II WOJNA ŚWIATOWA

1. II WOJNA ŚWIATOWA DĘBLIN W CZASIE WOJNY autor: Marek Beczek START

2. Żydzi w Dęblinie Jeńcy Radzieccy Cmentarz Balonna Twierdza Dęblin MENU Koniec

3. TRANSPORT ŻYDÓW Dworzec kolejowy w Dęblinie powszechnie nazywano „Gołocinem”, ponieważ miejscowi Bahnschutze urządzali tu bardzo często rewizje wagonowe i osobiste. Odbierali przewożoną żywność i rzeczy wartościowe. Podróżnych, u których znaleziono broń ustawiano na dworcu pod ścianą piwnicy i strzałami z tejże broni mordowano.

4. GETTO ŻYDOWSKIE Od maja 1940r. wszyscy Żydzi musieli nosić białe opaski z gwiazdą Dawida, schodzić przed Niemcami z chodników na jezdnie i zdejmować przed nimi czapki. W połowie 1940r. utworzono getta żydowskie.

5. GETTO ŻYDOWSKIE Niemcy ludność Dęblina i okolic wykorzystywali do pracy w budowie swojej machiny wojennej, płacąc niewiele. Żydzi i jeńcy byli zmuszani do pracy za darmo. Dzienny żołd junaków wynosił 1 złoty.

6. OFIARY HITLEROWCÓW Dzienne żydowskie wyżywienie składało się z 15 dag chleba, kawy bez cukru rano i wieczór oraz zupy na obiad. Chleb pieczono ze stęchłej i cuchnącej mąki. Zupy gotowano ze zgniłej brukwi lub zgniłych ziemniaków.

7. ZASTRZELONA ŻYDÓWKA Na rynku w Irenie dokonano selekcji Żydów z okolicznych miejscowości. Przeznaczonych na śmierć wywieziono w zadrutowanych wagonach towarowych do obozów zagłady.

8. WYWÓZ ŻYDÓW NA CMETARZ W BOBROWNIKACH 14 października 1942r. przystąpiono do likwidacji dęblińskiego getta. W nocy otoczono je wojskiem, a nad ranem zastrzelono wielu Żydów, pozostałych spędzono na rynek, gdzie dokonano kolejnych selekcji. Zdolnych do pracy przewieziono do 8 miejscowych obozów pracy, a ok. 1,5 tys. Wywieziono na Majdanek.

9. LIKWIDACJAGETTA- 1942 Podczas istnienia getta dęblińskiego w nieludzkich warunkach z powodu wygłodzenia, zimna, różnego rodzaju chorób oraz masowych mordów na Żydach zginęło ich ok. 10000

10. STALAG 307, KOSZARY CYTADELI W lipcu 1941 r. Do twierdzy zaczęły przybywać transporty jeńców . Powstały obóz jeniecki w nomenklaturze niemieckiej otrzymał nazwę „Stalag 307”. Jeńcy w stalagu byli traktowani jako siła robocza wykorzystywana do budowy dróg, wałów przeciwpowodziowych na Wiśle do rozbudowy węzła kolejowego.

11. BARAKI DLA JEŃCÓW W twierdzy, rozbudowano system budek wartowniczych i bram. Całość była otoczona podwójnym drutem kolczastym, który był pod napięciem elektrycznym. Na przełomie lat 1941 –1942 w obozie przebywało jednocześnie 100 000 jeńców, z tego część spała w barakach, a część mimo ostrej zimy pod gołym niebem.

12. ZA DRUTEM KOLCZASTYM W obozie panował głód,szerzyły się choroby zakaźne zwłaszcza tyfus. Śmiertelność dochodziła nawet do kilkuset osób dziennie. Latem 1942 r. w ciągu jednego dnia rozstrzelano kilka tysięcy jeńców za odmowę katorżniczej pracy.

13. ZABICI JEŃCY RADZIECCY Jeńcy radzieccy przebywali na terenie twierdzy do chwili wyzwolenia jej w lipcu 1944 roku, jednak ci, którzy przedstawiali wartość roboczą, zostali przewiezieni na zachód do kolejnych obozów, a w twierdzy pozostała nieznaczna liczba chorych i niezdolnych do pracy.

14. POCHÓWEK JEŃCÓW Zwłoki zmarłych i pomordowanych grzebano w otaczającej twierdzę fosie, bądź przy cmentarzu wojskowym „Balonna”. Szacuje się, że w obozie tym zginęło ogółem około osiemdziesięciu tysięcy ludzi.

15. RAMPA KOLEJOWA Wycieńczonych jeńców przewożono w wagonach towarowych na stacje w Dęblinie, skąd pędzono pieszo do twierdzy. W czasie przemarszu hitlerowscy oprawcy rozstrzeliwali najmniej wytrzymałych.

16. EKSHUMACJA GROBU JEŃCÓW Szacuje się, że w okresie okupacji Niemieckiej na terenie stalagu 307 zginęło sto tysięcy jeńców różnej narodowości w tym głównie włoskich i radzieckich.

17. JENIEC RADZIECKI Dzienne jenieckie wyżywienie składało się z 100 – 150 gramów chleba w 60 - 70% z trocin drzewnych lub słomy mielonej, ze stęchłej i cuchnącej mąki oraz zupy ze zgniłej brukwi lub zgniłych ziemniaków i z niesłodzonej kawy.

18. BRAMA WEJŚCIOWA Cmentarz o powierzchni 0,5 ha znajduje się na stoku gen. Zajączka. Założony przez armię Austro – węgierską w 1915 r. pełnił swe funkcje do roku 1918. W okresie międzywojennym (1918 – 1939) był cmentarzem wojennym garnizonu Dęblin.

19. MOGIŁA ŻOŁNIERZA 88 PUŁKU PIECHOTY AUSTRIACKIEJ Najstarsza kwatera cmentarza, założona jako pierwsza podczas I wojny światowej. W kwaterze tej znajduje się 80 pochówków uszeregowanych w 5 rzędach. Pochowani są tu głównie żołnierze niemieccy i austriaccy .

20. ŻOŁNIERZ POLEGŁY W „BITWIE WARSZAWSKIEJ” Żołnierski los nie wszystkim sprzyja na wojnie.Cmentarz wojenny kryje prochy żołnierzy poległych z bronią w ręku w śmiertelnych zmaganiach z nieprzyjacielem lub zmarłych z ran odniesionych w boju. Na cmentarzu pochowano 823 osoby.

21. WIDOK NA KWATERĘ II Kwatera II założona po 1918 r. Znajdują się w niej 72 groby rozmieszczone w czterech rzędach. Znajdujące się krzyże nagrobne mają wymiary: wysokość 100cm, rozpiętość ramion 50 cm. Tabliczki identyfikacyjne w kształcie odznaki grunwaldzkiej.

22. SZLAK BOJOWY 15 P.P „WILKÓW” Wchodząc na cmentarz bramą główną, po lewej stronie usytuowane są rzędy mogił poległych żołnierzy 15 p.p. „Wilków” – pułku, który w latach 1919 - 1937 kwaterował w twierdzy.

23. PŁYTA KU CZCI POLEGŁYCH POLSKICH LOTNIKÓW W kwaterze lotników stoi 18 krzyży lotników polskich. W polskiej części spoczywają lotnicy zmarli w różnych okolicznościach służbowych oraz podczas katastrof lotniczych.

24. PŁYTA PAMIĄTKOWA UPAMIĘTNIAJĄCA POLEGŁYCH LOTNIKÓW 2 września około godz. 16 nadleciało z kierunku Kozienic od strony Wisły około 30 Heinkli 111, które zbombardowały lotnisko w Dęblinie oraz tereny za zabudowaniami wzdłuż ulicy Warszawskiej. W tym dniu zginęli na lotnisku dęblińskim piloci formującej się tu czechosłowackiej grupy lotniczej. Zmarłych czechów pochowano na cmentarzu Balonna

25. BRAMA LUBELSKA W 1837 r. zatwierdzono budowę twierdzy według planów sporządzonych przez gen. Inż. Iwana Dehna. W 1842 r. położono kamień węgielny pod budowę twierdzy Dęblin, którą z rozkazu cesarza Mikołaja nazwano „Iwanogrod”.

26. FURTA BRAMY LUBELSKIEJ Twierdza weszła w skład trójkąta fortecznego: Modlin, Brześć, Dęblin. Zadaniem twierdzy była obrona linii Wisły między Wieprzem a Bugiem. W 1844 r. zajęto pod obszar fortecy grunty wsi nadwiślańskiej Modrzyce i grunty włościańskie wsi Dęblin.

27. FORT MIERZWIĄCZKA Fort II Mierzwiączka, oddalony 2,5 km na północny-wsch. Od fortu nr. I 3 km od cytadeli. Położony u stóp Wyżyny Życzyńskiej, na podmokłym terenie,pomiędzy torem kolejowym kolei dęblińsko – terespolskiej. Z fortem nr. I i redutą północną tworzy trójkąt równoboczny. Ubezpieczał rejon Rycice – Modrzyce, stacji kolejowej osiedle Zdżary i Irena.

28. FORT BOREK Fort V Borek, powstał na lewym brzegu Wisły, 4 km od cytadeli. Fort ten bronił terenu ograniczonego na wschodzie brzegiem Wisły,wsie Borek i Regów, a na zachodzie Wyżynę Gniewoszowską oraz trakt wiodący do Zalesia i Woli Wojcieszkowskiej.

29. FORT WANNOWSKI Fort Wannowski powstał w 1885 r. na łagodnym wzniesieniu niedaleko łachy wiślanej. Od cytadeli dzieliło go 3,5 km, a 3km od fortu nr. V. Jego zachodnie skrzydło ostrzeliwało wsie Kępice, Głusiec, Zbyczyn, a wschodnie zaś; Wolę Klasztorną, Nagórnik, Zalesie.

30. PAŁAC KOMENDANTA Częstym uzbrojeniem fortów były armaty różnego typu. Żołnierze byli uzbrojeni w karabiny typu Berdan, a z początkiem XX w otrzymali karabiny typu Mosin. W okresie walk o twierdzę załogi fortów były wyposażone w ciężkie karabiny maszynowe, najczęściej typu Maxim.

31. KOSZARY CYTADELI Koszary były dwupiętrowe, posiadały sklepienia poprzecznie kolebkowe i wewnętrzny ciąg komunikacyjny. Zewnętrzna strona na parterze posiadała przeważnie otwory strzelnicze dla broni ręcznej, natomiast na piętrze znajdowały się stanowiska dział. Wewnątrz cytadeli wybudowano kolejno szereg niezbędnych obiektów , takich jak prochownie, lodownie, piekarnie.