การเข้าใจบุคลิกภาพโดยใช้แนวคิดจิตวิทยาตะวันออก

1. [ขงจื้อ • เต๋า • พุทธ- • เซน • เถรวาท] เข้าสู่บทเรียน การเข้าใจบุคลิกภาพโดยใช้แนวคิดจิตวิทยาตะวันออก

2. คำอธิบายก่อนเรียน คำอธิบายก่อนเรียน • ในบทเรียนแต่ละบท ก่อนเรียน ขอให้นักศึกษาทำแบบประเมินตนเองให้เสร็จสิ้นเสียก่อน • 2. ลองทำ โดยพิจารณาคำตอบด้วยตนเอง ก่อนที่จะทำแบบทดสอบอื่นๆ ต่อไป

3. สภาวะจิตทุกๆสภาวะมีลักษณะเป็นกลาง 7 ประการ คือ เนื้อหาพิเศษ 18/11/51 06/11/51 06/11/51 06/11/51 • 1. ผัสสะ คือ การรู้ตัวต่อการรับรู้วัตถุ – รูป • 2. สัญญา คือ การรับรู้ เป็นการจำได้ในขั้นแรก • 3. เจตนา คือ ปฏิกิริยาที่ถูกวางเงื่อนไข ที่สอดคล้องกับการรับรู้วัตถุเป็นครั้งแรก • 4. เวทนา คือ การที่วัตถุเร้าเพทนาการ หรือมีการรับสัมผัสเกิดขึ้น • 5. เอกัคคตาคือ การเพ่งความรู้ตัวไปที่จุดเดียว • 6. มนสิการ คือ การใส่ใจอย่างเต็มใจ • 7. ชีวิตอินทริยะ คือ การใส่ใจที่ไม่มีเจตนา แต่ด้วยความหลงไหลติดใจในตัววัตถุนั้น แล้วก็เกิดพลังจิตขึ้นมา ทำให้เกิดความมีชีวิตชีวา

4. องค์ประกอบของการมีสุขภาพที่ไม่ดีองค์ประกอบของการมีสุขภาพที่ไม่ดี เนื้อหาพิเศษ 18/11/51 06/11/51 06/11/51 06/11/51 • องค์ประกอบของการมีสุขภาพที่ไม่ดีที่เป็นแกนสำคัญคือ การหลงผิดหรือโมหะ เป็นสภาวะที่จิตขุ่นมัว ทำให้รับรู้วัตถุที่อยู่ในความรู้ตัวดีเกิดความผิดพลาด เป็นความไร้เดียงสาขั้นพื้นฐาน+ ต้นเหตุของทุกข์ • สภาวะนี้ไม่ใช่การมีความลำเอียงหรืออคติ แต่นำไปสู่การมีทัศนะที่ผิดๆ หรือฐิติและมีการจัดประเภทบางสิ่งผิดไปได้ เช่น ที่ปรากฏอย่างชัดเจนในผู้ป่วยหวาดระแวง จึงมีความทุกข์เพราะชอบระแวงบุคคลที่ไม่มีอันตรายใดๆ ในแนวคิดทฤษฎีบุคลิกภาพของนักจิตวิทยาตะวันตก ใช้ชื่อว่า "fixed ego or self" (อัตตา / ตัวตนที่ฝังใจ ตายตัว ไม่ยืดหยุ่น)

5. องค์ประกอบของการมีสุขภาพที่ไม่ดี (ต่อ) เนื้อหาพิเศษ 18/11/51 06/11/51 06/11/51 06/11/51 • ความงงงวย (วิจิกิจฉา-vicikiccha) หมายถึง ความไม่สามารถที่จะตัดสินใจ หรือการตัดสินได้อย่างถูกต้อง เมื่อองค์ประกอบนี้มีมากในบุคคลใด จิตใจของเขาจะเต็มไปด้วยความสงสัย และถ้าเป็นมากที่สุด (อาจเป็นอัมพาตได้) • องค์ประกอบของการมีสุขภาพที่ไม่ดีที่เป็นด้านการใช้ปัญญาการคิดการรู้ตัวต่อมา คืออหิริกะ (ahirika) คือความไร้ยางอาย ความไม่สงสารใคร(ใจโหด) หรือไม่เกรงกลัวบาป (อโนตตัปปะ - anottappa)

6. องค์ประกอบของการมีสุขภาพที่ดีองค์ประกอบของการมีสุขภาพที่ดี เนื้อหาพิเศษ 18/11/51 06/11/51 06/11/51 06/11/51 • 1.มีสติ • 2.มีหิริ-โอตตัปปะปะ คือละอายใจและเกรงกลัวต่อการทำบาป • 3.มีความถ่อมตัว • 4.มีศรัทธา • 5.มีอโลภะ คือจิตไม่เต็มไปด้วยความโลภมาก • 6.มีอโทสะ คือจิตไม่มีแต่ความโกรธ ความพยาบาท • 7.ตัตรมัชฌัตตตา คือหลักความเป็นกลางของจิต =การรักษาสภาวะสมดุลของจิต • ก็คือ อุเบกขา นั่นเอง • 8. ปัสสัทธิ คือ ความสงบแห่งจิตและกาย รู้สึกเย็นไปทั่วร่าง ตัวเบา หมดทุกขเวทนาหรือคือจิตอ่อนโยน จิตตรง จิตเบา • ดังนี้ จึงมีความยินดีมาก เพราะเป็นธรรมะที่คนสามัญพบได้ยาก

7. สุขภาพจิตในพระอภิธรรมสุขภาพจิตในพระอภิธรรม เนื้อหาพิเศษ 18/11/51 06/11/51 06/11/51 06/11/51 พระอภิธรรมเห็นว่า กายและจิตแยกเด็ดขาดจากกันไม่ได้ ทุกๆ องค์ประกอบของ การมีสุขภาพดีมีผลกระทบ ทั้งร่างกายและจิตใจ ดังนั้น จึงมีกลุ่มขององค์ประกอบ ที่มาจากภายนอก และมีผลต่อทั้งร่างกายและจิตใจ ได้แก่ 1. ความปราดเปรียว ฉับไว (buoyancy - lahuta) 2. ความอ่อนโยน แต่หนักแน่น (pliancy - muduta) 3. การปรับตัวได้ (adaptability - kammannata) 4. ความเชี่ยวชาญ (proficiency - pagunnata)

8. หลักพุทธจิตวิทยา เนื้อหาพิเศษ 18/11/51 06/11/51 06/11/51 06/11/51

9. พุทธศาสนาเพื่อส่งเสริมสุขภาพจิตพุทธศาสนาเพื่อส่งเสริมสุขภาพจิต เนื้อหาพิเศษ 18/11/51 06/11/51 06/11/51 06/11/51 • พุทธศาสนา ได้เสนอหลักการส่งเสริมสุขภาพจิต เช่น การให้ความรักและความเมตตากรุณาแก่กัน การให้ความเอื้อเฟื้อเผื่อแผ่ การชื่นชมกับความสำเร็จของบุคคลอื่น (มุทิตา) เพื่อช่วยให้บุคคลอื่นมีความสุข = เมตตาธรรมค้ำจุนโลก • ปุถุชน คนปกติมีปัจจัยทั้ง 2 ด้านที่กล่าวมาข้างต้น จึงมีทุกข์บ้าง สุขบ้างระคนกันไป สภาวะจิตมีการเปลี่ยนแปลงอยู่ตลอดเวลา คนเราแต่ละคนน่าจะมีช่วงเวลาพบประสบการณ์ที่เป็นสุขอย่างยิ่ง หรือประสบการณ์ที่เป็นทุกข์อย่างหนัก ไปตามกระแสของความรู้ตัวว่า มีอยู่มากหรือน้อย • มีคนจำนวนน้อยที่มีสุขภาพจิตสมบูรณ์มากที่สุด ดังนั้นในทางศาสนาพุทธจึงเน้นว่าคนเรา(ส่วนใหญ่)มีแต่ความทุกข์หรือมีสุขภาพจิตที่ไม่ดีเป็นส่วนใหญ่ สอดคล้องกับข้อสรุปของฟรอยด์ที่ว่า ทุกคนเป็นโรคประสาท

10. จิตวิทยาในวิสุทธิมรรคจิตวิทยาในวิสุทธิมรรค เนื้อหาพิเศษ 18/11/51 06/11/51 06/11/51 06/11/51 • เป้าหมายของการพัฒนาจิตวิทยาในวิสุทธิมรรค ก็คือการเพิ่มปริมาณของการมีสภาวะจิตที่มีสุขภาพดี และลดปริมาณของความมีสุขภาพไม่ดี ของบุคคลแต่ละคน • บุคคลจำนวนน้อยบรรลุถึงการมีสุขภาพจิตที่สมบูรณ์ดีคืออนุสัย (anusaya) ได้แก่ แนวโน้มที่แฝงอยู่ในจิต อันจะนำไปสู่การเกิดสภาวะสุขภาพจิตที่ไม่ดี • อนุสัยนี้จะคล้ายตะกอนที่นอนอยู่ก้นแก้วน้ำใสๆ เมื่อถึงเวลาที่น้ำในแก้วนี้ถูกกวนให้ขุ่น ตะกอนจะลอยขึ้นมาเหนือน้ำและปะปนไปทั่วเนื้อของน้ำที่เคยใสดี

11. การเจริญสติปัฏฐาน (Mindfulness meditation) เนื้อหาพิเศษ 18/11/51 06/11/51 06/11/51 06/11/51 • การเจริญสติปัฏฐาน = แนวทางในการเปลี่ยนแปลงบุคลิกภาพ • แต่ไม่เหมือนวิธีการทำสมาธิธรรมดา • การทำให้บุคคลเปลี่ยนนิสัยในการรับรู้และการคิด คือ ผู้ฝึกตั้งใจฟังเสียงที่เป็นกลางที่ดังขึ้นครั้งเดียว  พร้อมกับเสียงพูดเร้าอารมณ์ และรับฟังเสียงทุกเสียงที่เข้ามากระทบหู โดยให้ความสนใจเท่าๆกัน • เป็นการฝึกความสามารถในการเอาใจใส่ต่อสิ่งแวดล้อมได้ทุกสิ่ง โดยที่จิตใจมีความเข้มแข็งเพียงใด เป็นการตรวจสอบตนเองด้วย

12. แนวสติปัฏฐาน 4 เนื้อหาพิเศษ 18/11/51 06/11/51 06/11/51 06/11/51 • "แนวสติปัฏฐาน 4" แปลว่า ให้ตั้งใจเจริญสติเพียรเพ่งอยู่ที่ 4 แห่งคือ กาย เวทนา จิต และธรรม ส่วน "กรรมฐาน" แปลว่า การงานอันมีฐานที่ตั้งรองรับ การเพ่งพิจารณาด้วยสติสัมปชัญญะ + ความเพียรลงไปที่ฐาน คือ กาย เวทนา จิต และธรรม  ที่จะเป็นที่รองรับการฝึกจิตให้เข้าสู่ขั้นปัญญาได้ตามลำดับ • "วิปัสสนา" แปลว่า เห็นแจ้งในอริยสัจจธรรมทั้ง 4 ประการ คือ ทุกข์ สมุทัย นิโรธ และมรรค อันเป็นความจริงที่ประเสริฐสุด เหนือความจริงทั้งหลายในโลกที่เป็นเพียงสมมุติบัญญัติ คือสามารถเห็นว่า ทุกสิ่งไม่เที่ยง เป็นทุกข์ และไม่มีตัวตน(หรืออนิจจัง ทุกขัง อนัตตา) ดังกล้าวนั้น วิปัสสนาเป็นกระบวนการเกิดปัญญาที่เกิดจากการเจริญภาวนา มิใช่ปัญญาที่เกิดจากการศึกษา สดับตรับฟัง(สุตมยปัญญา) หรือปัญญาที่เกิดจากการคิดนึก (จินตนมยปัญญา)

13. สถานภาพและการประเมินทฤษฎีจิตวิทยาตะวันออกในปัจจุบันสถานภาพและการประเมินทฤษฎีจิตวิทยาตะวันออกในปัจจุบัน เนื้อหาพิเศษ 18/11/51 06/11/51 06/11/51 06/11/51 • พระอภิธรรมยังไม่เป็นที่สนใจแก่นักจิตวิทยาบุคลิกภาพตะวันตกมากนัก เพราะมีแนวคิดที่ขัดกันอยู่ในทัศนะของศาสนาพุทธ ชีวิตมนุษย์ถูกมองว่า มีความเจริญเติบโตอย่างต่อเนื่องเหมือนสายโซ่ เน้นเป็นพิเศษที่สภาวะจิตของบุคคล ในขณะที่เขากำลังจะเสียชีวิต เพราะเป็นตัวกำหนดว่า  เขาจะได้ไปเกิดอยู่ในสถานภาพใด ในชาติหน้า

14. ความสนใจของนักจิตวิทยาสมัยใหม่ความสนใจของนักจิตวิทยาสมัยใหม่ เนื้อหาพิเศษ 18/11/51 06/11/51 06/11/51 06/11/51 • ในขณะที่นักจิตวิทยาสมัยใหม่ หันมาสนใจจิตวิทยาตะวันออกโบราณ อย่างพระอภิธรรม แต่นักพฤติกรรมนิยมกลับมีความลำเอียงและต่อต้านแนวคิดเหล่านี้ • อันที่จริง จิตวิทยาตะวันออกมาจากความเชื่อทางศาสนาและเมตาฟิสิกส์ส่วนใหญ่ มีรากฐานมาจากการสังเกตและประสบการณ์ตรง • ในทางตรงกันข้าม จิตวิทยาตะวันตกนั้น ส่วนใหญ่มาจากความเชื่อเชิงวิทยาศาสตร์และปรัชญา แต่ละหลักความเชื่อ ต่างก็มีทั้งข้อดีเด่นและข้อด้อยด้วยกันทั้งนั้น จึงถือว่า เป็นทฤษฎีเกี่ยวกับพฤติกรรมมนุษย์ที่มีชื่อเสียงทุกแนวคิด • บุคคลกลุ่มใดนิยมบูชากลุ่มของตนมากเป็นพิเศษ  ย่อมเป็นธรรมดาที่จะเข้าข้างความเชื่อของกลุ่มตนมากเกินไป จนได้ชื่อว่า มีอคติทางบวกต่อของๆตน แต่มีอคติทางลบต่อของๆคนกลุ่มอื่นๆ เท่านั้นเอง

15. สิ้นสุดสาระการเรียนรู้สิ้นสุดสาระการเรียนรู้ สิ้นสุดสาระการเรียนรู้ 06/11/51 06/11/51 กลับสู่หน้าหลัก Click ขอบคุณค่ะ