Download
1 / 36
E N D
FİZİKSEL DAĞITIM • Hazırlayan: Öğr.Gör. Funda YORULMAZ
Çoğu kez, lojistik ve fiziksel dağıtım kavramları eşanlamlı olarak kullanılmaktadır. Askeri dilde lojistik;birlikleri hareket ettirme, besleme , haberleşme , ve yerleştirme ile ilgili faaliyetler demektir. İşletmecilikte ise, lojistik iki kavramı içine alır. Bunlardan birincisi, lojistik faaliyet kavramıdır. İkincisi ise, lojistik faaliyetlerin koordinasyonu içeren planlama kavramıdır.
FİZİKSEL DAĞITIM KAVRAMI Fiziksel dağıtım; malların hazır duruma geldikleri noktalardan alıcılara ya da tüketicilere, işletmenin pazarlama politikalarına ve genel amaçlarına uygun biçimde ulaştırılmalarını sağlayan ve başlıca; taşıma, depolama ve bilgi işleme sistemlerinden oluşan bir pazarlama bileşeni olarak tanımlanabilir.
Bir malın fiziksel dağıtım kararı verilirken, bazı ilkeleri göz önünde bulundurmak gerekir. Bu faktörler dikkate alınmadan sistemi kurmak mümkün değildir. Bunlar; • Fiziksel dağıtım sistemi,mevcut çevre koşullarına uygun olmalıdır. • Sistem kurulurken, sistemin sürekli çalıştırılması dikkate alınmalıdır. Bir taşıma işleminde malların sık sık boşaltılıp yüklenmesi, hem maliyet, hem de hasar açısından istenmez.
3. Standartlaştırılmış yöntem ve araçların kullanılmasına özen gösterilmeli, çok değişken bir sistemin, etkinliği azaltacağı dikkate alınmalıdır. 4. Malın koruyucu ambalajı, taşıma araçlarına ve depolama olanaklarına uygun olmalıdır. 5. Sistem kurulurken, sistemin ayrılmaz parçası olan hizmetlerin nasıl yürütülecekleri dikkate alınmalıdır. 6. İnsan gücünden çok, mekanik araçlara ağırlık verilmelidir.
Öte yandan yöneticiler, fiziksel dağıtım sistemini kurmada her yönüyle tamamen özgür değillerdir. Fiziksel dağıtım sisteminin kurulmasını bazı faktörler etkiler. Bunlar: • Pazarın büyüklüğü, • Üretim birimlerinin sayısı, • Talebin yapısı, • Malın niteliği • Rekabet koşulları, olarak özetlenebilir.
FİZİKSEL DAĞITIMIN YARARLARI • Uygun kurulup işletildiğinde, fiziksel dağıtım şu yararları sağlar: • Satışları artırır. • Dağıtım maliyetlerini düşürür. • Üretimle tüketim arasındaki yer ve zaman farkı uyumsuzluğunu ortadan kaldırır. • Fiyatları kararlı hale getirir. Etkin bir fiziksel dağıtım pazarın her yerine ulaşacağından, gereksiz fiyat artışları ortaya çıkmaz. • Dağıtım kanalının seçimini etkiler.
Teslim alma • İşletmenin denetimi altında yürütülen fiziksel dağıtım faaliyetlerinde, teslim alma iki anlam ifade eder. Birinci anlam, üretilmiş malların üretim ambarından satış ambarına teslimini ifade eder. İkinci anlam ise, üretilmiş malların işletme içi depodan işletme dışı depolara teslimini anlatır.
İşletme denetimi açısından teslim alma işlevinin resmi belgelere dayandırılması ve bu belgelerle fiili durumun sık sık karşılaştırılması gerekir. Aksi halde işletme hırsızlığa her zaman açık kalacaktır. Bu nedenle, teslim alınan ve gönderilen malların ayrıntılı kayıtları tutulmalıdır.
İç Taşıma İç taşıma, üretilmiş malların üretim deposundan satış deposuna kadar taşınmasını ifade eder. Burada iki sorun ortaya çıkar. Birinci sorun malın miktar bakımından denetimi ile ilgilidir. Bunun için, teslim ve üretim miktarlarının resmileştirilmesi gerekir. İkinci sorun ise, maliyet, etkinlik ve verimlilikle ilgilidir.
Üretimle satış deposunun ilke olarak aynı mekanda bulunması, iç taşıma mahiyetlerini düşürmek, etkinlik ve verimliliği sağlamak bakımından tercih edilebilir. Eğer iyi bir mekan dizaynı yapılırsa, üretim deposu gereksiz hale getirilebilir ya da en azından büyüklüğü sınırlandırılabilir.
Paketleme (Koruyucu Ambalajlama) Paketleme; üretilen malların tüketim noktalarına varıncaya kadar her türlü dış etkilerden korunmasını sağlamak için yapılan koruyucu ambalajlama demektir. Paket ya da koli adı verilen bu tür ambalajlama; malın niteliğine, taşıma araçlarının özelliğine, aracı işletmelerin çalışma tarzlarına ve onların depolama özelliklerine, dağıtım kanalının uzunluğuna ve iklim şartları gibi bazı özel koşullara bağlı olarak değişiklik gösterir. Sözgelimi karayolu taşımacılığı benimsenmemiş ise, koruyucu ambalajın kamyon boyutlarına uydurulması gerekir.
Koruyucu ambalaj kararları verilirken, şu hususlara dikkat edilmelidir: • Seçilen ambalaj taşıma araçları ve sistemleri, depolama özellikleri ile uyumlu olmalıdır. • Ambalajın maliyeti ile ortaya çıkabilecek hasarın maliyeti arasında tutarlılık olmalıdır. • Ambalaj malın korunmasına, taşınmasına, depolanmasına, perakende satış noktaları ve tüketicilerin satın alıp saklama özelliklerine uygun olmalıdır. • Ambalaj seçilirken pazar testi ihmal edilmemektedir.
Gönderme Malların depolardan depolara ya da müşterilere göndermelerinde izlenecek yol ve yöntemler, belirli kullara bağlanmalıdır. Özellikle, mal sayısının çok ve mal hareketlerinin yüksek olduğu depolarda, gönderme işlemlerinin resmileştirilmesinde ve malların gruplandırılarak taşıma araçlarına yükletilmesinde karışıklıklar olabilir. Bu nedenle, depolardaki yerleştirme düzeni ile malların gönderilme düzeni arasında uyum sağlanmalıdır.
Taşıma Fiziksel dağıtım işlevlerinden biri de malların depolardan depolara ya da depolardan müşterilere taşınmasıdır. Taşıma, fiziksel dağıtımın maliyetleri içinde en yüksek paya sahip bir işlevdir. Bu nedenle taşımada sağlanacak maliyet avantajı aynı zamanda, rekabet avantajı demektir. Taşıma işlevinin yürütülmesinde, karar verilecek ilk husus, taşımanın seçimidir. İkinci husus ise, bu araçların kiralama yoluyla mı yoksa satın alma yoluyla mı edinileceğidir.
Müşteri hizmetleri Bir fiziksel dağıtım sisteminin temel çıkıntılarından biri de mallarla birlikte sunulması gereken ve ticari işlemler için gerekli olan hizmetlerin çeşit ve düzeyidir. Müşteri hizmetleri sadık müşteri sağlamanın anahtar faaliyetlerinden biridir. Başarılı bir fiziksel dağıtım hizmet sistemi kurup işletebilmek için, şu işlemlerin yapılması gerekir:
Her şeyden önce, hangi hizmetlerin sunulması gerektiği kararlaştırılmalı ve düzeyleri belirlenmelidir. • Bu hizmetlerin nasıl örgütlendirilmesi gerektiği ve kimler tarafından yürütülecekleri kararlaştırılmalıdır. • Hizmetlerin nasıl denetleneceği ve performanslarının nasıl ölçüleceği önceden belirlenmelidir. • İşletmenin fiziksel dağıtım hizmet politikası, aracı işletmelere önceden anlatılmalıdır. Böylece hem iletişimin nasıl sağlanacağı onlara anlatılmış olur, hem de onların gereksiz beklentiler içine girmeleri engellenir. • Hizmetler ve bu hizmetleri yürütecek örgüt birimi esnek olmalıdır.
Fiziksel dağıtım hizmetleri konusunda verilmesi gereken kararlardan biri de hangi hizmetlerin sunulacağıdır. Sunulması gereken fiziksel dağıtım hizmetleri mal ve pazar özelliklerine göre farklılık gösterir. Başlıca fiziksel dağıtım hizmetleri şunlardır: • Siparişleri karşılama oranını en üst düzeye çıkarmak, • Sipariş ile teslim arasındaki süreyi en aza indirmek, • Planlanan teslim süresi ile fiili teslim süresi arasındaki farkı en aza indirmek,
Sevkiyat esnasındaki hasarları indirmek ya da bunları karşılamak, • Bozuk malları geri alıp değiştirmek, • Depolama ve taşımada işbirliği sağlamak, • Ani talepleri karşılamak, • Bakım ve onarım hizmetlerini yürütmek ya da bu alanda yardımcı olmak biçiminde özetlenebilir.
Hizmetlerin türü ve düzeyi müşteri sadakatını sağlamanın önemli bir yoludur. Bu yolun kullanılmasındaki başarı ise, uygulanan hizmet stratejilerine bağlıdır. Başarılı hizmet stratejileri olarak şunlar önerilebilir: • Tam zamanında ve daha hızlı hizmet, • Olağanüstü hizmet, • Olağanüstü garantiler, • Eğitim ve danışmanlık hizmetleri, • Eğlence ve hediyeler, • Müşterinin işini kolaylaştırıcı hizmetler, • Müşterileri değer sıralamasına koyarak öncelikli müşterileri belirleme, • Kulüp vb. üyeliklerle sürekli teması sağlamak.
Depolama Depolama işletme içinde ve işletme dışında olmak üzere ikiye ayrılabilir. İşletme içi depolarla işletme dışı depoların yönetimi arasında anlamlı bir farklılık yoktur. Her iki depolarda dikkat edilmesi gereken hususlar şöyledir sıralanabilir: • Mallar sevkiyata ve işletmenin stok politikasına uygun biçimde tasnif edilerek depolanmalıdır. Aksi halde yükleme işlemleri pahalılaşır ve değerini yitiren mallar ortaya çıkar.
2. Depolamada mal özellikleri dikkate alınmalıdır. Çok miktarda malın üst üste yığılması, altlarda kalan malların bozulmasına neden olabilir. • 3. Depolardaki mal yerleştirmede satış hızı ve öteki depolara yapılan mal ikmal hızı dikkate alınmalıdır. Depolarda daha uzun süre bekletilmesi gereken mallar, deponun az hareketli kısımlarında depolanmalıdır. • 4. Depolanma her türlü sayım ve denetime uygun yapılmalıdır. • 5. Depolarda yangına, hırsızlığa ve doğal afetlere ilişkin önlemler alınmalıdır.
Bir depoda asgari şu faaliyetler yürütülür: • Üretim ya da başka bir birimden depoya gelen malların teslim alınması ve resmileştirilmesi, • Depolamanın gerektiği biçimde yapılması, • Gönderme faaliyetlerinin yürütülmesi ve resmileştirilmesi, • Malların korunmasına yönelik faaliyetlerin yürütülmesi, Depo kararlarında iki önemli sorunla karşılaşılır. Birinci sorun depoların mülkiyeti ile ilgilidir. Depolar, mülkiyetinde mi yoksa kiralık mı olacaktır? İkinci önemli sorun ise, depoların nerelerde kurulacağıdır.
Deponun mülkiyeti ile ilgili şu dört temel faktör değerlendirilmesi ile çözüme kavuşturulur: • Maliyetler, • Esneklik ve etkinlik, • Depo özellikleri, • Bulunabilirlik,
Depo Yeri Seçimi Bir fiziksel dağıtım sisteminde ideal olan; malların üretim noktalarından tüketim noktalarına duraksamadan hareket etmelerini sağlamaktadır. Ancak, bu ideal durumu her zaman mümkün değildir.
Merkezi depo sisteminin üstünlükleri • Yönetim masrafları düşüktür, • Etkili bir stok denetimi sağlar, • Aşırı stok bulundurmayı önler, • En yüksek düzeyde stok esnekliği sağlar, • Tek bir sipariş işlem merkezi gerektirir, • Mamülde yapılacak değişikliklere kolay uyum gösterilir, • Haberleşmede kolaylık sağlar, • Taşıma programlarının hazırlanıp uygulanmasında kolaylık sağlar, • Stok devir hızı yüksek olur ve mekanik araçların kullanılmasına daha elverişlidir.
Merkezi olmayan depo sisteminin üstünlükleri; • Depo ile müşteriler arasındaki mesafe azalır, • Yöresel ambalajlama üstünlükleri sağlar, • Müşteri hizmet düzeyini arttırmak kolaylaşır, • Fiziksel dağıtımda etkinlik sağlar.
depoların merkezleştirilip merkezleştirilmemesi kararlarından sonra: sıra, depoların hangi sayıda, nerelerde kurulması gerektiği kararlarına gelir. Merkezi olmayan depo yeri kararlarında şu soruların cevaplandırılması gerekir : • Dağıtım sisteminde kaç depo bulunmalıdır? • Depolar nerelerde kurulmalıdır? • Hangi talep noktaları hangi depolardan karşılanmalıdır? • Birden çok üretim birimi olması halinde yeni sistem ne olmalıdır?
Merkezi depo sisteminde depo yeri seçimi Bazı işletmeler, seçtikleri dağıtım yöntemine, pazarın büyüklüğüne, müşterilerin pazardaki dağılımına ve malların özelliklerine göre, tek depolu dağıtım sistemini uygularlar.
Ağırlık Merkezi Yönetimi Bu yöntem, Pazar dilimlerinde ortaya çıkan talebin ağırlık merkezini depo yeri olarak seçme esasına dayanır. Buna göre, bütün talep noktaları bir koordinat sistemine yerleştirilerek, bütün noktaların ağırlık merkezi hesaplanır ve bu ağırlık merkezi depo yeri olarak seçilir.
STOK YÖNETİMİ Fiziksel dağıtımın en kritik elemanlarından biri de stok yönetimidir. Satışları karşılamak açısından, elde bulundurulacak stok miktarı şu faktörlere bağlıdır: • Planlamanın satış hacmi, • İşletmenin sahip olduğu depo sayısı, • Malların dayanıklığı, • Üretim süresi ve kapasitesi, • Depolama olanakları, • Elde bulundurma maliyeti,
Etkili bir stok denetimi için ise, şu soruların cevaplanması gerekir: • Hangi malların stokları kritiktir? • Asgari stok miktarı ne olmalıdır? • Stokları uygun düzeyde tutmak için, sipariş süresi ne olmalıdır?
SİPARİŞ İŞLEMİ Siparişlerin zamanında karşılanması, rekabet açısından olduğu kadar, müşteri bağlılığı ve kar açısından da büyük önem taşır. Bir işletmenin fiziksel dağıtım faaliyetlerini ne ölçüde yürüttüğünün göstergelerinden biri de siparişlerin zamanında karşılanıp karşılanmadığıdır.
FİZİKSEL DAĞITIMIN PLANLANMASI Bir fiziksel dağıtım sisteminin başarısı, onun başlangıçta iyi planlanıp planlanmadığına bağlıdır. Fiziksel dağıtım sisteminin iyi planlanması ise, ilkelere uyulmasına bağlıdır. Bu ilkeler şöyle özetlenebilir : • Fiziksel dağıtım sistemi o pazarın doğal koşullarına ve alt yapısına uygun olmalıdır, • Kurulan sistemin sürekli çalışır olması gerekir. • Sistemde kullanılan araç ve gereçlerde optimum standartlaşma sağlanmalıdır,
4. Sistem, malların ortak alınabilecek ölçülerine uygun dizayn edilmelidir, 5. Sistem, belirli merkezlerdeki maliyet avantajını değil, toplam maliyetlerdeki avantajı dikkate alarak oluşturulmalıdır, 6. Sistemdeki her elemandan tam olarak yararlanılmaktadır, 7. Sistem, seçilen araç ve gereçlerdeki değişikliklere uyabilecek esneklikte kurulmalıdır, 8. İnsan gücü yerine mekanik araçlardan yararlanılmalıdır.
Kaynak: PAZARLAMA İLKELERİ Ahmet Hamdi İSLAMOĞLU
