NAU Č NO ISTRAŽIVANJE U ANALIZI FI

1. NAUČNO ISTRAŽIVANJEU ANALIZI FI priroda, vrste, funkcije i struktura Prof. dr Jovica Lazić

2. OSNOVE STICANJA SAZNANJA a)učenje koje se uglavnom zasniva na pamćenju / U programe osnovnog i srednjeg obrazovanja ulaze i pedagoški se oblikuju nastavni sadržaji čija se istinitost ne dovodi u pitanje, pa se od učenika i ne traži kritički odnos prema takvim sadržajima. /; b)studiranje koje zasniva na razmišljanju – na kritičkom odnosu. / Programi fakulteta približavaju studente granicama ljudskog saznanja, upućuju na otvorena pitanja u nauci, upoznavaju studente sa različitim odgovorima na ta pitanja... U tako nedovoljno definisanim situacijama učenjem se ne može doći do zadovoljavajućih odgovora na pitanja koja se postavljaju. Memorija ovde nije dovoljna, već se traži aktivan i kritički odnos prema onome što se proučava - analizira. To znači da se procenjuju odgovori tamo gde ih je više, da se traže tamo gde istih nema i da se postavljaju pitanja koja još nisu postavljena. Zbog toga se na fakultetu proces sticanja saznanja i ne zove učenje već studiranje, a subjekt tog procesa ne zove se učenik već student./ • Napomena: Svako razmišljanje nije isto što i naučno mišljenje. Naučno mišljenje je samo jedan specifični način razmišljanja, a cilj mu je da bude istinito. Da bi mogli stvarno studirati studenti moraju da ovladaju principima naučnog mišljenja.

3. OBLICI LJUDSKOG SAZNANJA Naučno mišljenje, odnosno naučna analiza jeste složena aktivnost koja mora da bude zasnovana na principima logike. To znači da se ono mora da temelji na naučnoj teoriji i da uključi postupke empirijske verifikacije – provjere. Zbog toga, naučno mišljenje mora da uključi i poveže tri nivoa naučnog mišljenja: 1.Najopštiji nivo naučnog mišljenja. Svaka nauka jeste traženje logike unutar predmeta koji istražuje na šta nas upozorava i sam naziv nauke. Sociologija traga za logikom društvenih procesa, ekonomija za logikom unutar ekonomskih procesa i td. Zbog toga njihove spoznaje izražene pojmovima, zakonima i teorijama moraju da budu logički sređene. Pojmovi treba da su pravilno definisani, zakoni pravilno klasifikovani, obrazloženi, neprotivurečni i dokazani. Ovi principi vrijede za svaku nauku; 2.Nivo teorijske orijentacije. Ovaj nivo jeste nivo opšte teorijske orijentacije – teorijske paradigme. Na ovom nivou se razrađuju osnovne naučne teorije i njihova upotreba u objašnjavanju predmeta neke nauke. Naučno mišljenje treba da se zasniva na celokupnoj teoriji neke nauke, a ne samo na opštim teorijama, jer je naučna teorija od izuzetnog značaja u procesu dolaženja do novih saznanja. Naučna teorija je i cilj i sredstvo u naučnom istraživanju. Teorija ima presudnu ulogu u procesu otkrića. Međutim, naučna misao ne ostaje samo na ideji otkrića, već ona smijera i njenoj verifikaciji. Naučna teorija je specifična za svaku nauku, pa se ovaj nivo naučnog mišljenja razlikuje od nauke do nauke; • 3.Nivo empirijsko-metodoloških postupaka. Izbor i razrada metoda, tehnika i postupaka za prikupljanje podataka direktno zavisi od obilježja pojava, procesa i odnosa koji se istražuju. Zbog toga se naučna misao na ovom nivou zasniva na teorijskom poznavanju predmeta koji se istražuje kao i na poznavanju empirijskih metoda i postupaka.

4. 1.1. O značenju izraza „naučno istraživanje“ • Ni do danas nije data zadovoljavajuća definicija izraza „naučno istraživanje“: • ona bi trebalo da obuhvata i teorijska naučna istraživanja • ne bi trebalo da svodi istraživanje na ispitivanje hipotetičkih stavova (kontekst opravdavanja) a da se ne ispituju traganja za tim stavovima (kontekst otkrića) • hipotetički stavovi ne moraju da se tiču samo pretpostavljenih odnosa između fenomena, već da to mogu biti i egzistencijalne hipoteze o samim fenomenima • Istraživanje shvati kao sistematski, kritički, kontrolisani i ponovljivi proces sticanja novih znanja, neophodnih (a ponekad i dovoljnih) zaidentifikovanje, određivanje i rješavanje naučnih (teorijskih i empirijskih) problema.

5. 1.2. Osnovne vrste naučnih istraživanja Podele istraživanja: • teorijska i empirijska (prema prirodi) • fundamentalna i primenjena (prema cilju) • eksplorativna (izviđajna) i usmjerena provjeravanju hipoteza (prema funkciji) Izviđajno istraživanje je početno istraživanje kojem je svrha razjasniti i definisati prirodu problema istraživanja

6. 1.3. KADA SE ISTRAŽIVANJA (NE) RADE • Kada unaprijed znate odgovor • Kada je odgovor irelevantan (naučno ili praktično) • Kada niste sigurni šta žalite da znate • Kada ne raspolažete svim neophodnim resursima (finansijskim, kadrovskim, tehničkim ...)

7. Proces istraživanja

8. Plan istraživanja

9. 1.3. Struktura empirijskog istraživanja Faze procesa istraživanja preduzetog radi proveravanja hipoteze: a) identifikovanje i određivanje problema b) određivanje ciljeva istraživanja c) postavljanje hipoteze d) definisanje ključnih pojmova e) izvođenje logičkih posledica iz hipoteze f) izbor istraživačke strategije i nacrta istraživanja g) razvijanje mjernih i drugih sredstava istraživanja h) određivanje osnovnog skupa i odabiranje uzorka istraživanja i) sprovodenje istraživanja i prikupljanje značajnih podataka j) obradivanje i analizovanje podataka dobivenih istraživanjem k) tumačenje rezultata istraživanja i izvođenje zaključka l) pisanje izveštaja o obavljenom istraživanju

10. (A) IDENTIFIKOVANJE I ODREĐIVANJE PROBLEMA • Naučno istraživanje otpočinje zapažanjem, postavljanjem i definisanjem problema. • „Problem“ – svijest o neznanju – pitanje na koje, u sistemu raspoloživog naučnog znanja, nema odgovora. • Formulisati problem tako da se nedvosmisleno vidi šta je pitanje i koju pretpostavku (hipotezu) treba proveriti. • Vidovi ispoljavanja problema su različiti, a mogu i da se preklapaju kada: • postoji praznina u sistemu naučnog znanja • su pokušaji da rješimo neki problem međusobno nesaglasni • postoji činjenica koju na osnovu raspoloživog naučnog znanja ne možemo da objasnimo • otkrijemo logičku protivrečnost u nekoj naučnoj teoriji • o nekoj oblasti stvarnosti ima dvije ili više međusobno nesaglasnih teorija • postoji nesaglasnost između starih teorijskih predstava i novih naučnih činjenica itd.

11. (A) IDENTIFIKOVANJE I ODREĐIVANJE PROBLEMA • Problemi mogu biti: • pretežno empirijski (tiču se neposredno predmeta, procesa i svojstava objektivne stvarnosti) • pretežno teorijski (tiču se zasnivanja, razrade i razvoja samih teorija izgrađenih da daju odgovore na pitanja kojima se izražavaju empirijski problemi) • Prvi korak u istraživanju čini postavljanje, definisanje i obrazlaganje problema. • Jezički oblik izražavanja problema jeste upitna rečenica, tj. pitanje. • Pitanje je izraz nastojanja da se: otkloni ili umanji: nepotpunost, neodređenost, netačnost, neizvesnost u znanju; dobije novo, potpunije, određenije, tačnije, dublje znanje. • Važno je izabirati prava, vrijedna pitanja.

12. (A) IDENTIFIKOVANJE I ODREĐIVANJE PROBLEMA • Izbor problema istraživanja određen je u velikoj mjeri stanovištem istraživača: • opštim pogledom na svijet • teorijskim stanovištem • vrijednosnim orijentacijama • moralnom tačkom gledišta • Problem mora biti obrazložen odgovarajućim teorijskim znanjima, jer svaki naučni problem pripada nekom teorijskom kontekstu. • Ispravno postavljanje i obrazlaganje problema istraživanja podrazumeva proučavanje odgovarajuće literature. • Literatura se čita da bi se: • shvatilo šta ona o nekom predmetu proučavanja kazuje • dobili odgovori na unapred postavljena pitanja • provjerili iskazi koji su u neskladu sa čitaočevim uvjerenjima i nalazima istraživanja

13. UPUSTVO ZA ČITANJE LITERATURE (1) 1. Kod čitanja stalno misliti na ono što se čita. 2. Ne čitati samo ono što je usko povezano s područjem. 3. Posmatrati s različitih uglova. 4. Prihvaćati objektivne činjenice, ali ne ostati samo na njima, već ih dopuniti, promijeniti…. 5. Ne konformizam tj. nekritičko prilagođavanje vlastitim uvjerenjima i stavovima. 6. Ne vjerovati potpuno samo jednoj tezi već sumnjati. 7. Ne odbijati i druge ideje. 8. Izbjegavati blokade u vlastitom mišljenju. 9. Odlijepiti se od samo jednog rješenja, tražiti i druga. 10. Nastaviti s traženjem i drugih (boljih) ideja.

14. UPUSTVO ZA ČITANJE LITERATURE (2) 11. Biti svjestan da postoje i jalova razdoblja kad nema rješenja, ali iza takvih dolaze i kreativna. 12. Dobra priprema je pola rješenja. 13. Živjeti s problemom, jer ideje dolaze u svakoj prilici. 14. Ideju odmah zapisati, jer veliki dio ideja se gubi zaboravom. Činjenica je da ideje naviru u glavu brzo, a često nakon dužeg razdoblja neuspjeha. Zanimljivo je da nadahnuta ideja ne ostavlja snažne tragove u memoriji. Brzo se pojavi i brzo nestaje. Mnogi mislioci se žale da su im ideje propale zato što ih nisu odmah zapisali. 15. Ne odbacujte ideje prebrzo. 16. Tražiti analogiju s drugim područjima. 17. Izbjegavati paušalne, jednostrane vrijednosne sudove. 18. Raspravljati što više o problemima i rješenjima s drugim stručnjacima. 19. Samoanaliza koristi stvaranju. Ocijeniti svoju kreativnost. 20. Upotrebljavati tehnike stvaralačkog mišljenja.

15. (A) IDENTIFIKOVANJE I ODREĐIVANJE PROBLEMA • Istraživač mora da: • razumije pitanje kojim je izražen problem istraživanja • postavi kriterijum za praćenje adekvatnog odgovora • potraži svjedočanstvo o postojanju mogućih probnih odgovora na postavljena pitanja • razumije tekst na lingvističkom, semantičkom i teorijskom nivou • čita, povezuje pročitano sa osnovnim pitanjem, upoređuje pročitano sa predašnjim pokušajima rješavanja tog problema, kritički zapaža, vodi zabilješke

16. Dijagram uzroka i posledica(Ishikawa dijagram, dijagram riblje kosti) kategorija 2 kategorija 1 uzrok 1 uzrok 2 problem kategorija 3 kategorija 4

17. Dijagram uzroka i posledica Metoda statističke kontrole procesa koja daje cjelovitu sliku veza dviju pojava i uzroka tih veza te predstavlja odnos između problema i njegovih uzroka, uzroci problema odnose se na nekoliko kategorija: 6 M’s: • Mašine (Machine), • Metode (Method), • Materijali (Materials), • Mjerenja (Measurement), • Ljudi (Man) i • Okruženje (Environment): Organizacija kategorija preporučljiva za industrijski sektor

18. Dijagram uzroka i posledica Savremena kategorizacija uzroka problema: (1) oprema (2) procesi (3) ljudi (4) materijali (5) okruženje (6) upravljanje

19. Dijagram uzroka i posledica The 4 S's: • Okruženje (Surroundings) • Dobavljači (Suppliers) • Sistemi (Systems) • Vještine (Skills) Kategorizacija preporučljiva za uslužni sektor

20. Dijagram uzroka i posledica The 8 P's: • Cijena (Price), • Promocija (Promotion) • Ljudi (People) • Procesi (Processes) • Prostor/Oprema (Place/ Plant) • Politika (Policies) • Procedure (Procedures) • Proizvod ili Usluga (Product or Service) Organizacija kategorija preporučljiva za uslužni sektor

23. oblast primarnog uzroka oblast primarnog uzroka poduzrok uzrok pod-poduzrok poduzrok uzrok oblast sekundarnoguzroka poduzrok ključni efekat ili simpton problema

24. okruženje radnici suviše vruće obuka Nezadovoljni radnici stare menadžment mašine

25. ISHIKAWA DIAGRAM Materijal Toner Papir Rukovanje Rok upotrebe Starost Sušenje Nivo Metod čuvanja Setovanje Kvalitet papira Nečistoća Loš kvalitet fotokopija Jačina Kvalitet papira Brzina Jačina olovke Prljava lampa Prljava glava Prljav sto Stanje valjka Transparentnost Oštrina Časovi rada Pritisak pri pisanju Sredina Original Mašina

28. (B) ODREĐIVANJE CILJEVA ISTRAŽIVANJA • Ciljevi istraživanja se izražavaju jasnim normativnim iskazima („treba da”). • Jasno određenje cilja istraživanja neophodno je za njegovu svrsishodnost. • Potrebno je prethodno odrediti prirodu odnosa između ciljeva radi: • uobličavanja usklađenih grupa i nizova ciljeva istraživanja • određivanja prvenstva ciljeva • Postoji nekoliko vidova odnosa među ciljevima: • nezavisni (postizanje jednog cilja ne utiče na postizanje drugoga cilja) i • zavisni (postizanje jednog zavisi od postizanja drugog cilja) • uzajamno isključujući i uzajamno neisključivi ciljevi • genealoški (moguće je razlikovati osnovne ciljeve i iz njih izvedene ciljeve) • uporedni (mogu postizati samo istovremeno) i • sekvencijalni (mogu se postizati samo u slijedu: neposredni, posredni i konačni) • kompozicioni (odnos celine i dijelova; mogu se predstaviti putem „stabla ciljeva“)

29. (B) ODREĐIVANJE CILJEVA ISTRAŽIVANJA Naučni • Opisivanje • Klasifikacija • Povezanost i uzročno-posljedična zavisnost • Predviđanje Pragmatični ili korisnički ciljevi

30. Nučno opisivanje (deskripcija) • Naučni opis je nezaobilazni prvi nivo kojim započinje naučna spoznaja i na kojoj se temelje sve ostale. • Formalno rečeno naučno opisivanje je prevođenje osjetilnih doživljaja nekog fenomena u simbolički jezik nauke (pojmove) čiji je sadržaj precizno definiran.

31. Naučno razvrstavanje (klasifikacija) • Pri klasifikaciji se traga za eksplicitnim i implicitnim obilježjima proučavanih fenomena na temelju kojih se mogu grupisati ili razlikovati i koja će biti od najveće koristi za daljnju spoznaju. Odabrana obilježja služe kao kriteriji klasifikacije koji moraju udovoljavati kriterijima: • dosljednosti • logičke konzistentnosti (neproturječnost) • iscrpnosti (potpunosti)

32. Naučno objašnjenje (eksplanacija) • Naučno objašnjenje (eksplanacija) je glavni cilj nauke. • Objasniti neki fenomen znači utvrditi prirodu njene povezanosti s drugim fenomenima, utvrditi uzroke njena nastanka, mijenjanja i nestanka. • Da bi se moglo zaključiti o uzročno-posljedičnim odnosima nužno je ostvariti tri pretpostavke: • 1. utvrditi postojanje međusobne povezanosti između fenomena; • 2. utvrditi vremenski tok u kojem uzrok uvijek prethodi posljedici; • 3. logički i eksperimentalno moći odbaciti sve druge mogućnosti povezanosti i uzročnosti.

33. Naučno predviđanje (prognoza) Predviđanje i kontrola fenomena je konačna svrha nauke mada to eksplicite uvijek nije priznavano. Preduslovi predviđanja jesu realizovani prethodni nivoi spoznaje: deskripcija i objašnjenje. Ukoliko su poznati uzroci moguće je uticajem na uzroke kontrolisati fenomen.

34. (C) POSTAVLJANJE HIPOTEZE • Kada se odabere i postavi problem istraživanja, traga se za njegovim rešenjem. • Hipoteza je zamišljeno, značajno, probno, logički i iskustveno dopustivo i proverljivo rješenje problema. • Hipoteza je iskaz posredstvom kojeg je izražen postavljeni problem istraživanja, a koji je: • izričit • jasan • značajan • informativan • teorijski dobro obrazložen • iskustveno proverljiv. • Kada se problem istraživanja tiče odnosa između dviju ili većeg broja promenljivih, hipoteza predstavlja iskaz o pretpostavljenom odnosu između tih promenljivih. • Hipoteza se često formuliše u vidu implikacije. • Nerijetko se, kao probna rješenja problema, postavljaju dvije ili više međusobno suprotstavljenih hipoteza.

35. (C) POSTAVLJANJE HIPOTEZE 1. Hipoteza je dedukcija U slaganju pokusa istraživač razmišlja deduktivno, od opšteg prema pojedinačnome, tj. ne testira teoriju direktno, nego njezine dijelove ili posljedice. U tom se času stvara hipoteza: ona je dedukcija iz neke opšte teorije o području kojim se istraživač bavi. 2. Istraživanje se ne može planirati bez hipoteze! Samo iz hipoteze može istraživač razviti određeno eksperimentalnu stukturu kojim će tu hipotezu testirati. Samo se tako mogu postaviti tačna i jednoznačna pitanja. 3. Hipoteza omogućuje definiranje eksperimenta (testiranja)

36. Mjerila vrijednosti naučne hipoteze Postoji pet opštih zahtjeva koje naučna hipoteza mora ispuniti. 1. Hipoteza mora biti svrhovita, tj. rješavati problem koji nas zanima, a ne neki drugi. 2. Hipoteza mora biti provjerljiva, tj. postupci koje bi zahtijevala provjera te hipoteze, ili provjera njezinih posljedica, moraju se moći izvesti. 3. Hipoteza mora biti plodna, tj. iz nje moraju proisteći određene posljedice ili zaključci. 4. Hipoteza mora biti u saglasnostis provjerenim i prihvaćenim znanjem. 5. Peti kriterij vrijednosti hipoteze jest njezina jednostavnost: bolja je jednostavnija hipoteza od složenije.

37. (D) DEFINISANJE KLJUČNIH POJMOVA DEFINICIJA Svaki novi pojam uvodi se u naučno razmatranje svojom odredbom (ili definicijom), a svaki novi zakon – svojom formulacijom. Definisati pojam znači konstatovati mu čitav sadržaj. Pošto je ovakav način definisanja obično glomazan a nekad praktično i neizvodljiv, u nauci se najčešće koristi analitičko definisanje pojma. Analitičko definisanje pojma predstavlja određivanje pojma njegovim, po mogućnosti najbližim rodnim pojmom i specifičnom razlikom.

38. (E) IZVOĐENJE LOGIČKIH POSLJEDICA IZ HIPOTEZE • Hipoteza se iskustveno provjerava tako što se: • dedukuje logička posljedica – činjenički iskaz iz nje i pomoćnih iskaza • postavlja pitanje da li je ta logička posljedica istinita ili lažna • utvrđuje se istinitosna vrijednost empirijskim istraživanjem • zaključuje o istinitosnoj vrijednosti same hipoteze. • Treba izabrati one logičke posljedice izvedene iz hipoteze koje su značajne za iskustveno provjeravanje te hipoteze.

39. (F) IZBOR ISTRAŽIVAČKE STRATEGIJE I NACRTA ISTRAŽIVANJA • Izbor istraživačke strategije zavisi od: • prirode postavljenog problema istraživanja • izabranih ciljeva istraživanja • metodoloških pretpostavki. • Za rješavanje nekih problema prikladno je strogo eksperimentalno istraživanje, za rješavanje drugih podesno je akciono istraživanje, ima problema za čije rješavanje je pogodna studija slučaja itd. • Istraživačke strategije razlikuju se među sobom po stepenu kontrolisanja uslova u istraživanju: od eksperimentalnog istraživanja u laboratorijskim uslovima do posmatranja (sa učestvovanjem) u prirodnim životnim uslovima i studije slučaja.

40. (H) ODREĐIVANJE OSNOVNOG SKUPA I ODABIRANJE UZORKA ISTRAŽIVANJA • Pošto se svako empirijsko istraživanje sprovodi na nekom uzorku, neophodno je odrediti osnovni skup na koji bi trebalo da budu uopšteni nalazi dobijeni datim istraživanjem. • Tačno određenje osnovnog skupa je potrebno za tumačenje i uopštavanje nalaza dobivenih istraživanjem. • Potom je potrebno odrediti način uzimanja uzorka tog osnovnog skupa, koji bi omogućio uopštavanje nalaza dobijenog na uzorku, na osnovni skup.

41. Prikupljanje podataka o obilježjima svih jednica statističkog skupa često je preskupo ili zahtijeva previše vremena, a katkad nije ni moguće, ako je on npr. beskonačan – u takvim slučajevima vrši se reprezentativno promatranje kojim se obuhvaća samo dio jedinica statističkog skupa. • Pojava koja se želi upoznati ili istražiti tom metodom zove se populacija ili osnovni skup, a njezin dio koji se u tu svrhu ispituje zove se uzorak. • Uzorak je reprezentativan ako po svojim osnovnim karakteristikama nalikuje na osnovni skup (umanjena slika osnovnog skupa).

42. (I) SPROVOĐENJE ISTRAŽIVANJA I PRIKUPLJANJE PODATAKA • Istraživanje se prema izabranom istraživačkom pristupu i nacrtu, kao o prema zamišljenoj istraživačkoj proceduri, sprovodi na izabranim uzorcima uz upotrebu odgovarajućih sredstava istraživanja. • Opis istraživačke procedure bi trebalo potanko da razjasni kako će opšti plan istraživanja da bude primenjen, šta će, kada, kojim redosledom, kako i čime biti učinjeno tokom istraživanja, počev od izbora i razvijanja nacrta istraživanja, preko prikupljanja podataka, sve do obrade i analize prikupljenih podataka. • Taj podrobni opis trebalo bi da bude toliko jasan, tačan i iscrpan (ali, pri tom, jednostavan i jezgrovit) da omogućava replikovanje toga istraživanja.

43. Metode prikupljanja podataka Kvalitativni pristup Deskriptivne studije: Istorijske studije: Posmatranje Eksterna i interna evidencija Razgovori Koncept istorijskog vremena Intervjui Koncept istorijskog prostora Okrugli stolovi Sistematsko korištenje istorijskih činjenica Case studije Kvantitativni pristup Desk (statistički podaci prikupljeni u druge svrhe) Anketni upitnici, Testovi Analiza sadržaja Sociometrija

44. Posmatranje Ništa nije stalno osim promjena. Heraklit Posmatranje za razliku od čistog gledanja je struktuirana aktivnost • Posmatra se odabrani uzorak • Posmatra se prema planu posmatranja • Vodi se evidencija o uočenom

45. Razgovor ilinestrukturirani intervju • Intervjuirati nije ništa drugo do toga da nekog nešta pitate. Ali to ne znači pitati bilo koje pitanje na bilo koji način. Intervju mora biti pažljivo isplaniran i vješto vođen. • U razgovoru ili nestrukturiranom intervjuu planira se tema razgovora, a pitanja se formulišu tokom razgovora. • U strukturiranom intervjuu pitanja i sam tok razgovora se pažljivo planiraju.

46. Intervju 1. Vrijeme intervjua treba unaprijed dogovoriti. 2. Pitanja koja planiramo postaviti treba unaprijed pripremiti. 3. Treba zatražiti dozvolu bilježenja ili snimanja razgovora. 4. Dobro je ispitanika par dana prije intervjua podsjetiti na predstojeći razgovor i dati mu listu s pripremljenim pitanjima. 5. Treba biti tačan, držati se plana pitanja i imati svoju kopiju plana pitanja u slučaju da je ispitanik svoju zametnuo. 6. Tokom razgovora treba odmah pitati ako nam izlaganje ispitanika nije jasno. 7. Nakon intervjua kada sredite materijal u oblik koji je podoban za vaš istraživački izvještaj treba materijal pokazati ispitaniku i tražiti njegovu pismenu dozvolu za njegovo korištenje kao podataka u vašem izvještaju.

47. Okrugli stolovi Delfi metoda 1. Serija intervju ili upitnika s ekspertima. 2. Sređivanje podataka i pronalaženje generalnih nepodudarnosti u izjavama. Određivanje “strana”. 3. Organizacija okruglog stola kako bi “strane” izložile jedna drugoj svoje argumente, te kako bi se ako je to moguće usuglasile. 4. Izrada liste argumenta kojima su obuhvaćene sve razlike u pristupu predmetu istraživanja.

48. “Case studije” Case studija je metoda u kojoj se izučavanju društvenih fenomena pristupa kroz analize individualnih slučajeva. Case (slučaj) može biti osoba, grupa, događaj, proces, zajednica, društvo ili bilo koja druga jedinica društvenog života. Ovaj se pristup zasniva na pretpostavci da je izučavani slučaj tipičan slučaj za izvjestan tip društvene grupe ili aktivnosti. Analiza tipičnog slučaja omogućuje generalizaciju znanja te se ova znanja mogu primjenjivati za razumijevanje svih slučajeva iste vrste.

49. Prikupljanje podataka - Upitnik

50. Upitnik • pažljivo planiranje pitanja (varijabli) • kratkoća • razumljivost • pitanja za ocijenu prikladnosti • ispitivanje na prethodnom uzorku • dva tipa pitanja: • otvorena (bez ponuđenih odgovora) • zatvorena (s ponuđenim odgovorima)