İLAÇLARIN GÜVENLİ TRANSFERİ VE TEHLİKELİ İLAÇ KIRILMALARINDA MÜDAHALE

1. İLAÇLARIN GÜVENLİ TRANSFERİ VE TEHLİKELİ İLAÇ KIRILMALARINDA MÜDAHALE H GAMZE DEMİRTEPE EĞİTİM HEMŞİRESİ

2. İlaçların güvenli transferi • Eczanede hazırlanan ilaçların servislere ulaşması veya servis içinde transferi sürecini kapsar. • ilaçların eczane görevlileri tarafından güvenli olarak hazırlanmasını ve dağıtımını kapsayan bu eğitimden tüm eczane çalışanları ve ilgili birim personeli sorumludur

3. İlaçların güvenli transferi • İlaç hazırlama işlemi sadece bu işi için ayrılmış bölümde gerçekleştirilir. İlaçlar; geniş, vücut mekaniğine uygun yükseklikte ve kolay temizlenebilir bir materyalin kullanıldığı, aydınlatılması yeterli ve havalandırılmış alanlarda hazırlanır. • Eczanede hazırlanan ilaçlar sağlam poşetlere veya kutulara doldurulmalı.

4. İlaçların hazırlanması • Blister şeklinde ambalajlanmış ilaçlar tek tek kesilerek o ilaca ait ilaç kutusuna yerleştirilir. Kesme işlemi ilaçların zarar görmemesi için çok dikkatle yapılır. Blisteriolan ilaçlar, ilacın hava ile teması ve kontaminasyonu söz konusu olabileceğinden kutuya konmaz, ayrıca paketlenir (minik poşetle) saklanır. Paketin üzerine ilacın adının yazılı olduğu bir etiket yapıştırılır. İlaç kutusunun içindekinin tamamı bitene kadar ilacın orjinal etiketi de ilaç kutusunun içinde saklanır.

5. İlaçların hazırlanması • Şayet tabletin doz ayarlaması yapılmak için kırılması gerekli ise kırma işlemi eczanede yapılmaz.

6. İlaç istemleri karşılanırken, ilacın dozu, veriliş yolu, özellikli reçete ya da konsültasyon gerekip gerekmediği, gerekiyorsa konsültasyonun (konsültasyonun zamanı konsülte edilen ve istenen doz vb.) detayları eczacı tarafından incelenir. İnceleme sonunda uygunsuzluk söz konusu değilse eczacı ilacı onaylar. Şayet uygunsuzluk söz konusu ise bölüme durumu bildirir ve gerekli düzeltmeleri ister. Onaylanmış ilaçların dökümünü gösteren liste hazırlanır. Liste ilaç hazırlama bölümüne gönderilir. İlaçlar, hazırlama bölümünde hazırlanır. Soğuk zincire tabi ilaçlar hazırlanırken “Soğuk Zincir İlaçların Kontrolü Talimatı” nda belirtilen ilkeler gözetilir, önceden hazırlanmaz ve bekletilmez.

7. Aynı bölüme ait hastaların ilaçları o bölümün büyük ilaç kutularına konur. Uyuşturucu ilaçlar servis kutularına konmaz. İlaçları hazırlayan eczane görevlisi çıktıya parafını atar. Servislere ait kutulara konulmuş ilaçların son kontrolü sorumlu eczacı tarafından yapılır. Servis kutularının karışmamasına özen gösterilir. Birimlere gönderilmek üzere hazırlanan ilaçlarda da aynı ilkeler gözetilir. Birimlere ait ilaçlar hazırlandıktan sonra, birime ait dolap rafına yerleştirilir.

8. Eczane tarafından hazırlanmış olan, hasta başına çıkılan ürünler, toplu çıkış yapılan ürünler veilaçların hazırlığı bittiğinde ilgili birim personelinin teslim alması sağlanır. • İlaç dökümünü gösteren listenin bir örneği ilaçlarla birlikte birime gönderilir, aynı zamanda HBYS’de kayıtlı olduğu için istendiğinde kontrolü yapılabilir.

9. İlaçların Taşınması ve Teslimi • İlaçların 10-15 dakika içinde ilgili birime ulaştırılması önerilir. Taşıma işlemi ilaçların birim sorumlularına tam ve eksiksiz olarak teslim edilmesi ile sonlanır. Ürünleri birimlerde hemşire kontrol ederek teslim alır. Hasta başına çıkılan ürünlerde teslim alan birim görevlisi çıktıyı imzalar. Herhangi bir eksiklik ya da fazlalık söz konusu ise durum çıktı üzerinde tespit edilir ve aynı gün içinde düzeltme gerçekleştirilir. Narkotik ilaçlar “narkotik ve psikotrop ilaçların yönetimtalimatı”nauygun olarak eczacı tarafından ilgili kişiye teslim edilir.

10. İlaçların transferi • İlaçların firmadan eczane deposuna transferi sürecinde zarar görmesi durumunda yenisiyle değiştirilmesi ibaresinin tüm ilaç teknik şartnamelerinde bulunması gerekir. İlaçların eczane deposundan birimlere dağıtımı sırasında kırılma, dökülmeye karşı önlemlerin alınması şarttır. • Hasta bazlı ilaç hazırlanmasında hasta kutularına ilaçların kırılmayacak şekilde yerleştirilmesine dikkat edilmesi, kolilerin transfer ve depolanma sırasında üzerlerinde yazan maksimum istif ibarelerine uyulması gerekir.

11. İLAÇLARIN KIRILMASI DURUMUNDA MÜDAHALE • Hazırlanan ilaç ve malzeme uygun koşullarda kırılmayacak şekilde depolanmış transfer esnasında güvenli taşıma önlemleri alınmasına rağmen karşılaşılan kırılmalarda, hastane eczanemizde bulunan ilaç kategorilerine göre tehlike arz edebilecek durum olduğu varsayılmamaktadır. • Kırılma sonucu oluşan kontamine bölümün önce kırık parçalarından kurtulacak şekilde temizlenmesi sonrasında bu parçaların tehlikeli atık kapsamında değerlendirilerek ilgili atık kabına atılması gerekir. Kontamine olan alan ise düşük/orta düzey etkili yüzey dezenfektanı ile temizlenmelidir.

12. Tehlikeli ilaç • Tehlikeli ilaçlar doğal yapısında bulunan toksisiteye bağlı olarak mesleki maruziyet açısından sağlık personeli için tehlike arz eden ajanlardır • Çalışma ortamında bu ilaçlarla temas, uzun dönem etkilere sahip olduğu kadar kısa dönemli ve akut reaksiyonlarla da ilgilidir. Literatürdeki anektodlar ve vaka raporları ciltle ve gözle ilişkili etkilerden grip benzeri semptomlar ve baş ağrısına kadar geniş bir yelpazede dağılmaktadır.

13. İki kontrollü çalışma, çalışma ortamında tehlikeli ilaçlarla rutin olarak temas eden hemşireler, eczacılar ve eczane teknisyenleri arasında boğaz ağrısı, kronik öksürük, enfeksiyonlar, halsizlik, göz irritasyonu, baş ağrısını içeren semptomların sayısında belirgin artış rapor etmiştir. • Sağlık bakım çalışanları üzerine üreme ile ilgili araştırmalar bu potansiyel tehlikeli ilaçlarla iş yerinde temasın fetal anomalilerde, fetüs kaybında, fertilite bozukluklarında artışa neden olduğunu göstermiştir.

14. Potansiyel olarak tehlikeli ilaçlarla iş gören çalışanların güvenliğini savunan ilk düşünceler, bu ajanlarla tedavi edilen hastalarda rapor edilen ikincil kanserlerin iki katına çıkması ile bu hastalara bakım verip ilaçları ile temas eden hemşirelerde mutajenik ajanların bulunması sonucu antineoplastik ilaçlara odaklanmıştır

15. Tehlikeli ilaçlar ve kırılmalarında müdahale • Görülme sıklığı ve yüksek oranda ölümlere yol açması nedeni ile kanser günümüzde önemli bir sağlık sorunu olarak ön plana çıkmış bulunmaktadır ve ölüm nedenleri arasında kalp damar hastalıklarından sonra ikinci sırayı almaktadır. Kanser tedavisinde, ilaçla tedavi/kemoterapi uygulamaları önemli bir yer tutmakta ve yaygın tedavi yöntemi olarak tüm kurumlarımızda uygulanmaktadır. Bu ilaçların hazırlanması, depolanması, taşınması, hastaya verilmesi, atıkların bertaraf edilmesi sırasında hastalar ve sağlık çalışanları bu ilaçların zararlı etkilerine maruz kalabilmektedirler.

16. Gerek hastaların ve sağlık çalışanlarının korunması gerekse bu ilaçların hazırlayıcısı ve uygulayıcılarının güvenli çalışma ortamında hizmet vermelerinin sağlanması amacıyla kemoterapi uygulamalarının belirli standartlar doğrultusunda yapılması gerekmektedir.

17. Çalışanlar tehlikeli bir ilaçla; taşınması, dağıtımı, alınması, depolanması, hazırlanması ve uygulanması kadar atık kontrolü ve gereçlerin bakım – onarımı sırasında herhangi bir noktada karşılaşabilir. Bu birimlerde yeterince gömlek, önlük, maske, gözlük, eldiven vs. bulundurulmalıdır (Malzemeler kemoterapi için uygun özellikte olmalıdır)

18. MARUZİYET YOLLARI • Sayısız çalışma sağlık çalışanlarının idrarında tehlikeli ilaçların varlığını göstermiştir. • Tehlikeli ilaçlar inhalasyon, yanlışlıkla enjeksiyon, kontamine gıdaların sindirimi, kontamine ellerin ağızla teması ve deriden emilim yollarıyla vücuda girmektedir.

19. İnhalasyonun vücuda girişin birinci yolu olduğundan şüphelenilirken, eczane ve kliniklerin havalarını örnekleme çalışmaları sıklıkla hava yoluyla bulaşın düşük seviyede veya sıfır düzeyinde olduğunu göstermiştir. Örnekleme metotlarının etkinliği, işaretleyici ilaçlardan en az birinin uçucu olma olasılığı ve standart örnekleme filtresine yakalanmaması üzerine yeni verilerin varlığı inhalasyon yoluyla bulaş konusunu çözümsüz bırakmaktadır

20. Bazı ilaçlar deriden emilebilirken, 1992’ye ait bir rapor doksurabisin, daunorubisin, vinkristin, vinblastin veya melphalanın ciltten belirlenebilen bir emiliminin olmadığını göstermiştir. Deriden absorbsiyona bir alternatif ellerle taşınan yüzey kontaminasyonunun el – ağız yoluyla sindirilmesidir. Bu yollardan biri veya daha fazlası çalışanların temasına neden olabilmektedir.

21. Ulusal tehlike iletişim standardı ( HCS ) tehlikeli kimyasalı (ilacı) fiziksel veya sağlık açısından tehlikesi olan herhangi bir kimyasal (ilaç) olarak tanımlar. Sağlık açısından tehlike temas eden çalışanların sağlığına akut veya kronik etkileri olduğu yerleşmiş bilimsel kurallarla bağlantılı şekilde yürütülmüş, istatistiksel olarak anlamlı kanıta dayalı en az bir araştırmaya dayanarak 3 tanımlanmış olan kimyasaldır (ilaçtır). • HCS daha ileride sağlık tehlikesi teriminin karsinojenler, toksik veya çok toksik ajanlar, üreme sistemine yönelik toksinler, irritanlar, aşındırıcılar, hassasiyet arttırıcılar ve hedef organda etki eden ajanları kapsadığını belirtmiştir

22. Tehlikeli İlaçlarla Çalışan Personel • Tehlikeli ilaçların hastane içerisindeki döngüsünün herhangi bir basamağında yer alan kişiler bu kapsamdadır. • İlaçları eczaneye teslim alan eczane personeli, ilaçları servise taşıyan görevli, ilaç hazırlamada görevli hazırlama personeli, hazırlanan ilacın hastane içerisinde taşınmasından sorumlu kişiler, ilaçların uygulanmasında görev alan hemşireler, kontamine atıkların paketlenmesi ve taşınmasında görevli kişiler, tehlikeli ilaçlarla tedavi edilen hastalar aracılığıyla kontamine olan çarşaflarla işlem yapan çamaşırhane personeli ve genel temizlik personeli tehlikeli ilaçlardan etkilenmektedir.

23. Tehlikeli İlaçların transferi • Tehlikeli ilaçlar kurum içindeki diğer bölümlere taşınırken ilaçların fiziksel bütünlüğünü, stabilitesini ve sterilitesini koruyacak kutu ve materyaller seçilmelidir. İlaçlar korunurken aynı zamanda taşıyan personelde korunmalıdır. • Hazırlanan ilaç torbaları, sızıntı olması durumunda sızıntının fark edilmesini kolaylaştıracak şekilde emici materyal ile desteklenmeli ve torbalara sızdırmaz, şeffaf ek paketleme yapılmalıdır. • Hazırlanan son ürünün taşınması sırasında dış paket içerisinde sızıntı fark edilmesi durumunda hazırlanan ilaç tehlikeli atık olarak değerlendirilmelidir.

24. Çalışanlar, tehlikeli ilaçları paketinden çıkarırken, temizlerken ve saklama alanına yerleştirirken kişisel koruyucu donanım olarak koruyucu önlük, maske ve 2 çift eldiven takmalıdır. • İlaç flakonu/ampulü ile doğrudan temas eden paketleme materyalleri tehlikeli atık olarak değerlendirilmelidir. • Tehlikeli ilaçların kurum içerisinde taşınmasında şiddetli bir kuvvetle ve yüksek hızla çalışan pnömatik tüp taşıma sistemleri kullanılmamalıdır. Aksi takdirde kaza sonucu kırılma, patlama ve dökülme yaşanması durumunda hava sirkülasyonu nedeniyle kontaminasyondan tüm hastane etkilenebilir ve ciddi boyutta maruziyet oluşabilir.

25. TEHLİKELİ İLAÇ KIRILMALARINDA MÜDAHALE

27. dökülme kiti 1- Yaklaşık 1000 ml ( bir I.V şişe veya torba volümü ) döküntüyü emecek malzeme. 2- Çalışanı temizlik sırasında koruyacak iki çift eldiven (bir ağır işlemler için dış eldiven ve bir iç eldiven ), geçirgen olmayan, tek kullanımlık koruyucu önlükler ( tüm kaplamalar veya önlük ve ayakkabı kaplayıcıları )ve yüz koruyucusu dahil uygun kişisel koruyucu ekipman. 3- Emici, plastik sırtlı kağıtlar veya pedler. 4- Tek kullanımlık havlu.

28. 5- En az iki tane mühürlenebilir, kalın plastik tehlikeli ilaç atık kutusu ( uygun uyarı etiketleri ile önceden işaretlenmiş) 6- Cam parçalarını toplamak için bir tek kullanımlık faraş. 7- Cam parçaları için delinmeye dirençli bir kap.

29. Tehlikeli ilaç kırılmalarında Müdahale İçin Öneriler ; • Döküntünün boyutunu ve alanını değerlendirin. Eğer gerekli ise eğitimli yardım için telefon edin. • İki dökülme kiti ile toplanamayacak büyüklükteki döküntüler dış yardım gerektirebilir. • Dökülme alanını sınırlamak için işaretler yerleştirin. • Dökülme kiti ve respiratör edinin. • İç ve dış eldivenler ile respiratör içeren kişisel koruyucu ekipmanlarınızı giyin. • Bir kere tam olarak giyindiğinizde döküntüyü dökülme kitini kullanarak alın. • Herhangi kırık cam parçalarını dikkatlice uzaklaştırın ve delinmeye dirençli bir kaba yerleştirin. • Sıvıyı emici pedlere emdirin.

30. Tozları nemli tek kullanımlık pedlerle veya yumuşak havluyla emdirin. • Döküntü temizliği daha az kontamine alandan daha çok kontamine alana doğru kademe kademe gerçekleştirilmelidir. • Tüm kontamine malzemeyi tamamen uzaklaştırın ve tek kullanımlık çantalara yerleştirin. • Bölgeyi su ile yıkayın ve sonra deterjan, sodyum hipoklorid solüsyonu ve nötralize edici ile temizleyin.

31. Alanı bir kaç kez yıkayın ve temizlik ile paketleme için kullanılan tüm malzemeyi tek kullanımlık çantalara yerleştirin. Çantaları mühürleyin ve tehlikeli atık olarak uzaklaştırılmaları için son bir kaba yerleştirin. • İç eldivenleri kullanarak tüm kişisel koruyucu ekipmanlarınızı dikkatli şekilde uzaklaştırın ve atık kutularına yerleştirin. Kutuları mühürleyin ve son bir uygun kaba yerleştirin. • İç eldivenleri çıkarın; küçük, mühürlenebilir bir kutuya koyun ve sonra tehlikeli atık olarak uzaklaştırılması için son bir uygun kaba yerleştirin. • Ellerinizi su ve sabunla iyice yıkayın. • Bir kez döküntü temizlendikten sonra alanın temizlik personeli tarafından tekrar temizlenmesini sağlayın.

32. Teşekkürler…