MIĘDZYNARODOWE RYNKI TRANSPORTOWE

1. MIĘDZYNARODOWE RYNKI TRANSPORTOWE OPRACOWANIE: dr Wojciech M. BANASIEWICZ

2. Rynek – podstawowe pojęcia • … „rynek obejmuje ogół stosunków wymiennych zachodzących między podmiotami reprezentującymi nabywców a podmiotami reprezentującymi sprzedawców.” [1] • „Ekonomiści opisują rynek jako zbiór kupujących i sprzedających, którzy przeprowadzają transakcje (osobiście, telefonicznie, pocztą czy w jakikolwiek inny sposób) dotyczące określonego produktu czy klasy produktów. Ekonomiści mówią zatem o rynku samochodów, albo o rynku mieszkaniowym.” [2] [1] Zakrzewski Z., Wstęp do teorii handlu wewnętrznego, PWN, Warszawa, 1969 [2] Kotler P., Marketing od A do Z, PWN, 2004

3. Rynek – podstawowe pojęcia • Istota rynku; • Struktury rynku; • Popyt jako element rynku; • Podaż jako element rynku; • Równowaga rynku; • Monopol na rynku; • Formy oraz intensywność konkurencji; • Mechanizm oraz instrumenty konkurencji; • Interwencjonizm państwa na rynku

4. Rynek – podstawowe pojęcia • Dualny charakter procesów gospodarczych wyraża się przede wszystkim w tym, że realnej sferze gospodarowania towarzyszą zawsze stosunki zachodzące w obrębie działalności podmiotów życia gospodarczego oraz między nimi. • Stosunki o charakterze wewnętrznym, • Stosunki o charakterze zewnętrznym, towarzyszące procesom wymiany, które odzwierciedla rynek. Wrzosek W., Funkcjonowanie rynku, PWE, 1997

5. Rynek – podstawowe pojęcia • Rynek jako mechanizm regulacyjny nie jest kategorią o neutralnym charakterze. Charakteryzuje go przede wszystkim zdolność do regulowania realnych procesów gospodarowania. • Działania podmiotów rynku oraz stosunki miedzy nimi są oparte na istnieniu rozbieżnych interesów (aspiracji). • Elementami rynku są: • podaż wyrażająca ujawnione przez sprzedawców zamiary (aspiracje sprzedaży), • popyt wyrażający ujawnione przez nabywców zamiary (aspiracje) zakupu, • ceny. Wrzosek W., Funkcjonowanie rynku, PWE, 1997

6. Internacjonalizacja i globalizacja przedsiębiorstw tzw. upsalski model umiędzynarodowienia, w którym zakłada się istnienie czterech jego form: • sporadyczny eksport, • eksport przez niezależnych reprenantów, • utworzenie za granicą filii handlowej, • utworzenie za granicą filii produkcyjnej. Rymarczyk J., Internacjonalizacja i globalizacja przedsiębiorstwa, PWE, 2004

7. Internacjonalizacja i globalizacja przedsiębiorstw Umiędzynarodowienie można także traktować jako zmianę, której podlegają brane pod uwagę sfery działalności lub obiekty .* Obiektami umiędzynarodowienia mogą np. być: • uczestnicy gospodarczych, kulturalnych lub politycznych wydarzeń; • dobra podlegające wymianie; • struktura lub sytuacja na rynku; • organizacja przedsiębiorstwa lub jej elementy. *Sposób podejścia występujący w amerykańskiej literaturze. Rymarczyk J., Internacjonalizacja i globalizacja przedsiębiorstwa, PWE, 2004

8. Internacjonalizacja i globalizacja przedsiębiorstw Właściwy proces umiędzynarodowienia dokonuje się w sferze dyfuzji i charakteryzuje się występowaniem trzech stopni: • uświadomieniem możliwości międzynarodowych wpływów, • dostosowaniem do międzynarodowego otoczenia, • rozwojem międzynarodowym, tj. tworzeniem lub przekształcaniem obiektów. Rymarczyk J., Internacjonalizacja i globalizacja przedsiębiorstwa, PWE, 2004

9. Logistyka międzynarodowaZródło: Global Operations and Logistics, NY 1998 wysoka wysoka Struktura geograficzna Struktura produkcyjna Międzynarodowa sprzedaż, zaopatrzie Złożoność aktywności Struktura dywizjonalna Dział eksportu Struktura prosta niska niska WAŻNIEJSZE RODZAJE STRATEGICZNYCH STRUKTUR ORGANIZACYJNYCH

10. Logistyka międzynarodowaZródło: Global Operations and Logistics, NY 1998 przedsiębiorstwo organizacja logistyki globalnej krajowe lub geograficzne regionalne zarządzanie przepływ produktów transnarodowy lokalny menedżer logistyk produkcja menedżer logistyk obszaru geograficznego regionu rozwój kontrola lokalna infrastruktura logistyczna sprzedaż ORGANIZACJA LOGISTYKI GLOBALNEJ

11. Logistyka międzynarodowa • Internacjonalizacja logistyki jest konsekwencją internacjonalizacji przedsiębiorstwa, która dokonuje się poprzez handel międzynarodowy, realizowany w drodze prostego eksportu, kooperacji zagranicznej czy zagranicznych inwestycji bezpośrednich; • Usługa logistyczna (transport) jest komplementarna w stosunku do procesów wymiany. Jeśli rozważania zogniskujemy na usłudze logistycznej, można rozpatrywać przyczyny, dla których jednocześnie z towarami zachodzi - lub nie zachodzi – i jej wymiana.

12. Logistyka międzynarodowa mając na uwadze przede wszystkim zasadniczą wymianę towarową, logistykę możemy rozpatrywać jako towarzyszący proces, który tę wymianę fizycznie umożliwia, ale który równocześnie wpływa na nią poprzez swój koszt. usługę logistyczną traktować można jako usługę rozszerzoną wobec transportu, ale mającą ten sam cel transformacji czasowo-przestrzennej dóbr rzeczowych. W sposób pragmatyczny usługa logistyczna rozumiana jest jako transportowanie i magazynowanie produktu zgodnie z oczekiwaniami odbiorcy [*] [*] Gołembska E., Logistyka jako zarządzanie łańcuchem dostaw, Wyd. AE w Poznaniu, Poznań 1994 s.32.

13. Logistyka międzynarodowamiędzynarodowe uwarunkowania logistyki w usługach. Do najważniejszych determinantów rozwoju logistyki w usługach należą: • internacjonalizacja przedsiębiorstw usługowych, • kompresja czasu produkcji usług, • transfer kapitałów związanych z bezpośrednimi inwestycjami zagranicznymi w sferze usług, • nasilenie konkurencji w sferze usług, • rozwój technologii informatycznych wspomagających proces świadczenia usług.

14. Logistyka międzynarodowamiędzynarodowe uwarunkowania logistyki w usługach. do ważniejszych uwarunkowań logistyki w usługach należy zaliczyć: • internacjonalizację uwarunkowań zarządzania w kontekście integracji gospodarczej przedsiębiorstw, • wzrost międzynarodowych obrotów usługami, w tym transfer kapitałów związanych z bezpośrednimi inwestycjami zagranicznymi, • poziom ryzyka – przede wszystkim ekonomicznego, a także politycznego w gospodarowaniu zasobami rzeczowymi i ludzkimi.

15. Logistyka międzynarodowa Genezę konsumpcji usług (transportowych) rozpocząć należy od analizy zachowań konsumpcyjnych, które ująć można następująco: Motywy  popyt wirtualny/popyt realny  nabycie  spożycie

16. Rola transportu w logistyce • Pomost między nabywcą i sprzedawcą; • Wartość dodana ; • Wpływ globalizacji; • Znaczenie transportu w gospodarce; • Znaczenie transportu dla firmy; • Relacje trade-offs między kosztami i obsługą.

17. Wybrane decyzje dotyczące transportu • Związek transportu z łańcuchem dostaw, • Wybór przewoźnika, • Determinanty wyboru przewoźnika, • Pragmatyka wyboru przewoźnika Wydatki ponoszone przez firmę na transport są bardzo duże. Także jakość usług świadczonych przez przewoźnika wpływa na operacyjne koszty oraz na popyt na produkty firmy. Kontrola tych wydatków przez firmę wymaga podejmowania różnych decyzji dotyczących transportu.

18. Wybrane decyzje dotyczące transportuZwiązek transportu z łańcuchem dostaw • Zakres decyzji dotyczącej transportu. wybór przewoźnika wykracza poza prostą analizę stawek dotyczących przewoźników oraz stawek dotyczących różnych gałęzi transportu. Analiza musi uwzględniać inne koszty związane ze sposobem, w jaki określona galąź transportu wpływa na funkcjonowanie danego obiektu logistycznego (czas a poziom zapasów).

19. Wybrane decyzje dotyczące transportuWybór przewoźnika • Szczególny przypadek procesu zakupu; • Wybór gałęzi transportu; • Wybór przewoźnika; • Powtarzalność decyzji.

20. Wybrane decyzje dotyczące transportuWybór przewoźnika Etap pierwszy Wybór gałęzi transportu Podstawowe gałęzie transportu Transport intermodalny Etap drugi Wybór przewoźnika Forma prawna Konkretny przewoźnik Usługodawca transportowy

21. Wybrane decyzje dotyczące transportudeterminanty wyboru przewoźnika • Koszty transportu; • Czas przewozu i jego niezawodność; • Koszty zapasów i koszty ich wyczerpania; • Zróżnicowanie oferty produktowej; • Zdolność przewozowa i dostępność przestrzenna; • Zabezpieczenie towarów.

22. Wybrane decyzje dotyczące transportupragmatyka wyboru przewoźnika • Niezawodność czasu przewozu; • Stawki przewozowe, mniejsza liczba przewoźników; • Stabilność finansowa; • Przedstawiciel handlowy i specjalny sprzęt.

23. Wybrane decyzje dotyczące transportupragmatyka wyboru przewoźnikaskala ważności kryteriów wyboru przewoźnikaźródło: E.J. Bardi, P. Baghi, T.S. Raghunathan, Motor Carrier Selection in a Deregulatet Envronment, „Trasportation Journal” 1989, Fall, No. 1, s. 4-11

24. Podstawowe gałęzie transportu • Transport kolejowy (szynowy); • Transport drogowy (samochodowy); • Transport wodny; • Transport lotniczy (powietrzny); • Transport rurociągowy;

25. Podstawowe gałęzie transportutransport kolejowy (szynowy) • Zdolność przewozowa (ograniczona dostępność przewozowa); • Ograniczona liczba przewoźników; • Struktura rynku (rynków); • Duże odległości i ładunki; • Mała dostępność przestrzenna (nie wszędzie są tory); • Długi czas przewozu; • Niezawodność i zabezpieczenie towarów; • Transport intermodalny; • IMC (intermodal marketing company) – firmy marketingu intermodalnego;

26. Podstawowe gałęzie transportutransport drogowy (samochodowy) • Formy prawne przewoźników; • Duża liczba (relatywnie) małych firm; • Dostępność i dopuszczalny zasięg działania; • Duża (relatywnie) dostępność; • Czas przewozu; • Niezawodność czasu przewozu; • Towary przemysłowe; • Mniejsza wielkość przesyłki; • Bezpieczeństwo przewozów; • Wysoki koszt;

27. Klasyfikacja transportu samochodowego w USA TRANSPORT SAMOCHODOWY Transport do wynajęcia Transport własny prywatny Transport miedzynarodowy Transport stanowy/lokalny Transport podlegający regulacjom Transport wyłączony spod regulacji Transport wyłączony spod regulacji Transport publiczny Transport kontraktowy

28. Podstawowe gałęzie transportutransport wodny • Transport śródlądowy • rzeczny, • kanałowy, • jeziorowy, • Transport morski

29. Podstawowe gałęzie transportutransport wodny Transport wodny • formy prawne przewoźników; • struktura kosztów; • cechy obsługi; • długi czas przewozu, mała dostępność przestrzenna;

30. Podstawowe gałęzie transportutransport wodny Przewóz towarów statkami jest zdecydowanie najpopularniejszą metodą transportu międzynarodowego. Drogą morską można transportować niemal wszystkie rodzaje towarów, jednak większa częśc tych przewozów dotyczy towarów cechujących się niskim stosunkiem wartości do wagi ( ropa naftowa, surowce mineralne itp.).

31. Podstawowe gałęzie transportutransport wodny TYPY STATKÓW • Drobnicowce (general cargo ship), • Masowce (bulk carriers), • Tankowce (tankers), • Kontenerowce (container ships), • statki typu ro-ro (rorowce), • Statki typu obo (oil-bulk-ore), • Barki oceaniczne (oceanging barges).

32. TEU (twety-foot equvalent units) jednostka miary odpowiadająca jednemu kontenerowi 20-stopowemu, a jednostka FEU (forty-foot- equivalent units) jest równoważna jednemu kontenerowi 40-stopowemu Podstawowe gałęzie transportutransport wodny • KONTENEROWCE Pojemność liczy się w jednostkach TEU lub FEU (niektóre współczesne kontenerowce mogą przewieźć ponad 5000 TEU). • ROROWCE W zasadzie duże promy. Przewoźnik wjeżdża bezpośrednio z ładunkiem na statek i zjeżdża w miejscu przeznaczenia. (Toyota). • OBO-wce to wielofunkcyjne masowce do przewożenia mateiałów płynnych i sypkich. • BARKI typowe dla transportu między USA a Puerto Rico czy między wyspami archipelagu hawajskiego

33. Podstawowe gałęzie transportutransport lotniczy (powietrzny) Podział przewoźników lotniczych różni się nieco od podziału stosowanego dla przewoźników drogowych i kolejowych. Wygląda on następująco: • przewoźnik certyfikowany (certificated) – przewoźnik, który ma uprawnienia (certyfikat) do świadczenia usług transportowych dużym samolotem, • przewoźnik niecertyfikowany (noncertificated) – nie może świadczyć usług transportowych, • przewoźnik towarowy (all-cargo) – zajmuje się wyłącznie przewozem towarów, • przewoźnik międzynarodowy (international) – certyfikat miedzynarodowy, • taksówka powietrzna (air taxi) - przewoźnik bez ceryfikatu – rejsy na żądanie, • przewoźnik liniowy (commuter) – przewoźnik bez certyfikatu i lata według ustalonego rozkładu, • przewoźnik główny (major) – określony dochód roczny (USA 1 mld USD), • przewoźnik krajowy (national carrier) - (USA 75 mln do 1 mld USD), • duży przewoźnik regionalny (large regional carrier) - (USA 10 do 75 mln USD), • średni przewoźnik regionalny (medium regional carrier) – (poniżej 10 mld USD).

34. Podstawowe gałęzie transportutransport lotniczy (powietrzny) • Struktura kosztów; • Krótki czas przewozu; • Wysoki koszt; • Ograniczona dostepnośc przestrzenna; • Niezawodność; • Międzynarodowy charakter;

35. Podstawowe gałęzie transportutransport rurociągowy • Ograniczona zdolność przewozowa; • Ograniczona dostępność; • Struktura kosztów; • Niski koszt;

36. Podstawowe gałęzie transportuocena danej gałęzi transportu Ocena gałęzi transportu według najważniejszych kryteriów 1 – najlepsze, najniższe 5 – najgorsze, najwyższe

37. Podstawowe gałęzie transportuformy prawne przewoźników • Przewoźnicy publiczni, • Przewoźnicy kontraktowi, • Przewoźnicy wyłączeni spod regulacji, • Przewoźnicy prywatni,

38. Podstawowe gałęzie transportuformy prawne przewoźnikówprzewoźnicy publiczni Przewoźnik publiczny to przewoźnik wynajmowany do świadczenia ogólnodostępnych usług, który nie wyróżnia żadnego ze swoich klientów (definicja). Istota regulacji tkwi w wymaganiach prawnych stawianych przewoźnikowi publicznemu w zakresie obsługi. Świadcząc ogólnodostępne usługi, przewoźnik musi transportować wszelkie powierzone mu towary. Dozwolony zasięg działania według definicji ICC (Międzynarodowa Komisja ds. Handlu lub Departament Transportu DOT (Departament of Transportation) – dla przewoźników lotniczych (USA). Odpowiedzialność prawna za szkody. Załadowcy są dodatkowo chronieni przez wymóg jednakowego traktowania załadowców, towarów i miejsc przez przewoźników publicznych. Dyskryminacja występuje wówczas, kiedy przewoźnik pobiera różne stawki przewozowe lub zapewnia różny poziom obsługi dla zasadniczo podobnych w swej naturze przemieszczeń towarów. Obowiązek ustalania odpowiednich stawek przewozowych powstrzymuje przewoźnika od pobierania zbyt wysokich lub zbyt niskich opłat.

39. Podstawowe gałęzie transportuformy prawne przewoźnikówprzewoźnicy kontraktowi • Przewoźnik kontraktowy to przewoźnik wynajęty do obsługi jednego lub ograniczonej liczby załadowców na podstawie zawartej z nim umowy. (w umowie: stawki przewozowe, zakres odpowiedzialności prawnej oraz rodzaj usługi i wykorzystywany sprzęt) • Przewoźnik kontraktowy zapewnia wybranym załadowcom wyspecjalizowaną obsługę.

40. Podstawowe gałęzie transportuformy prawne przewoźnikówprzewoźnicy wyłączeni spod regulacji • Przewoźnik wyłączony spod regulacji to przewoźnik do wynajęcia, którego nie dotyczą regulacje ekonomiczne odnoszące się do ustalenia stawek przewozowych i świadczenia usług. Stawki przewozowe oraz rodzaj i zakres świadczonych przez nich usług reguluje rynek. • Status przewoźnika wyłączonego spod regulacji wynika z rodzaju transportowanych przezeń towarów lub rodzaju prowadzonej działalności.

41. Podstawowe gałęzie transportuformy prawne przewoźnikówprzewoźnicy prywatni (typowe dla USA) • Przewoźnik prywatny oznacza zasadniczo firmę, która zaspokaja swoje potrzeby transportowe we własnym zakresie. Przewoźnik taki nie wynajmuje swoich usług innym przewoźnikom, nie podlega również federalnym regulacjom ekonomicznym. [u nas transport własny] • W transporcie prywatnym dominuje transport samochodowy; określenie „przewoźnik prywatny” jest niemal synonimem prywatnego przewoźnika drogowego. • Podstawowymi przyczynami korzystania przez firmy z transportu własnego są związane z tym koszty i poziom obsługi. • Zalety (korzyści) – większa kontrola i elastyczność reakcji na potrzeby nabywcy i zakładu. • Wady – duże potrzeby kapitałowe oraz potrzeby z siłą roboczą i zarządzaniem.

42. Transport intermodalny [def.] Usługi transportu intermodalnego polegają na wykorzystaniu dwóch lub większej liczby przewoźników z różnych gałęzi transportu w celu dostarczenia przesyłki. [uzasadnienie] chociaż transport intermodalny jest dobrym rozwiązaniem z wielu powodów, to jednak podstawową przesłanką wykorzystywania go przez przedsiębiorstwa jest fakt, iż daje on możliwość wykorzystania optymalnego zestawu cech obsługowych i kosztowych charakteryzujących różne środki transportu.

43. Transport intermodalnyrodzaje transportu intermodalnego Transport kolejowy Transport lotniczy birdyback piggyback (TOFC) Transport samochodowy fishyback Transport wodny Transport rurociągowy

44. Transport intermodalnyrodzaje transportu intermodalnego Najbardziej rozpowszechnione to transport: • samochodowo-kolejowy • samochodowo-wodny • Samochodowo-lotniczy W praktyce występują również takie kombinacje: • kolejowo-wodny • rurociągowo-wodny • rurociągowo-samochodowy

45. Transport intermodalnykonteneryzacja Konteneryzacja zmienia charakter manipulacji materiałami z operacji pracochłonnych na operacje kapitałochłonne. Konteneryzacja stała się powszechnie wykorzystywana w dystrybucji międzynarodowej Niektóre firmy korzystające z kontenerów w dystrybucji międzynarodowej obniżyły swoje koszty logistyczne od 10 do 20% podnosząc jednocześnie poziom obsługi klienta na tych rynkach. Most lądowy (land bridge)

46. Transport intermodalnykonteneryzacja • Transport w trybie piggyback (trailer-on-flatcar, TOFC, czyli przyczepa na platformie kolejowej) • Przesyłki międzynarodowe. Ostatnie działania specjalistów zorientowane były na skrócenie czasu oraz na obniżenie kosztów przewozu poprzez lepsze dopasowanie różnych środków transportu oraz na testowanie nowych kombinacji różnych środków transportu.

47. Przewoźnicy pośredni i przewoźnicy specjalni • Transport małych przesyłek; • Spedytorzy; • Stowarzyszenie załadowców; (?) • Maklerzy frachtowi; • Firma marketingu intermodalnego (IMC)

48. Przewoźnicy pośredni i przewoźnicy specjalniTransport małych przesyłek, spedytorzy, stowarzyszenie załadowców • Przesyłki ekspresowe DHL • Rynek usług kurierskich • ……………… • Spedytorzy [ konsolidacja (kompletacja  transport  rozdzielanie (dekompletacja)] • Stowarzyszenie załadowców (przewozi małe przesyłki należące do swoich członków.

49. Przewoźnicy pośredni i przewoźnicy specjalnimaklerzy frachtowi • Pośrednik.Makler frachtowy jest to osoba lub firma działająca jako pośrednik między załadowcą a przewoźnikiem. Makler działa jako agent sprzedaży (pośrednik handlowy) przewoźnika i jednocześnie menedżer ds. transportu u załadowcy. • Typy.Istnieją dwa typy maklerów frachtowych: licencjonowani i nielicencjonowani. Licencja Międzynarodowej Komisji ds. Handlu (ICC). • Kryteria wyboru.Uprawnienia, zakres odpowiedzialności i sposób rozliczania się z klientami.

50. Przewoźnicy pośredni i przewoźnicy specjalniFirma marketingu intermodalnego (IMC) Firma marketingu intermodalnego (IMC) jest pośrednikiem, którego zadaniem jest szukanie załadowców chcących przewieźć swoje przesyłki za pomocą transportu intermodalnego. Początkowo IMC działały jako przedstawiciele handlowi przewoźników kolejowych lub firm amatorskich poszukujących ładunków, które wypełniłyby przewożone przez nie kontenery wracające do miejsca nadania. Obecnie IMC reprezentują raczej interesy załadowców, a ich celem jest zapewnienie klientom jak najwyższego poziomu obsługi w ramach transportu intermodalnego.