dayanan bir ilişki türü olarak tanımlanmıştır. Ancak günümüzde hastaların kendilerini “tüketici / müşteri”, hastanelerin ise kendilerini “özel girişimci” olarak görmeye başladıkları bir süreç başlamıştır.

25. HASTA HAKLARI • Hekim – hasta ilişkisini bir “iş ilişkisi” temeline dayandırma girişimleri sadece hastalar için değil hekimleri için de ürkütücü ve kabul edilemez bir gelişmedir. Bu nedenle Annas’a göre günümüzde hasta haklarının temel odaklanması gereken konu tedavinin düzenlenmesi sürecinde karar gücünü sigorta şirketlerinden hekim ve hastalara yönlendirmenin yolunu aramalıdır.

26. TEŞEKKÜRLER • MUSTAFA ÇALIŞKAN