Download
1 / 168
E N D
3. Gida Güvenligi Codex Alimentarius “saglikli ve kusursuz gida üretimini saglamak amaciyla gidalarin; üretim, isleme, muhafaza ve dagitimlari sirasinda gerekli kurallara uyulmasi ve önlemlerin alinmasi” 5179 sayili kanunda “gidalarda olabilecek fiziksel, kimyasal, biyolojik her türlü zararlilarin bertaraf edilmesi için alinan tedbirler bütünü” olarak tanimlanmistir
4. Gida güvenligini etkileyen tehlikeler
biyolojik (örn; parazitler, bakteriler, viruslar, küfler, algler, prionlar),
kimyasal (örn; pestisitler, antibiyotikler, veteriner ilaçlari, toksik mineraller, gida katki maddeleri vs),
fiziksel (örn;cam, tas, tahta parçasi vs) bulasmalardan ve üretim sirasindaki bazi hatali uygulamalardan kaynaklanmaktadir.
Bu nedenle “gida güvenligi” gida zincirinde görev alan herkesin (yetistiriciler, üreticiler, dagitimcilar, tüketiciler, yöneticiler ve medyanin) üzerine düsen sorumlulugu yerine getirmesiyle saglanabilir.
5. ISO 22000.2005 TEMEL PRENSIBI Bu standart, müsteriler için ürünlerin kullaniminin güvenli olmasini saglayacak bir gida güvenligi yönetim sistemini planla, tasarla, uygula, islet, bakim yap ve güncelle ana prensibine dayanmaktadir
6. ISO 22000 FAYDALARI Tüm gida zincirine uygulanabilir olmasi
Gida zinciri boyunca en alt kademeden en üst kademeye kadar kuruluslar arasinda etkin bir iletisimin saglanmasi, tüm çalisanlarin ortak sorumlulugu saglanarak etkin bir otokontrol sisteminin uygulanmasi
Tedarikçiler ve tüketicilerle tanimlanan tehlikeler ve kontrol önlemleri hakkinda iletisimin saglanmasi
Sistemde potansiyel tehlikeleri önleyerek güvenilir gida üretilmesi ve bu amaç için yeterli güvencenin saglanmasi
Ürün kayiplarini azaltmasi, tüketici begenisi, tercihi ve güveninin kazanilmasi
Dünyada ticaret kolayliginin saglanmasi
Laboratuvar çalismalarinda TS EN ISO/IEC 17025 standardina uygunlugun saglanmasidir.
7. TS EN ISO 22000 kapsaminda belgelendirme yapilabilecek Dogrudan kuruluslar;
yem üreticileri
hasatçilar
çiftçiler
gida bileseni üreticileri
gida üreticiler
gida saticilari, gida servisleri
hazir yemek firmalari
temizlik ve sanitasyon hizmeti veren kuruluslar
tasiyicilar, depolama ve dagitim kuruluslari vb. Dolayli kuruluslar;
ekipman saglayan kuruluslar
temizlik ve sanitasyon ajanlari
ambalaj malzemeleri
gida ile temasta bulunan diger ögeleri üreten vb. kuruluslardir
8. Ön Gereksinim Programlari GMP gida ürünlerinin üretim ve dagitiminda temel yaklasimlardan olup, ürünlerde kaliteyi saglamak için hammadde, isleme, ürün gelistirme, üretim, paketleme, depolama ve dagitim asamalarinda kesintisiz uygulanmasi gereken bir teknikler dizisi olarak ifade edilmektedir .
9. Alt yapi ve özellikleri Bina yerlesimi ve çevre Isletmenin yerlesim yeri belirlenirken, bulasma kaynaklarinin etkinligi göz önüne alinmali ve isletmenin etrafi kapatilmalidir. Örnegin dikkatsizce depolanan ekipman ve kutular, atiklar, kesilmemis otlar ve çimler zararlilarin kaynagidir. Dogal drenajin yetersiz oldugu durumlarda, ek drenaj sistemi kurulmalidir.
10. Bina yerlesimi ve çevre
11. Alt yapi ve özellikleri Duvarlarin iç yüzeyleri düzgün, toksik olmayan, dayanikli, kolay temizlenebilir ve dezenfekte edilebilir nitelikte olmalidir.
Zemin, üretim islemlerinin gereklerini karsilayacak sekilde yapilmalidir. Sanitasyon sartlarina drenaja uygun, temizlenebilir özellikte planlanmalidir.
Tavanlar, toz, kir ve buhar birikmesini önleyecek sekilde ve kolay temizlenebilir nitelikte insa edilmelidir.
12. Alt yapi ve özellikleri Pencereler, kolay temizlenebilir, kir birikimini en az düzeye indirecek biçimde insa edilmelidir. Havalandirma amaçli açik olarak yapilan pencerelere ise sökülerek temizlenebilen sinek önleyici tel takilmalidir. Kapilar, düzgün, emici olmayan, kolay temizlenebilir ve dezenfekte edilebilir olmalidir.
Çalisma yüzeyleri, dogrudan ürün ile temas etmemeli, dayanikli, temizligi ve dezenfeksiyonu kolay olmalidir. Ayrica düzgün, emici olmayan, ürünlerle ve temizlik sirasinda kullanilan deterjan ve dezenfektanlarla etkilesime girmeyen nitelikte madde ile kaplanmalidir.
13. Alt yapi ve özellikleri Aydinlatma, tüm çalisma alanlarinda yeterli aydinlatma saglanmalidir.Ürün hazirlama alanlarindaki tüm ampuller ve flüoresanlar koruma altina alinmalidir. Ürün muhafaza depolarindaki nemi, sicakligi azaltmak ve üretim alaninda rahat bir çalisma ortami olusturmak için yeterli havalandirma saglanmalidir.Ürünler arasinda çapraz bulasmayi önlemek ve personel güvenligini saglamak amaciyla iç ortamdaki kirli havayi temizleyici sistemler kurulmalidir.
15. Personel hijyeni Gida üretim yerlerinde, kisisel hijyen standartlari dokümante edilmeli, çalisanlar, ziyaretçiler ve müteahhitler azami düzeyde kisisel hijyen kurallarina uymalidir. Çalisanlar üretim yerinin durumuna göre kendisine verilen koruyucu giysileri (baslik, maske, is elbisesi, uygun çizme veya bot) giymelidir. Üretim yerlerine giris ve çikis kontrollü olmali, mümkün oldugunca is elbisesi ile üretim bölümünün disina çikilmamasina özen gösterilmelidir. El temizliginin etkinligi periyodik olarak kontrol edilmelidir.
16. Personel hijyeni
17. Hasere Mücadelesi
18. Hasere Mücadelesi Böcek kontrolü ve hasere ile mücadele için etkin bir program yazilmali ve periyodik olarak uygulanmalidir. Isletme de böcek ve hasere ile mücadele için ya yetkili bir hasere mücadele sirketi ile anlasma yaparak yada kendi içerisinde egitimli bir personel ile mücadele programini yürütmelidir.
Denetleme ve kontrol sonuçlari mutlaka kayit altina alinmali, takip ve dogrulayici faaliyetler uygulanmalidir
19. Hijyen ve Temizlik
20. Hijyen ve Temizlik Hijyen ve sanitasyon, ürünün bulasmasina neden olan (personel, ekipman, üretim materyali, tasima araçlari ve temizlik ajanlari vb.) kaynaklari kapsamaktadir. Kullanilan temizlik ajanlarinin ve kullanim sikliginin tanimlandigi prosedürler hazirlanmalidir. Bunlar uygun biçimde etiketlenmeli, muhafaza depolari ve üretim alanlarindan uzak güvenli bir ortamda saklanmalidir
Tüm materyalin güvenlik veri dokümanlari dosyalanmalidir.Üretim alani, ekipman ve gida ile temas eden yüzeyler için mikrobiyolojik izleme programi olusturulmalidir
21. Depolama Bütün ham maddeler (ambalaj malzemesi de dahil) ve son ürünler muhafaza sirasinda muhtemel bulasmalardan (kir, kimyasallar, toksik maddeler ve su) korunmalidir. Muhafaza depolarina girisi yetkili personel disinda baskalarinin girmesin izin verilmemelidir. Muhafaza depolarinda depolanan ürün ile tavan ve duvar arasinda temizlik ve hasere ile mücadele için uygun bir mesafe (en az 45 cm) birakilmalidir. Depo zeminine dayanikli, kolay temizlenebilir kuru paletler yerlestirilmelidir.
Son ürünler, açikça tanimlanmali ve temiz kuru sartlarda muhafaza edilmelidir.
22. DEPOLAMA ve TASIMA
23. Uygun Tedarikçiler Tedarikçinin etkili bir sekilde uyguladigi Gida Güvenlik programi (GMP,HACCP) olmalidir. Tedarik edilen ürünlerin kontaminasyondan yoksun ve uygun bir sekilde tasindigi kontrol edilmelidir.
Tedarikçilerle ile ilgili gerekli tüm kayitlar isletmede bulundurulmalidir. Tedarikçi firmalar temin ettikleri hammaddelerin hijyenik kosullarda islendigini belgelemek zorundadirlar.
Alici firma tedarikçisinin hammadde üzerinde düzenli olarak mikrobiyolojik ve kimyasal analizler yaptigina emin olmali ve bu analiz sonuçlarini hammadde alimlarinda gözden geçirmelidir.
24. OGP, HACCP ve ISO 22000 arasindaki iliski
26. Dokümantasyon Sartlari Sistemin bir parçasini olusturan dokümanlar; ürün özelliklerini, HACCP planlarini, operasyonel OGP ve OGP’leri ve dis kaynakli süreçler(örnegin hasere kontrol, ürün testi) için yapilmis anlasmalarin yer aldigi dis kaynakli prosedürleri içerir. Kurulus tarafindan kullanilan dokümanlar gerekli yer ve zamanda mevcut olmalidir. Bu dokümanlar geçerli herhangi bir formatta (basili doküman, elektronik ortam veya resim) olabilir.
27. Yönetim Sorumlulugu Üst yönetim, gida güvenligi yönetim sisteminin gelistirilmesi ve uygulamasi ile sistemin sürekli iyilestirilmesi hakkindaki taahhüdünün kanitlarini
Gida güvenliginin kurulusun is hedefleri ile desteklendiginin gösterilmesi
Gida güvenligi politikasinin olusturulmasi
Yönetim gözden geçirmelerin yürütülmesi
Kaynaklarin bulunabilirligini saglamasi
Gida güvenligi ile ilgili müsteri isteklerinin karsilanmasi
28. Gida Güvenligi Politikasi XYZ Sirketi, saglikli gida ürünlerini ve hizmetlerini üretirken ve tüm müsterilerine zamaninda teslim ederken müsteri isteklerini karsilamayi ve tüketici beklentilerini asmayi amaçlar.
Biz iptallerin /geri almalarin sayisini ve yabanci tesekküllerin olusmasini azaltmaktan sorumluyuz.Biz sadece itibarli firmalarla çalisacagiz ve bize gönderilen gidalarin genel sartlarimiza(örn. sevkiyat isisi)uygun olmalarini saglayacagiz.
Yönetim rutin saglik denetimlerini yapacaktir ve tetkik sonuçlarinin kayitlari ve alinan önlemler korunacaktir.
………………………
Müdür/Imza
29. Gida güvenligi ekip lideri Gida güvenligi ekip lideri, herhangi bir kurulusun gida güvenligi yönetim sisteminde merkezi bir role sahiptir. Ekip lideri kurulus bünyesinden olmali ve kurulusun gida güvenligi ile ilgili sorunlarini bilmelidir. Gida güvenligi ekip lideri hijyen yönetimi ve HACCP prensiplerinin uygulanmasi hakkinda temel bilgilere sahip olmalidir.
30. Gida güvenligi ekip lideri sorumluluklari Bir gida güvenligi takimi olusturmak ve takimin çalismasini düzenlemek
Gida güvenligi takim üyelerinin ilgili kurs ve egitimlerini saglamak
Kurumun üst yönetimine gida güvenligi yönetim sistemini etkinligi ve uygunlugunu rapor etmek
31. Dis iletisim Gida zinciri boyunca kurulus tarafindan kontrol edilmeyen veya edilemeyen ve sonuç olarak gida zincirinin diger basamaklarinda kontrol edilmesi zorunlu olan gida güvenligi tehlikeleri konusundaki iletisim. Bu tip iletisim:
Tedarikçiler ve taseronlar
Siparis alma islemleri
Anket sonuçlari
Müsteri ile (müsteri tarafindan) sart kosulan ve karsilikli uygun bulunan gida güvenligi seviyesini esas alan iletisim, müsteri geri bildirimi
Yasal ve düzenleyici otoritelerle ve diger kuruluslarla olan bilgi degisimi
32. Iç Iletisim Gida güvenligi ekip lideri, kurulus içerisinde gida güvenligi konularinda iç iletisim alaninda etkin bir role sahiptir.
Yeni bir ürün üretimine baslanilmasi ve gelistirilmesinin yaninda ham maddelerde ve ingradiyentlerde, üretim sistemlerinde ve proseslerde, müsterilerde ve müsteri sartlarinda degisim düsünüldügünde, kurulus içerisinde personelle iletisim açik ve uygun zamanda yapilmalidir.
Dikkat özellikle yasal ve düzenleyici sartlarda degisimlere, yeni ve ortaya çikan gida güvenligi tehlikelerine ve bu yeni tehlikelerin kontrol metotlarina yönelik iletisim üzerine yogunlasmalidir.
Kurulusun herhangi bir üyesi gida güvenligi üzerine etki edebilecek bir durumla karsilastiginda, bu durumu nasil rapor edecegini bilmelidir.
33. Bazi iletisim Yöntemleri Prosedürler
Dilek/Sikayet sistemi
Koordinasyon toplantilari
Performans degerlendirme toplantilari
Raporlama sistemi
Bilgisayara dayali iletisim
34. Acil durumlara hazirlilik ve müdahale Kurulus, Dogal afetler(yangin, sel) , biyoterörizm ve sabotaj, enerji yetersizligi, araç ve is kazalari ve çevreden gelen bulasicilar, isçi kayiplari (hastalik, grev durumlarda), içme suyu kirliligi/kaybi gibi olasi acil durum ve kazalarin analizleri yapilmali, sorumlu ve yetkiler tanimlanmali, faaliyetler ve yöntemler belirlenmeli ve gerekli tedbirler alinmalidir.
35. Yönetim gözden geçirme girdileri ve çiktilari Faaliyetlerin kontrolü sonuçlarinin analizleri
Gida güvenligini etkileyebilecek durumlarin degisimi
Acil durumlar, kazalar ve geri almalar
Dis denetimler ve kontroller
Müsteri geri bildirimlerini de içeren iletisim faaliyetlerinin gözden geçirilmesi
Gida güvenligi teminati
Gida güvenligi yönetimi sisteminin etkinliginin gelistirilmesi
Ihtiyaç duyulan kaynaklar ve kurulusun gida güvenligi politikasinin ve ilgili hedeflerin revizyonu
36. Insan Kaynaklari Yönetimi Egitim, tüm çalisanlarin gida güvenligi yönetim sistemini sürdürmek için sorumluluklarini bilmelerini saglayacak düzeyde sürdürülmelidir.
Egitim dönemlerinin ayrintilari,
-Programin içerigi,
-Egitimcinin adi ve nitelikleri,
-Egitime katilanlarin son degerlendirmesi ve tekrar egitime tabiî tutmak için sartlarin olusturulmasini içermelidir.
-Egitim çalismalarinin uygun kayitlarini tutmalidir.
37. Güvenli Ürün Planlama ve Gerçeklestirme ISO 22000 standardi, gida güvenligi yönetim sisteminin gelistirilmesi, uygulanmasi ve kontrolü için mantiksal sirada kontrol önlemlerinin geleneksel yaklasim olarak iki gruba ayrilmasini [ön gereksinim programlari ve kritik kontrol noktalarinda (KKN) uygulanan önlemler] yeniden organize etmektedir. Kontrol önlemleri asagida gösterilen sekilde üç gruba ayrilmaktadir;
Temel sartlari ve faaliyetleri saglayan ön gereksinim programlari (OGP); OGP’ler tanimlanan tehlikelerin kontrolü amaciyla seçilmez, ancak hijyenik ortamin, üretimin ve/veya kullanim ortaminin sürekliligi için seçilir.
Operasyonel ön gereksinim programlari tarafindan yönetilen, tehlike analizi ile kabul edilebilir seviyede kontrol edilmesi gerektigi saptanan ve baska türlü HACCP plani ile yönetilemeyen tehlikelere yönelik kontrol önlemleri
HACCP plani tarafindan yönetilen, tehlike analizinin kabul edilebilir seviyelerde kontrol edilmesi gerektigini saptadigi belirli tehlikelere yönelik ve kritik kontrol noktalarinda uygulanan kontrol önlemleri.
38. Tehlike Analizi Tehlike degerlendirmesi
Tehlike kaynagi veya kaynaklari (örnegin, üründe veya ürünün çevresinde tehlikenin nerde ve nasil ortaya çikabildigi)
-Tehlike vakasinin olasiligi (örnegin vakanin sikligi, en yüksek olasi seviyeleri ve / veya seviyelerin istatistiksel dagilimi gibi kalitatif ve/veya kantitatif yayginlik)
- Tehlikenin dogasi (örnegin çogalma, bozulma ve toksin olusturma kapasitesi)
- Tehlikenin neden oldugu sagliga olumsuz etkilerin siddeti
39. Kontrol önlemlerinin degerlendirilmesi ve kombinasyonu Kontrol önlemlerinin, gida güvenligi tehlikelerini nasil etkiledigi (örnegin azaltma, artislarin kontrolü ve/veya olay sikliginin kontrolü)
Kontrol önleminin uygulanmasinin tasarlandigi asama veya yer; bazi kontrol önlemleri diger kontrol önlemlerinden sonra uygulanirsa daha etkindir (örnegin kontrol önlemlerinden sonra bu durum mikroorganizma yükünü ve durumunu etkilemesi),
40. Izlenebilirlik sistemi Izlenebilirlik, üretim hattinin tüm basamaklarinda ürünün geçmisinin izlenmesini saglayan bir sistemdir. Ham maddenin kaynaginin bulunmasi, bunun yani sira ürünün üretiminde veya dagitiminda bir problem karsilasildiginda bu sisteme basvurulmalidir. Gidalarin üretildigi bitki ve hayvanlarin, hayvan yemlerinin, gidalara katilan her türlü katki maddesinin ambalaj malzemelerinin üretim, ithalat, isleme, nakliye, depolama ve dagitimi gibi tüketilinceye kadar geçen tüm asamalarda izlenebilirlik tesis edilmelidir. Izlenebilirlik sistemi, gida kaynakli bir problem ortaya çikmasi halinde veya tüketicinin talep etmesi durumunda mümkün olan en kisa süre içerisinde yukarda verilen bilgilere ulasilmasi ve problemin nereden kaynaklandiginin belirlenmesidir
41. Geri Çekme
Güvenli sartlara uymayan gida
Geri çagirma prosedürünün baslatilmasi
Bütün ilgili birimlerin bilgilendirilmesi
-Kanuni ve düzenleyici organlar
-Müsteriler
-Herhangi uygun bir metod (TV., radyo)
Geri çagrilan gidanin toplanmasi
42. Geri Çekme Geri çagrilan gida üzerinde çalismalar yapip karar verme
-Farkli bir amaçla kullanma
-Tasarlanmis amaç için uygun
-Tekrar isleme
-Imha
43. Gida Güvenligi Yönetim Sisteminin Geçerli Kilinmasi, Dogrulanmasi ve Iyilestirilmesi ISO 22000 standardi, gida güvenligi yönetim sisteminin güvenilir oldugunu, kendisinden beklenen kontrol seviyesini gerçekten saglayabildigini göstermek için ihtiyaç duyulan faaliyetleri belirtir. Sistem tasarimi için gerekli bilgiyi toplama yöntemi, genellikle akademik kurumlardan, yasal kuruluslardan, ticari birliklerden, danismanlardan veya gida proses ve ürünleri konularinda egitimli uzmanlara sahip herhangi bir gruptan elde edilebilir.
44. Gida Güvenligi Yönetim Sisteminin Dogrulanmasi Izleme kayitlarinin gözden geçirilmesi
Düzeltici faaliyetlerin gözden geçirilmesi
Termometreler veya diger kritik ölçüm cihazlarinin kalibre edilmeleri,
Kontrol önlemlerinin kontrol altinda olup olmadigini gözlemleyen görsel muayeneler
Üretim hattindan ve son üründen örneklerin rastlantisal toplanmasi ve analiz edilmesi
Çevre ve diger unsurlardan örnekleme
müsteri ve tüketici sikayetlerinin gözden geçirilmesi.
45. Iç Tetkik Tetkikçiler kendi islerini denetlememelidir.
Ayni çalisma alani veya bölümden olsalar da, denetlenen süreç veya isten bagimsiz olmalidirlar.
Denetimde tarafsizlik esastir.
Küçük isletmeler kendi aralarindaki güvenilir iliskilere esas olarak birbirlerinin iç denetimini gerçeklestirebilir.
Alternatif olarak ticaret odasi, denetim mercilerinden vb. yerlerden bagimsiz denetçilerle bu is yapilabilir.
46. ISO 22000’in Getirdikleri GGYS’nin kurulmasi,uygulanmasi, güncellenmesi için iç iletisim yaninda dis iletisimin sarti getirilmistir.
Tehlikelerin degerlendirilmesinde risk analizi yapilmasi talep edilmektedir.
Tehlikelerin ön kosul programlari ve KKN’ler ile kontrolü talep edilmektedir.
Girdi ve son ürünlerin ürün özelliklerinin, formulasyon, orijini içerecek sekilde, ayrintili tarifini ve düzenli gözden geçirilmesi talep edilmektedir.
47. ISO 22000’in Getirdikleri
Geri toplama ve geri çagirmayi içeren geri çekme kavramini gelistirmistir.
Gida güvenligi el kitabi hazirlanmasina yönelik açik bir talep bulunmamasina ragmen uygulama da yine de hazirlanmasi gerekecektir veya ISO9001:2000 kalite el kitabinin içine entegre edilecektir.
Yönetiminin gözden geçirme toplantisi gündemi gida güvenligi özel konulari içermektedir
48. GIDA ENDÜSTRISINDE HIJYEN VE SANITASYON
51. Sanitasyon Sanitasyon latince'de saglik anlamina gelen sanitas kelimesinden köken almistir. Sanitasyon genis anlamda insan sagliginin iyilestirilmesi, korunmasi ve sagligin tekrar kazanilmasinda uygulanacak prensipleri içermektedir. Gida sanayiinde sanitasyon denilince "üretimde hijyenik ve saglikli durumlarin yaratilmasi ve devam ettirilmesi " anlasilmaktadir.
52. Sanitasyon dogada biyolojik dengenin korunmasi konusu içinde yer alan ve insan sagligi ve rahat bir yasam sürmeleri amaciyla yapilan çalismalarin tümünü kapsamaktadir. Bu kapsam içinde gida sanitasyonu insan yasaminin temelini olusturan beslenme gereksinimlerinin karsilanmasinda fiziksel, kimyasal ve biyolojik yönden güvenilir nitelikte gida maddeleri üretimini ifade etmektedir.
53.
Yalnizca hastalik ya da zaafin
yoklugu degil tam fiziksel zihinsel ve
sosyal esenliktir.
Ruhen, bedenen ve sosyal bakimdan tam iyilik haline “saglik” adi verilir.
55. HIJYEN
56. HIJYEN Diger bir anlami da; besin maddelerinin insan sagligina zararsiz ve güvenilir olmasi için onlarin üretim, isleme,muhafaza ve dagitim asamalarinda gerekli hazirligin yapilmasi ve önlemlerin alinmasi seklinde de tanimlanmistir.
57. BESIN HIJYENI
59. Sanitasyon Sanitasyon latince'de saglik anlamina gelen
Sanitas kelimesinden köken almistir. Sanitasyon
genis anlamda insan sagliginin iyilestirilmesi,
korunmasi ve sagligin tekrar kazanilmasinda
uygulanacak prensipleri içermektedir. Gida sanayiinde sanitasyon denilince
"üretimde hijyenik ve saglikli durumlarin
yaratilmasi ve devam ettirilmesi “ anlasilmaktadir.
60. HIJYENIK TASARIM Yer seçimi
Binalarin tasarim
Duvar ve tavanlar
Su tesisati
Tuvalet
Alet ve ekipman tasarimi
61. Dizayn Prensipleri Çapraz Bulasmayi önle
Personel hijyen araçlari
Yikama ve dezenfeksiyon araçlari
Sicaklik kontrolü
Hasere kontrolü
Yeterli drenaj
Iyi havalandirma ve aydinlatma
Kolay temizlik
Içme suyu
62. ONARILMALI Tavan ve duvarlar
63. ONARILMALI Kapi, pencere ve zemin
64. Çöp bidonlari su sizdirmaz
Temizlenebilir
Sikica kapatilabilen kapakli
Düzenli olarak bosaltilmali
OLMALI
65. Çöp toplama ve çöp atiminda dikkat edilmesi gereken noktalar Çöpler gelisigüzel yerlerde degil, çöp bidonlarinda biriktirilmelidir.
Çöp bidonlari paslanmaz metal ya da onaylanmis plastikten, silindirik sekilde, kulplu, kapakli ve pedalli olmali, sizinti yapmamali ve su geçirmemelidir. Kolay temizlenebilmeli ve koku yapmamalidir.
Çöpler mümkün oldugu kadar besinlerin hazirlandigi alanlardan uzakta tutulmali, kokunun olusmamasi ve haserelerin gelmemesi için sik araliklarla atilmalidir.
Çöp toplama alani biriken çöp miktarina bagli olarak yeterli büyüklükte olmalidir.
Çöp ve atiklarin toplandigi çöp bidonlari, disarida bulunan çöp arabalari ve kompaktörler kolay temizlenebilir olmali ve emici olmayan düz bir zemin üzerinde tutulmalidir.
Çöpler tekerlekli çöp arabalari ile tasinmali ancak bu arabalarla kesinlikle yiyecek tasinmamalidir.
66. Çalisan personel dakikada
10.000-100.000
Mikroorganizma yayabilir.
Gida isyerlerinde çalisan personel, kendisinin de bir tüketici oldugunu bilerek , hijyen ve saglik bilgisine sahip olmalidir.
Neden personel hijyeni?
67. Portör; Patojenlere konaklik eden ve bunu baskalarina aktaran, ancak kendisinde herhangi bir semptom görülmeyen kimseler demektir.
1. Nekahet Devresi Tasiyicilari : Enfeksiyon hastaligi geçirmis, nekahet devresinde olan kisilerdir. Etken organizmaya degisen sürelerde konaklik ederler. Konaklik süresi bakteri ve virüsün özelligine göre degisiklik gösterir.
2. Kronik Tasiyicilar: Enfeksiyona yol açan organizmalara sürekli olarak konaklik ederler. Hastaliga ait semptomlar göstermez.
3. Kontakt Tasiyicilar: Enfeksiyonlu bir kimse ile yakin temas sonucu patojenlerle kontamine olan, ancak hastalik semptomlarini göstermeyen, sadece onlara konaklik eden kimselerdir.
69. Insanlarda mikrobiyal bulasma yollari Eller
71. Deri Derinin insan vücudunda dört fonksiyonu mevcuttur.
Bunlar ;
Koruma ,
Hassasiyet,
Vücut isisini ayarlama
Toksinleri atmadir.
72. Deri Derinin fiziksel bir bariyer görevi görmesi ve bazi mikroorganizmalari uzaklastiracak kimyasal maddeler salgilamasi sebebi ile bazi bakteriler deri üzerinde barinamazlar.
Derinin kendi kendini dezenfekte etme özelligi deri temiz oldugunda daha etkin bir biçimde kendini gösterir.
Yarik, çatlak yada çukur içeren deri tabakasi, mikroorganizmalar için elverisli bir çevre saglar.
73. Derinin zayif bakimi ve deri hastaliklari , kötü görüntüsünden baska çiban gibi bakteriyel enfeksiyonlara sebep olabilir.
Deri tabakasi zarar gördükten sonra mikroorganizmalar deri içerisine girerek enfeksiyona sebep olurlar ve bunun sonucunda çiban gibi yaralar olusur.
Bir çiban asla sikilmamalidir , eger sikilirsa enfeksiyon çevre alanlara yayilir ve baska bir yaraya sebep olur. Deri
74. Bakteriler kirli teçhizata degen eller tarafindan toplanabilir, yiyecek ,kiyafet ve vücudun diger kisimlarina ulasabilir.
Bu durumda personelin bakterilerin baska bir yere ulasmasini önlemek için elleri koruyacak teçhizat kullanmalari gerekmektedir.
Plastik eldiven kullanmak parmaklardan ve ellerden yiyeceklere herhangi bir hastalik etkeni bulasmasini engeller.
75. Bakteri yaymanin en kolay yollarindan biri de tirnaklarin arasindaki kirlerdir.
Personel kesinlikle kirli tirnaklarla yiyecek maddelerini ellememelidir.
Tirnaklari tirnak firçasi ile, su ve sabunla yikamak geçici bakterileri ortadan kaldirir.
El sabununda bakteri öldürücü dezenfektan kullanmak ise kalici bakterileri yok eder.
76. Yiyecek hizmet alanlarinda ve gida maddeleri üretim alanlarinda takilarin altinda mikroorganizmalar kalabilir ve gidalara bulasabilir.
Taki altlari ve takilarin yapisi mikro-
organizma barindirmaya uygun alanlardir.
Bu nedenle hem gida maddelerine mikroorganizma bulasmasini hem de yiyecekler içine düsmesini engellemek için alyans disinda taki takilmamalidir.
77. Mikroorganizmalar (özellikle Stap.aureus)
saç üzerinde bulunur.
Personel ellerini saçlarina dokunduktan sonra bu mikroorganizmalari gidaya aktarabilir.
Ayrica dökülen saçlar üretim ve satis yerlerinde önemli bir risktir.
Personel saçini temiz tutmali ve bone kullanmalidir.
78. Bir seyin tadina bakildiginda yada sigara içildikten sonra tükürük bezeleri harekete geçer ve tükürük salgilar.
Herhangi bir gida isletmesinde, çalisma aninda buna izin verilmemelidir.
Tükürük olasi bir hastaligin iletilmesini ve ürünün kirlenmesini saglar.
Disleri firçalamak disler üzerinde olusabilecek bakterilerin sayisinin azalmasini saglar.
79.
Agiz ve dudaklarda bir çok bakteri bulunur. Hapsirdigimiz müddetçe bazi bakteriler havaya geçer ve yiyecek üzerine yerlesebilir.
Virüsler gibi farkli tipte hastaliga sebep olan organizmalar, özellikle çalisan kisi hasta ise agizda da bulunabilir.
Bu nedenle çalisirken sigara içilmesi yasaktir.
81. Hijyen sartlarinin saglanmasi için gerekli ekipman ve araç gereç saglanmalidir:
El yikama lavabosu
Dezenfektanli sivi sabun
Sicak-soguk su
El kurutma malzemeleri
Maske
Bone
Eldiven
Tirnak firçasi
82. Eller ne zaman yikanir ?
83. Sonra:
Isletmeye girdikten
Tuvaleti kullandiktan
Çig gidayi elledikten
Kiyafet degistirdikten
Saça, buruna dokunduktan
Öksürdükten
Burnu sildikten
Temizlikten
Çöpleri elledikten
Para elledikten
84. Etkili el yikama
85. Etkili el yikama
86. Etkili el yikama
87. Firça kullanarak etkili el yikama
88. Firça ile etkili el yikama
89. Firça ile etkili el yikama
91. Eldiven nerelerde kullanilir?
Direk tüketime sunulan gidalarin islenmesinde, Pisirilen gidalarin islenmesinde (haslanmis tavuk v.b.)
Salata malzemelerinde dezenfeksiyon sonrasindaki tüm islemlerde
Sarküteri malzemelerinin ( kasar peyniri, beyaz peynir, salam, sucuk, sosis, pastirma, jambon v.b. ) dilimlenmesinde
Ekmek keserken
Servis yaparken
Porsiyonlama yaparken.
92. Eldiven kullanilirken nelere dikkat edilmelidir?
Eldiven takilmadan önce eller, el yikama talimatina uygun olarak yikanmalidir.
Eldiven kullanarak yaptigimiz isler sirasinda; eldiven ile kirli ekipmanlara dokunuldugu takdirde eldiven degistirmelidir.
Eldiven degistirmeden önce; eller yikanip daha sonra yeni eldiven takilmalidir.
Ayni iste çalisirken çalisma süresi içinde; saatte bir, eldiven degistirilmelidir.
93. Amaca göre el yikama 1-Sosyal el yikama: Sosyal hayattaki el temasini
gerektiren kirli veya kontamine tüm rutin islemlerden
sonra ellerdeki kir ve kontaminant florayi uzaklastirmak
amaci ile su ve sabun ile yapilan friksiyondur. Etkinlik
mekaniktir.Genellikle antimikrobiyal özelligi olmayan kati
veya sivi sabunlar kullanilarak yapilir. Kalici flora
etkilenmez.
94. 2-Hijyenik El Yikama: Ellerdeki bulasik florayi tamamen
tahrip ve inhibe etmek amaci ile yapilir. Antiseptik
madde içeren sabun kullanilir. Kalici flora bakterileri
minimal düzeyde etkilenir. Bu tür yikama invaziv bir
islem yapilmayacaksa hasta ile temastan önce ve sonra,
hastaya ait vücut sivi ve salgilarinin alinmasi veya
tasinmasi sirasinda kullanilan kaplarla temas sonrasi
yapilmalidir. Kontamine floranin yani sira kalici flora
bakterileri de kismen etkilenirler. Yikama süresi
genellikle 20-30 saniye kadardir.
95. 3-El Dezenfeksiyonu: El dezenfeksiyonunun
amaci ellerdeki bulasik bakterilerin en
etkili ve hizli bir sekilde elimine edilmesidir.
Kalici floranin elimine edilmesi veya azaltilmasi
amaçlanmaz. Burada antiseptik özelliklere sahip
dezenfektan kullanilmasi gerekmektedir.
Önerilen miktarda (3-5 ml) el antiseptigi her iki
ele alinir ve kuruyana kadar ovulur.
96. Flora Kalici flora
Çogu üst tabakalarda % 10-20’si derin yerlesimli
Mikrokoklar, Propionobacterium, Corynebacterium spp.
Geçici flora
Kontamitant, kisa süreli
Temasa bagli olarak degisken
97. Etkili el yikama Sulu çözeltiler
% 4’lük chlorhexidine/deterjan
% 0.75’lik iyot içeren povidon iyot/deterjan
Alkollü çözeltiler
+ % 70’lik isopropanol ve ya ethanol
+ % 0.5 clorhexidine veya povidon iyot
+ % 0.5 gliserol
98. 4-Cerrahi El Dezenfeksiyonu: Bu tip yikamada amaç
kontamine floranin tamamen tahribi ve inhibisyonu ile
kalici floranin mümkün olabildigince azaltilmasi ve bu
etkinin operasyon süresince devam etmesidir. Her türlü
invaziv girisim ve cerrahi müdahale ile kontamine oldugu
bilinen vücut sivi, salgi ve sekresyonlari ile hastaya
uygulanmis tibbi cihazlarla temas sonucu cerrahi tip el
yikama yapilmalidir.
99. Cerrahi el yikama Hijyenik el yikamada kullanilan deterjanlar kullanilir
En az 2-3 dk yikama yapilir, bilek ve dirseklerde yikanir
Su ile yikamadan sonra alkol bazli bir antiseptik solüsyon kullanilmasi etkiyi artirir
Steril havlular kullanilir
Daha sonra eldiven giyilir
100. zemin Zemin kaymayan ve dayanikli malzemeden yapilmali
Suyun birikmeyecegi sekilde yeterli egim, sayi ve büyüklükte, paslanmaz metalden giderler bulunmalidir.
Zeminde çatlak, kirik, yarik vb. bulunmamalidir.
Zemin, her is bitiminde sicak dezenfektanli su ile yikanmali ve mümkün oldugu kadar kuru tutulmalidir.
101. DUVAR VE TAVAN Duvarlar düzgün yüzeyli, çatlaksiz, kiriksiz, ve en az 2 m. yükseklikte açik renkli, kolay temizlenebilen fayansla kapli olmalidir.
Tavanlarda badana veya plastik boya tercih edilmelidir.
102. TESISATLAR
Aydinlatma;
Mümkünse dogal gün isigi ile saglanmali,
Çalisma alanlarinda m2’ye 50 watt isiklandirma
saglanmalidir.
Isik kaynagi parlak ve göz alici olmamalidir.
Elektrik kesintilerine karsi jeneratör bulunmalidir.
Havalandirma;
Yeterli ve filtre edilmis havalandirma saglanmalidir.
103. Su tesisati;
-Isletmede sicak ve soguk, içme suyu niteliginde su bulunmalidir.
-Su kesilmelerine karsi su deposu bulunmalidir,
-Musluklar mümkünse el degmeden kullanilabilmelidir.
Çöp tesisati;
-Isletme içinde uygun yerlerde, büyüklükte ve sayida üstü kapakli, mümkünse pedalli, silindirik, tekerlekli çöp bidonlari olmali, içlerinde dayanikli plastik çöp posetleri konulmalidir.
-Çöp bidonlari bosaltildiginda, dezenfektanli sicak su ile temizlenmelidir.
104. Temizlik Kir, gida artiklari, yag ve diger arzu edilmeyen maddelerin ortamdan uzaklastirilmasi
105. Neden temizlik yapariz? Kirlilik müsterinin azalmasina ve böceklenmeye yol açar
Mikroplarin çogalmasini saglayan maddeleri temizlemek
Etkili bir dezenfeksiyon saglamak
Yabanci maddelerin bulasma riskini engellemek
Iyi ve güvenilir is sartlarini saglamak
Yasalara uymak için
106. Deterjan Kir, yag ve gida partiküllerini uzaklastirir Bakterileri ÖLDÜRMEZ
107. Dezenfektan Mikroplarin sayisini çesitli yöntemler kullanarak güvenli bir sinira kadar azaltma islemi
108. Sanitizer Deterjan ve Dezenfektan kombinasyonu
109. Sterilizasyon Bütün mikroorganizma ve sporlarinin yikimlanmasi islemidir
110. Deterjanlar nasil çalisir? Deterjan Molekülleri
111. Deterjanlar nasil çalisir? Suya deterjan ilavesi
112. Deterjanlar nasil çalisir? Deterjanin kuyruklari kire gömülür
113. Etkili Temizlik Temizlenen madde (zemin, kullanilan alet-ekipman,kiyafet)
Bulasik madde
Suda eriyen bilesikler (organik asitler,kan .)
Suda erimeyen bilesikler (yag )
Temizleme yöntemi
114. Temizlik derecesi Deterjan solusyonunun konsantrasyon, bilesim ve sicakligi
Deterjan solusyonunun kirli yüzeyle temas süresi
Kirin temizleme yöntemi
115. Deterjanin özellikleri - Toksik olmamali
- Suyun kalitesini artirmali
- Dekompoze etme özelligi
- Eritme ve emülsiyon yapabilme özelligi,
- Dagilma, ayirma özelligi olmali,
- Çalkalanabilme ve durulanabilmeli,
- Çürütücü ve bozucu olmamali,
- Kötü kokusu olmamali
- Ekonomik ve dogada dekompoze olabilmeli.
- Kolay uygulanabilir olmali
116. Yapilarina göre deterjanlar Alkali bilesikler
Asit bilesikler
Yüzey aktif bilesikler
Kalsiyum baglayici bilesikler
Süspansiyon halini devam ettiriciler
Köpük önleyiciler
117. Dezenfeksiyon Mikroplarin sayisini çesitli yöntemler kullanarak güvenli bir sinira kadar azaltma islemi
118. TEMIZLIK Bakterileri yüzeyden uzaklastirir
Kirli bir yüzey 10,000,000 Bakteri/ cm2
Temizlenmis yüzey 10,000 Bakteri / cm2
Dezenfekte edilmis yüzey 10 canli Bakteri/ cm2
119. Dezenfeksiyon etkisi Hücre zarina etkili dezenfektanlar
Hücre proteinlerini denatüre eden dezenfektanlar
Bakteri enzimlerini etkileyen dezenfektanlar
120. Dezenfektan nasil çalisir?
121. Dezenfeksiyona etkili faktörler a.Dezenfektan maddenin konsantrasyonu
b.Etki süresi
c.Ortamin sicakligi
d. Ortamin pH'si
e.Organik maddeler
f.Mikroorganizmaya bagli etkiler
122. Dezenfektanlarin siniflandirilmasi I.Halojenler:
1.Klor içeren preperatlar
2.Iyot içeren dezenfektanlar
II.Yüzey aktif bilesikler
Quarterner amonyum bilesikleri,
Amfoterik bilesikler
III.Oksidan maddeler
IV.Alkali ve asit bilesikler
V. Alkoller
VI.Aldehitler
VII.Kükürt
VIII.Fenol derivatlari ve formaldehit
123. Temizlik tehlikeleri
124. Çapraz bulasma
kimyasal bulasma
Fiziksel bulasma (firça killari gibi) Kirletme
125. Temizlikte; sicak su, kimyasallar ve Fiziksel enerji kullanilmalidir
127. Temizlik planlanmalidir
128. Temizlik planlanmalidir Ne
Kim
Ne zaman
Nasil
Tip/miktar
Süre
Güvenlik
Kontrol/kayit
129. Bir isletmede uygulanacak temizlik isleminin basariya ulasmasi için su parametrelere dikkat etmek gerekir.
1.Temizlenen madde (Zemin, kullanilan alet-ekipman, kiyafetler)
2.Bulasik madde :(Kontaminant)
Suda eriyebilen bilesikler: (Organik asitler, seker, tuz içeren karisimlar, kan vb)
Suda erimeyen bilesikler (Bitkisel ve hayvansal yaglar)
3.Temizleme yöntemi
130. Nereler dezenfekte edilmeli GIDA ile temas eden yüzeyler
131. Temizlik ve dezenfeksiyonun 6 asamasi
134. Temizlik ve sanitasyonun 4 asamasi
139. VETERINER HALK SAGLIGI Hayvan sagligi yani sira halk sagligini da ilgilendiren zoonozlarla mücadele, saglikli beslenme ve özellikle hayvansal orjinli gida maddelerinin üretiminden tüketimine kadar olan asamalarda Veteriner Hekimlerin görev ve sorumluluklari ile ilgili konulari içerir.
140. GÜVENLI GIDA Prensipler I
Gida güvenliginden üreticiler sorumludur,
Gida güvenliginin birincil üretimden itibaren gida zincirinin tüm asamalarinda garanti edilmesi gereklidir,
Gida üretim zinciri bütün asamalari yönünden incelenmeli ve göz önünde tutulmalidir
Gida üretiminde kullanilan hayvan yemleri ile ilgili olarak gida mevzuati içerisinde yer alan bölümleri içerir
Iyi hijyen uygulamalari ile beraber HACCP bazli prensiplerin uygulanmasi isletme sahiplerinin sorumlulugundadir
141. Gida Zinciri Yaklasimi Risk Analizi
Risklerin kaynaginda önceden engellenmesi
Geriye dönük izleme
Uyumlastirilmis gida güvenligi standartlari
Sistemlerin denklestirilmesi
142. AB’de Degisimi Hizlandiran Sebepler BSE Krizi (1996- ...)
Dioksin Krizi (1999-2000)
Sap Hastaligi Krizi (2001)
Tüketici güveninin sarsilmasi
Mevcut düzenlemelerin yetersizliginin anlasilmasi
143. Yeni Yaklasim ile Gelen Degisiklikler Kapsam
“çiftlikten sofraya”
Hayvan sagligi
Hayvan refahi
Bitki sagligi
Çevre
Tüketicinin en iyi sekilde korunmasi
Iç pazarin etkin isleyisi
145. Yeni Yaklasim ile Gelen Degisiklikler Mevzuat
147. Kurumsal yapi
Risk degerlendirmesi – Risk yönetimi
Kurumsal ayrimi
Avrupa Gida Güvenligi Otoritesi
Risk degerlendirmesi
Yeni Yaklasim ile Gelen Degisiklikler
148. Sorumluluklar
Gida Isletmecileri (birincil sorumluluk)
Resmi Yetkililer (denetim) Yeni Yaklasim ile Gelen Degisiklikler
150. 178/2002 – Genel Gida Yasasi Topluluk için uyumlastirilmis yeni bir yasa
Kapsamli ve entegre yaklasim
Genel prensipler (tanimlar)
Üretim, isleme ve dagitimin her asamasinda
Izlenebilirlik
Sorumluluklar
Risk analizi
Ihtiyatilik
Gida Güvenligi Otoritesi
151. Direktif 89/397/EEC : resmi kontroller
Direktif 93/99/EEC: resmi kontrollere iliskin ek önlemler
1 Ocak 2006
“Yem ve gida kanunu ile hayvan sagligi ve hayvan refahi kurallarina uyum”
882/2004/EC – Resmi Kontroller
152. Risklerin engellenmesi, elemine edilmesi veya azaltilmasi
Gida ve yem ticaretinde dürüst uygulamalar
Tüketicinin korunmasi ve dogru bilgilendirilmesi
882/2004/EC – Resmi Kontroller
153. Gida isletmecileri birincil derece sorumlu
Kontrollerde farkli birimler arasinda koordinasyon
Düzenli, habersiz kontroller
Belirlenen riskler
Geçmisteki kayitlar
Isletmecilerin kontrollerinin güvenilirligi
882/2004/EC – Resmi Kontroller
154. Belirli yetkilerin devredilmesi
Laboratuar performans kriterleri
Gida ve yemler için acil durum planlari
Resmi kontrollerin finansmani (1 Ocak 2007) 882/2004/EC – Resmi Kontroller
155. Kayit altina alma / onaylama
Topluluk / Ulusal Referans Laboratuarlari
Ulusal kontrol planlari
Kontrolörlerin egitimi
882/2004/EC – Resmi Kontroller
156. 854/2004/EC – Hayvansal Kökenli Ürünlerin Resmi Kontrolleri Isletmelerin onaylanmasi
Kosullu geçici onay (azami 6 ay)
Gida zinciri bilgisi
Kesim öncesi ve sonrasi muayene
Gida isletmecilerinin sorumlulugu
Resmi yetki tarafindan onay
Ürünlerin izlenebilirligi
157. 93/43/EC sayili Direktif
1 Ocak 2006
Tüm gidalar
Üretim, isleme, dagitim, ihracatin tüm asamalarinda
Tüketiciye dogrudan satislar kapsam disi
Birincil sorumlu: gida isletmecisi 852/2004/EC – Gida Hijyeni
158. Tüm gida isletmelerinin kayit altina alinmasi
HACCP
Iyi hijyen uygulamalari
Iyi uygulama rehberleri
Mikrobiyolojik kriterler
Sicaklik kontrolleri 852/2004/EC – Gida Hijyeni
159. Kirmizi ve beyaz et
Evcil ve vahsi av hayvanlari eti
Et ürünleri
Canli kabuklu yumusakçalar
Balikçilik ürünleri
Çig süt ve süt ürünleri
853/2004/EC – Hayvansal Kökenli Gidalarin Hijyeni
160. 1 Ocak 2006
Isletmelerin onaylanmasi
Hayvanlarin temiz olmasi
Kirmizi et karkaslarinda veteriner saglik damgasi
Isletmeci tanimlama damgasi
Kesimhane ve parçalama tesisleri için gereklilikler
Acil kesimlere iliskin hükümler
853/2004/EC – Hayvansal Kökenli Gidalarin Hijyeni
161. MÜZAKERELER Mallarin Serbest Dolasimi
Tarim (veterinerlik, bitki sagligi, hayvan besleme)
Gida Mevzuati: Hijyen ve kontrollere iliskin kurallar, gidalarin etiketlenmesi, gida katkilari, paketleme ve GDOlar
162. MÜZAKERELER Veterinerlik Mevzuati: hayvan sagligi, hayvan refahi, hayvanlarin tanimlanmasi ve kayit altina alinmasi, iç Pazar kontrol sistemleri, dis sinir kontrolleri, hayvansal ürün üretilen isletmelerdeki halk sagligi gereklilikleri
Bitki sagligi mevzuati: bitki sagligi (zararli organizmalar, pestisitler), tohum ve çogaltim materyalleri, ve bitki hijyeni
Hayvan besleme mevzuati: yem güvenligi, yem katkilari, etiketleme, yemdeki bulasanlar, kontrol ve denetim
163. Adaylardan neler bekleniyor? AB müktesebatina tam uyum saglanmasi
Iç ticarette ve diger ülkelerden ithalatlarda AB ile uyumlu kontrol uygulamalarini yürütecek kapasiteye ulasilmasi
Gida isletmelerinin AB standartlarina getirilmesi
164. Bizden neler bekleniyor?
Sinir kontrol noktalarinin AB standartlarinda isler hale getirilmesi
Laboratuarlarin akreditasyonu
BSE ile ilgili kurallara uyum saglanmasi
165. Zoonozlari kontrol altina almak
Hayvansal gida üretiminde kalite kontrolünü saglamak (Çiftlikten sofraya güvenli gida)
Halk sagligi açisindan tehlike yaratabilecek hayvan isirmalari, zehirlenmeler ve diger hayvansal kökenli tehlikeler
Artik ve atiklari degerlendirerek bunlardan kaynaklanabilecek saglik sorunlarini önlemek
166. Geçen 30 yil içerisinde dikkatler, hayvanlarin ve hayvansal ürünlerin üretilmesinden çok, özel pazar veya tüketici de gözetilerek, yiyecek üretimine yöneltilmistir.
167. Buna bagli olarak Veteriner Hekimligin dikkatleri de bireysel hayvandan sürü sagligina ve 90’li yillarin ortalarindan baslayarak da toplum sagligina yönelmistir.
Bu nedenle ;Veteriner Hekimlerin islevi; hayvan sagligini ve onun refahini korumak yaninda toplum sagligini korumak amaci ile; koruyucu hekimlik, ilaçlarin dogru kullanimi, kalinti denetimi ve ilaçlarin uygunlugu yönünde evrim geçirmistir.
168. Geleneksel islevleri yaninda Veteriner Hekimler; toplum sagligi, hayvan sagligi ve refahi konularinda bilgiler üretmeye ve danismanlik yapmaya daha çok yönelir olmuslardir.
Örnegin: ilaçlarin dogru kullanimi ve özellikle antibiyotik kullanimi ve antibiyotiklerin yikimlanma süreleri, çevresel bulasicilar veya saglikli yasam (hijyen) uygulamalari gibi.
