SINH LYÙ BEÄNH TUAÀN HOØAN

1. SINH LYÙ BEÄNH TUAÀN HOØAN Muïc tieâu: • Ñònh nghóa suy tim vaø neâu moät soá nguyeân nhaân chính gaây suy tim. • Giaûi thích cô cheá beänh sinh cuûa suy cô tim vaø neâu nhöõng thay ñoåi chæ tieâu hoaït ñoäng khi tim suy. • Giaûi thích cô cheá bieåu hieän cuûa suy tim traùi vaø suy tim phaûi. • Giaûi thích cô cheá beänh sinh cao huyeát aùp voâ caên vaø cao huyeát aùp trieäu chöùng. • Giaûi thích cô cheá beänh sinh caùc traïng thaùi beänh lyù chính gaây giaûm huyeát aùp.

2. SUY TIM Ñònh nghóa: Suy tim laø moät traïng thaùi sinh lyù beänh trong ñoù baát thöôøng chöùc naêng tim laøm tim khoâng coù khaû naêng bôm moät löôïng maùu ra khoûi tim öùng vôùi yeâu caàu chuyeån hoùa cuûa caùc moâ vaø / hay chæ coù theå ñaùp öùng ñöôïc yeâu caàu naøy vôùi söï taêng theå tích taâm tröông moät caùch baát thöôøng.

3. CÔ CHEÁ BEÄNH SINH CUÛA SUY CÔ TIM • Trong suy tim, hieän töôïng caên baûn laø giaûm söùc co cô tim. Hieän nay, ña soá taùc giaû cho raèng roái loaïn chuyeån hoùa ôû cô tim laø yeáu toá beänh sinh chuû yeáu gaây suy tim. Theo Olson, quaù trình chuyeån hoùa naêng löôïng ôû cô tim dieãn qua 3 giai ñoaïn: • Taïo naêng löôïng. • Döï tröõ naêng löôïng. • Söû duïng naêng löôïng. Neáu 1 trong 3 khaâu ñoù roái loaïn, khaû naêng co boùp cô tim giaûm, daãn ñeán suy tim. Trong suy tim caáp, chuû yeáu roái loaïn taïo naêng löôïng. Trong suy tim maõn, chuû yeáu do roái loaïn söû duïng naêng löôïng.

4. CÔ CHEÁ BEÄNH SINH CUÛA SUY CÔ TIM 1. Roái loaïn cô chaát taïo naêng löôïng: • Giaûm söû duïng acid beùo töï do do giaûm carnitine laø chaát duøng ñeå chuyeân chôû acid beùo töï do vaøo ti laïp theå. • Roái loaïn chuyeån hoùa glucose do thieáu oxy, thieáu B1 (do B1 laø 1 coenzyme trong phaûn öùng khöû carboxyl toång hôïp ACoA töø acid pyruvic). • Giaûm hoaït tính cuûa adenyl cyclase, do ñoù laøm giaûm phaân ly glycogen, giaûm khaû naêng ñöa Ca++ vaøo tô cô.

5. CÔ CHEÁ BEÄNH SINH CUÛA SUY CÔ TIM 2. Roái loaïn döï tröõ naêng löôïng: ATP bình thöôøng, trong khi creatin phosphat giaûm roõ. 3. Roái loaïn söû duïng vaø bieán ñoåi naêng löôïng: Giaûm hoaït tính myosin ATPase laøm giaûm vaän toác phoùng thích naêng löôïng caàn cho co cô.

6. CÔ CHEÁ BEÄNH SINH CUÛA SUY CÔ TIM 4. Roái loaïn hoaït ñoäng lieân keát kích thích co thaét: • Giaûm hoaït tính Ca++ATPase laøm giaûm taäp trung Ca++ ôû maïng löôùi töông cô. Do ñoù, khi khöû cöïc, coù ít Ca++ saün saøng phoùng thích cho quaù trình co cô. • Digitaline laøm taêng vaän toác vaø soá löôïng Ca++ töø ngoaøi thaám vaøo teá baøo.

7. CÔ CHEÁ BEÄNH SINH CUÛA SUY CÔ TIM Toùm laïi, 3 cô cheá chính gaây giaûm söùc co cô tim laø: • Giaûm söû duïng acid beùo töï do. • Giaûm hoaït tính ATPase. • Giaûm phoùng thích Ca++ töø maïng löôùi töông cô.

8. THAY ÑOÅI CHÆ TIEÂU HOAÏT ÑOÄNG KHI TIM SUY • Giaûm löu löôïng tim • Do tim suy, khaû naêng co boùp cô tim giaûm. • Giai ñoaïn ñaàu coù caùc cô cheá buø tröø ñeå coá duy trì löu löôïng tim ôû möùc bình thöôøng: • Phì ñaïi tim (hypertrophy) laø cô cheá buø tröø caên baûn khi gaùnh naëng coâng vieäc taêng. Norepinephrine tieát taïi tim kích thích taêng toång hôïp protein laøm taêng soá ñôn vò sarcomeøre. Nhö vaäy, duø giaûm söùc co cuûa moãi ñôn vò sarcomeøre, nhöng do phì ñaïi, khoái löôïng taêng, neân toång söùc co cô bình thöôøng. Haäu quaû: cung caáp maùu nuoâi cô tim khoâng ñuû gaây ñau thaét ngöïc (angina pectoris).

9. THAY ÑOÅI CHÆ TIEÂU HOAÏT ÑOÄNG KHI TIM SUY • Heä thaàn kinh giao caûm taêng hoaït ñoäng • ·   Nhòp tim taêng. Tim ñaõ yeáu neân khoâng taêng ñöôïc nhieàu, caøng ñaäp nhanh, söùc co boùp caøng giaûm, löu löôïng tim khoâng taêng nhieàu neân khoâng ñaûm baûo nhu caàu cô theå. Tim ñaäp nhanh caøng choùng suy. • ·  Taêng söùc co cô tim: ñeå laøm taêng löu löôïng tim nhöng laïi laøm taêng coâng vaø taêng möùc tieâu thuï oxy cuûa cô tim. • ·   Co maïch ngoaïi vi: ñeå duy trì huyeát aùp ôû möùc caàn thieát, nhöng laïi laøm taêng haäu gaùnh, caûn trôû vieäc toáng maùu. Co maïch ngoaïi vi coøn laøm taêng löôïng maùu trôû veà tim, taêng aùp suaát maùu doàn veà thaát, taêng theå tích cuoái taâm tröông cuûa thaát ñeå thaát co boùp maïnh, nhöng laïi tham gia gaây öù maùu phía treân tim. • Haäu quaû: da laïnh, ñoå moà hoâi, tim ñaäp nhanh.

10. THAY ÑOÅI CHÆ TIEÂU HOAÏT ÑOÄNG KHI TIM SUY • Taêng theå tích maùu Löu löôïng tim giaûm, maùu ñeán thaän ít, boä maùy caän caàu thaän taêng tieát renin ñöa ñeán taêng aldosterone gaây giöõ nöôùc vaø muoái. Haäu quaû: taêng aùp löïc taâm nhó traùi vaø tónh maïch phoåi ñöa ñeán xung huyeát phoåi gaây khoù thôû.

11. THAY ÑOÅI CHÆ TIEÂU HOAÏT ÑOÄNG KHI TIM SUY Giaûm toác ñoä tuaàn hoaøn • Suy tim khaû naêng co boùp giaûm neân maùu chaûy chaäm ñaëc bieät ôû heä tónh maïch, daãn ñeán öù maùu ôû phoåi trong suy tim traùi vaø öù maùu ôû heä tónh maïch ngoaïi vi trong suy tim phaûi.

12. THAY ÑOÅI CHÆ TIEÂU HOAÏT ÑOÄNG KHI TIM SUY • Thay ñoåi huyeát aùp • Giaûm huyeát aùp ñoäng maïch: do löu löôïng tim giaûm. • Giaûm söùc caûn ngoaïi vi do öù treä tuaàn hoaøn, thieáu oxy gaây daõn maïch. • Taêng huyeát aùp tónh maïch: do tim co boùp giaûm laøm öù maùu heä tónh maïch.

13. Coâng ñaåy maùu (bình thöôøng) Hieäu suaát tim (giaûm) = Coâng tieâu duøng (taêng) THAY ÑOÅI CHÆ TIEÂU HOAÏT ÑOÄNG KHI TIM SUY • Coâng vaø hieäu suaát cuûa tim giaûm Khi tim suy, ñeå duy trì coâng ñaåy maùu caàn thieát, tim phaûi taêng coâng tieâu duøng vì: • tim phì ñaïi hay daõn tim, ñöa ñeán coâng co cô taêng. • heïp hay hôû van • löïc ma saùt taêng • löïc caûn taêng ñöa ñeán coâng phung phí khi ñaåy maùu taêng.

14. CÔ CHEÁ BIEÅU HIEÄN CUÛA SUY TIM TRAÙI VAØ SUY TIM PHAÛI • Nhieàu bieåu hieän laâm saøng cuûa suy tim laø do söï öù dòch phía tröôùc phaàn tim suy, töø ñoù seõ laøm moät soá trieäu chöùng laâm saøng trôû neân noåi baät hôn.

15. CÔ CHEÁ BIEÅU HIEÄN CUÛA SUY TIM TRAÙI

16. CÔ CHEÁ BIEÅU HIEÄN CUÛA SUY TIM TRAÙI Baûn chaát caùc trieäu chöùng laø do söï öù maùu ôû phoåi. Khoù thôû Laø caûm giaùc chuû quan khoù chòu cuûa beänh nhaân. Do co boùp ñaåy maùu cuûa taâm thaát keùm, coù moät löôïng maùu thöøa neân aùp suaát taâm thaát traùi cuoái taâm tröông taêng, aùp suaát maùu ôû taâm nhó traùi, tónh maïch phoåi, mao maïch phoåi taêng. Söï xung huyeát ôû phoåi gaây: • öù maùu (turgidity), öù nöôùc ôû moâ gian baøo. • giaûm tính ñaøn hoài cuûa moâ phoåi (compliance). • cheøn eùp pheá nang kích thích ñaàu taän cuøng thaàn kinh X gaây caûm giaùc khoù thôû. Haäu quaû: Pheá dung sinh hoaït giaûm ñöa ñeán thieáu oxy. Ngoaøi ra, coøn cô cheá phuï laø do giaûm maùu ñeán caùc cô hoâ haáp.

17. CÔ CHEÁ BIEÅU HIEÄN CUÛA SUY TIM TRAÙI Ñaëc ñieåm Khoù thôû khi gaéng söùc (dyspnea on effort): khoâng ñaëc hieäu cho beänh tim vì cuõng coù theå coù ôû beänh phoåi, ngöôøi maäp, ít hoaït ñoäng.        Khoù thôû khi naèm (orthopnea): ÔÛ ngöôøi bò xung huyeát phoåi, khi naâng phaàn treân cô theå leân seõ deã thôû hôn do: • giaûm löôïng maùu veà tim. • giaûm aùp suaát thuûy tónh ôû phaàn treân cuûa phoåi. • taêng pheá dung sinh hoaït. Thöôøng beänh nhaân ñang naèm nguû phaûi ngoài daäy thôû. Côn hen tim: Hay xaûy ra veà ñeâm hay luùc coá gaéng do maùu veà tim nhieàu vaø cöôøng daây thaàn kinh X gaây co thaét pheá quaûn.

18. CÔ CHEÁ BIEÅU HIEÄN CUÛA SUY TIM TRAÙI Phuø phoåi caáp Laø caáp cöùu noäi khoa. • Do öù maùu ôû phoåi, aùp suaát thuûy tónh mao maïch phoåi taêng thaéng aùp suaát keo. • Huyeát töông, hoàng caàu thoaùt vaøo pheá nang ngaên trao ñoåi khí ñöa ñeán töû vong do thieáu oxy. • Thöôøng phuø phoåi baét ñaàu töø ñaùy phoåi vì nôi ñaây maùu ñeán nhieàu. • Xaûy ra do tim traùi suy nhöng tim phaûi coøn khoûe. Laâm saøng: xaûy ra do gaéng söùc hay do kích thích. Beänh nhaân ngoài, da xanh, ñoå moà hoâi, boàn choàn, thôû nhanh saâu (treû con coù theå 100 nhòp/phuùt, ngöôøi lôùn 140 nhòp/phuùt), coù phaäp phoàng caùnh muõi hay co keùo lieân söôøn. Ho coù ñaøm nöôùc hay ñaøm boït maøu hoàng. Phoåi coù ran aåm, ran rít, ran ngaùy daâng leân töø ñaùy phoåi.

19. CÔ CHEÁ BIEÅU HIEÄN CUÛA SUY TIM PHAÛI

20. CÔ CHEÁ BIEÅU HIEÄN CUÛA SUY TIM PHAÛI Baûn chaát caùc trieäu chöùng do öù maùu ngoaïi vi. Roái loaïn chöùc naêng gan ÖÙ maùu laøm gan to ñau. Khi ñieàu trò, tim phaûi hoaït ñoäng coù hieäu quaû, gan nhoû laïi neân goïi laø gan ñaøn xeáp. ÖÙ maùu keùo daøi, teá baøo gan thieáu oxy, thoaùi hoùa môõ, trung taâm tieåu thuøy coù theå hoaïi töû, moâ xô phaùt trieån ñöa ñeán xô gan coå tröôùng vaø roái loaïn chöùc naêng gan (hay coù ôû beänh nhaân saün coù beänh gan).

21. CÔ CHEÁ BIEÅU HIEÄN CUÛA SUY TIM PHAÛI • Giaûm baøi tieát nöôùc tieåu • Maùu ñeán thaän giaûm neân giaûm ñoä loïc caàu thaän. • Veà sau, cöôøng aldosterone thöù phaùt gaây giöõ nöôùc vaø muoái.

22. CÔ CHEÁ BIEÅU HIEÄN CUÛA SUY TIM PHAÛI Phuø • Taêng aùp suaát thuûy tónh laø cô cheá chính (do öù treä maùu vaø taêng khoái löôïng tuaàn hoaøn). • Taêng tính thaám thaønh maïch do thieáu oxy. • Giaûm aùp suaát keo. • ÖÙ nöôùc vaø muoái do giaûm loïc caàu thaän.

23. CÔ CHEÁ BIEÅU HIEÄN CUÛA SUY TIM Tuy nhieân, khi suy tim keùo daøi nhieàu thaùng hay nhieàu naêm, caùc vò trí öù dòch phía tröôùc phaàn taâm thaát bò suy coù theå khoâng coøn. Thí duï beänh nhaân bò beänh van ñoäng maïch chuû thôøi gian daøi hay cao huyeát aùp toaøn thaân coù theå coù phuø maét caù chaân, gan to xung huyeát vaø daõn tónh maïch toaøn thaân ôû giai ñoaïn muoän, duø raèng gaùnh naëng huyeát ñoäng baát thöôøng khôûi ñaàu taïi taâm thaát traùi. Ñieàu naøy xaûy ra moät phaàn do taêng huyeát aùp phoåi thöù phaùt gaây suy tim phaûi, vaø coøn do söï öù muoái nöôùc ñaëc tröng cuûa taát caû daïng suy tim. Moät lyù do nöõa laø caùc boù cô taïo neân hai taâm thaát lieân tuïc nhau, vaø caû hai thaát coù chung vaùch lieân thaát. Hôn nöõa, caùc thay ñoåi sinh hoùa xaûy ra trong suy tim coù theå laøm toån thöông chöùc naêng cô tim ôû caû hai taâm thaát baát keå laø buoàng tim naøo laø nôi khôûi ñaàu coù gaùnh naëng huyeát ñoäng baát thöôøng.

24. Khoâng huùt thuoác Khoâng uoáng röôïu Ít uoáng caø pheâ Traùnh ôû maõi trong nhaø Ñieàu chænh roái loaïn chuyeån hoùa: Tieåu ñöôøng, taêng lipid maùu Aên ít muoái (4-5g/ngaøy) Traùnh taêng troïng PHOØNG NGÖØA SUY TIM

25. NGUYEÂN TAÉC ÑIEÀU TRÒ • Tìm nguyeân nhaân suy tim, ñieàu trò nguyeân nhaân seõ phuïc hoài chöùc naêng tim. • Quaûn lyù beänh nhaân taäp trung vaøo: • Giaûm coâng vieäc cô tim Haïn cheá hoaït ñoäng: nghæ ngôi (möùc ñoä tuøy ñoä suy tim), an thaàn, nhuaän tröôøng. • Taêng söùc co cô tim • Laøm giaûm nhöõng trieäu chöùng xung huyeát: • Kieâng aên sodium. • Lôïi tieåu. • Laøm giaûm haäu gaùnh

26. C.O. x R P = K ROÁI LOAÏN HOAÏT ÑOÄNG MAÏCH MAÙU Nhöõng roái loaïn hoaït ñoäng cuûa maïch maùu bieåu hieän cuï theå ôû söï thay ñoåi cuûa huyeát aùp. Huyeát aùp (P), löu löôïng tim (C.O.) vaø söùc caûn ngoaïi vi (R) lieân quan chaët cheõ vôùi nhau, bieåu dieãn qua coâng thöùc: Bình thöôøng huyeát aùp khoâng thay ñoåi do coù phoái hôïp hoaït ñoäng giöõa C.O. vaø R. Taêng C.O. neáu coù giaûm R vaø giaûm C.O. neáu coù taêng R.

27. CAO HUYEÁT AÙP Huyeát aùp cuûa ngöôøi treân 18 tuoåi khoâng ñang duøng thuoác haï huyeát aùp vaø khoâng coù beänh lyù caáp tính

28. 5% Symptomatic hypertension Essential hypertension 95% CAO HUYEÁT AÙP • Cao huyeát aùp coù theå laø trieäu chöùng cuûa moät beänh lyù, hay baûn thaân noù laø moät beänh lyù coøn goïi laø cao huyeát aùp voâ caên. Trong soá caùc beänh nhaân cao huyeát aùp, 95% laø cao huyeát aùp voâ caên vaø 5% laø cao huyeát aùp trieäu chöùng.

29. Do heïp ñoäng maïch thaän (Renovascular hypertension):do baåm sinh, beänh xô cöùng ñoäng maïch, loaïn saûn toå chöùc sôïi (Fibrous dysplasia). ANGIOTENSINOGENE ANGIOTENSINE I ANGIOTENSINE II CAO HUYEÁT AÙP DO BEÄNH THAÄN BRADYKININ ACE (Kininase II) Phaân chaát baát hoaït THUÏ THEÅ ANGIOTENSINE II (ATI) Co maïch Tieát aldosterone Taêng hoaït tính giao caûm TAÊNG HUYEÁT AÙP

30. CAO HUYEÁT AÙP DO BEÄNH THAÄN Do toån thöông nhu moâ thaän Trong vieâm caàu thaän caáp, cao huyeát aùp do taêng khoái löôïng maùu löu haønh laøm taêng löu löôïng tim trong khi R vaãn bình thöôøng.

31. CAO HUYEÁT AÙP DO ROÁI LOAÏN CHUYEÅN HOÙA MÔÕ Thöôøng ôû ngöôøi lôùn tuoåi do roái loaïn chuyeån hoùa môõ, ñöa ñeán xô vöõa ñoäng maïch, loøng maïch maùu heïp laøm R taêng daãn ñeán cao huyeát aùp. Xô vöõa ñoäng maïch laø nguyeân nhaân chuû yeáu daãn ñeán beänh maïch vaønh vaø beänh maïch maùu naõo. Thoáng keâ treân theá giôùi vaøo naêm 1996, tyû leä töû vong do beänh maïch vaønh laø 7,2 trieäu ngöôøi, do beänh maïch maùu naõo laø 4,6 trieäu ngöôøi. Caùc soá lieäu döï ñoaùn vaøo naêm 2010, töû vong do beänh maïch vaønh treân toaøn theá giôùi laø 9,37 trieäu, naêm 2020 laø 11,11 trieäu. Giaûi phaãu beänh: Caùc ñoäng maïch, nhaát laø tieåu ñoäng maïch bò xô cöùng, thaønh maïch thaâm nhieãm cholesterol, phospholipid, acid beùo. Ñeán nay, ngöôøi ta ñaõ keát luaän toån thöông maïch maùu vaø söï hình thaønh huyeát khoái laø hai yeáu toá sinh beänh hoïc chuû yeáu trong vieäc hình thaønh vaø tieán trieån chöùng xô vöõa ñoäng maïch.

32. CAO HUYEÁT AÙP DO ROÁI LOAÏN CHUYEÅN HOÙA MÔÕ . • ÔÛ beänh nhaân tieåu ñöôøng, beänh nhaân coù hoäi chöùng chuyeån hoùa vaø roái loaïn lipid maùu hoãn hôïp, coù söï tích luõy baát thöôøng VLDL giaøu apo-CIII do roái loaïn hoaït ñoäng thuï theå nhaân PPAR alpha. Söï tích luõy naøy laøm taêng LDL nhoû, ñaäm ñaëc laø lipoprotein gaây xô vöõa ñoäng maïch. • Khi coù baát thöôøng thuï theå LDL (giaûi Nobel Y hoïc 1985 cuûa Goldstein vaø Brown), teá baøo khoâng coù khaû naêng naém baét LDL löu haønh vaø khoâng coù khaû naêng noäi aåm baøo qua trung gian thuï theå ñeán caùc hoá coù aùo vaø vaøo trong baøo töông. • Haäu quaû: Noàng ñoä LDL löu haønh taêng. Caùc LDL nhoû, ñaäm ñaëc chui vaøo lôùp noäi maïc, bò oxy hoùa vaø bò caùc ñaïi thöïc baøo aên quaù möùc, tieán trieån thaønh caùc maûng xô vöõa.

33. CAO HUYEÁT AÙP DO ROÁI LOAÏN CHUYEÅN HOÙA MÔÕ Yeáu toá hoå trôï: Toån thöông thaønh maïch. • Sau khi thöïc baøo, caùc ñaïi thöïc baøo cuõng bò hoaït hoùa vaø tieát ra moät soá chaát gaây vieâm, laøm taêng quaù trình vieâm taïi choã vaø laøm yeáu lôùp voû xô cuûa maûng xô vöõa. • Caùc chaát trung gian gaây vieâm thoâng qua quaù trình ñöôïc hoaït hoùa bôûi yeáu toá NFkB (Nuclear Factor kB) coù trong baøo töông laøm kích thích saûn xuaát caùc yeáu toá gaây vieâm. Ñaây laø cô cheá chính laøm caùc maûng xô vöõa bong ra vaø gaây caùc bieán chöùng.

34. CAO HUYEÁT AÙP DO ROÁI LOAÏN NOÄI TIEÁT U tuûy thöôïng thaän Chöùa löôïng lôùn Epinephrine vaø Nor epinephrine gaây taêng huyeát aùp töøng luùc hay thöôøng xuyeân. Laâm saøng ño löôïng VMA (vanillyl mandelic acid) laø chaát chuyeån hoùa cuûa catecholamine trong nöôùc tieåu.

35. CAO HUYEÁT AÙP DO ROÁI LOAÏN NOÄI TIEÁT Hoäi chöùng Conn • U voû thöôïng thaän thöôøng gaëp hôn. • U taêng tieát aldosterone tieân phaùt, laøm giöõ nöôùc vaø muoái, do ñoù C.O. taêng, ñöa ñeán huyeát aùp taêng

36. CAO HUYEÁT AÙP DO ROÁI LOAÏN NOÄI TIEÁT Hoäi chöùng Cushing ACTH taêng, daãn ñeán taêng desoxycorticosterone laøm cô theå taêng giöõ Na+ vaø nöôùc, gaây cao huyeát aùp.

37. BEÄNH CAO HUYEÁT AÙP Cô cheá Theo Pavlov, beänh cao huyeát aùp do roái loaïn hoaït ñoäng thaàn kinh cao caáp (töùc voû naõo). Döôùi taùc duïng cuûa nhöõng kích thích töø trong cô theå (sôï haõi, lo buoàn, chaán thöông taâm lyù) hay töø ngoaøi tôùi maø cöôøng ñoä vöôït giôùi haïn chòu ñöïng cuûa teá baøo voû naõo, voû naõo seõ laâm vaøo traïng thaùi öùc cheá, vuøng döôùi voû ñöôïc giaûi phoùng phaùt sinh höng phaán hoãn loaïn, gaây roái loaïn hoaït ñoäng caùc noäi taïng, ñaëc bieät gaây co maïch, ñöa ñeán cao huyeát aùp

38. BEÄNH CAO HUYEÁT AÙP Cô cheá Luùc ñaàu, caùc tieåu ñoäng maïch chæ co khi coù kích thích, huyeát aùp dao ñoäng. Veà sau, coù söï thích nghi caáu truùc, cô trôn phì ñaïi laøm heïp loøng maïch maùu, khueách ñaïi hieäu quaû co maïch, daãn ñeán cao huyeát aùp thöôøng xuyeân. Co maïch laøm maùu ñeán thaän giaûm, khôûi ñoäng heä renin-angiotensin, huyeát aùp caøng taêng, taïo voøng xoaén beänh lyù.

39. HAÄU QUAÛ • Cao huyeát aùp do co maïch neân caùc trieäu chöùng do caùc cô quan bò thieáu maùu nhö nhöùc ñaàu, choùng maët, mau meät, trí nhôù giaûm, khoù taäp trung tö töôûng, tính tình thay ñoåi, nguû ít, thò löïc giaûm, ñoâi khi coù caûm giaùc teâ, kieán boø ôû chaân tay.

40. HAÄU QUAÛ Duø laø cao huyeát aùp do nguyeân nhaân naøo, noù cuõng laøm bieán ñoåi caáu truùc thaønh ñoäng maïch vaø gaây roái loaïn chöùc naêng noäi moâ, keát quaû laø laøm taêng haäu taõi, ñaëc bieät vaøo luùc gaéng söùc, nhaát laø ôû ngöôøi lôùn tuoåi, daãn ñeán phì ñaïi cô tim. Do tim buø tröø cho gaùnh naëng coâng vieäc quaù möùc bôûi cao huyeát aùp, ñaàu tieân taâm thaát traùi phì ñaïi, thaønh vaùch daøy leân. Sau cuøng, chöùc naêng buoàng tim naøy bò toån thöông, daõn ra, vaø caùc trieäu chöùng vaø daáu hieäu cuûa suy tim xuaát hieän. Côn ñau ngöïc cuõng coù theå xaûy ra do khoái löôïng cô tim taêng laøm thuùc ñaåy beänh ñoäng maïch vaønh vaø taêng nhu caàu oxygen. Phaàn lôùn töû vong do cao huyeát aùp laø do nhoài maùu cô tim hoaëc do suy tim xung huyeát.

41. GIAÛM HUYEÁT AÙP • Laø moät trieäu chöùng quan troïng, caáp dieãn, nguy hieåm vì maùu khoâng ñuû nuoâi caùc moâ, ñaëc bieät tim, naõo. Huyeát aùp giaûm do hoaëc giaûm R, hoaëc giaûm C.O. ÔÛ ngöôøi Vieät Nam, giaûm huyeát aùp khi huyeát aùp toái ña döôùi 90 mmHg, tuy nhieân cuõng coù nhieàu ngöôøi bình thöôøng huyeát aùp döôùi 90 mmHg.

42. SHOCK • Laø tình traïng haï huyeát aùp dieãn bieán nhanh do moät nguyeân nhaân beân ngoaøi nhö chaán thöông, phoûng, chaûy maùu, keát hôïp khaùng nguyeân-khaùng theå. • Shock xaûy ra theo 2 giai ñoaïn: Giai ñoaïn shock cöông ngaén, khoâng quaù 5-10 phuùt. Bieåu hieän maïch nhanh, huyeát aùp taêng nheï, hoâ haáp taêng, beänh nhaân trong traïng thaùi kích thích. Giai ñoaïn shock nhöôïc keùo daøi hôn. Bieåu hieän maïch nhanh nhoû, huyeát aùp ñoäng maïch giaûm, hoâ haáp nhanh noâng, löôïng nöôùc tieåu giaûm hay voâ nieäu. Beänh nhaân luùc ñaàu tænh, sau ñoù lô mô, neáu keùo daøi seõ hoân meâ.

43. TRUÏY TIM MAÏCH • Laø tình traïng giaûm huyeát aùp baát ngôø do suy tim caáp vaø giaûm tröông löïc maïch, keát thuùc moät soá quaù trình beänh lyù cuûa cô theå nhö nhieãm truøng, maát nöôùc, ngoä ñoäc.

44. NGAÁT • Laø moät traïng thaùi beänh lyù trong ñoù ngöôøi beänh maát tri giaùc thình lình trong moät thôøi gian ngaén roài töï ñoäng hoài phuïc. • Cô cheá: Do moät nguyeân nhaân naøo ñoù, maùu khoâng leân tôùi naõo laøm naõo laâm vaøo tình traïng thieáu oxy ñoät ngoät. • Bieåu hieän laâm saøng: Tình hình thieåu naêng töôùi maùu naõo lan roäng laøm meät moõi toøan thaân, caûm giaùc maát chaân, ñaùnh troáng ngöïc, huït hôi, thaét ngöïc, buoàn noân. Roái loïan thò giaùc, choùi maét, hieän töôïng ruoài bay. Caûm giaùc choùng maët, uø tai. Ngaát ngaõ xuoáng baát ñoäng, maët taùi nhôït, ñoàng töû daõn, thôû chaäm, tuït huyeát aùp… Thöôøng phuïc hoài tri giaùc sau khi naèm yeân tónh moät thôøi gian.