شناخت وضع موجود

5. شناخت وضع موجود

6. مقدمه: شناخت و سنجش وضعیت، یک ارزیابی جامع ازوضعیت محله(مشمول قسمت هایی ازمحلات نصرآبادوسجادیه)به منظورترسیم نیمرخ اجتماعی – اقتصادی آن درقالب یک تمرین دانشگاهی می باشد.البته این مرحله با فراهم آوردن اطلاعات موردنیاز در راستای اخذتصمیمات لازم برای هر موضوعی بسیار مهم و حیاتی است. به همین منظور در رابطه با بررسی و تحلیل منطقه مورد نظر که همانا مشمول قسمت هایی ازمحلات نصرآبادوسجادیه می باشد، در این مرحله آیتم هایی بطورمختصر بررسی خواهیم کرد که شامل تقسیمات کالبدی، کالبد فضایی، اجتماعی – فرهنگی ، اقتصادی ، کاربری و فعالیت، حرکت و دسترسی و اطلاعات زیست محیطی می باشد که به تفکیک هر یک را مورد بررسی قرار داده و جداول،نمودار و نقشه های مربوط به هر یک را نیز ارائه خواهیم کرد که برای شناخت بهترمحله و موضوع های مورد مطالعه ضروری می باشد.

7. محله موردمطالعه : این محله که خود طبق طرح جامع شهریزد ازدو محله به نام های نصرآبادوسجادیه می باشد .دراسناد سازمان میراث فرهنگی استان یزد این محدوده مشخص شده یکی از محله های تاریخی یزد بنام نصرآباد می باشد.با این حال ملاک کار براساس مستندات طرح جامع می باشد. پیشینه: طبق اسناد سازمان میراث فرهنگی این محدوده که بعنوان محله تاریخی نصرآباد ازجنوب به محلات دولت آبادوسیدصحرا،ازشرق به محله شیخدادو از غرب به محله کثنویه محدود می شود.موقعیت کنونی محله مذکور درقسمت شرقی بلوار نواب صفوی می باشد. ازنوشته های مورخان محلی یزد چنین برمی آیدکه محله نصرآباد(نرسوآباد=نرسیآباد)درعهد کاکویه درقرن پنجم هجری وجودداشته است. براساس نوشته های احمد کاتب: چهارتن از رئوس نظامی ابوجعفر علائالدوله به نام های مسعودبهشتی،باغ بهشتی را دایر نمود،ابویعقوب محله یعقوبی وقناتی به همین نام دایر کرد،ابویوسف دروازه مهریز راساخت،وکیانرسومدرسه سرریگ ومحله نرسوآبادوقناتی به همین نام دایر نمود. محله نصرآبادازمحلات زرتشتی نشین به شمارمی رود که امروزه بااین وجوداینکه تعداد اندکی درآن ساکن می باشند می توان عناصر معماری درآن ازقبیل درمهر،آب انباروپیرمهرایزد،رادرآن مشاهده نمود.

9. وجه تسمیه: 1)نصرآباد:نام این محله ماخوذ ازنام یکی ازچهار سرهنگ دستگاه حکومت علاءالدوله،ازسلطان آل کاکویه،بنام کیانرسو می باشدکه قنات نرسوآبادومحله ای به همین نام را احداث نمود. 2)سجادیه:براساس پرس وجوی محلی نام این محل براساس وجودمسجدسجادیه می باشد.ودلیل خاص دیگری برای علت نام گذاری یافت نشد. ازعناصرشاخص این محل: 1)آب انبارقندهاری2)آب انبار نصرآباد3)دبستان مهرنصرآباد4)مسجد امام حسین نصرآباد 5)حسینیه نصرآباد6)آب انبارکوچک نصرآباد(مروج)7)قنات نرسوآباد

10. مطالعات طبیعی

11. توپوگرافی محدوده طبقات ارتفاعات محدوده مورد مطالعه به این دلیل که محدوده از مساحت خیلی زیادی برخوردار نیست (حدودا 50 هکتار) و توجه به این نکته که منطقه کاملا در شهر قرار دارد و شیب عمومی منطقه از سمت جنوب غرب به سمت شمال شرق بسیار اندک بوده و تنها به دو طبقه عمومی تقسیم می شود، نهایتا دارای اختلاف 2 متری می باشد که از 1260 تا 1262 متر متغیر است.

15. باد دونوع بادعمده در یزد می وزد:1- بادی که باوزش اطرف شمال غرب به بنام باداصفهانی معروف است .ازاین باد جهت خنک کردن ابنیه درفصل گرما استفاده می شود2- بادهای شرقی موسوم به باد سیاه باگردوخاک فراوان، که بیشتر مناطق استان را درابتدای سال در برمی گیرد وخسارات زیادی دربردارد.که جهانگردانی ازجمله لردکرز،مک گرگور ،سون هدین،اسکارفن نیدرمایر ازشدت این نوع بادها درسفرنامه های خود یاد کرده اند. گلبادها (نموداري براي نمايش جهت و سرعت باد است که معمولا واحد آن بر حسب نات ( مايل بر ثانيه ) مي باشد . در اين گونه از نمودار مقياس جهت و سمت به هشت گروه تقسیم می شود )ترسیم شده جهت غالب باد به ترتیب فراوانی شاخه های گلباد، عبارتند از: جهت شمال غربی، 17% جهت غربی، 12 % جهت شرقی، 10%

16. شدیدترین باد از قطاع غربی وزیده و حداکثر ثبت شده آن 56 نات (معادل 120 کیلومتر در ساعت) می باشد. طولانی ترین مدت وزش باد 8. 4 ساعت (20 % فراوانی) از سمت جنوب و سپس بادهای شمال (15 % فراوانی) و بادهای شمال شرقی و جنوب شرقی (13% فراوانی) گزارش شده است. نمودار گلباد یزد به تفکیک هر فصل از سال

17. زیست محیطی محیط هایی که در آنها زندگی جریان دارد محیط زیست نامیده می شود.حال اینکه تمام برنامه ریزی ها تاکید فراوانی به مقوله محیط زیست وارزش بالای این مبحث در زندگی امروز بشر ومباحثی ازجمله توسعه پایدارمحیط زیست شده است. حال اینکه شهر یزد در ناحیه ی بیابانی واقع شده و در معرض انواع آلودگی های طبیعی و غیر طبیعی می باشد و به دلیل حضور صنایع مختلف ازجمله کاشی سازی،فولاد و کوره های آجرپزی یکی آلوده ترین مناطق به حساب آید. قرار گیری در مسیر طوفان های شن و گرد و غبار ازجمله بادهای شرقی موسوم به سیاه نیز بر آلودگی هوا افزوده اند.حال استفاده از گونه های گیاهی سازگار باآب و هوای یزد درکمربند ومرکز شهریکی از راه حل های مهم بشمار می روند. بویژه این بحث وقتی مهم جلوه می کند که بدانیم دریک استان کم بارانی زندگی می کنیم.

18. فضاهای سبز هر چند با توجه به سرانه های جهانی فضای سبز و اقلیم خشک و بیابانی ایران واینکه تنها نوار شمالی و بخشی از غرب کشور دارای سرانه ی مناسب فضای سبز هستند و مابقی استان های کشور از کمبود فضای سبز رنج می برند که در این میان شهر یزد، دچار کمبودهای قابل توجهی در بخش فضای سبز می باشد.محله موردمطالعه(مشمول قسمت هایی ازمحلات نصرآبادوسجادیه)از حیث دارا بودن فضای سبز جزء نقاط محروم شهر محسوب می شود. محله مذکور(مشمول قسمت هایی ازمحلات نصرآبادوسجادیه)دارای پارک نیست. اما باغات-که اغلب باغات محصول انار تولید می کنند- ومزارع سبزی درشمال محله است که چند سالی است که اکثر این زمین های کشاورزی درحال تبدیل به واحد های ساختمانی هستند.که قطعات کشاورزی هم موجود درچند سال آینده به واحدهای ساختمانی تبدیل شده اند. ساکنین محله نیز برای گذران اوقات فراغت از بوستان های موجود درضلع جنوبی محله واقع دربلوار جمهوری اسلامی که دسترسی بهتری به آن دارند استفاده می نمایند. البته لازم به ذکر است که با توجه به اینکه مقیاس و شعاع عملکرد محله موردمطالعه در ابعاد محلی می باشد نباید توقع داشت که در این محله و یا محله های مشابه یک پارک بزرگ وجود داشته باشد، امابا این حال حداقل فضاهای سبز عمومی دراین محله لازم است.

19. مطالعات اجتماعی

20. اجتماعی – فرهنگی می توان علل اهمیت مطالعات اجتماعی – فرهنگی اینگونه ذکرکرد که چرا که تمامی آینده نگری ها و برنامه ریزی هامخصوصا پیش بینی سرانه ها در گرو داشتن آمار و اطلاعات دقیق در رابطه با میزان جمعیت و روند دگرگونی آن در شاخه های گوناگون می باشد. حتی به منظور توسعه پایدار شهرها باید خدمات عمومی در سطح تقسیمات کالبدی (محله، ناحیه، منطقه و شهر) با توجه به شعاع عملکردی و مقیاس کاربری ها بر اساس میزان جمعیت پیش بینی می شود. به این منطور نیازمند به برآورد جمعیت در سطح شهر، مناطق، نواحی و محلات هستیم. برای تعیین تراکم های جمعیتی،داشتن تعداد جمعیت و مساحت محدوده های مورد نظر کافی است اما به جهت میزان اثر گذاری ویژگی های جمعیتی در طرح طرح های توسعه و عمران بهتر است مطالعات ریز برآورد جمعیتی در سطح شهر انجام گیرد. که می توان به تعداد و نرخ رشد جمعیت و روند تغییرات آنها طی سال های گذشته، تعداد و بعد خانوار و تغییرات آن، ساختار سنی و جنسی جمعیت چون نسبت سنی، نسبت جنسی و عوامل موثر بر تغییرات آن از جمله باروری، مرگ و میر و مهاجرت اشاره کرد.

21. تعداد جمعیت و تغییرات آن 1)جمعیت شهر یزد در سال 1385 به همراه عیش آباد و خیر آباد معاد 432194 نفر بوده است. 2)محدوده ی طرح تفصیلی شهر یزد در سال 1375، دارای 333494 نفر جمعیت بوده که با نرخ رشدی معادل 2.1 درصد به 410278 نفر در سال 1385 افزایش یافته است. 3) باتوجه به این نکته که محله موردنظر(مشمول سجادیه ونصرآباد) ازمحله های تاریخی شهریزد بحساب می آیندلازم است این نکته رامتذکرشد: ناحیه تاریخی شهر یزد در سال 1365 دارای 51282 نفر جمعیت بوده که این رقم در سال 1375 به 46553 نفر و در سال 1385 به 35981 نفر کاهش یافته است. این ساختار بیانگر این است که جمعیت ناحیه تاریخی شهر یزد در گذر زمان همواره در حالت کاهش بوده است. نرخ رشد جمعیت ناحیه تاریخی شهر یزد در سالهای 1370- 1365 برابر 1.7– درصد، 1375-1370 برابر 0.2- درصد و در سال های 1385-1375،2.5-درصد بوده است. 4) جمعیت محله موردنظر(مشمول سجادیه ونصرآباد) را می توان باتفکیک جمعیت مرد وزن باتوجه به سرشماری سال1385،جمعیت مرد2411نفروجمعیت زن2395 نفر می باشد. نتایج درنمودار ذیل به نمایش گذاشته شده است.

22. …………………………………

23. …………………………………

24. هرم سنی جمعیت

25. بعدخانوارتعريف خانوار با خانواده متفاوت است. خانوار واحد آمارى است که داراى مشخصات اجتماعى و اقتصادى خاصى مى‌باشد و از افرادى تشکيل مى‌شود که در يک ‘کانون' زندگى مى‌کنند. از انواع ديگر آن، دانشجويانى هستند که در يک خوابگاه زير يک سقف زندگى مى‌کنند و يا سربازانى که در يک سربازخانه به‌سر مى‌برند.. تعداد خانوارهای شهر یزد از 15436 خانوار در سال 1335 به 114159 خانوار در سال 1385 افزایش یافته است. نوسانات بعد خانوار نیز در شهر یزد چندان قابل ملاحظه نبوده است، بطوریکه بعد خانوار از 4011 در سال 1335 به3.81 در سال 1385 رسیده است. آمار مذکور نشان دهنده ی کاهش تدریجی بعد خانوار می باشد. مهمترین عامل موثر در این امر، اجرای سیاست های کنترل موالید می باشد که طی دهه های اخیر تاثیر مهمی در کاهش موالید و تعداد فرزندان داشته است.

26. میزان باسواری میزان با سوادی یکی از شاخص های مهم سنجش توسعه انسانی محسوب می شود. نسبت باسوادی جمعیت 6 ساله و بیشتر شهر یزد در سال 1355 برابر با 63.9 درصد بوده که در سال 1365 به 75.8 درصد، سال 1375 به 87.43 درصد و در سال 1385 به 91.6 درصد رسیده است. بنابراین میزان باسوادان در شهر یزد طی 30 سال اخیر به طور مداوم در حال افزایش بوده است. بر اساس اطلاعات بدست آمده از مرکز آمار این میزان برای محله به صورت نمودار(به تفکیک زن ومرد) درذیل ارائه شده است.

29. پیش بینی جمعیت شهر یزد در سال های آتی نرخ رشد متوسط به عنوان گزینه مطلوب توصیه شده و گزینه های حداقل و حداکثر به عنوان سقف و کف برآورد برای حاشیه های خطای موجود منظور گردیده است. جدول زیر نرخ رشد پیشنهادی طرح جامع را به تفکیک حداقل، متوسط و حداکثر نشان می دهد. لازم به ذکر است در نرخ رشد حداقل، فقط رشد طبیعی مد نظر است در حالیکه در نرخ رشد متوسط، رشد طبیعی بعلاوه درصد برای مهاجرت و در رشد حداکثر، رشد طبیعی بعلاوه 1 درصد برای مهاجرت مد نظر است. پیش بینی نرخ رشدجمعیت شهریزد درسال های آتی

30. مطالعات اقتصادی

31. جمعیت فعال و غیر فعال جمعیت فعال؛ به مجموع جمعیت بی کار و شاغل گفته می شود. تمامی اعضای 10 ساله و بیش تر خانوارها که در هفت روز گذشته (قبل از مراجعه مامور آمارگیری) شاغل و یا بیکار (جویای کار) بوده اند، جمعیت فعال اقتصادی به شمار می آیند، محصلان، خانه داران و دارندگان در آمد بدون کار، چنانچه شاغل یا بیکار نیز بوده اند، " فعال اقتصادی " محسوب می شوند. جمعیت غیر فعال شامل افرادی دارای در آمد بدون کار، زنان خانه دار و محصلین می شوند. تمامی اعضای 10 ساله و بیش تر خانوار ها که در هفت روز گذشته (قبل از مراجعه مامور آمارگیری) شاغل و یا بیکار (جویای کار) نبوده اند، به عنوان جمعیت غیر فعال اقتصادی محسوب می شوند و در یکی از گروه های محصل، خانه دار، دارای در آمد بدون کار و سایر طبقه بندی شده اند به عنوان جمعیت " غیر فعال اقتصادی " به شمار می آیند.

32. وضعیت اشتغال در سه بخش خدمات، کشاورزی و صنعت در طی گذشت زمان میزان شاغلین در بخش صنعت در حال گسترش بوده است که دلیل آن را همانا به ایجاد مراکز بزرگ صنعتی در اطراف شهر یزد می توان نسبت داد. اما اشتغال در بخش کشاورزی تقریبا به صفر رسیده است. میزان اشتغال در بخش خدمات نیز روند ثابتی نداشته است که دلیل آن را هم می توان به حضور ناگهانی ودفعی صنعت در این استان دانست. جمعیت شاغلین جمعیت شاغل به تعداد افراد شاغل گفته می شود. شاغل از دیدگاه مرکز آمار ایران، فردی بالای 10 سال است که در هفته آمارگیری حداقل یک ساعت کار کرده باشد یا به طور موقت کارش را ترک کرده باشد. بر این اساس جمعیت شاغل محله(مشمول قسمت هایی ازمحلات نصرآبادوسجادیه)در طی 4 دهه ی گذشته به صورت نقشه درذیل آمده است:

34. مطالعات کالبدی

35. تقسیمات کالبدی : • موضوع تقسیمات کالبدی شهر و چگونگی ابعاد و سلسله مراتب آن یکی از مباحث عمده ی برنامه ریزی شهری است که ارتباط مستقیم با نحوه کاربری زمین، توزیع فعالیت ها و تعیین سرانه های شهری دارد. در واقع اساس توزیع و تخصیص کاربریها و تعیین استاندارد ها و سرانه های شهری بر پایه تقسیمات فضای کالبدی شهر استوار است.(زیاری،مبانی تکنیک های برنامه ریزی شهری) اصولا تقسیم شهربه چندمنطقه ومحله عمدتا براساس زیرساخت های موجودشهر ازجمله وسعت،جمعیت،شبکه ارتباطی عوامل جغرافیایی،کالبدی،عوامل طبیعی و...صورت می گیرد.که گاهی باعث می شود قلمرو های منطقه ویاحتی محله بیشتر یاکمتر دیگری باشد.که درطرح های جامع اینگونه سلسله مراتبی به شرح ذیل داریم. • منطقه - ناحیه -برزن - محله -کوی • کوچه یاگروه مسکونی -واحدمسکونی

36. موقعیت محله در شهر حال قبل از بررسی موقعیت محله در شهر به موقعیت جغرافیایی استان یزد می پردازیم. استان یزد می پردازیم. استان یزد با پهنه ای حدود 74214 کیلومتر مربع و در کنار کویر نمک در مرکز ایران در 29 درجه و 35 دقیقه تا 35 درجه و 7 دقیقه عرض شمالی و 50 درجه و 52 دقیقه تا 58 درجه و 16دقیقه طول شرقی قرار دارد. این اسیتان از شمال غرب به استان اصفهان، از شمال شرق به استان خراسان، از شرق به استان های خراسان و کرمان و از جنوب غربی به استان فارس واز جنوب شرقی به استان کرمان محدود است. ارتفاع مرکز استان از سطح دریا 1215 متر و فاصله هوایی آن تا تهران 508 کیلومتر است. طول و عرض جغرافيايي استان یزد: سال 1386

37. و اما موقعیت محله مورد نظر در شهر یزد بدین صورت است که از نظر مناطق سه گانه شهرداری در منطقه 1و در شرق بلوارنواب صفوی شهر یزد قرار گرفته است. موقعیت نسبی منطقه بدین صورت است که خیابان انقلاب(جنوب محله)،چهار راه دولت آبادوبلوارشهید نواب صفوی(غرب محله) از اهم مرزهای محله ی موردنظر بشمارمی روند. محله(مشمول قسمت هایی ازمحلات نصرآبادوسجادیه)را اگربخواهیم ازلحاظ محله های اطراف بررسی کنیم بایدگفت ازجنوب به محلات دولت آبادوسیدصحرا،ازشرق به محله شیخدادو از غرب به محله کثنویه محدود می شود.موقعیت کنونی محله مذکور درقسمت شرقی بلوار نواب صفوی می باشد.

40. بلوک بندی یکی از وظایف اداره ی کل وزارت کشور انجام محله بندی و منطقه بندی به منظور سازماندهی و تهیه مقدمات چارت سازمانی و تشکیلات اداری شهرداری هاست. در قانون تعاریف و ضوابط تقسیمات کشوری شهر به عنوان محلی مطرح می شود که دارای حدود قانونی است و ساکنان آن به اموری همچون کسب و پیشه ی تجارت و صنعت، کشاورزی و فعالیت های اداری اشتغال دارند و از مجموعه ی محله ها و مناطق تشکیل می گردد. بر اساس تبصره (2) ماده (4) قانون مذکور " مجموعه ساختمانهای مسکونی و خدماتی که از لحاظ بافت اجتماعی : ساکنان خود را اهل آن محل می دانند و دارای محدوده معین است محله نامیده شده است. " همچنین بر اساس تبصره (3) ماده قانونی موصوف منطقه در شهرهای بزرگ از به هم پیوستن چند محله تشکیل می شود. پس از تصویب محدوده شهر به وسیله مراجع قانونی، اولین اقدام شهرداری باید تهیه سازمان اداری شهرداری باشد که بتواند وظایف قانونی شهرداری را در محدوده مذکور با در اختیار گرفتن نیروی انسانی مورد نیاز، انجام دهد. مطابق ماده (54) قانون شهرداری، سازمان اداری شهرداری به نسبت بودجه و در آمد و حجم کار شهرداری تعیین می گردد. انجام این امر خصوصا درا رائه خدمات از سوی شهرداری، در قالب محدوده ی محله ها و مناطق شهری صورت می گیرد.

41. بنابراین یکی از موارد ضروری در امر سازماندهی، مشخص شدن تعداد محله ها و مناطق شهری بر حسب میزان جمعیت و بلوک های جمعیتی واقع در داخل محدوده ی شهرهاست. در زمان حاضر سازماندهی شهرداریها – که به استناد ماده (54) قانون شهرداری تهیه و تنظیم می گردد - و همچنین چارت سازمانی و تشکیلات اداری شهرداریها، بدون مشخص شدن تعداد محله ها مناطق و حدود آنها در قالب طرح تقسیمات شهری میسر نیست. در این زمینه وزارت کشور در سال 1365 طی بخشنامه ای شهرداریها را ملزم به محله بندی و منطقه بندی نمود و سپس در سال1367 دستورالعملی را به شهرداریها ابلاغ نمود که طبق آن چگونگی انجام طرح تقسیمات شهری (محله بندی – منطقه بندی) را تشریح کرده است. بر این اساس جمعیت هر محله بین 10 تا 20 هزار نفر و هر منطقه حداقل از یازده محله (حداقل 110 هزار نفر جمعیت) تشکیل می گردد. حدود محله ها و مناطق شهر تابع محدوده شهر مندرج در تبصره یک ماده قانون چهار تعاریف و ضوابط تقسیمات کشوری و قانون تعاریف محدوده و حریم شهر، روستا و شهرک و نحوه تعیین آنها (مصوب 1384) است. تعیین حدود محلات و مناطق شهری از طریق انتقال خط محدوده قانونی شهرها بر روی نقشه های آماری مرکز آمار ایران که در آن تعداد حوزه های جمعیتی و بلوک های ساختمانی واقع در داخل محدوده قانونی مشخص است، بر حسب ضوابط و معیارهای مندرج

42. در دستورالعمل مربوطهتعیین می گردد. در زمان حاضر اکثر شهرهای بزرگ کشور (دارای بیش از 220 هزار نفر جمعیت) مشمول طرح منطقه بندی شهری شده اند و ارائه خدمات شهرداریها به آنها در قالب محدوده محله ها و مناطق شهری صورت می گیرد. ضمنا با توجه به افزایش جمعیت شهرها در صورتیکه این افزایش به میزان جمعیت یک منطقه باشد؛ تجدید محله بندی و منطقه بندی شهرها صورت می پذیرد. در شهر یزد نیز که بالای 220 هزار نفر جمعیت دارد این منطقه بندی بر اساس بلوک های شهری صورت گرفته است. آمار و اطلاعاتی که از طریق سازمان آمار کشور و برداشت های میدانی حاصل شد در قالب این گزارش جمع آوری و بر اساس آن نقشه نیز تهیه شد.

45. کالبد فضایی کیفیت ابنیه با توجه به داده های جمع آوری شده ازمحله(مشمول قسمت هایی ازمحلات نصرآبادوسجادیه)، نقشه کیفیت ابنیه تهیه و ترسیم گردید. با توجه به قدمت محله و ساختمان های آن میزان مساکن مرمتی بیشترین سهم را به خود اختصاص داده و ابنیه قابل نگهداری نیز در رتبه دوم قرار دارند.نوساز نیز رتبه سوم را به خود اختصاص داده است.

47. کالبد فضایی مصالح ساختمان با توجه به داده های جمع آوری شده از محله(مشمول قسمت هایی ازمحلات نصرآبادوسجادیه)، نقشه مصالح ساختمانی تهیه و ترسیم گردید. آجروکاهگل بیشترین سهم را به خود اختصاص داده اند واراضی بایر در رتبه دوم قرار دارند.

49. مصالح ساختماني ………………………………..

50. کالبد فضایی طبقات با توجه به داده های جمع آوری شده از محله مسکن و شهرسازی، نقشه طبقات تهیه و ترسیم گردید. در این محله ساختمان های1 طبقه بیشترین سهم ، 2 طبقه رتبه دوم و 3 طبقه در رتبه ی بعدی قرار دارند. همچنین باید گفت که ساختمان های4طبقه نیز در محدوده وجود دارد.