تجزیه و تحلیل ارزش افزوده ، ارزش افزوده اقتصادی و ارزش افزوده بازار جهت ارزیابی عملکرد شرکتها

1. بسم الله الرحمن الرحیم تجزیه و تحلیل ارزش افزوده ، ارزش افزوده اقتصادی و ارزش افزوده بازار جهت ارزیابی عملکرد شرکتها دکتر فریدون رهنمای رودپشتی مهندس شادی شاهوردیانی

2. مفهوم ارزش

3. مدیریت مبتنی بر ارزشValueBasedManagement مدیریت مبتنی بر ارزش به ذهن هر کسی که در سازمان است این موضوع را القاء می نماید که بیاموزد تصمیمات خود را مبتنی بر درک خویش از چگونگی کمک این تصمیمات به ارزش شرکت ، الویت بندی نماید. این بدین معنی است که همه فرآیندها و نظامهای اساسی به سمت ایجاد ارزش بایستی جهت گیری شوند.

4. ارزش آفرینیValue Creation در چهارچوب فرآیند و زنجیره ارزش در ادبیات مالی و اقتصادی و بازرگانی مورد توجه قرار گرفته است که پایه واساس آن ، مفهوم ارزش است.

5. ارزش عبارت است از بار معنایی خاص که انسان به برخی اعمال ، حالتها و پدیده ها نسبت می دهد.

6. ارزش افزودهValue Added به مفهوم ما به ازاي ارزشي است كه بر اثر برخي اعمال و پديده ها ايجاد مي شود كه درچهارچوب ارزشهاي اقتصاد تببين و طبقه بندي مي گردد. نشاندهندۀ تفاوت ارزش معاملاتی (ارزش فروش) و ارزش کالا و خدمات خریداری شده (واسطه ای) است.

7. روشهای محاسبۀ ارزش افزوده 1-محاسبه ارزش افزوده بر اساس ارزش معاملات و يا به عبارتي ارزش كالا و خدمات (روش تفریق) • ارزش معاملات واسطه اي – ارزش معاملات نهايي = ارزش افزوده • يا • ارزش افزوده =ارزش كالاها و خدمات واسطه اي و مواد اوليه – ارزش كالا و خدمات توليد شده 2-محاسبه ارزش افزوده بر اساس دريافتي عوامل توليد (روش جمع) استهلاك سرمايه + سود + بهره + اجاره + حقوق و دستمزد = ارزش افزوده

8. کارکردهای ارزش افزوده اهداف و كاربرد ارزش افزوده كاربرد ارزش افزوده را مي توان در سه حوزه مورد توجه قرار داد: كاربرد اقتصادي : شناخت توانمنديهاي اقتصادي بنگاهها نظير بهره وري منابع و عوامل توليد كاربرد مديريتي : شناخت توانمنديها و كاركردهاي منابع انساني نظير نيروي كار توليد به منظور سنجش عملكرد كاربرد حسابداري : تحليل مالي منطقي و سودمند از وضعيت و عملكرد مالي بنگاههاي اقتصادي در مقايسه با سود حسابداري

9. روشهای ارزیابی و سنجش عملکرد معیارهای مالی و غیر مالی سنجش عملکرد • معیارهای مالی • معیار مالی داخلی (سود عملیاتی) • معیار مالی خارجی (قیمت سهام) • معیارهای غیر مالی • معیار غیرمالی داخلی (زمان تحویل کالا) • معیار غیر مالی خارجی (رضایت مندی مشتریان)

10. Balanced Scorecardمعیار سنجش جامع عملکرد شرکتها معیارهای مالی و غیر مالی را تحت گزارشی به نام معیار سنجش جامع عملکرد( Balanced Scorecard) بیان می کنند.این گزارشات شامل موارد زیر است: • معیارهای سودآوری: سود عملیاتی و رشد درآمدی • معیارهای رضایتمندی مشتریان : سهم بازار ، پاسخگویی به مشتریان ، عملیات به موقع • معیارهای کارایی ، کیفیت و زمان : انحراف کارایی مواد مستقیم ، انحراف سربار جذب شده • معیارهای نوآوری : تعداد اختراعات ، تعداد کالاهای جدید

11. روشهای ارزیابی و سنجش عملکرد الف-روشهای سنتی: • بازده سرمایه گذاری(ROI) • سود باقیمانده(RI) • بازده فروش(ROS) • عایدی هر سهم(EPS) • نسبت قیمت بازار سهم به سود هر سهم(P/E)

12. الف-روشهای سنتی: سود عملیاتی 1- بازده سرمایه گذاری= (ROI) متوسط سرمایه گذاری

13. الف-روشهای سنتی: 2-سود باقیمانده(RI)=سود منهای بازده مورد انتظار سرمایه گذاری (سرمایه گذاریX نرخ بازده مورد انتظار) – سود عملیاتی = سود باقیمانده

14. الف-روشهای سنتی: 3-بازده فروش(ROS)= سود عملیاتی درآمد

15. الف-روشهای سنتی: 4-عایدی هر سهم(EPS)= سود خالص تعداد سهام عادی

16. الف-روشهای سنتی: 5-نسبت قیمت بازار سهم به سود هر سهم =(P/E) قیمت سود

17. روشهای ارزیابی و سنجش عملکرد ب-روشهای جدید • ارزش افزوده اقتصادی(EVA) • ارزش افزوده بازار(MVA)

18. 1-ارزش افزوده اقتصادی(EVA) تعریف : ارزش افزوده اقتصادی (EVA) به عنوان معیار مالی سنجش عملکرد ، مبتنی بر ارزش افزوده است. ارزش افزوده اقتصادی شاخصی مبتنی بر VBM است که به کنترل کل ارزش ایجاد شده در یک تجارت می پردازد.

19. 1-ارزش افزوده اقتصادی(EVA) تاریخچه : روش ارزش افزوده اقتصادی اولین بار توسط استرن-استوارت جهت ارائه خدمات مشاوره ای به شرکتهایی که می خواهند یک سطح جبران خدمت مناسبی را برای مدیرانشان را تعیین کنند ، ایجاد و ارائه شد. EVAمفهوم جدیدی نیست. یکی از معیارهای عملکرد حسابداری ، سود باقیمانده می باشد که به عنوان سود عملیاتی پس از کسر مخارج سرمایه تعریف شده و EVA در واقع نسخه تغییر یافته ای از سود باقیمانده به همراه تعدیلاتی است که بر سود و سرمایه انجام می شود. (اندرسون، 2004)

20. طرفداران مفهوم EVA ادعا می کنند که این شاخص برترین معیار عملکرد محسوب می شود(آندریاس ویتبنبرگ،2003) زیرا به عنوان یک معیار ارزیابی ، هزینه فرصت صاحبان سهام و ارزش زمانی پول را در نظر گرفته و تحریف ناشی از بکارگیری اصول حسابداری را بر طرف می سازد.

21. روش محاسبهEVA : سود عملیاتی پس از کسر مالیات منهای میانگین وزنی هزینه سرمایه (WACC) ضربدر کل داراییها منهای بدهیهای جاری

22. روش محاسبۀ EVA : EVA=(ROIC – WACC) x IC بازده سرمایه سرمایه گذاری شده ROIC= (از تقسیم سود عملیاتی پس از کسر مالیات برسرمایه سرمایه گذاری شده (IC) حاصل می شود) مبلغ سرمایه سرمایه گذاری شده IC= IC= خالص اموال ماشین آلات ، تجهیزات + سایر داراییها + داراییهای نامشهود + (داراییهای جاری – بدهی های جاری به غیر از تسهیلات مالی) = بدهی های بلند مدت + تسهیلات مالی دریافتی + سایر بدهی های بهره دار + سرمایه قانونی + اندوخته ها + سود انباشته + ذخیره بازخرید خدمت کارکنان هزینه منابع = وزن منابع =

23. کاربردهای ارزش افزوده اقتصادی: الف-کاربردهای داخلی : ابزار مدیریتی سنجش عملکرد ( چو 1997 ). معیار بهره وری جامع (دراکر) . ابزار تبیین رابطه مالکیت با مدیریت شرکت ( روجرسون ) . ابزار تطابق هزینه ها با درآمد (لفکوتیس 1999) ب- کاربردهای خارجی : ابزار برای سرمایه گذاری ( تولی 1998 و لفکوتیس 1999 ). معیار پیش بینی قیمت سهام (تیتل بام 1997 ). ابزار سنجش خلق ارزش( استرن – استوارت 2001 ). چارچوبی برای مدیریت مالی (مورس 2001 ) . تکنیک ارزشیابی و تعیین ارزش شرکت ( سلیمانی 1381 ) معیار بودجه بندی سرمایه ای . رابطه EVAوMVA

24. 2- ارزش افزوده بازار (MVA) تعریف : مقیاسی برای عملکرد خارجی است.چگونگی ارزیابی عملکرد شرکت از طرف بازار بر حسب ارزش بازار بدهی و ارزش بازار سهام با سرمایه سرمایه گذاری شده در شرکت مقایسه می گردد.

25. 2- ارزش افزوده بازار (MVA) تاریخچه: ارزش بازار یک شرکت برابر است با مجموع ارزش بازار حقوق صاحبان سرمایه و ارزش بازار دیون آن . به لحاظ تئوریک ، این مقدار چیزی است که می توان در هر لحظه معین از بازار بدست آورد.MVA اختلاف بین کل ارزش بازار واحد تجاری و سرمایه اقتصادی آن است. (مانوهار و همکاران 1999 ، ریلی و برون 2003 )

26. تحقیقات انجام شده در تائید EVA به عنوان محرکه MVA : استوارت 1991 : نتیجه این بود که در شرکتهای با EVA مثبت، همبستگی بسیار بالایی بین مقدار این دو معیار ، میانگین آنها و نیز تغییرات آن وجود دارد.در حالی که در شرکتهای با EVA منفی ، همبستگی این دو معیار چندان جالب نبود. فینگان 1991 :آنالیز بحث شده را توسعه داد تا سایر شاخص ها را نیز لحاظ کند.دریافت که EVA برتر از سایر معیارهاست.

27. لیمان 1999 : شرکتهای پذیرندهEVA در مقایسه با رقبای صنعتی شان ( در سطح متوسط ) ، طی چهار سال بازدهی مازادی بالغ بر 8/28% کسب نموده اند. یمورا و همکاران (1996) : از اطلاعات نمونه ای مشتمل بر 100 بانک از بزرگترین بانکهای USA طی دوره ای 10 ساله از سال 1986 لغایت 1995 استفاده کردند تا MVA را محاسبه نموده و همبستگی آن را با EVAو نیز چهار تا از معیارهای متداول حسابداری نظیر مبلغ سود خالص ، EPS ،ROE و ROA آزمون نمایند. نتیجه این شد که ارزش افزوده اقتصادی در مقایسه با سایر معیارها بیشترین همبستگی را با ارزش افزوده بازار دارد.

28. جنیزکا زیما 2004 : رابطه بین EVA و MVA را به همراه تأثیر اقتصادی بازار بر روی 1000 شرکت استرن استوارت طی سالهای 1988 تا 1997 آزمود و تلاش کرد تا عوامل اقتصادی را از عوامل مدیریتی مؤثر بر ارزش بازار واحد تجاری تفکیک کند. نتیجه تجزیه و تحلیل نشان دادکه 43% واریانس بازار توسط مدل توضیح داده می شود که در نتیجه ترکیبی از تصمیمات مدیریت (EVA) و سطح اقتصاد (GDP) می باشد.کازیما به این نتیجه رسید که معیار GDP تنها 4/1% واریانسMVA را توضیح می دهد . بنابر این اختلاف این دو رقم که برابر با 6/41% است ، نشانگر ارزش افزوده اقتصادی ناشی از تصمیمات مدیریت است.

29. روش محاسبه :MVA =ارزش افزوده بازار میانگین ارزش بازار حقوق صاحبان سرمایه طی سال میانگین ارزش دفتری حقوق صاحبان سرمایه - ارزش دفتری حقوق صاحبان سرمایه ابتدای دوره / ارزش افزوده بازار ارزش افزوده بازار استاندارد شده = • میانگین ارزش دفتری حقوق صاحبان سرمایه نیز عبارت است از • مجموع حقوق صاحبان سرمایه ابتدا و انتهای دوره تقسیم بر دو

30. سنجش آزمون معناداری ارتباط EVA و MVA با سایر متغیرهای مالی

31. نتایج تحقیقات در بازار

32. نتایج تحقیقات در بازار • این نظریه که در بورس اوراق بهادار تهران ، ارزش افزوده اقتصادی اتصال قوی و منطقی با ارزشهای بازار دارد تأیید می گردد. • این نظریه که در بورس اوراق بهادار تهران ، بازده حقوق صاحبان سرمایه همبستگی قابل توجهی با ارزشهای بازار دارد تأیید می شود. • این نظریه که در بورس اوراق بهادار تهران ، بازده سرمایه گذاری همبستگی قابل توجهی با ارزشهای بازار دارد تأیید می شود. • این نظریه که در شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران رابطه خطی معناداری میان ارزش افزوده بازار با رشد سود هر سهم وجود دارد ، تأیید نشد.

33. نتایج تحقیقات در بازار • اتصال منطقی و قوی میان ارزش افزوده اقتصادی و بازده حقوق صاحبان سرمایه نشان می دهد که می توان از ارزش افزوده اقتصادی ( بعنوان یک معیار ارزیابی عملکرد مدرن ) به جای بازده حقوق صاحبان سرمایه ( بعنوان یک معیار ارزیابی عملکرد مبتنی بر حسابداری سنتی ) جهت ارزیابی عملکرد شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران استفاده نمود. • اتصال منطقی و قوی میان ارزش افزوده اقتصادی و بازده سرمایه گذاری نشان می دهد که می توان از ارزش افزوده اقتصادی ( بعنوان یک معیار ارزیابی عملکرد مدرن ) به جای بازده سرمایه گذاری ( بعنوان یک معیار ارزیابی عملکرد مبتنی بر حسابداری سنتی ) جهت ارزیابی عملکرد شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران استفاده نمود.

34. نتایج تحقیقات در بازار • همبستگی معنادار میان ارزش افزوده اقتصادی و رشد سود هر سهم نشان می دهد که می توان از ارزش افزوده اقتصادی ( بعنوان یک معیار ارزیابی عملکرد مدرن ) به جای رشد سود هر سهم ( بعنوان یک معیار ارزیابی عملکرد مبتنی بر حسابداری سنتی ) جهت ارزیابی عملکرد شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران استفاده نمود.

35. نتایج تحقیقات در بازار • در مجموع می توان این نظریه را پذیرفت که بین ارزش افزوده بازار با ارزش افزوده اقتصادی و معیارهای ارزیابی عملکرد سنتی نظیر ROE ، ROI و رشدEPS درشرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران رابطه معناداری وجود دارد. • این نظریه پذیرفته می شود که درشرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران نیز معیار ارزش افزوده اقتصادی بیش از سایر معیارهای مورد بررسی ، متصل به ارزشهای بازار است . • در نهایت ، نتیجه گیری می شود که ادعای شرکت مشاوره ای استرن استوارت و نیز طرفداران مفاهیم ارزش افزوده اقتصادی و ارزش افزوده بازار در مورد بازار بورس اوراق بهادار تهران نیز صدق می کند.

36. نتایج تحقیقات در صنعت • با توجه به نتایج آزمون فرضیه ها ، وجود رابطه بین EVAشرکتهای پذیرفته شده صنعت سیمان در بورس اوراق بهادار تهران با متغیرهای EPS ، P و ROI تأیید می گردد و در خصوص متغیرهای P/E ، DPS ، ROS و RI رد می گردد. • با توجه به نتایج ضریب تعیین تعدیل شده ، شواهدی به دست آمده که 90% تغییرات EVA توسط EPS ، P و ROI تبیین می شود. • وجود رابطه بین MVAشرکتهای پذیرفته شده صنعت سیمان در بورس اوراق بهادار تهران با متغیرهای ROI ،ROS و RIتأیید می گردد و در خصوص متغیرهای P/E ، EPS ،DPS ، P و EVA تأیید نمی شود. • تنها وجود رابطه بین دو متغیر EVA و MVA با ROI به صورت مشترک تأیید شده است .

37. با تشکر