Dr inż. Paweł Szyszkowski

1. AKTUALIZACJA PLANU GOSPODARKI ODPADAMI DLA WOJ. PODLASKIEGO NA LATA 2009 - 2012(Tezy do dyskusji nad Projektem) Dr inż. Paweł Szyszkowski

2. Podstawa prawna • Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. o odpadach (tekst jednolity Dz. U. z 2007 r. Nr 39, poz. 251), wprowadziła obowiązek przygotowywania planów gospodarki odpadami, które podlegają aktualizacji nie rzadziej niż co 4 lata.

3. Metodyka • Wojewódzki System Odpadowy (Urząd Marszałkowski, lata 2006 - 2008). • Dane GUS (za lata 2006 - 2008). • Dane Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Środowiska (za lata 2006 - 2008). • Plan gospodarki odpadami dla województwa podlaskiego na lata 2007 - 2010. • Ankietyzacja. • Wizje lokalne. • Akty prawne z zakresu gospodarowania odpadami. • Inne opracowania z zakresu gospodarki odpadami.

4. Metodyka • Grupy, podgrupy i rodzaje odpadów określano zgodnie z rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 27 września 2001 r. w sprawie katalogu odpadów (Dz. U. Nr 112, poz. 1206 z późn. zm.).

5. Metodyka • Dla potrzeb planu odpady podzielone zostały na: • odpady komunalne (grupa 20), • pozostałe odpady (grupy 01 – 19), • odpady niebezpieczne (grupy 01 - 20).

6. Metodyka • Przedstawione w Planie cele i zadania dotyczą okresu 2009 - 2012 oraz perspektywicznie okresu 2013 - 2020. Rokiem bazowym jest rok 2008.

7. Uwarunkowania prawne (główne) • Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (Dz. U. z 2001 r. Nr 62., poz. 627 z późn. zm.). • Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. o odpadach (tekst jednolity Dz. U. z 2007 r. Nr 39, poz. 251).

8. Uwarunkowania prawne (uzupełniające) • Ustawa z dnia 13 września 1996 r. o utrzymaniu czystości i porządku w gminach (Dz. U. z 1996 r. Nr 132, poz. 622 z późn. zm.), • Ustawa z dnia 11 maja 2001 r. o opakowaniach i odpadach opakowaniowych (Dz. U. z 2001 r., Nr 63, poz. 638 z późn. zm.), • Ustawa z dnia 11 maja 2001 r. o obowiązkach przedsiębiorców w zakresie gospodarowania niektórymi odpadami oraz o opłacie produktowej i opłacie depozytowej (Dz. U. z 2001 r. Nr 63, poz. 639 z późn. zm.),

9. Uwarunkowania prawne (uzupełniające) • Ustawa z dnia 30 lipca 2004 r. o międzynarodowym obrocie odpadami (Dz. U. z 2004r. Nr 191, poz. 1956) • Ustawa z dnia 29 czerwca 2007 r. o recyklingu pojazdów wycofanych z eksploatacji (Dz. U. 2007 Nr 176, poz. 1236), • Ustawa z dnia 29 lipca 2005 r. o zużytym sprzęcie elektrycznym i elektronicznym (Dz. U. Nr 180, poz. 1495).

10. Założenia wynikające z Polityki Ekologicznej Państwa na lata 2007 – 2010 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2011 - 2014 • Zwiększenie udziału odzysku, w tym w szczególności odzysku energii z odpadów, zgodnego z wymaganiami ochrony środowiska • Zmniejszenie ilości wszystkich odpadów kierowanych na składowiska odpadów, w tym w szczególności doprowadzenie do sytuacji, że w 2013 r. nie będzie składowanych odpadów komunalnych ulegających biodegradacji więcej niż 50 % masy tych odpadów wytworzonych w 1995 r. • Zamknięcie do końca 2009 r. wszystkich krajowych składowisk niespełniających standardów Unii Europejskiej • Wyeliminowanie praktyki nielegalnego składowania odpadów

11. Założenia wynikające z Polityki Ekologicznej Państwa na lata 2007 – 2010 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2011 - 2014 • Zwiększenie udziału odzysku, w tym w szczególności odzysku energii z odpadów, zgodnego z wymaganiami ochrony środowiska • Zmniejszenie ilości wszystkich odpadów kierowanych na składowiska odpadów, w tym w szczególności doprowadzenie do sytuacji, że w 2013 r. nie będzie składowanych odpadów komunalnych ulegających biodegradacji więcej niż 50 % masy tych odpadów wytworzonych w 1995 r. • Zamknięcie do końca 2009 r. wszystkich krajowych składowisk niespełniających standardów Unii Europejskiej • Wyeliminowanie praktyki nielegalnego składowania odpadów

12. Założenia wynikające z Krajowego planu gospodarki odpadami 2010 • Objęcie umowami na odbieranie odpadów komunalnych 100% mieszkańców, najpóźniej do końca 2007 r. • Zapewnienie objęcia wszystkich mieszkańców systemem selektywnego zbierania odpadów, dla którego minimalne wymagania określono w niniejszym krajowym planie, najpóźniej do końca 2007 r. • Zmniejszenie ilości odpadów komunalnych ulegających biodegradacji kierowanych na składowiska odpadów, aby nie było składowanych: • w 2010 r. więcej niż 75 %, • w 2013 r. więcej niż 50 %, • w 2020 r. więcej niż 35 % masy tych odpadów wytworzonych w 1995 r.

13. Założenia wynikające z Krajowego planu gospodarki odpadami 2010 • Całkowite ograniczenie składowania osadów ściekowych. • Zwiększenie ilości komunalnych osadów ściekowych przetwarzanych przed wprowadzeniem do środowiska oraz osadów przekształcanych metodami termicznymi. • Maksymalizacja stopnia wykorzystania substancji biogennych zawartych w osadach przy jednoczesnym spełnieniu wszystkich wymogów dotyczących bezpieczeństwa sanitarnego i chemicznego.

14. Rozporządzenie MG z dnia 12.06.2007 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie kryteriów oraz procedur dopuszczenia odpadów do składowania na składowiskach danego typu • Od dnia 1.01.2013 r. zakaz składowania odpadów o kodach 19 08 05, 19 08 12, 19 08 14, 19 12 12 oraz z grupy 20 na składowiskach odpadów innych niż niebezpieczne i obojętne jeśli mają ciepło spalania powyżej 6 MJ/kg s.m.

15. Wymagane minimalne warunki prowadzenia procesów Wytyczne Ministerstwa Środowiska (2009)

16. Kompostowanie • Kontrolowane procesy tlenowego rozkładu substancji organicznej, prowadzące do uzyskania nawozu • Odparowanie • Zmniejszenie ciężaru i objętości • Produkt: nawóz (warunek: odpowiedni wsad) • Efekt ekologiczny: wysoki

17. Kompostowanie • Proces dwustopniowy • Pierwszy stopień w reaktorze zamkniętym lub w zamkniętej hali, o czasie prowadzenia procesu min. 2 tygodnie (opt. 4 tyg.), zalecany proces kompostowania dynamicznego • Drugi stopień – czas kompostowania od 8 do 10 tyg. • Łączny czas kompostowania w obydwóch stopniach – min. 12 tyg. • Napowietrzanie wymuszone w pierwszym stopniu, otwarte pryzmy z mechanicznym przerzucaniem w drugim stopniu

18. Fermentacja metanowa + kompostowanie • Kontrolowane procesy beztlenowego rozkładu substancji organicznej, prowadzące do uzyskania biogazu • Zmniejszenie ciężaru i objętości • Produkt: biogaz, energia cieplna, elektryczna, nawóz (warunek: odpowiedni wsad) • Efekt ekologiczny: wysoki

19. Fermentacja • Fermentacja w zakresie mezofilowym przez min. 20 dni, a w zakresie termofilowym – min. 15 dni • Tlenowa stabilizacja (kompostowanie) przefermentowanego materiału przez min. 4 tygodnie, w tym min. 1 tydzień w reaktorze zamkniętym lub w hali, pozostałe min. 3 tyg. w pryzmach z mechanicznym przerzucaniem

20. Substraty fermentacji metanowej • Odpady komunalne ulegające biodegradacji; • Osady ściekowe; • Odpady z gospodarstw hodowlanych (obornik, odchody zwierzęce); • Kiszonka, trawy itp.; • Odpady z ubojni zwierząt (ściółka, odchody); • Odpady sierści i pierza; • Odpady drzewne (trociny, zrębki drzewne, rozdrobnione gałęzie, kora); • Odpady papieru i tektury.

21. Produkty fermentacji metanowej • Biogaz: • 50 – 65% metanu • 35 – 50% dwutlenku węgla • 1%: amoniak, siarkowodór, wodór, merkaptany i in. • Wartość opałowa 5 – 6 kWh/Nm3 • Nawóz (stały, płynny) • Produkcja energii: • Elektrycznej – 150 kWh/Mg bioodpadu • Cieplnej - 300 kWh/Mg bioodpadu

22. Prognoza zmian

23. Prognozowane zmiany w zakresie organizacyjnym i technologicznym • Rozwijać się będzie system zbierania selektywnego odpadów, w tym odpadów niebezpiecznych. • Wzrastać będzie koszt unieszkodliwiania odpadów przez składowanie, co związane będzie m.in. ze wzrostem opłat środowiskowych oraz zamykaniem w kraju składowisk niespełniających warunków środowiskowych. Będzie miało to wpływ na zwiększenie opłacalności odzysku, co z kolei spowoduje presję na zwiększenie stopnia odzysku odpadów.

24. Prognozowane zmiany w zakresie organizacyjnym i technologicznym • Zwiększać się będzie ilość odpadów ulegających biodegradacji poddawanych odzyskowi, w tym również w celach energetycznych. • Pojawiać się będą coraz doskonalsze technologie odzysku i unieszkodliwiania odpadów. • Zmniejszać się będzie w kraju ilość eksploatowanych składowisk odpadów innych niż niebezpieczne i komunalne, na których składowane są odpady komunalnych, ze względu na zamykanie składowisk niespełniających wymagań, nieuzyskanie pozwoleń zintegrowanych (termin uzyskania pozwoleń minął 30 kwietnia 2007 r.). • W wyniku działań edukacyjnych wzrastać będzie świadomość ekologiczna mieszkańców.

25. Prognozowane zmiany prawne • Wydania rozporządzeń w sprawie szczegółowego postępowania z niektórymi odpadami (upoważnienie fakultatywne zawarte w art. 7 ust. 4 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. o odpadach (Dz. U. Nr 62, poz. 628, z późn. zm.) • Zmiany ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. o odpadach (w celu transpozycji dyrektywy ramowej o odpadach – po przyjęciu nowej dyrektywy). • Zmiany ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. o odpadach w kierunku wprowadzenia możliwości zamykania składowisk odpadów niespełniających wymagań prawnych z urzędu (od dnia 1 stycznia 2010 r.)

26. Prognozowane zmiany prawne • Wprowadzenia środków dyscyplinujących przedsiębiorców, aby wywiązywali się z obowiązku składania zbiorczych zestawień danych. • Wprowadzenie zakazu składowania odpadów palnych oraz biodegradowalnych selektywnie zbieranych (od dnia 1 stycznia 2010 r.) • Zmiany ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. – Prawo ochrony środowiska w kierunku zaostrzenia sankcji za nielegalne składowanie odpadów. • Wydania rozporządzenia w sprawie szczegółowych warunków technicznych kwalifikowania części energii odzyskanej z termicznego przekształcania odpadów komunalnych jako energii z odnawialnego źródła energii w celu wsparcia rozwoju termicznego przekształcania odpadów (upoważnienie fakultatywne zawarte w art. 44 ust. 8 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. o odpadach.

27. PROPONOWANE CELE W GOSPODARCE ODPADAMI NA LATA 2009 - 2020 Odpady komunalne

28. Cele główne • Utrzymanie tendencji oddzielenia wzrostu ilości wytwarzanych odpadów od wzrostu gospodarczego kraju wyrażonego w PKB. • Zwiększenie udziału odzysku, w tym w szczególności odzysku energii z odpadów, zgodnego z wymaganiami ochrony środowiska. • Gospodarowanie odpadami w województwie w oparciu o regionalne zakłady zagospodarowania odpadów. • Zwiększenie ilości zbieranych selektywnie odpadów niebezpiecznych występujących w strumieniu odpadów komunalnych. • Wyeliminowanie praktyki nielegalnego składowania odpadów. • Zmniejszenie ilości odpadów unieszkodliwianych przez składowanie. • Zamknięcie do końca 2009 r. wszystkich składowisk odpadów niespełniających przepisów prawa.

29. Cele szczegółowe • Objęcie zorganizowanym systemem odbierania odpadów komunalnych, w tym zbieraniem selektywnym 100% mieszkańców województwa do końca roku 2010. • Zmniejszenie ilości odpadów komunalnych ulegających biodegradacji unieszkodliwianych przez składowanie. W stosunku do ilości tych odpadów wytwarzanych w województwie podlaskim w roku 1995, zgodnie z zapisami krajowego planu gospodarki odpadami (2006) dopuszcza się do składowania następujące ilości odpadów ulegających biodegradacji: • w 2010 r. nie więcej niż 75%, • w 2013 r. nie więcej niż 50%, • w 2020 r. nie więcej niż 35%.

30. Cele szczegółowe cd • Zakaz składowania odpadów o kodach 19 08 05, 19 08 12, 19 08 14, 19 12 12 oraz z grupy 20 na składowiskach odpadów innych niż niebezpieczne i obojętne jeśli mają ciepło spalania powyżej 6 MJ/kg s.m. od dnia 1.01.2013 r. • Zmniejszenie masy składowanych odpadów do max. 85% ilości odpadów wytwarzanych w roku 2014.

31. KIERUNKI DZIAŁAŃ I SYSTEM GOSPODAROWANIA ODPADAMI Odpady komunalne

32. Działania zmierzające do zapobiegania powstawaniu odpadów, ograniczenia ilości odpadów oraz ich negatywnego oddziaływania na środowisko • Intensyfikacja działań edukacyjno - informacyjnych promujących właściwe postępowanie z odpadami. • Promowanie wykorzystywania produktów wytwarzanych z materiałów odpadowych poprzez odpowiednie działania promocyjne i edukacyjne oraz zamówienia publiczne. • Eliminowanie uciążliwości dla środowiska związanych z eksploatacją składowisk, w tym zamykanie i rekultywacja składowisk niespełniających wymogów prawa. • Ujmowanie kryteriów ochrony środowiska przy finansowaniu zadań ze środków publicznych.

33. Działania wspomagające prawidłowe postępowanie z odpadami w zakresie gospodarowania odpadami • Wzmocnienie kontroli podmiotów prowadzących działalność w zakresie zbierania, transportu, odzysku i unieszkodliwiania odpadów. • Zapewnienie przepływu strumieni odpadów zgodnie z uchwalonymi planami gospodarki odpadami. • Kontrolowanie przez gminy stanu zawieranych umów przez właścicieli nieruchomości z podmiotami prowadzącymi działalność w zakresie odbierania odpadów komunalnych.

34. Działania wspomagające prawidłowe postępowanie z odpadami w zakresie gospodarowania odpadami - cd • Wspieranie wdrażania efektywnych ekonomicznie i ekologicznie technologii odzysku i unieszkodliwiania odpadów, w tym technologii pozwalających na odzyskiwanie energii zawartej w odpadach w procesach termicznego i biochemicznego ich przekształcania. • Kontrolowanie przez odpowiednie organy zgodności ustaleń zawartych w wydanych zezwoleniach podmiotom prowadzącym działalność w zakresie odbierania odpadów komunalnych od właścicieli nieruchomości oraz odzysku i unieszkodliwiania odpadów.

35. Działania wspomagające prawidłowe postępowanie z odpadami w zakresie gospodarowania odpadami - cd • Opracowanie programów rozwoju selektywnego zbierania odpadów komunalnych na poziomie gminnym/międzygminnym w ramach planów gospodarki odpadami. • Współpraca samorządu terytorialnego z organizacjami odzysku i przemysłem w celu stymulowania rozwoju rynku surowców wtórnych i produktów zawierających surowce wtórne.

36. Działania wspomagające prawidłowe postępowanie z odpadami w zakresie gospodarowania odpadami - cd • Wydawanie pozwoleń wyłącznie na budowę instalacji realizujących założenia planów gospodarki odpadami, których celowość została potwierdzona analizą koszty - korzyści. • Monitorowanie wskazanych w WPGO wskaźników wytwarzania odpadów.

37. Gromadzenie, transport, odzysk i unieszkodliwianie odpadów • Tworzenie systemów gospodarowania odpadami uwzględniającego wszystkie niezbędne elementy gospodarki oraz dostosowanych do warunków lokalnych.

38. Gromadzenie, transport, odzysk i unieszkodliwianie odpadów - cd • Zgodnie z Kpgo 2010, prowadzenie selektywnego zbierania i odbierania odpadów komunalnych tak, aby możliwe było wydzielenie następujących frakcji odpadów: • odpady z pielęgnacji ogrodów i parków (tzw. odpady zielone), • papier i tektura (w tym opakowania, gazety, czasopisma, itd.), • odpady opakowaniowe ze szkła w podziale na szkło bezbarwne i kolorowe, • tworzywa sztuczne, • metale, • zużyte baterie i akumulatory, • zużyty sprzęt elektryczny i elektroniczny, • przeterminowane leki, • chemikalia (farby, rozpuszczalniki, oleje odpadowe, itd.), • meble i inne odpady wielkogabarytowe, • odpady budowlane remontowe. • Pozostałe frakcje odpadów komunalnych mogą być zbierane łącznie jako zmieszane odpady komunalne.

39. Gromadzenie, transport, odzysk i unieszkodliwianie odpadów - cd • Sposób zbierania odpadów odpowiedni dla przyjętych w zakładach zagospodarowania odpadów technologii przekształcania odpadów, do których odpady te będą kierowane. • Transport selektywnie zebranych odpadów w sposób zapobiegający ich zmieszaniu. • Gospodarka odpadami w województwie oparta o wskazane w WPGO zakłady zagospodarowania odpadów (ZZO). Zgodnie z Kpgo 2010, zakłady te powinny obsługiwać obszar zamieszkały przez co najmniej 150 tys. mieszkańców.

40. Gromadzenie, transport, odzysk i unieszkodliwianie odpadów - cd • Odpady do zagospodarowania mogą być kierowane z terenu gminy tylko i wyłącznie do obiektów zapewniających co najmniej zakres usług podany w pkt. 7. • Zgodnie z Kpgo 2010, ZZO winny zapewniać co najmniej następujący zakres usług: • mechaniczno – biologiczne lub termiczne przekształcanie zmieszanych odpadów komunalnych i pozostałości z sortowni, • składowanie przetworzonych zmieszanych odpadów komunalnych, • kompostowanie odpadów z pielęgnacji terenów zielonych, • sortowanie poszczególnych frakcji odpadów komunalnych zbieranych selektywnie (opcjonalnie), • przetwarzanie odpadów w zakładzie demontażu odpadów wielkogabarytowych (opcjonalnie), • przetwarzanie odpadów w zakładzie przetwarzania zużytego sprzętu elektrycznego i elektronicznego (opcjonalnie).

41. Gromadzenie, transport, odzysk i unieszkodliwianie odpadów - cd • Istniejące oraz planowane do budowy zakłady zagospodarowania odpadów w uzasadnionych przypadkach składać się mogą z kilku obiektów rozmieszczonych w poszczególnych miejscowościach obsługiwanego regionu, w tym stacji przeładunkowych. Stacje te obok urządzeń do przeładunku odpadów mogą być również wyposażone w inne elementy gospodarowania odpadami, takie jak np. urządzenia do doczyszczania zebranych selektywnie odpadów, kompostownie, magazyny na surowce, odpady niebezpieczne itp. Jednakże budowa tych obiektów jako elementów zakładów zagospodarowania odpadów będzie uzależniona od wyników przeprowadzonej analizy.

42. Gromadzenie, transport, odzysk i unieszkodliwianie odpadów - cd • Składowiska spełniające wszystkie wymogi prawa mogą funkcjonować do czasu ich wypełnienia lub obowiązywania odpowiednich zezwoleń. • Budowane i/lub rozbudowywane będą jedynie składowiska, które są elementem zakładu zagospodarowania odpadów. Zgodnie z art. 52 ust. 4 ustawy z dnia 27 kwietnia o odpadach (Dz. U. z 2007 Nr 39, poz. 251, z późn. zm.), organ właściwy do wydania pozwolenia na budowę składowiska odpadów odmawia wydania pozwolenia na budowę składowiska odpadów, jeżeli budowa składowiska odpadów nie jest określona w wojewódzkim planie gospodarki odpadami.

43. Gromadzenie, transport, odzysk i unieszkodliwianie odpadów - cd • Wykorzystanie technologii pozwalających na wykorzystanie właściwości materiałowych odpadów, nawozowych oraz energii zawartej w odpadach. • Stosowanie w ZZO technologii oraz wyposażenia gwarantującego realizację zakładanych dla województwa podlaskiego celów w zakresie gospodarowania odpadami. • Stosowanie technologii spełniających kryteria BAT.

44. Plan redukcji ilości odpadów komunalnych ulegających biodegradacji, kierowanych na składowiska odpadów • w 2010 r. nie więcej niż 75%, • w 2013 r. nie więcej niż 50%, • w 2020 r. nie więcej niż 35%.

45. Plan redukcji ilości odpadów komunalnych ulegających biodegradacji, kierowanych na składowiska odpadów - cd • Wdrażanie systemu zagospodarowania odpadów ulegających biodegradacji wymaga podjęcia kompleksowych działań informacyjno – edukacyjnych w tym zakresie. • Powstające w gospodarstwach domowych odpady ulegające biodegradacji powinny być w pierwszej kolejności wykorzystywane przez mieszkańców we własnym zakresie np. poprzez kompostowanie w przydomowych kompostownikach.

46. Plan redukcji ilości odpadów komunalnych ulegających biodegradacji, kierowanych na składowiska odpadów - cd • Odpady ulegające biodegradacji powinny być zbierane w sposób selektywny, co pozwala na pozyskanie surowca o odpowiedniej czystości. Wprowadzenie zbierania selektywnego, musi być jednak poprzedzone odpowiednimi działaniami edukacyjnymi.

47. ZZO AUGUSTÓW

48. Prowadzone działania: lokalizacja zakładu – Koszarówka gm. Grajewo Szacowana masa powstających odpadów komunalnych: 44 tys. Mg/rok (w 2018 r.)

50. System gospodarowania odpadami (wg Inwestora): • Zbieranie selektywne i odpadów zmieszanych. • Kierowanie wszystkich zebranych odpadów do planowanego zakładu w Grajewie poprzez stacje przeładunkowe: Augustów, Mońki, Dąbrowa Białostocka