ZİN DE

1. Fiziksel Risk Etkenleri? ZİNDE

2. İŞYERLERİNDEKİ FİZİKSEL RİSK ETKENLERİ • Gürültü : Dozimetre (dB) • Titreşim : Oktav Bantları (m/sn²) • Termal Konfor • Hava Sıcaklığı : Kuru/Cıvalı Termometre (Santigrat,…) • Havanın Nemi : Higrometre/Psikrometre (%) • Hava Akımı : Anemometre (m/sn²) • Termal Radyasyon : Glob-(Siyah Hazneli) Termometre • Aydınlatma : Lüxmetre (lüx) • Basınç : Barometre (bar/Newton/cm²) • Düşük Basınç • Yüksek Basınç • Radyasyon : Dozimetre • İyonize Radyasyon • Noniyonize Radyasyon ZİNDE 30

3. 1 Gürültü ZİNDE

4. GÜRÜLTÜ GÜRÜLTÜ TANIMLARI • Endüstride Gürültü; İşyerlerinde çalışanlar üzerinde fizyolojik ve psikolojik etkiler bırakan ve iş verimini olumsuz yönde etkileyen sesler gürültüdür. • Fizyolojik-Psikolojik-İş Verimi • ILO (Uluslararası Çalışma Örgütü); İşitme kaybına yol açan, sağlığa zararlı olan veya başka tehlikeleri ortaya çıkaran bütün sesler gürültüdür. • Sözlük; Gelişi güzel, arzu edilmeyen, istenmeyen, rahatsız edici sesler gürültüdür. GÜRÜLTÜ ZİNDE 1

5. FİZİKSEL RİSK ETKENLERİ 3

6. GÜRÜLTÜ ORTAM GÜRÜLTÜSÜNÜ ÖLÇEN ALET – DOZİMETRE • Kulak için zararlı olabilecek gürültüyü maruz kalma süresi ve şiddet bakımından oranlayan cihazlara Dozimetre denir.ᵇ • Gürültünün zararlı olma oranlarını % olarak belirler. • Bu cihazlar sesin basınç düzeyini logaritmik bir değer olan desibel (dB) birimi olarakölçerler.ᵃᵇ Ortam Dozimetresi Kişisel Dozimetre ZİNDE 4

7. GÜRÜLTÜ SOUND PRESSURE LEVEL (SPL) METER • Bu cihazlarda A, B, C ve Lineer ölçme konumları vardır. • A Skalası; A skalasındaki ölçme, insan kulağının duyduğu değerdir. 1000-5000 Hz frekanstaki sesleri ölçer. Gürültünün işitmeye olan etkisi ölçülür.ᵃ • B skalası;telefon şirketleri tarafından kullanılan skala • C skalası; tüm seslerin ölçmesinde kullanılan skala • Lineer skala; frekans analizinde kullanılan skala dB (A) ZİNDE 2

8. GÜRÜLTÜ Toplam Gürültü Düzeyi = Birinci/İkinci Ses Kaynağı + 3 Her biri ayrı ayrı 90 dB gürültüye neden olan iki makine aynı çalışma ortamında birlikte çalıştırıldıklarında kaç dB gürültüye neden olurlar? 93 ZİNDE 2

9. GÜRÜLTÜ (Yüksek Ses Kaynağı – Düşük Ses Kaynağı) / (Farka Karşılık Gelen + Yüksek Ses) Motor A ve Motor B ayrı ayrı çalıştıklarında sırasıyla 74 ve 70 dB ses basınç seviyesi oluşturmaktadır. Motorların yan yana birlikte çalışmaları durumunda oluşacak olan ses basınç seviyesi kaç dB olacaktır? 75,4 <3 dB Kuralı (Soru-Şık) ZİNDE 1

10. Gürültünün Zararları ZİNDE

11. GÜRÜLTÜNÜN İNSAN ÜZERİNE ETKİLERİ FİZİKSEL ETKİSİ İşitme kaybı FİZYOLOJİK ETKİLERİ PSİKOLOJİK ETKİLERİ PERFORMANS ETKİLERİ Kan basıncının artması,ᵇ Kalp atışlarında değişim, Dolaşım bozuklukları, Solunumda hızlanma, Terlemede artış, Mide bulantısı, Göz bebeklerinde büyüme Hormonalbozulma, Acı hissinde artış Baş ağrısı İktidarsızlık, Davranış bozuklukları, Uyku bozuklukları, Aşırı sinirlilik ve tepkiler, Konuşurken bağırmalar, Hoşnutsuzluk, Tedirginlik, Stresler, İş veriminin düşmesi,ᵇ İş kalitesinin düşmesi, Konsantrasyon bozukluğu, Hareketlerin yavaşlaması, Dinlenmenin bozulması, «Bir araştırmaya göre; bir mekanik konstrüksiyon atölyesinde gürültünün 25dB düşürülmesi sonucu hatalı parça sayısı oranında %52’lik azalmasaptanmıştır.» ZİNDE 2

12. YAŞA GÖRE İŞİTME KAYBI YAŞ-İŞİTME KAYBI Yaş ilerledikçe fizyolojik işitme kaybında artış görülür. Yaş ilerledikçe gürültüye bağlı işitme kaybında artış olur. Odyometrik ölçümlerde 40 yaşından sonraki her 1 yaş için 0,5 dB düşme fizyolojik olarak hesaplanır. 1-) Normal Fizyolojik Kayıp 2-) Gürültüye Daha Hassas ZİNDE

13. SORU Kulak için hangi ses daha zararlıdır? KİŞİSEL DUYARLILIĞA GÖRE İŞİTME KAYBI GÜRÜLTÜLÜ SES RİTMİK SES Gürültüde seslerin dalgaları keskindir. Ritmik seslerin dalgaları yumuşaktır. İç kulak hasarını ortaya çıkaran; sesinmüzikal kalitesi veya sesin kaynağı değil, iç kulağa gelen enerjidir. Yani iç kulağa aynı şiddette erişen güzel bir melodi ile bir matkap gürültüsü eşit derecede hasar yapar. ZİNDE

14. Gürültüden Korunma ZİNDE

15. GÜRÜLTÜ KONTROLÜ Gürültü Kontrolü Nedir? Herhangi bir ses kaynağından yayılan gürültü niteliğine sahip sesleri; Kabul edilebilir seviyeye indirgemek, Akustik özelliğini değiştirmek, Etki süresini azaltmak, Hoşa giden veya daha az rahatsız eden bir başka ses ile maskelemek …….gibi metotlarla zararlı etkilerini tam olarak gidermek veya makul bir seviyeye indirme işlemidir. ZİNDE

16. GÜRÜLTÜDEN KORUNMA / YASAL TEKNİK K Çalışanların kesinlikle maruz kalmaması gereken değeri Sınır Değeri Aşıldığı durumda, risklerin kontrol altına alınmasını gerektiren değer Eylem Değeri 10

17. GÜRÜLTÜDEN KORUNMA KORUNMA HİYERARŞİSİ • Kaynakta Koruma : En etkili – 1. tercih • Ortamda Koruma : Daha az etkili – 2. tercih • Kişide koruma : En az etkili – 3. tercih • [Korunma hiyerarşisine uyulmak zorunludur!!!] • Soru: Kaynağın yerini değiştirmek, kaynağın etrafını çevirmek hangi tip korumadır? Soruya Soru Sor (3S Prensibi) Müdahale (İşlem) Nereye ve Amacı Nedir? ZİNDE

18. GÜRÜLTÜDEN KORUNMA – TEKNİK 1. KAYNAKTA KORUMA 2. ORTAMDA KORUMA 3. KİŞİDE KORUMA • Makineyi Değiştirmek • «Kullanılan makinelerin, gürültü düzeyi düşük makineler ile değiştirilmesi» • İşlemi Değiştirmek • «Gürültü düzeyi yüksek olarak yapılan işlemin, daha az gürültü gerektiren işlemledeğiştirilmesi» • İşleyişi Değiştirmek • «Gürültü çıkartan makinelerin işleyişini yeniden düzenlemek(bakım, titreşen veya vuran bölümleri yumuşak maddelerle kaplamak, süreçte bazı değişiklikler yapmak gibi)» Ses Emici Malzeme Kullanarak Yansımayı Engellemekᵃ «Sesin geçebileceği ve/veya yansıyabileceği duvar, tavan, taban gibi yerleri ses emici malzeme ile kaplanmak. Ses dalgası bir engele çarptığında enerjisinin bir kısmı yutulur buna (sogrulma) denir» Araya Engel (Bariyer) Koyarak Sesin Yayılmasını Engellemek «Gürültü kaynağı ile kişi arasına gürültüyü önleyici engel koymak» Kaynağı Ayrı Bölmeye Almak «Gürültü kaynağının ayrı bir bölmeyealmak» Mesafeyi Artırmak «Gürültü kaynağı ile kişi arasındaki mesafeyiartırmak» Kaynağın Yerini Değiştirmek «Gürültü kaynağının konumunu değiştirmek» Sessiz Bölme İçine Almak «Gürültüye maruz kalan kişinin, sese karşı iyi izole edilmiş bir bölme içine alınması» Maruziyet Süresini Azaltmak «Gürültülü ortamdaki çalışma süresinin kısaltılması» (Kişiye Yönelik Yönetsel Uygulama) İş Programını Değiştirmek (Rotasyonla Çalıştırmak) «Kişiye Yönelik Yönetsel Uygulama» KKD Kullanmak «Gürültüye karşı etkin kişisel koruyucukullanmak» 2

19. DÜZELTİLMİŞ GÜRÜLTÜ MARUZİYET DÜZEYLERİ KORUNMADA EŞDEĞER ENERJİ DÜZEYİ PRENSİBİ Eşdeğer enerji düzeyi prensibine göre; [Sesin Şiddeti x Maruziyet Süresi = Sabit] Bu prensibe göre; belirli bir sabit düzey olması koşulu ile, sesin şiddeti azaltılırsa, daha uzun süre gürültüye maruz kalınabilir. Tersi de doğrudur. ZİNDE

20. DÜZELTİLMİŞ GÜRÜLTÜ MARUZİYET DÜZEYLERİ SAĞLIK KURALLARI BAKIMINDAN GÜNDE AZAMİ YEDİ BUÇUK SAAT VEYA DAHA AZ ÇALIŞILMASI GEREKEN İŞLER HAKKINDA YÖNETMELİK TR: 7,5 5 Desibel Kuralı ZİNDE 1

21. GÜRÜLTÜDEN KORUNMA YOLLARI – TIBBİ TIBBİ KORUNMADA GENEL KURALLAR Gürültülü işlerde genç ve sağlıklı kişiler çalıştırılmalı, İşe girişlerinde odyogramlarıalınmalı, Her 6 ayda bir odyogramları alınmalı ve işitme kaybı görülenlerde gerekli tedbirleralınmalı, İş kazalarının önlenmesinde kesin denilebilecek yeterli önlem alınabiliniyorsa, gürültülü işlerde doğuştan sağır ve dilsizlerinçalıştırılabilir. ZİNDE 1

22. GÜRÜLTÜDEN KORUNMA YOLLARI – TIBBİ KULAK KORUYUCULARI • Pamuk : 5 – 16 dB • Cam pamuğu : 7 – 32 dB • Parafinli pamuk : 20 – 35 dB • Kulak tıkacı : 20 – 45 dB • Kulaklık : 12 – 48 dB • Kulak Koruyucuları; • Rahat kullanımlı olmalı, • Kulağı tamamen kapatmalı, • Temiz ve sağlam olmalı, Koruma; Hava Yolu Koruma; Hava-Kemik Yolu ZİNDE 1

23. 2 Titreşim ZİNDE

24. TİTREŞİM-VİBRASYON TİTREŞİM-VİBRASYON TANIMI Mekanik bir sistemdeki salınım hareketlerini tanımlayan bir terimdir. Potansiyel enerjinin kinetik enerjiye, kinetik enerjinin potansiyel enerjiye dönüşmesi olayına titreşim denir. TANIM ZİNDE

25. TİTREŞİM-VİBRASYON EL – KOL TİTREŞİMİ (EKT) EL-KOL TİTREŞİMİ TÜM VUCÜT TİTREŞİMİ TÜM VÜCUT TİTREŞİMİ (TVT) İnsanda el-kol sistemine aktarıldığında, işçilerin sağlık ve güvenliği için risk oluşturan ve özellikle de; damar, kemik, eklem, sinir ve kas bozukluklarına yol açan mekanik titreşimi ifade eder. Titreşim oluşturan aletlerin elle tutulması ve kullanılmasıyla hissedilen titreşimdir. Vücudun tümüne aktarıldığında, işçilerin sağlık ve güvenliği için risk oluşturan, özellikle de, bel bölgesinde rahatsızlık ve omurgadatravmaya yol açan mekanik titreşimi ifade eder. Her çeşit ulaşım, sanayi ve inşaat taşıtları gibi titreşen bir yüzeyin üzerinde olmak ya da titreşen bir sanayi makinesinin yakınında çalışmak gibi koşullarda hissedilir. ZİNDE 2

26. TİTREŞİM-VİBRASYON EL-KOL TİTREŞİMİ (5-1500 Hz / 125-300 Hz) BÜTÜN VÜCUT TİTREŞİMİ Taş, yol ve beton kırma, Traktör ve kamyon benzeri araçlar Kömür ve madencilikte kullanılan pnömatik çekiçler, pnömotik tokmaklar Yol yapım, bakım ve onarım makineleri Taşlama, zımparalama, parlatma ve rendelemede kullanılan makineler Çelik konstrüksiyonlu yapılarda titreşime sebep olan makineler Ormancılıkta kullanılan taşınabilir testereler, döner testereler Dokuma tezgahlarında kullanılan makineler ZİNDE

27. TİTREŞİM-VİBRASYON TİTREŞİMİN ETKİSİNİ BELİRLEYEN FAKTÖRLER • Titreşimin; • Frekansına, • Şiddetine, • Maruziyet süresine • Kişinin yaşına, • Kişinin cinsiyetine • Kişinin kişisel duyarlılığına • Kişinin genel sağlık durumuna • Titreşimin Uygulandığı bölgeye – büyüklüğüne • Titreşimin Yönüne, • ….bağlıdır. ZİNDE

28. El – Kol Titreşimi ZİNDE

29. TİTREŞİM-VİBRASYON EL–KOL TİTREŞİMİ / HASARI BELİRLEYEN FAKTÖRLER • Bireysel duyarlılık, • Titreşimin şiddeti, • Maruziyet sıklığı, • Maruziyet süresi (yıl), • Yalıtım düzeyi, • Kavrama gücü, • Kaynakla etkilenen vücut kısmı, • Kullanılan aletlerin bakım ve onarımı, • El-kol sisteminin dinamik cevabı • ...gibi çeşitli faktörlere bağlıdır. ZİNDE

30. TİTREŞİM-VİBRASYON EL–KOL TİTREŞİMİ / HASARI BELİRLEYEN FAKTÖRLER Yüksek frekanslar: El ve parmakta yumuşak doku hasarı Düşük frekanslar : Bilek, dirsek ve omuzda hasar Düşük frekanslı titreşimler (<50 Hz) el ve önkolda çok az kayıpla iletilirler. Dirsekteki kayıp pozisyonla ilgilidir, dirseğin fleksiyonu arttıkça kayıp artar. Titreşimin frekansı arttıkça enerji kaybı da artar. 150-200 Hz üzerinde titreşim enerjisinin çoğu el ve parmaklardaki dokulara yayılır. ZİNDE

31. TİTREŞİM-VİBRASYON EL–KOL TİTREŞİMİ / SÜREKLİ TİTREŞİM ETKİLERİ • Cilt reseptörlerinin duyarlılığında depresyon • Parmak sinirlerinde ödem, fibrozis ve sinir lifi kaybı • Kemik ve eklem hasarları, • Görme bozukluğu, • İç kulak hasarına bağlı olarak denge bozukluğu • Ortalama 3 m/s2 üzerinde günlük titreşime maruz kalan işçilerin %10’unda 10 yıl içinde beyaz parmak ve periferiknöropatigelişir. ZİNDE

32. TİTREŞİM-VİBRASYON EL–KOL TİTREŞİM SENDROMU (EKTS) EKT Sendromu (EKTS), titreşimle birlikte çeşitli faktörlerin etkisi altında gelişen karmaşık bir süreçtir. Vasküler(Damar) Hastalıkları (Mesleki Raynaud Fenomeni-Beyaz El - Ölü El) Periferik (Çevresel) sinir hastalıkları Kemik-eklem ve kas hastalıkları Diğer hastalıklar (tüm vücut, SSS) EKTS, etkileyen faktörlerle ilişkili olmak üzere çoğu zaman farklı semptom ve bulguların bir bileşimidir. ZİNDE

33. TİTREŞİM-VİBRASYON VASKÜLER/BEYAZ PARMAK-Mesleki Raynaud Fenomeni • Parmak arterlerinin vazokonstriksiyonataklarıyla karakterlidir. Ataklar dakikalarca veya saatlerce sürer. Soğuk maruziyetiyleveya emosyonel stresle artar. Atak sırasında dokunma duyusu tamamen kaybolabilir. • StokholmEKTS sınıflandırması şöyledir; • Evre 1 (hafif): Ara sıra olur. Bir veya birden fazla parmak ucundadır. Soğukla tetiklenir • Evre 2 (orta): Bazen olur. Bir veya daha fazla parmağın distal (dış) ve orta kısımlarını etkiler • Evre 3 (ağır): Ataklar daha sık, bütün parmakların bütün falankslarındadır • Evre 4 (çok ağır): Yaygın ve sık ataklara ek olarak parmak uçlarında trofik değişiklikler de vardır 1 ZİNDE

34. TİTREŞİM-VİBRASYON BEYAZ PARMAK – ÖLÜ EL – MESLEKİ RAYNAUD FENOME Titreşimlebirlikte, 8-10 derece (nemli) ısıya kısa süre maruziyetteparmaklarda ve avuç içinde beyazlaşma, «Beyaz el – Ölü El» olur. 1 ZİNDE 4

35. TİTREŞİM-VİBRASYON PERİFERİK SENSORİNÖRAL POLİNÖROPATİ • Parmak ve ellerde uyuşma ve karıncalanma vardır. İleri dönemlerde dokunma, sıcaklık ve titreşim duyusu azalır ve el becerileri bozulur. • PSP Stokholm Sınıflandırması; • Evre 1 (hafif): Karıncalanma olmaksızın ara sıra uyuşma • Evre 2 (orta): Aralıklı veya sürekli uyuşma ve duyu kaybı • Evre 3 (ağır): Aralıklı veya sürekli uyuşma, dokunma duyusunun ve el becerilerinin azalması 2 ZİNDE

36. TİTREŞİM-VİBRASYON OSTEOARTİKÜLER VE KAS HASTALIKLARI • Osteoartiküler (kemik-eklem) hastalıklar • Dirsek ve el bileğinin osteoartrozu ve bilekte osteofitler • Karpal kemik hastalıkları • Semilunate kemik osteonekrozu (Kienböck hastalığı) • Skafoid kemiğin psödoartrozu • Kas hastalıkları • El ve parmaklarda ağrı ve kas güçsüzlüğü • Elle kavrama yeteneğinin azalması • Üst ekstremitedetendinit, tenosinovit 3 ZİNDE

37. Tüm Vücut Titreşimi ZİNDE

38. TİTREŞİM-VİBRASYON HASARI BELİRLEYEN FAKTÖRLER • Yol yapımı ve bakımı • Araç tipi ve düzenlemesi • Araç yaşı ve bakımı • Araç süspansiyon sistemlerinin bakımı • Koltuk düzenlemesi, süspansiyonu, bakımı • Araç hızı, sürücü yetenekleri • Aydınlatma ve görme • İş organizasyonu • …gibi çeşitli faktörlere bağlıdır. ZİNDE

39. TİTREŞİM-VİBRASYON SEMPTOMLAR • Başlangıç semptomları (şikayetleri) • Mide, göğüs ve baş ağrısı • Bulantı hissi • Denge kaybı • Uzun süreli semptomlar (şikayetler) • Omurga hasarları (En çok bel bölgesi etkilenir ve deformasyon, lumbago ve siyatik gelişebilir) • Sindirim, dolaşım ve solunum sistemleri • Periferik (çevre) ve otonom sinirler 1 ZİNDE

40. TİTREŞİM-VİBRASYON SEMPTOMLAR (Başlangıçta Yüksek, Sonra Normal) Bazı dokularda deformasyon Solunum hızında artış Oksijen, mineral ve enerji harcamasında artış Performansta düşme Sübjektif algılamada bozulma Kalp atım sayısının artma Hipertansiyon MSS hücre fonksiyonlarında aksama Kanda glikoz ve glikojen konsantrasyonunda (düzeyinde) azalma 2 ZİNDE 1

41. TİTREŞİM-VİBRASYON VÜCUT HAREKET HALİNDE İKEN SEMPTOMLAR Duyu organlarında, Kas, bağ ve eklemlerde, İç kulak denge organında, Deride kıl dibi ve deri altı dokularda, Kılcal damarlarda, …… zararlı ve kalıcı etkiler yapar. Düşük frekanslarda : Sarsıntı hissi Yüksek frekanslarda : Karıncalanma-yanma hissi 3 ZİNDE

42. Titreşimde Tanı ZİNDE

43. TİTREŞİM-VİBRASYON TİTREŞİMİ ÖLÇEN ALETLER • Titreşimi Ölçen Aletler • Oktav Bantları yada Vibrasyon Detektörü • Frekans (Oktav) Bantları (Hz); • 1-2 • 4-8-16 • 31.5-125-250-1.000-2.000-4.000 • 8.000

44. TİTREŞİM-VİBRASYON EL-KOL TİTREŞİMİN ÖLÇÜLMESİ • Çift elle kullanılan aygıtlarda, ölçümler her el için ayrı ayrı yapılacaktır. Maruziyet her iki eldeki en yüksek değer esas alınarak belirlenecektir. • Ölçüm insan vücudunun titreşimle temasta olduğu noktalarından veya en yakın yerinden yapılır. • El kol titreşiminde ölçüm, elle tutulan veya aletin çalışan kısmı üzerinden ölçülür, • Tüm vücut titreşiminde oturulan veya ayakta durulan noktalardan ölçülür. Titreşim ZİNDE 1

45. TİTREŞİM-VİBRASYON ÖLÇÜM YÖNTEMİ • Her titreşim kaynağı için bir ölçüm kartı tutulur. Ölçüm yapılan noktalar ve alınan değerlerin tümü kayıt altına alınır, • Titreşim ölçüm kartı yetkililerin her istediğinde gösterilmek üzere hazır bulundurulur. • Titreşim ölçüm sonuçlarına, istemeleri halinde işçi ve/veya temsilcileri tarafından ulaşılabilir. ZİNDE

46. Titreşimden Korunma ZİNDE

47. TİTREŞİMDEN KORUNMA YOLLARI Yeterli çalışma sürelerini kapsayan uygun çalışma programı hazırlamak Maruziyet süresini kısaltmak. Titreşimin şiddeti sınırlandırılmak Maruziyeti Azaltıcı Yöntemler İşyerinin ve çalışma yerlerinin tasarımı ve düzenini sağlamak Maruz kalan işçiyi soğuktan ve nemden korumak Çalışanlara bilgi, eğitim ve talimatlar vermek Uygun bakım-onarım programları uygulamak Ergonomik tasarım ve uygun iş ekipmanı seçimi Bütün vücut titreşimini azaltacak (süspansiyonlu) oturma yerleri ayaklarda lastik paspaslar ve el-kol titreşimini azaltacak el tutma yerleri vb. ZİNDE

48. ÇALIŞANLARIN TİTREŞİMLE İLE İLGİLİ RİSKLERDEN KORUNMALARINA DAİR YÖNETMELİK ZİNDE

49. TİTREŞİM-VİBRASYON Çalışanların kesinlikle maruz kalmaması gereken değeri Sınır Değerin Anlamı Aşıldığı durumda, risklerin kontrol altına alınmasını gerektiren değer Eylem Değerinin Anlamı ZİNDE 8

50. TİTREŞİM-VİBRASYON RİSK DEĞERLENDİRMESİ • Aralıklı/tekrarlanan şoklara maruziyet de dahil maruziyetin türü, düzeyi ve süresine, • Maruziyet sınır ve eylem (etkin) değerlerine, • Özel politika gerektiren gruplar ile tüm çalışanların sağlık ve güvenliklerine olan etkilerine, • Mekanik titreşim ile çalışma ortamı arasındaki veya mekanik titreşim ile diğer iş ekipmanları arasındaki etkileşimlerin, çalışanların sağlık ve güvenliğine olan dolaylı etkisine, ZİNDE 1