Download
1 / 40
1.04k likes | 2.31k Vues
ISLAHAT FERMÂNI. ISLAHAT FERMÂNI ve Sonuçları ( 28 Şubat 1856 ). Islahat Fermânı , 1853-1856 arasında yaşanan Kırım Harbi ’nin son aşamasında hazırlanarak Paris Konferansı ve Andlaşması ’nın imzalanmasından 6 hafta önce, 28 Şubat 1856 ’da ilân edilen önemli bir belgedir.
E N D
Islahat Fermânı,1853-1856 arasında yaşananKırım Harbi’ninson aşamasında hazırlanarakParis Konferansı ve Andlaşması’nınimzalanmasından 6 hafta önce,28 Şubat 1856’dailân edilen önemli bir belgedir
Osmanlı Devleti, 1500’lerin sonlarında (16. – 17.yüzyıl) batıda Atlas Okyanusu kıyılarından doğuda Kafkaslara,güneyde Kızıl Deniz’den kuzeyde Kırım yarımadasına, Ukrayna ovalarına kadarüç kıt’aya yayılmış ve “doğal sınırlarına” dayanmıştı [ 19.902.000 km² ]
Osmanlı Devleti 16. yüzyılın sonunda yaklaşık 20 milyon kilometrekarelik arazisi ve 100 milyonluk nüfusu ile en geniş sınırlarına ulaşmıştı
Ancak bu durum, 18. ve 19. yüzyıllardabatıda meydana gelen teknolojik gelişmelerle yeni bir boyut kazandı;
Osmanlı’nın bu gelişmelere ayak uyduramaması ise Devlet’in önce“gerileme”,sonra da“çöküş”sürecini hızlandırdı
Osmanlı yöneticileri bu olumsuz gelişmelere karşı önlem ve çare olur düşüncesiyle bir dizi “ıslahat” uygulamasına girişti
Böylece,1770’lerdeönce ordudan başlayanönemli “yenileşme” hareketleri devreye kondu
Daha sonra,[16 Ağustos 1838'de İngiltere’yle imzalanan ticarî içerikli “Balta Limanı Anlaşması”nın bir uzantısı olarak]batılı devletlerin de etkisiyle3 Kasım 1839’dabütün ülkeyi etkilemesi beklenen TANZİMAT FERMÂNIilân edildi
1850’lere gelindiğinde ise,Devlet son 150 yılda önemli toprak kayıplarına uğramış,ayrıca 1839-Tanzimat Fermânı’na rağmen batılı devletlerin beklenti ve baskılarından da kurtulamamıştı
Çarlık Rusyası da,1850’lerin başında, o zamanlara kadar izlediği“zayıf bir Osmanlı Devletiüzerinde dolaylı etki alanı kurma politikasını”bırakarak, “Osmanlı’yı doğrudan yıkma politikası”takip etmeye başladı
Sonuçta, Osmanlı egemenliğindeki Kudüs ve çevresinde yer alan “Kutsal Yerler”in denetimini bahane eden Rusya,Osmanlı Devleti’nin Balkan topraklarını işgale başladı ve savaşa yol açtı
Bunun üzerine,Haziran-Ekim 1853 arasındaki Rus saldırılarıyla patlak veren ve tarihte“Kırım Harbi”olarak anılan savaşgündeme geldi
Kırım Harbi’nde İngiltere, Fransave Avusturya Osmanlı İmparatorluğu’nu Rusya’ya karşı desteklemişti.Ancak …
Savaş sonrası şartların görüşüleceği 1856 Paris Konferansı öncesinde,Osmanlı İmparatorluğu’nu Rusya’nın müdahalelerine karşı korumanın bedeli ve Osmanlı İmparatorluğu’nun Avrupa Devletleri ailesine katılmasının şartı olarak ,Avrupa Devletleri birtakım şartlar ileri sürdüler
Böylece,İngiltere, Fransa ve Avusturya kendi aralarında çeşitli görüşmeler yaparak bazı kararlar aldılar
Özellikle İngilizler ve Fransızlar,Rusların Osmanlı-Ortodokslarının korumacılığını alarak Avrupa kamuoyunda lehlerine propaganda yapmalarını önlemek için,Paris Anlaşmasına“Osmanlı Devleti’ndeki Hıristiyanlar için, bir Islahat fermânı ile yapılmasını istedikleri reform”şartları koydurmayı uygun buldular
Bu şartlar Islahat Fermânı’nın esasları olarakzamanın başbakanı/sadrâzam Âlî Paşa ile İstanbul’daki İngiliz ve Fransız elçileri arasında kararlaştırıldı
Islahat Fermânıda, Tanzimat Fermânı gibi Sultan Abdülmecid tarafından kabul ve ilân edildi
Islahat Fermânı’nın prensipleri, ilk bakışta “Tanzimat Fermânı” prensiplerinin bir devamı niteliğindeydi
Aslında, Tanzimat daha çok İmparatorluğun eskiyen müesseselerini yenileştirmek ve batılılaştırmak için yapılmışken,Islahat Fermânı’na tamamen dış kurgulu ve siyasî düşünceler hâkim olmaktaydı
Kırım Harbi sonlarında özellikle İngiltere ve Fransa’nın baskılarıyla, onların hazırladığı prensipler kabul edilmiş ve Paris Anlaşması’na bir madde olarak eklenmişti.Bu durumda Osmanlı Devleti’nin kendi başına yapacağı yenilikler ve teb’asına vereceği haklar bile, Paris Anlaşmasını imzalayan batılı devletlerin vesâyeti altına alınıyordu
Sonuçta, Islahat Fermanı, Paris Anlaşmasının imzalanmasından 6 hafta önce, 28 Şubat 1856’da Bâb-ı Âlî’de bütün bakanlar, yüksek memurlar, şeyhülislâm, patrikler, hahambaşı ve cemaat ileri gelenleri önünde okunarak ilân edildi ve Paris Anlaşmasını hazırlayan devletlere bildirildi
Paris Konferansı görüşmelerinden önce ilân edilen Islahat Fermânı,içerdiği taleplerin dış baskı sonucu değil, bir iç hukuk belgesi olarak gerçekleştiği görüntüsü verilerek, padişahın konumunu sarsmaması düşüncesiyle sunulmuştu
Islahat Fermânı ,Tanzimat Fermânı’ndan daha kapsamlı olup,Paris Konferansı’nın sonuçlarıyla birliktebelli başlı maddeleri şunlardı :
*Bütün teb’anın can, mal, ırz, namus dokunulmazlığı *Kanunlar önünde eşitlik *Şahsın veya topluluğun tasarruf hukukuna saygı *Devlet hizmetine ve askerliğe bütün teb’anın kabulü *Mezhep ve milli eğitim hürriyeti *Vergiler konusunda eşitlik
*İltizam usulünün kaldırılarak verginin doğrudan doğruya toplanması*Mahkemelerde şahitlik konusunda eşitlik mahkemelerin açık olması ve idamların yayınlanması*Suçlu mülklerinin müsâderesi usulünün kaldırılması*İşkencenin kaldırılması
*Hapishane şartlarının daha uygun hale getirilmesi *Karma ticaret, ceza ve cinayet mahkemeleri kurulması, bu mahkemelerdeki usûl ve kanunların yeniden düzenlenmesi*Gayr-i Müslimlerin din imtiyazları muhafaza edilerek diğer imtiyazlarının incelenmesi veya değiştirilmesi sağlanacak
*Patrikhanelerin veya Müslüman olmayan bazı meclislerin, bazı hukuk dâvalarına bakabilmeleri*Vilâyet ve nâhiye meclisleriyle Ahkâm-ı Adliye Meclislerinde Gayr-i Müslim teb’adan üye bulundurulması*Resmî yazılarda Hıristiyanlar için hakaret manâsı taşıyan tâbirlerin kullanılmaması
*Rüşvetin, irtikap ve iltimasın kaldırılması*Yabancıların Osmanlı Devleti sınırları içinde taşınmaz mal ve mülk sahibi olabilmeleri*1841 de imzalanan Boğazlar Sözleşmesi aynen kabul edilecekti…
*Karadeniz tarafsız hâle getirilecekti. *Karadeniz bütün devletlerin ticaret gemilerine açık, savaş gemilerine ise kapalı olacaktı. *Osmanlı Devleti ve Rusya Karadeniz kıyılarında tersane ya da donanma bulunduramayacaktı. Sadece güvenliğin korunması açısından küçük çapta hafif savaş gemisi bulundurabileceklerdi.
Paris Konferansı’nda kabul edilen esaslar da30 Mart 1856’dabütün taraf devletlerce imzalandı
Bu maddeler Tanzimat prensiplerine göre daha genişletilmişti. Ne var ki,Islahat Fermanı’nın PARİS ANLAŞMASI’na9. madde olarakkonulması, batılı devletlere Osmanlı Devleti’ndeki gayr-i Müslimlerin avukatlığını tanımış oluyordu.
Bundan sonra Avrupa Devletleri Islahat Fermanı ilkelerinin uygulanıp uygulanmadığını denetlemek bahânesiyle,hiçbir dönemde görülmediği kadar Osmanlı Devleti’nin iç işlerine karışmaya başladılar…
Sonuç olarak,ISLAHAT FERMÂNIOsmanlı yöneticilerinin Tanzimat’tan beri süregelen“Devlet, ancak Avrupalılaşıp batılılaşarak kurtulabilir”düşünce ve zannıyla ilân ettikleri, fakat sonuçları hayâl kırıklığı yaratan ve teslimiyete ve yıkıma yol açan belgelerden biri olarak tarihe geçmiştir…
