320 likes | 464 Vues
Astrodeeltjesfysica. Frank Linde, FNWI Retraite, Egmond aan Zee, 13 april 2005. Elementaire deeltjesfysica. Metingen Interpretatie. 0.01 n m. 0.000001 n m. 0.00001 n m. Structuur der materie. u. d. e. e. elektron-neutrino. Elementair Elementair der Elementair st?.
E N D
Astrodeeltjesfysica Frank Linde, FNWI Retraite, Egmond aan Zee, 13 april 2005
0.01 nm 0.000001 nm 0.00001 nm Structuur der materie
u d e e elektron-neutrino Elementair Elementairder Elementairst?
Drie families u c t d s b e e Twee families
Elektro-Magnetische kracht Zwakke kernkracht Sterke kernkracht Zwaartekracht Fundamentele natuurkrachten
1,000,000 Evolutie sterren 10,000 100 1 Luminositeit (zon1) 0.01 0,0001 25,000 10,000 5,000 3,000 Oppervlaktetemperatuur
Evolutie universum ? gravitationele achtergrondstraling ? neutrino achtergrond elektro-magnetische achtergrondstraling deeltjesversnellerexperimenten
gemeten 100 v (km/s) 50 verwacht 5 10 R (kpc) Problemen?
inter-stellair gas (H & He) 4% sterren 0.5% neutrino’s 0.3% zware elementen 0.03% Nieuwe donkere materie donkere materie 25% donkere energie 70%
u c t d s b e µ e µ Sleutelvragen • Wat is donkere materie? • Wat is donkere energie? • Wat vertellen neutrino’s? • Evolutie v/h universum?
Commissie voor deAstrodeeltjesfysica in Nederland (CAN) A. Achterberg (UU)A. Achúcarro (UL)A.M. van den Berg (KVI) H. Falcke (ASTRON/RU)L.O. Hertzberger (UvA)S.J. de Jong (RU) J. Kuijpers (RU)F.L. Linde (NIKHEF/UvA)P.J.G. Mulders (VU)A. Selig (SRON) G. v/d Steenhoven (NIKHEF/RuG)R.G.E. Timmermans (KVI) R. van de Weygaert (RuG)R.A.M.J. Wijers (UvA)
() • Kosmische straling:onderzoek: GZK limiet; bronnen; astronomie; outreach • LOFAR: NL Bsik project (radiotelescoop) • Pierre Auger Observatory: operationeel • Neutrino’s:onderzoek:-puntbronnen; astronomie; dark matter • ANTARES: lopend programma NL; prototype test • KM3NeT: the real thing • Zwaartekrachtsgolven:onderzoek: ontdekking; astronomie; oerknal theorie • MiniGrail (resonante massa): lopend programma NL • LISA (interferometer): the ultimate imagination
GZK cut-off 1. Kosmische straling energie spectrum Flux 1 m2s1 1 m2jaar1 1 km2jaar1 Energie 1 GeV 1010 GeV
0 10 algemene relativiteitstheorie cumulative shift periostron (s) 20 30 zon 1975 1985 1995 2005 3. Zwaartekrachtgolven Hulse-Taylor pulsar
3b. LISA laser interferometer 5,000,000 km
Partners A. Achterberg UU A. Achucarro UL P. van Baal UL F.A. Bais UvA J.C.S. Bacelar KVI A.M. van den Berg KVI E. Bergshoeff RuG D. Boer VU J. de Boer UvA J.F.J. van den Brand VU/NIKHEF H.R. Butcher Director ASTRON R.H. Dijkgraaf UvA B. van Eijk NIKHEF/UT H. Falcke ASTRON/RU G. Frossati UL K.J.F. Gaemers UvA P. Groot RU M.N. Harakeh Director KVI L.O. Hertzberger UvA E.P.J. van den Heuvel UvA J.H. Koch NIKHEF/UvA J.W. van Holten NIKHEF/VU G. ’t Hooft UU M. de Jong NIKHEF S.J. de Jong RU/NIKHEF N. Kalantar-Nayestanaki KVI P.M. Kooijman UvA/NIKHEF/UU J. Kuijpers RU E.L.M.P. Laenen NIKHEF/UU F.L. Linde Director NIKHEF H. Loehner KVI R. Loll UU J.G. Messchendorp KVI P.J.G. Mulders VU T. Prokopec UU M. de Roo RuG A.N. Schellekens NIKHEF/RU O. Scholten KVI A. Selig SRON J. Smit UvA M. Smit SRON G. van der Steenhoven NIKHEF/RuG J. Templon NIKHEF R.G.E. Timmermans KVI Ch.W.J.P. Timmermans NIKHEF/RU M.J.G. Veltman Univ. Michigan/NIKHEF K. Wakker Director SRON R. van de Weygaert RuG R.A.M.J. Wijers UvA H.J. Woertche KVI E. de Wolf UvA/NIKHEF • Multi-disciplinair • Natuurkunde: theorie kernfysica HEF • Sterrenkunde • Informatica: GRID • Multi-institutioneel • Natuurkunde: NIKHEF KVI • Sterrenkunde: ASTRON? SRON? NWO subsidievoorstel: deze week?