W I E L C Y T W Ó R C Y M A T E M A T Y K I

1. W I E L C Y T W Ó R C Y M A T E M A T Y K I Przygotowała: Małgorzata Nowak

2. ,,Trudno jest przedstawić komuś ogromny obszar matematyki [...] mam tu na myśli obszar pełen cudownych detali, nie jednostajną nagą równinę, ale piękną krainę, widzianą najpierw z daleka, lecz wartą zbadania od końca do końca, przestudiowania w najdrobniejszych szczegółach jej dolin, strumieni, gór, lasów i kwiatów”.

3. Celem prezentacji jest przedstawienie bohaterów - wielkich postaci świata matematyki. Krótkie notatki biograficzne wskazują tylko niektóre dokonania tych twórców.Podróż przez bogatą historię matematyki rozpoczynam od przedstawienia polskich matematyków. Dokonany wybór postaci jest obarczony dużą dawką subiektywizmu.Dokładnie zostaną przybliżone sylwetki: Śniadeckiego, Sierpińskiego, Steinhausa, Banacha, Kuratowskiego, Pitagorasa, Archimedesa, Pascala, Eulera i Gaussa.

4. Wielcy matematycy • Tales z Miletu • Pitagoras • Euklides • Archimedes • Fibonacci • Francois Viete • Jan Śniadecki • Blaise Pascal • Izaak Newton • Wacław Sierpiński • Jakub Bernoulli • Loonard Euler

5. Wielcy matematycy • Joseph Louis Lagrange • Pierre Simon de Laplace • Carl Friedrich Gauss • Jean - Baptisste Fourier • Augustin Louis Cauchy • Kazimierz Kuratowski • Nikołaj Iwanowicz Łobaczewski • Bernhard Riemann • Karl Weierstrass • Georg Cantor • Stefan Banach • Hugo Steinhaus

6. Biografie wybranych matematyków

7. JAN ŚNIADECKI • JAN ŚNIADECKI był obok Kołłątaja drugim, który przyczynił się do ponownego ożywienia Akademii Krakowskiej. Swoje studia kontynuował w Getyndze, Leydzie i Paryżu. W roku 1782 objął katedrę matematyki na Uniwersytecie Krakowskim. Wprowadził polską terminologię matematyczną, która w większości przetrwała do dziś (np.: całka, różniczka). Był pierwszym w Polsce propagatorem rachunku prawdopodobieństwa w okresie swojej pracy na Uniwersytecie Wileńskim.

8. WACŁAW SIERPIŃSKI WACŁAW SIERPIŃSKI (1882–1969), matematyk; od 1910 prof. Uniw. Lwow.; podczas I wojny świat. internowany w Rosji, od 1918 prof. Uniw. Warsz.; od 1917 czł. AU, od 1952 — PAN; 1931–52 prezes TNW; czł. wielu zagr. towarzystw i akad. nauk; jeden z twórców warsz. szkoły mat.; prac dotyczących teorii mnogości, teorii liczb, teorii funkcji rzeczywistych; współzałożyciel i red. (1920–51) “Fundamenta Mathematicae” oraz 1958–69 red. “Acta Arithmetica”; 1949 otrzymał nagrodę państw. I stopnia.

9. HUGO STEINHAUS HUGO DYONIZY STEINHAUS(1887–1972), matematyk; 1920–41 prof. uniw. we Lwowie, 1945–61 — uniw. we Wrocławiu; od 1945 czł. PAU, od 1952 — PAN oraz wielu zagr. towarzystw i akad. nauk; jeden z twórców lwow. szkoły mat.; prace dotyczące szeregów ortogonalnych, analizy funkcjonalnej, teorii prawdopodobieństwa, teorii gier, a zwł. zastosowań matematyki (w biologii, medycynie, elektrotechnice, geologii, statystyce mat. i in.); szczególnie duże zasługi miał Steinhaus w zakresie popularyzacji matematyki (Czym jest, a czym nie jest matematyka 1923, Kalejdoskop matematyczny 1938, Sto zadań 1958, Orzeł czy reszka 1961); założyciel (1929, wraz ze S. Banachem) i red. czasopisma mat. “Studia Mathematica”; 1951 otrzymał nagrodę państw. I stopnia.

10. STEFAN BANACH STEFAN BANACH (1892–1945), matematyk; samouk; od 1924 prof. uniw. we Lwowie i czł. PAU; od 1939 czł. Akad. Nauk Ukr.SRR; współzałożyciel czasopisma “Studia Mathematica” i jeden z inicjatorów „Monografii Matematycznych”; Banach był jednym z twórców analizy funkcjonalnej; wraz ze swymi uczniami (S. Mazurem, W. Orliczem, J. Schauderem) stworzył szkołę lwow., która wraz ze szkołą warsz. wydźwignęła matematykę pol. na jedno z czołowych miejsc w świecie; autor monografii Théorie des opérations linéaires (1932), pierwszej na świecie książki poświęconej ogólnej teorii przestrzeni liniowo-metrycznych.

11. KAZIMIERZ KURATOWSKI KAZIMIERZ KURATOWSKI (1896–1980), ojciec Zofii, matematyk; od 1927 prof. Politechn. Lwow., od 1934 Uniw. Warsz.; od 1945 czł. PAU, od 1952 PAN i wielu in. akad. nauk; 1948–67 dyr. Inst. Matematycznego PAN; wieloletni prezes Pol. Tow. Matematycznego oraz wiceprezes Międzynar. Unii Mat.; autor licznych prac z topologii (m.in. Podstawowa monografia, wyd. w jęz. franc. Topologie, t. 1 1933, t. 2 1950), teorii mnogości i logiki mat.; 1951 otrzymał nagrodę państw. I stopnia.

12. PITAGORAS PITAGORAS (ok. 572–ok. 497), gr. matematyk i filozof z Samos; półlegendarny założyciel słynnej szkoły pitagorejczyków w Krotonie; ze względu na brak pism trudno odtworzyć poglądy Pitagorasa, któremu jego uczniowie chętnie przypisywali swoje koncepcje; Pitagoras jako inicjator rel.-etycznych zainteresowań pitagorejczyków jest uważany również za twórcę początków teorii liczb, autora twierdzenia Pitagorasa oraz koncepcji harmonii kosmosu.

13. ARCHIMEDES ARCHIMEDES (ok. 287–212), gr. matematyk, fizyk i wynalazca; jeden z najwybitniejszych uczonych starożytności. W czasie II wojny punickiej kierował obroną Syrakuz; zabity przez rzym. żołnierza podczas zdobywania miasta. W dziedzinie matematyki podał m.in. metody obliczania objętości brył i pól figur ; oszacował dość dokładnie liczbę pi. U współczesnych Archimedes zdobył sławę gł. dzięki wynalazkom takim, jak: udoskonalony wielokrążek, machiny obronne, czerpadło ślimakowe; przypisuje mu się też budowę planetarium, zwierciadeł kulistych, konstrukcję zegara wodnego i organów wodnych. Szukając sposobu ustalenia zawartości czystego złota w koronie króla Hierona II, odkrył prawo wyporu (Archimedesa prawo); jak głosi anegdota dokonał tego podczas kąpieli w wannie, z której wyskoczył na ulice Syrakuz z okrzykiem heureka ['znalazłem']; jest mu także przypisywane powiedzenie: “Dajcie mi punkt oparcia, a poruszę Ziemię.”

14. BLAISE PASCAL BLAISE PASCAL (1623–62), franc. matematyk, fizyk, filozof i pisarz; w porządku moralnym i rel. głosił wyższość tzw. serca, czyli poznania uczuciowego i intuicyjnego; sformułował słynny “zakład Pascala”, wg którego należy żyć tak, jakby Bóg istniał, choćby nie miało się co do tego pewności; podkreślał nieskończenie małą wartość dóbr materialnych; rozważał wewnętrzne przeciwieństwo ducha i ciała w człowieku; efektem wzmożonego zainteresowania Pascala religią są „Myśli” , stanowiące zbiór notatek do zamierzonej apologii chrześcijaństwa; pol. wybór „Rozprawy i listy”. Pascal sformułował zasadę indukcji mat. oraz część podstaw rachunku prawdopodobieństwa; 1642 skonstruował jedną z pierwszych maszyn mat.; odkrył ogólne kryterium podzielności dowolnej liczby całkowitej przez dowolną inną liczbę całkowitą oraz sposób obliczania współczynników w rozwinięciu dwumianu; prekursor rachunku różniczkowego; badacz zjawisk ciśnienia atmosf. i zjawisk z zakresu hydrostatyki.

15. LEONARD EULER LEONHARD EULER (1707–83), szwajc. matematyk, fizyk i astronom; od 1731 prof. Akad. Nauk w Petersburgu, 1741–66 prof. Akad. Nauk w Berlinie; 1766 powrócił do Petersburga, gdzie pracował (mimo całkowitej utraty wzroku) do końca życia; uważany za jednego z twórców nowocz. matematyki, wprowadził do niej wiele obecnie używanych oznaczeń, np. å, e, p, i, f( x); opublikował ok. 900 prac nauk., które dotyczyły niemal wszystkich znanych wówczas dziedzin matematyki, a także optyki, akustyki, mechaniki płynów, nawigacji, teorii ruchów Księżyca, budowy okrętów i in.; prace Eulera przyczyniły się szczególnie do rozwoju analizy mat., m.in. w zakresie funkcji trygonometrycznych, równań różniczkowych cząstkowych, rachunku wariacyjnego, ale też teorii liczb, teorii grafów i geometrii; Euler był również autorem wielu konstrukcji technicznych.

16. CARL FRIEDRICH GAUSS CARL FRIEDRICH GAUSS (1777–1855), niem. matematyk, fizyk, astronom i geodeta; uważany za jednego z największych, oprócz Archimedesa i I. Newtona, matematyków świata; przez współczesnych zw. księciem matematyków. Od 1807 prof. uniw. w Getyndze i dyr. obserwatorium astr. tamże. Jego prace dotyczą prawie wszystkich dziedzin matematyki, a także jej zastosowań w fizyce i astronomii. W każdej z tych dziedzin uzyskał ważne wyniki, w szczególności rozwinął teorię liczb, geometrię różniczkową, analizę mat., teorię błędów ; niektórych ważnych wyników nie ogłosił . W dziedzinie fizyki zajmował się gł. zagadnieniami elektryczności i magnetyzmu oraz teorią potencjału.

18. Podsumowanie Mam nadzieję, że ta krótka podróż po krainie sławnych matematyków była interesująca i dostarczyła choć odrobinę cennych informacji. Dziękuję za obejrzenie przygotowanej przez mnie prezentacji. Małgorzata Nowak