Ministerstwo Infrastruktury

1. Ministerstwo Infrastruktury Elektroniczny system poboru opłat Aspekty prawne i ekonomiczne

2. Opłaty drogowe w Polsce • Budowanie systemu opłat • Jednolita stawka opłat • Cele systemu • Stan prawny • Tendencje europejskie i światowe

3. Opłaty drogowe w Polsce: • Podatki - podatek paliwowy (akcyza) - opłata paliwowa (quasi podatek) • Opłaty - opłata czasowa (winieta) - opłata kilometrażowa (myto)

4. Opłaty drogowe w Polsce: Opłaty podatkowe: • akcyza od paliw płynnych 18% na cele transportowe (dalszy podział w gestii MI 60/40) • opłata paliwowa 80% na cele drogowe Opłaty drogowe: • opłata winietowa dla ruchu ciężarowego za korzystanie z sieci dróg krajowych • opłaty typu myto ustalane przez koncesjonariuszy i MI za korzystanie z autostrad.

5. Budowanie systemu opłat w Polsce Obecnie: • System opłaty kilometrażowej od pojazdów silnikowych za korzystanie z autostrad Od 2011 roku • System opłaty elektronicznej od pojazdów ciężarowych (ETC) za korzystanie z dróg krajowych • System opłaty kilometrażowej od pojazdów osobowych za korzystanie z autostrad

6. Opłaty kilometrażowe na autostradach Autostrada A1, odcinek Gdańsk – Toruń koncesjonariusz GTC, stawki ustala MI próba kształtowania polityki opłat: • Stawki pierwotnie zapisane w umowie: 27 gr/km i 75 gr/km • Bezpłatne korzystanie przez dwa miesiące(ustalenie stanu zerowego) • Wprowadzenie stawki maksymalnej (ustalenie stanu maksymalnego) • Obniżenie stawki o 50% (ustalenie stanu średniego) • Wprowadzenie stawki sieciowej: 20 i 46 gr/km

7. Próba kształtowania opłat

8. System opłaty kilometrażowej na autostradach • Rozporządzenie z 16 lipca 2002 roku w sprawie autostrad płatnych określa, iż wszystkie odcinki autostrad w Polsce będą podlegały opłacie kilometrażowej. • Na odcinkach wybudowanych w systemie tradycyjnym wybudowanych z dużym użyciem grantów opłata społecznie akceptowalna w wysokości 10 gr/km • Na pozostałych odcinkach opłata optymalna ekonomicznie 20 gr/km • Na odcinkach koncesyjnych z prawem MI do kształtowania stawek opłaty na poziomie 20 gr/km (umożliwiające samofinansowanie w długim okresie) • Na pozostałych odcinkach koncesyjnych brak możliwości zastosowania stawki ustalanej przez MI bez odszkodowania

9. Jednolita stawka opłat: Stawka akceptowalna społecznie w polskich warunkach to 10 gr/km dla ruchu osobowego (badania GDDKiA) Decyzją KR wybrano jako maksymalną stawkę 20 gr/km dla ruchu osobowego oraz 46 gr/km dla ruchu ciężarowego (stawki brutto). Stawka maksymalna stosowana będzie na odcinkach realizowanych w systemie PPP: • A1 Gdańsk - Toruń • A1 Stryków - Pyrzowice • A2 Świecko – Nowy Tomyśl oraz na odcinku tradycyjnym • A2 Stryków – Warszawa

10. Jednolita stawka opłat: Na odcinkach realizowanych w systemie tradycyjnym możliwe jest zastosowanie każdej z analizowanych stawek (analizowano stawki 10, 15 i 20 gr/km). Konieczność stosowania stawek niskich zachodzi na odcinkach, gdzie maksymalizowano wykorzystanie grantu – możliwe będzie zastosowanie stawek o wysokiej akceptowalności społecznej. Dotyczy to następujących odcinków autostrad: • A1 (Przowice) - Sośnica – Gorzyczki, • A1 (Nowe Marzy) – Toruń – Stryków, • A2 Lubelska – Siedlce, • A4 Zgorzelec – Krzyżowa, • A4 Wrocław – Krzywa, • A4 Wrocław – Katowice (niepełny standard), • A4 Kraków – Tarnów – Rzeszów – Korczowa, • A6 Klucz – Kijewo, • A18 Olszyna – Golnice.

11. Jednolita stawka opłat: W systemie myta tradycyjnego na odcinkach koncesyjnych Minister ma prawo do: • obniżenia opłaty (wymaga uzgodnienia przez MF), • podwyższenia opłaty w przypadku wystąpienia zatłoczenia. W systemie myta tradycyjnego na odcinkach tradycyjnych jedynym ograniczeniem kształtowania stawek jest ograniczenie wynikające z zastosowania grantu UE oraz zastosowania dyrektywy KE (limity górne).

12. Opłaty kilometrażowe na autostradach

13. Finansowanie dróg

14. Budżet drogowy 2010

15. Tendencje europejskie/światowe: • przechodzenie od opłat podatkowych do opłat kilometrażowych Teoria ekonomiczna znana od lat sprawdzona w praktyce: lepsze wykorzystanie zasobów infrastrukturalnych, lepsze sygnały płynące w stronę użytkowników wykorzystywane w procesie wyboru trasy i środka transportu. W tej teorii użytkownicy samochodów muszą podejmować decyzje ekonomiczne, co w różny sposób wpływa na różne grupy użytkowników (rozróżnienie użytkowników prywatnych od biznesowych). Pojęcie wyższych opłat w godzinach szczytu dobrze znane na świecie (telefonia, bilety kolejowe).

16. Tendencje europejskie

17. Sprawdzone technologie • GPS/GSM właściwa dla wszystkich kategorii i klas dróg, bez względu na ilość punktów węzłowych, udowodniona wysoka precyzja lokalizacji nawet w trudnym terenie • DSRC preferowana na sieciach z manualnym poborem opłat, z małą ilością punktów węzłowych, dodatkowy system na autostradach płatnych

18. Sprawdzone technologie- modelowanie Modelowanie obejmuje podstawowe grupy kosztów: • Koszty budowy: detekcja, system wsparcia, OBU, system użytkowników okazjonalnych • Koszty eksploatacji: transmisja danych, utrzymanie infrastruktury, serwis OBU, system użytkowników okazjonalnych. Generalnie: GPS/GSM ponad dwukrotnie droższy w budowie i ponad trzykrotnie w eksploatacji. Decyduje koszt OBU (a raczej kto go ponosi)

19. Budowanie systemu Każdy nowy system powinien spełniać następujące cele ogólne: • zapewniać bardziej efektywne podejście do opłat transportowych w zakresie ich struktury, • respektować zasady sprawiedliwości, prywatności oraz promować zmniejszenie rozwarstwienia społecznego i zwiększenie dostępności terytorialnej, • umożliwiać wyższy rozwój gospodarczy i produktywność wszystkich regionów kraju, • zapewniać korzyści środowiskowe.

20. Cele bezpośrednie: • pokrycie kosztów ponoszonych w związku z budową, eksploatacją i utrzymaniem infrastruktury, • ograniczenie ruchu, • zarządzanie ruchem (kongestia), • zwiększenie finansowania przez sektor prywatny, • zmiana struktury pojazdów w kierunku pojazdów ekologicznych, • zmiana struktury międzygałęziowej w kierunku transportu publicznego, • generowanie lepszych danych o ruchu.

21. System opłaty elektronicznej od pojazdów ciężarowych • Anulowanie opłaty winietowej dla ruchu ciężarowego • Wprowadzenie opłaty elektronicznej za korzystanie z autostrad, dróg ekspresowych oraz wybranych dróg równoległych (jako zabezpieczenie) – sieć około 5,5 tys km • Stawka wyznaczona na podstawie oszacowania kosztów budowy, eksploatacji i utrzymania, powinna pokrywać co najmniej koszty eksploatacji i utrzymania • Dla potrzeb szacowania konsekwencji zapisów ustawowych przyjęto stawkę 46 gr/km dla ruchu ciężarowego jako stawkę podstawową dla autostrad

22. Różnicowanie stawki opłat: W systemie elektronicznym dla ruchu ciężarowego opłaty zostaną przyjęte w drodze rozporządzenia Rady Ministrów (w formie cennika). Zgodnie z ustawą stawki nie mogą być wyższe od2 PLN/km a zróżnicowanie może być uzależnione od: • emisji spalin pojazdu samochodowego, pory dnia, kategorii dnia i pory roku mając na uwadze zapewnienie potrzeb ochrony środowiska, płynności ruchu, ze względu na ochronę dróg publicznych, optymalizację wykorzystania infrastruktury transportu lądowego a także propagowanie bezpieczeństwa ruchu drogowego; • można wprowadzić stawki ulgowe opłaty elektronicznej dla częstych użytkowników w wysokości nie mniejszej niż 87% stawki opłaty elektronicznej, przy założeniu zachowania zasady przejrzystości i niedyskryminacji.

23. Opłaty dla ruchu ciężarowego na odcinkach koncesyjnych autostrad • Koncesje AWSA I, SAM: prawo kształtowania opłat po stronie koncesjonariuszy, mogą dobrowolnie przystąpić do systemu opłaty elektronicznej z własnymi stawkami • Koncesja AWSA II oraz GTC I/II: możliwość kształtowania stawki przez MI, może dobrowolnie przystąpić do systemu • Nowa koncesja A1 Stryków - Pyrzowice: możliwość zastosowania stawki takiej samej jak w systemie elektronicznym

24. Określenie celu głównego • Przygotowanie, wdrożenie, budowa lub eksploatacja systemu elektronicznych opłat drogowych • Termin: 1 lipca 2011 roku pilotażowe wdrożenie na ograniczonej sieci autostrad i dróg ekspresowych. • Budżet: koszty systemu nie powinny przekroczyć 10% wpływów.

25. Stan prawny • Zmiany do ustawy o drogach publicznych oraz innych ustaw weszły w życie w dniu 23 grudnia 2008r. • Ustawa przewiduje między innymi „Art. 13hb.  1.   Opłatę elektroniczną pobiera Generalny Dyrektor Dróg Krajowych i Autostrad. 2.   Opłata elektroniczna stanowi przychód Krajowego Funduszu Drogowego. 3.   Minister właściwy do spraw transportu, za zgodą Rady Ministrów, może powierzyć przygotowanie, wdrożenie, budowę lub eksploatację systemu elektronicznego poboru opłat elektronicznych, w tym pobór opłaty elektronicznej, drogowej spółce specjalnego przeznaczenia, utworzonej w trybie ustawy z dnia 12 stycznia 2007 r. o drogowych spółkach specjalnego przeznaczenia, z zastrzeżeniem art. 13hd ust. 3.”

26. Stan prawny • „Art. 13hd.  1.   Generalny Dyrektor Dróg Krajowych i Autostrad albo drogowa spółka specjalnego przeznaczenia, o której mowa w art. 13hb ust. 3, za zgodą ministra właściwego do spraw transportu i po uzgodnieniu z ministrem właściwym do spraw finansów publicznych, może w drodze umowy powierzyć budowę lub eksploatację systemu elektronicznego poboru opłat elektronicznych innemu podmiotowi, zwanemu dalej "operatorem". 2.   Wybór operatora następuje zgodnie z ustawą z dnia 29 stycznia 2004 r. - Prawo zamówień publicznych (Dz. U. z 2007 r. Nr 223, poz. 1655 oraz z 2008 r. Nr 171, poz. 1058). 3.   Umowa, o której mowa w ust. 1, może upoważnić operatora do poboru tych opłat. 4.   Umowa, o której mowa w ust. 1, przewiduje coroczne prawo odkupu, za wynagrodzeniem ustalonym na podstawie tej umowy, na rzecz Generalnego Dyrektora Dróg Krajowych i Autostrad lub drogowej spółki specjalnego przeznaczenia, systemu elektronicznego poboru opłat elektronicznych, w przypadku gdy system ten został sfinansowany ze środków operatora."

27. Case study: Austria • ETC wdrożone przez spółkę specjalnie powołaną do zapewnienia finansowania i kontroli finansowej, która w momencie wprowadzania opłat zajmowała się również budową i utrzymaniem sieci autostrad i dróg ekspresowych. • ASFINAG – spółka akcyjna własność rządu austriackiego, założona w 1982 roku w celu zapewnienia finansowania dla rozbudowy sieci autostrad i zachowania kontroli finansowej. • W latach 70-tych utworzono w Austrii 6 spółek drogowych do budowy najbardziej złożonych autostrad płatnych. Finansowanie zapewniono z kredytów oraz grantów rządu federalnego i poszczególnych stanów. • W 1993 roku sześć spółek połączono w dwie zajmujące się autostradami i drogami ekspresowymi oraz autostradami alpejskimi (realizujących politykę rządu w zakresie opłat drogowych oraz standardów eksploatacji). Akcje obu spółek przekazano ASFINAG (obecnie większościowy pakiet w obu spółkach. • Od początku 2004 roku ASFINAG jest operatorem pierwszego sieciowego elektronicznego systemu poboru opłat.

28. Case study: zestawienie

29. Case study: zestawienie

30. Model kosztów porównawczych technologii GPS/GSM z DSRC • Niemcy: koszt inwestycji 1234 mln EUR, w tym koszt OBU 1065 mln EUR • Austria: koszt inwestycji 159,4 mln EUR, w tym koszt systemu detekcji powyżej 100 mln EUR • Czechy: koszt inwestycji 64 mln EUR, w tym koszt systemu detekcji 38 mln EUR

31. Panel dyskusyjny – co przed nami Kluczowe decyzje: • Sieć dróg, na których pobierane będą opłaty - jakie klasy dróg (A+S+dwujezdniowe+inne DK) - co będzie istniało w 2011 roku - jakie etapy rozszerzania zasięgu systemu • Technologia - czy dokonać wyboru samemu, czy wybór pozostawić wykonawcy - czy zmierzać w stronę objęcia systemem wszystkich DK, czy tylko dróg z kontrolowanym dostępem (A+S)

32. Panel dyskusyjny – co przed nami • Wysokość opłaty podstawowej - w dużej mierze wynik konsensusu parlamentarnego w związku z przyjętą ustawą - konsensus co do stawki maksymalnej, jak różnicować stawki w zależności od klasy drogi • Sposób różnicowania opłat - jaki sposób różnicowania przyjąć na etapie wdrożenia w 2011, a jaki docelowo

33. Panel dyskusyjny – co przed nami • Przetarg i wdrożenie - w jakim układzie instytucjonalnym: PPP czy dostawa, instalacja i obsługa urządzeń, - jaki zakres swobody po stronie dostawcy (wymogi co do technologii) - ile OBU musi być zapewnione - jak najlepiej zapewnić system wsparcia • Kampania informacyjna - 1-szy etap w Parlamencie - dzisiaj rozpoczyna się prawdziwa - jak przygotować i przeprowadzić