BİLEŞİKLER

1. BİLEŞİKLER • Bileşikler Nasıl Oluşur • İyonik Bileşikler • KovalentBileşikler • Organik Bileşikler Macer ÜNİTE 2 : BİLEŞİKLER

2. Elementler ve Özellikleri Aynı cins atomların oluşturduğu saf maddelere element denir. Elementlerin genel özelliklerini maddeler halinde aşağıdaki gibi sıralayabiliriz. • Saf maddelerdir. • Homojendirler. • Yoğunlukları sabittir. • Erime ve kaynama noktaları sabittir. • Erime ve kaynama süresince sıcaklıkları sabittir. ÜNİTE 2 : BİLEŞİKLER

3. Elementler ve Özellikleri • Fiziksel ve kimyasal yöntemlerle daha basit maddelere parçalanamazlar. • Sembollerle gösterilirler. • Doğada atomik yada moleküler halde bulunabilirler. ÜNİTE 2 : BİLEŞİKLER

4. BİLEŞİKLER VE ÖZELLİKLERİ En az iki farklı cins elementin kendi özelliklerini kaybederek belirli kütle oranlarında birleşmeleri ile oluşan saf maddelere bileşik denir. Bileşiklerin genel özelliklerini maddeler halinde aşağıdaki gibi sıralayabiliriz. • Saf maddelerdir. • Homojendirler. • Yoğunlukları sabittir. • Erime ve kaynama noktaları sabittir. • Erime ve kaynama süresince sıcaklıkları sabittir. ÜNİTE 2 : BİLEŞİKLER

5. BİLEŞİKLER VE ÖZELLİKLERİ • Kimyasal yöntemlerle bileşenlerine ayrıştırılabilirler. • Formüllerle gösterilirler. • En küçük yapıtaşları molekül veya iyonlardır. • Bileşik oluşurken bileşenleri kendi özelliklerini kaybeder. • Bileşik oluşurken bileşenleri belirli kütle oranlarında birleşirler. ÜNİTE 2 : BİLEŞİKLER

6. Bileşik Formüllerinin Yazılması • Katyon ve anyonların yükseltgenme basamakları bulunur. Katyonun değerliğinin anyonun altına yazılması ve anyonun değerliğinin katyonun altına yazılması ve en sade biçimde sadeleştirilmesiyle oluşacak bileşiğin formülü bulunmuş olur. Bu olaya “Çarprazlanma Kuralı” diyoruz. Çaprazlama yapılırken + ve – dikkate alınmaz. • NOT: Genellikle önce pozitif yüklü iyon yazılır ÜNİTE 2 : BİLEŞİKLER

7. Örnek: NaCl bileşiğinin oluşumu: • 11Na: 2)8)1 ve Sodyum 1 elektron vererek Na+ iyonunu oluşturur. • 17Cl: 2)8)7 ve Klor 1 elektron alarak Cl- iyonunu oluşturur. ÜNİTE 2 : BİLEŞİKLER

8. Örnek: Mg Cl2 bileşiğinin oluşumu: • 12Mg: 2) 8) 2) ve Magnezyum 2 elektron vererek Mg+2 iyonunu oluşturur. • 17Cl: 2) 8) 7) ve Klor 1 elektron alarak Cl- iyonunu oluşturur. ÜNİTE 2 : BİLEŞİKLER

9. Örnek: MgO bileşiğinin oluşumu: • 12Mg: 2) 8) 2) ve Magnezyum 2 elektron vererek Mg+2 iyonunu oluşturur. • 8O: 2) 6) ve Oksijen 2 elektron alarak O-2- iyonunu oluşturur. ÜNİTE 2 : BİLEŞİKLER

10. ÜNİTE 2 : BİLEŞİKLER

11. Metaller ; • Periyodik tabloda; 1A (H hariç), 2A, Tüm B grubu elementleri, 3A (B Hariç), 4A’da Sn ve Pb, 5A’da Bi metaller sınıfında incelenirler. • Yüzeyleri parlaktır. • Cıva hariç hepsi, oda şarlarında (25 0C) katı halde bulunurlar. • Erime ve kaynama noktaları yüksektir. • İşlenebilirler. (Tel ve levha haline getirilirler.) • Isı ve elektrik akımını iletirler. • Kimyasal tepkimelerde, elektron vererek + yükle yüklenirler. ÜNİTE 2 : BİLEŞİKLER

12. Ametaller: • Periyodik tabloda; 1A ‘da H, 4A’da C, 5A’da N ve P, 6A’da O, S ve Se , 7A’da F, Cl, Br, I Ametaller sınıfında incelenirler. • Mattırlar. • Oda şarlarında (25 0C) katı, sıvı ve gaz hallerinde bulunurlar. • Erime ve kaynama noktaları düşüktür. • Kırılgandırlar. • Elektrik akımını iletmezler. ( Grafit hariç ) • Metallerle tepkimelerinde, elektron alarak - yükle yüklenirler. • Kendi aralarında, kovalent bağlı bileşik oluştururlar. ÜNİTE 2 : BİLEŞİKLER

13. 1 A Grubu Alkali Metaller • 1H, 3Li, 11Na, 19K, 37Rb, 55Cs • Hidrojen hariç hepsi metaldir. (H ametaldir) • Erime ve kaynama noktaları düşüktür. • Tabiatta bileşikleri halinde bulunurlar. Serbest halde tutulamazlar. • Kimyasal tepkimelerinde elektron verirler ve +1 yükle yüklenirler. ÜNİTE 2 : BİLEŞİKLER

14. 2 A Grubu Toprak Alkali Metaller • 4Be,12Mg,20Ca,38Sr,56Ba • Hepsi metaldir. • Son yörüngelerinde 2 elektronları vardır. • Kimyasal tepkimelerinde +2 yükle yüklenirler. • Aktiflik metallerdir. Anca alkali metallere göre biraz pasiftirler. ÜNİTE 2 : BİLEŞİKLER

15. 7 A Grubu Halojenler • 9F,17Cl,35Br,53I • Doğada moleküler (iki atomlu) halde bulunurlar.(F2, Cl2) • Oda şartlarında F2, Cl2 gaz, Br2 sıvı, I2 katı halde bulunur. • Son yörüngelerinde 7 elektron olduğu için elektron almaya yatkındırlar. Bu sebeple metallerle oluşturdukları bileşiklerinde -1 değerlik alırlar. Kendi aralarında oluşturdukları bileşiklerinde ise –1’den +7’ye kadar değişik değerlik alabilirler. Flor sadece -1 değerlik alır. • Çok aktif oldukları için tabiatta bileşikleri halinde bulunurlar. ÜNİTE 2 : BİLEŞİKLER

16. 8 A Soygazlar: • 2He, 10Ne, 18Ar, 36Kr, 54Xe, 86Rn • Oda şartlarında hepsi tek atomlu gaz tanecikleri halinde bulunurlar • Elektron alış verişinde bulunmak istemezler. • Oktet ya da dublet kuralına uydukları için kararlı atomlardır. • Kimyasal aktiflikleri olmadıklarından soy yada asal gazlar diye bilinirler. ÜNİTE 2 : BİLEŞİKLER

17. III. İyon Yükü ve Yükseltgenme Basamağı: Eğer bir atomda • Ps = Es ise bu atoma yüksüz yani nötr atom • Ps ‹ Es ise - yüklü iyon (ANYON) • Ps › Es ise + yüklü iyon (KATYON) KÖK : Birden fazla farklı cins atom içeren iyonlara kök denir. ÜNİTE 2 : BİLEŞİKLER

18. Yükseltgenme Basamağı Hesaplamaları: • 1A grubu elementleri ve Agnin değerliği +1 dir. • 2A grubu elementlerinin yükseltgenme basamağı +2 dir. • 3A da Al nin yükseltgenme basamağı +3 • Hidrojenin yükseltgenme basamağı, genellikle +1 ancak metallerle bileşiklerinde – 1 ‘dir. • Oksijenin yükseltgenme basamağı – 2 dir. Peroksitlerinde – 1 ve OF2 de + 2 dir. • Bileşiklerde tüm atomların yükseltgenme basamakları toplamı “ 0 ” dır. • İyonlarda atomların yükseltgenme basamağı toplamı iyonun yüküne eşittir. ÜNİTE 2 : BİLEŞİKLER

19. ÜNİTE 2 : BİLEŞİKLER

20. ÜNİTE 2 : BİLEŞİKLER

21. Örnek: H2SO4 bileşiğinde S ün yükseltgenme basamağını bulunuz? ÜNİTE 2 : BİLEŞİKLER

22. Örnek: K2Cr2O7 bileşiğinde Cr ün yükseltgenme basamağını bulunuz? ÜNİTE 2 : BİLEŞİKLER

23. Örnek: Cr2O7-2 iyonunda Cr ün yükseltgenme basamağını bulunuz? Yükseltgenme Basamağı Test ÜNİTE 2 : BİLEŞİKLER

24. Lewis Nokta Gösterimleri • Elementlerin Lewis Nokta Gösterimi • Bir atomun son katmanındaki elektronların, atomun sembolü etrafında noktalar şeklinde gösterilmesine Lewis Nokta Gösterimi denir. Aşağıdaki tabloda A grupları elementlerinin lewis yapıları gösterilmiştir. • (:)çiftleşmiş elektronu, (.)çiftleşmemiş elektronu göstermektedir. ÜNİTE 2 : BİLEŞİKLER

25. ÜNİTE 2 : BİLEŞİKLER

26. İyonik Bağlı Bileşiklerin Lewis Nokta Gösterimi İyonik Bağlı Bileşikler elektron alış – verişi sonucu oluşmaktadır. Bu yüzden Lewis Nokta Yapıları çizilirken elektron alış – verişini göstermek gereklidir. ÜNİTE 2 : BİLEŞİKLER

27. Kovalent Bağlı Bileşiklerin Lewis Nokta GösterimiKovalent Bağlı Bileşikler elektron ortaklaşması sonucu oluşmaktadır. Bu yüzden Lewis Nokta Yapıları çizilirken elektron ortaklaşmasını göstermek gereklidir. ÜNİTE 2 : BİLEŞİKLER

28. ÜNİTE 2 : BİLEŞİKLER

29. Bileşik Formüllerinin Adlandırılması • İyonik Bağlı Bileşiklerin Adlandırılması Kural : ( I. maddenin adı + ( I. madde farklı değerlik alıyorsa roma rakamı ile değerliği ) + II. maddenin adı + II. madde F, Cl, Br, I ise sonuna ür eki ) ÜNİTE 2 : BİLEŞİKLER

30. Örnekler: CaF2 : Kalsiyum Florür AlBr3 : Alüminyum Bromür MgI2 : Magnezyum İyodür CaH2 : Kalsiyum Hidrür Ca2C : Kalsiyum Karbür Ca3N2 : Kalsiyum Nitrür CaO : Kalsiyum Oksit NaNO3 : Sodyum Nitrat ÜNİTE 2 : BİLEŞİKLER

31. Örnekler: AlPO4 : Alüminyum Fosfat Mg(ClO3)2 : Magnezyum Klorat CaCr2O7 : Kalsiyum diKromat CaCO3 : Kalsiyum Karbonat NH4NO3 : Amonyum Nitrat (NH4)2SO4 : Amonyum Sülfat NH4ClO3 : Amonyum klorat (NH4 )2S : Amonyum Sülfür ÜNİTE 2 : BİLEŞİKLER

32. Örnekler: (NH4)3N : Amonyum Nitrür (NH4)3P : Amonyum Fosfür CuCl : Bakır –I-klorür CuCl2 : Bakır –II-klorür FeO : Demir –II-oksit Fe2O3 : Demir –III-oksit FeSO4 : Demir-II- Sülfat Fe2(SO4)3 : Demir-III- Sülfat Bileşiklerin Adlandırılması Test ÜNİTE 2 : BİLEŞİKLER

33. I. İyonik Bileşiklerde Örgü Yapısı: İyonik kristaller • İyonik bileşikler denildiğinde, iyonların oluşturduğu bileşikler akla gelmektedir. • Ancak NaCl bileşiği tabiatta bu şekilde bulunmaz. Na ve Cliyonları belli sayıda bir araya gelerek bir “kristal örgü” yapısı oluştururlar. Kristal Örgüde; genellikle anyonların hacmi daha büyük olduğundan, anyonların aralarına katyonlar girerek belli geometrik yapıda kristal örgü oluşur. ÜNİTE 2 : BİLEŞİKLER

34. ÖRNEK: NaCl de Na+ iyonları 6 adet Cl- iyonu tarafından sarılmıştır. Her Cl- iyonu da 6 adet Na+ iyonu tarafından sıkıca çekilerek “Birim Hücre” dediğimiz iyonik kristaller oluşur. Na6Cl6şeklindeki bu kristalin formülü sadeleştirilerek NaCl şeklinde ifade edilir. ÜNİTE 2 : BİLEŞİKLER

35. ÖRNEK:CsCl de ise, Cl- iyonları Basit Kübik birim hücrelerin köşelerinde, Cs+ iyonu ise bu kübün merkezinde bulunmaktadır. Her katyon 8 anyon tarafından sarılmaktadır. Ancak anyonların birim hücreye düşen kısmı 1/8 ‘dir. Bu yüzden formül CsCl şeklindedir. ÜNİTE 2 : BİLEŞİKLER

36. İyonik Bileşiklerin Özellikleri: • İyonik bağlı bileşikler oda şartlarında katı halde bulunurlar. • İyonik bileşiklerde katyon ve anyonlar, diğer katyon ve anyonlar tarafından sıkıca çekildikleri ve istiflendikleri için elektrik akımını iletmezler. Ancak kristal bozuklukları olan iyonik bileşikler elektrik akımını iletirler. • İyonik yapılı maddeler suda genellikle iyi çözünürler. • İyonik yapılı maddelerin sulu çözeltileri ve eriyikleri yukarıdaki sebeplerden dolayı iletkendir. ÜNİTE 2 : BİLEŞİKLER

37. ÜNİTE 2 : BİLEŞİKLER

38. ETKİNLİK: Aşağıda verilen bileşiklerin suda çözündüğünde ortama vereceği iyonları yazınız? • KBr :......................................................... • FeCl2 :......................................................... • NaOH :......................................................... • (NH4)2MnO4 :......................................................... • Na2CO3 :......................................................... • Ba(NO3)2 :......................................................... • ZnSO4 :......................................................... • NH4MnO4 :......................................................... • Al2(SO4)3 :......................................................... ÜNİTE 2 : BİLEŞİKLER

39. Kovalent Örgülü Katılar Kovalent bağlı bileşiklerin erime kaynanama noktaları genellikle düşüktür. Bununla beraber bazı kovalent yapılı maddeler oda şartlarında katı halde bulunurlar. Bu tür katılara “Kovalent Örgülü Katılar” denir.Periyodik tabloda 4 A grubu elementleri ağ örgülü katıları oluştururlar. Ağ örgülü katılarda çok sayıda atom zincirleme kovalent bağ oluştururlar. Bu sebeple erime ve kaynama noktaları çok yüksektir. Ağ örgülü katılara en güzel örnek, elmas ve grafittir. ÜNİTE 2 : BİLEŞİKLER

40. ÜNİTE 2 : BİLEŞİKLER

41. Polarlık – Apolarlık • Son Katman Elektronlarına sahip çıkma İsteği (Elektronegatiflik) • Periyodik tabloda soldan sağa doğru gidildikçe Ametallerin son katman elektronuna sahip çıkma isteği artar. (N < O < F) (P < S < Cl) • Aynı periyotta yukarı doğru gidildikçe Ametallerin son katman elektronuna sahip çıkma isteği artar. (P < N) (S < O) (I < Br < Cl < F) Not: Genel olarak ametallerin son katman elektronuna sahip çıkma isteğini aşağıdaki gibi karşılaştırabiliriz. (F > O > Cl > N > Br > S > C > I > P) ÜNİTE 2 : BİLEŞİKLER

42. BAĞIN POLARLIĞI İki atom arasında oluşan bir bağ; X – X veya Y – Y şeklinde ise bağ apolarkovalent bağdır. İki atom arasında oluşan bir bağ; X – Y veya Y – Z şeklinde ise bağ polar kovalent bağdır. ÜNİTE 2 : BİLEŞİKLER

43. MOLEKÜLÜN POLARLIĞI HCl suda iyi çözünür, bununla beraber zeytinyağı suda çözünmez. Benzer biçimde; tuz suda iyi çözünür, ancak naftalin suda çözünmez. Bu olayların sebebi moleküllerin polarlık ya da apolarlık durumlarıyla açıklanıyor. HCl polar bir moleküldür. Suda polar olduğu için molekülün – ve + uçları birbirlerini çekerler. Dolayısıyla HCl suda iyi çözünür. Naftalin apolar bir moleküldür. Su polar olsa da iki molekül arasında bir etkileşme olmaz ve naftalin suda çözünmez. Örnek: Moleküllerde polarlıkapolarlık olayıHCl, H2O , CO2 , SO2 , HF , molekülleri üzerinden açıklanır. ÜNİTE 2 : BİLEŞİKLER

44. ETKİNLİK: Aşağıda verilen atomlarla ilgili olarak verilen boşlukları doldurunuz? ÜNİTE 2 : BİLEŞİKLER

45. ORGANİK BİLEŞİKLER Yapısında C ve H taşıyan bileşikler organik bileşiklerdir. Yapısında bu iki elementi aynı anda bulundurmayan bileşikler ise anorganik bileşik olarak sınıflandırılırlar. ÜNİTE 2 : BİLEŞİKLER

46. ORGANİK VE ANORGANİK BİLEŞİKLER ARASINDAKİ ÖNEMLİ FARKLAR: • Organik bileşikler yanıcıdır. Anorganik bileşikler ise genellikle yanıcı değildir. • Organik bileşiklerin erime ve kaynama noktaları genellikle düşük, anorganik bileşiklerin ise yüksektir. • Organik bileşikler çoğunlukla suda çözünmez, anorganik bileşikler genellikle suda çözünürler. • Organik bileşikler çoğunlukla kovalent bağlı bileşiklerdir, anorganik bileşikler genellikle iyoniktirler. • Organik tepkimeler çok yavaş, anorganik tepkimeler genellikle hızlı gerçekleşir. • Organik bileşiklerin kendilerine has bir kokuları vardır, ancak anorganik bileşikler kokusuzdur. • Organik bileşiklerin sayısı oldukça fazla (Kullanılan elementler az), ancak anorganik bileşiklerin sayısı o kadar değildir. Bunun sebebi karbonun 4 bağ yapabilmesinden kaynaklanmaktadır. ÜNİTE 2 : BİLEŞİKLER

47. Etkinlik: Aşağıda verilen bileşiklerle ilgili olarak verilen boşlukları doldurunuz? ÜNİTE 2 : BİLEŞİKLER

48. HİDROKARBONLAR DOYMUŞ HİDROKARBONLAR DOYMAMIŞ HİDROKARBONLAR ALKANLAR ALKENLER ALKİNLER • Basit hidrokarbonların ve yaygın organik bileşiklerin açık formüllerinin yazılması ve adlandırılması Yapısında sadece C ve H içeren organik bileşiklere HİDROKARBONLAR denir. Hidrokarbonlar doymuş ve doymamış hidrokarbon diye ikiye ayrılır. Yapısındaki bütün bağları tekli olan hidrokarbonlar doymuş, yapısında ikili ve üçlü bağ içeren hidrokarbonlar doymamış hidrokarbonlardır. ÜNİTE 2 : BİLEŞİKLER