0-16 YAŞ ÇOCUĞUNUN GELİŞİMİ

1. 0-16 YAŞ ÇOCUĞUNUN GELİŞİMİ

2. BÜYÜME: Bedenin çeşitli organlarındaki ölçülebilen değişikliklerdir. Örnekler: Boy ve kilo artışıGELİŞME: Büyüme gerçekleşirken davranışların kalitesinde gözlenen değişikliklerdir.OLGUNLAŞMA: Bireyin fizyolojik yönden herhangi bir konuyu “öğrenebilecek” ya da “yapabilecek” duruma, yeterliğe erişmesi demektir. Örneğin, çocuğun sinir ve kas sistemi yeteri kadar gelişmeden çocuğa ne kadar yürüme alıştırmaları yaptırırsak yaptıralım, çocuk yürümeyi öğrenemez.

3. GELİŞİM ÖZELLİKLERİNİN BİLİNMESİ NEDEN ÖNEMLİDİR? 1. Erken teşhis ve tedavi için, 2. Bazı davranış özelliklerinin gelişimin bir gereği olduğunu bilmek için,3. Çocuğa zamanı geldiğinde ihtiyacı olan desteği verebilmek için.

4. GELİŞİMİ ETKİLEYEN FAKTÖRLER • KALITIM • IRK • BESLENME • HASTALIKLAR • PSİKOLOJİK BOZUKLUKLAR • SOSYO-EKONOMİK STATÜ

5. GELİŞİMİN TEMEL İLKELERİ 1. Gelişme, genetik ve çevresel değişkenlerin karşılıklı etkileşiminin ürünüdür. 2. Gelişim yaşam boyu sürer. Gelişim, belli aşamalara bölünmüş ve her biri önceki aşamaların birikimlerine dayalı olarak oluşan bir süreç içinde gerçekleşir. 3. Gelişimin kritik dönemlerine özgü karakteristik özellikleri, hem düzenli hem de sıçramalı seyir içinde gerçekleşir. Çocuğun duyusal ve dilsel gelişimi arttıkça, konuşması da gelişirken, yürümenin başladığı aşamada konuşma yeterli bir ölçüde duraksar. 4. Gelişim içten dışa, baştan ayağa doğrudur. 5. Gelişim genelden özele, bütünden parçaya doğrudur. 6. Gelişim özellikleri ayrılmaz bir bütünlük oluşturur. 7. Gelişimin kritik dönemleri vardır.

6. HAZIR BULUNUŞLUK Hazır bulunuşluk, bireyin bir işi yapabilmesi için gereken olgunlaşmaya erişmesinin gerekliliği yanında, bu iş için gerekli ön bilgi, beceri ve tutumu da kazanmış olmasıdır.Öğrenme için “olgunlaşma” gerekli ise de, yeterli değildir. Bireyin, öğrenme için hazır bulunması da gerekir. ”Hazırlık” olgunlaşmadan daha karmaşık bir terimdir. Hazırlık terimi, kısmen “olgunlaşma” terimini de kapsar; fakat hazırlığın ruhsal yönü daha ağır basar. Bunun içinde bir dereceye kadar, bireyin ilgi ve hevesi konu ile ilgili olarak yaptığı araştırma sonucu, yani bireyin yaşantılarıyla yeti ve yeteneklerinin bir bireşimi vardır.

7. İLK ÇOCUKLUKTA KRİTİK YAŞLAR İKİ BUÇUK YAŞ Bu evre bir geçiş dönemidir. Çocuğun sosyal bir duyarlılıkla yaptığı gösteriler, yardım isteği ve hayal kurma gücü bu evrede artmıştır. 2,5 yaş bir dönüm noktası ve sinir sisteminin gelişiminde ara evredir. 2,5 yaş çocuğunun dengesi tam değildir, kas-motor mekanizması henüz mükemmelleşmemiştir. Çocuk bu yaşta seçme yeteneğine yeterince sahip olmadığından, iki olanağı birden seçer.

8. İLK ÇOCUKLUKTA KRİTİK YAŞLAR İKİ BUÇUK YAŞ İlk çocukluk evresinde, 2,5 yaş gelişimin zorlu dönemlerinden birini oluşturur. 2,5 yaş çocuğu dengesiz, olumsuz, kararsız ve isyankârdır. Aile için zorlu bir gelişim aşaması olan bu çağın şiddeti bir çocuktan diğerine değişir. Çocuk bir davranışı yapmakla yapmamak gibi çift kutuplu duygularının etkisindedir. Bu durum çocuğun karar vermesini güçleştirir, çocuğu hırçınlaştırır. "Negativizm" (olumsuzluk) adı verilen inatçılık ve karşı gelme, ana babaları endişelendirir. Bu dönemde çocuk büyüklerin sözünü dinlemez, hatta söylenenin tersini yapar. Eylemleri, davranışları kısıtlandığında öfkelenir, kendini yerlere atar. Her işi yardım görmeden kendi başına yapmakta direnir. 2,5 yaş negativizmi sosyal ilişkiler sonucu pekişir. Aşırı disiplin ortamında negativizmin arttığı görülür. Bu evrede oluşan saplantılar ve ruhsal bunalımlar ileriki yıllarda inatçılık ve direnç belirtileri şekline dönüşür.

9. İLK ÇOCUKLUKTA KRİTİK YAŞLAR İKİ BUÇUK YAŞ Çocuk 2,5 ile 4 yaşları arasında etrafını çeviren dünyadan ve ailesinden yavaş yavaş çözülerek özgürlük yolunda ilk merhaleyi yaşar.Bu durum aynı zamanda ilk karşı koyma buhranıdır ve bu normal bir şeydir. İki taraf arasında çaprazlama bir karşı koyma vardır. Çocuğun, bu yaşta çok hızlı gelişen bütün kaslarını ve duyularını çalıştırabilmesi gelişmesi bakımından çok önemlidir. Zarara uğrayacak hiçbir şeyin bulunmadığı bir odada ya da bahçede çocuğu serbest bırakmak gerekir. Yetişkinler, çocuğu yola getirmek ya da zapt etmek için ne kadar araya girerlerse, çocuğun karşı koyma tepkileri o oranda şiddetli olur ve kaprisleri çoğalır. En iyi hareket tarzı, bir yandan çocuğu, tehlikesizce yapmasına müsaade edilebilecek olan her şeyi serbest bırakmak, öte yandan da onun kaprislerini görmezlikten gelmektir.

10. İLK ÇOCUKLUKTA KRİTİK YAŞLAR İKİ BUÇUK YAŞ Mekâna ait ilk keşifleri kapsayan bir devre sonunda çocuk belli bir özgürlüğü elde edecek hale gelir. 3–4 yaşlarında, kaprislerle beliren ilk kurtuluş buhranının görünmesi bundan ileri gelir. Bu kaprisler karşısında, kendimizi heyecana kaptırmamalıyız, ya da tersine yüzüne gülmeliyiz, bunların geçip gitmesini beklemeliyiz.

11. İLK ÇOCUKLUKTA KRİTİK YAŞLAR BEŞ YAŞ 5 yaş çocuğu kendi kendine yeter, sosyaldir, kendinden emindir, şekilci ve uyumludur, rahat ve ciddidir, dikkatli ve kararlıdır. Nazik bir dosttur. 3 yaşın ilerlemiş bir biçimidir. 5 yaşında geneldeki başarılı kas kontrolüne karşın, kas hareketleri bazı inceliklerden yoksundur. Eğri çizgiler çizmekte güçlük çeker, kalem kullanmayı bilmez, duygusal-motor bazı nedenlerden dolayı okuma mekanizmasına henüz hazır değildir. Açık seçik konuşur, bebek gibi hecelemez, ancak konuşması asla zor ve karmaşık sözcüklerden oluşmamıştır.

12. SON ÇOCUKLUKTA KRİTİK YAŞLAR 6 YAŞ Son çocukluk dönemine giren çocuk, 6 yaşına geldiğinde, 2,5 yaşında görülen olumsuz evrenin belirtilerini göstermeye başlar. Dengesiz, kurala karşı olan, isyankâr bir tutum ve davranış içine girer. 6 yaşında çocuk, tembel ve kararsız görünümdedir. Çocuk bir kez daha 2,5 yaşında yaşamış olduğu karar verme güçlüklerine uğrar, yine bir şeyin olumlu ve olumsuz iki yüzü arasında hızla gelip gider.

13. SON ÇOCUKLUKTA KRİTİK YAŞLAR 6 YAŞ Bir geçiş dönemi oluşturan bu yaşta, bedensel ve psikolojik kaynaklı bazı temel değişiklikler dikkati çeker. Bu yaşta süt dişleri dökülürken, kalıcı ilk azı dişi çıkmaya başlar. Orta kulak iltihabına en sık bu yaşta rastlanmakta, burun ve boğaz hastalıkları yine bu yaşta daha sık görülmektedir. Bireysel oyunun yerini, grup oyununun aldığı görülür. Başka bir deyişle, çocuğun okul çağıyla birlikte grup çağına girdiği ve sosyal bilincin arttığı dikkati çeker. 6,5 yaş ile 8 yaşları arasında çocuk, “sosyal benliğini” keşfeder.

14. SON ÇOCUKLUKTA KRİTİK YAŞLAR 6 YAŞ Çocuk artık kendisini çeviren somut dünyaya hükmeder. Daha önceki yıllarda şiddetli olan beden faaliyeti ve duyularının etkilenme yeteneği sayesinde çocuk, maddesel çevresini keşfetmiştir. Çocuk okulda, ailesi içinde olduğu gibi artık ilgi merkezi olmadığını, fakat başka bir çocukla eşit olduğunu bazen keşfeder. 6–7 yaş dönemi aile anlaşmazlıkları, erkek ve kız kardeşler arasındaki anlaşmazlıkları, kaprisleri ve kıskançlıkları, özellikle erkek çocuğunun babasıyla olan güçlüklerini kapsayan bir devredir. Okulun ve yeni sosyal ilişkilerin keşfedilmesinin, çocuğu bu yöne kuvvetle yöneltmesi ve onu yeni ilgiler sarması açısından yararlıdır.

15. SON ÇOCUKLUKTA KRİTİK YAŞLAR ON YAŞ 10 yaş; düzenli, huzurlu ve elde edilen bilgilerin özümlendiği; toplandığı ve dengelendiği bir ara evredir. Tipik bir 10 yaş çocuğu, çocukluğun gerek kendine özgü, gerekse genel tüm özelliklerini kendinde toplamıştır. Gelecekteki ergenlik döneminin gerilim ve huzursuzlukları onun için henüz söz konusu değildir. Bu yaş, gelişimin dengelendiği altın bir çağdır.

16. SON ÇOCUKLUKTA KRİTİK YAŞLAR ON YAŞ Ana babanın gözünde 10 yaş çocuğu açık sözlü, tarafsız, kolay anlaşılır ve çocuksudur. Genellikle sorunlar üzerinde fazla durmaz, bir denge içindedir. Bazı korkuları hala vardır, ancak bu yaşta 9 yaşında olduğundan daha az tedirgin ve huzursuzdur. Ender olarak ağlar, sık sık da “gerçekten mutlu olduğunu “ söyler. Duygusal patlamaları sık değildir, olduğunda da şiddetli ve anidir, fakat çabuk geçer.

17. SON ÇOCUKLUKTA KRİTİK YAŞLAR ON YAŞ Bu yaş, öfkenin en az görüldüğü dönemdir. 10 yaşındakilerin çoğu “bazı huylarıyla mücadele etmeyi denediklerini, kızmamak için uğraştıklarını” söylerler. 10 yaş çocuğunun sosyal ilişkilerinde öğretmeni, arkadaşları ve özellikle annesiyle kurduğu yakın ilişkiler ön plana geçer. Onlarla olan ilişkileri diğer ilişkilerini de etkiler, benmerkezci değildirler. 10 yaşındaki çocuk, 9 yaşındakinden daha fazla ailesine bağlıdır. Anne özel takdir görür. Genellikle her iki cinste babayla iyi geçinir ve onunla birlikte olmaktan zevk alırlar.

18. SON ÇOCUKLUKTA KRİTİK YAŞLAR ON YAŞ 6 yaşından 8 yaşına doğru, çocuk daha az bencil ve saldırgan, buna karşılık daha fazla grup bilincine sahip ve yardım sever olur. 6–7 yaşından itibaren kızlar ve erkekler kendi cinslerinden oluşan küçük gruplarıyla birlikte oynamaktan büyük bir zevk duyarlar. Yaklaşık 7 veya 8 yaşlarından 11 ya da 12 yaşlarına kadar olan son çocukluk çağında, söz konusu çocuk grupları, altı kişiden on kişiye yükselir. Fakat bu gruplar, üyelik bakımından hala kesinleşmiş ve mükemmelleşmiş değildir. Oyun grubu, çocuğa bir takım kavramlar kazandırır: Bir gruba ait olma, çocuğa sadece eğlence sağlamakla kalmaz aynı zamanda ona gurur ve statü duygusu da verir.Çocuk grubuna karşı güçlü bir bağlılık duygusu beslemeye başlar. Tek başına ele alındığında kolektif oyun faaliyetinin çocuğu bencillikten kurtarması, işbirliğini geliştirmesi ve insanların birbirlerine gereksinimleri olduğunu göstermesi bakımından önemi büyüktür.

19. İNSAN GELİŞİMİNİN EVRELERİ 1. Bebeklik (0-2 Yaş) 2. Okul Öncesi Dönem (3-6 Yaş) 3. Çocukluk Dönemi (7-10 Yaş Kız) (7-11 Yaş Erkek) 4. Ergenlik Dönemi (12-18/22 Yaş) Bluğ (Erinlik) Kızlarda (13-15 Yaş) Erkeklerde (14-15 Yaş) Ergenlik (Adolescense) Kızlarda (16-20 Yaş) Erkeklerde (16-20/22 Yaş) 5. Yetişkinlik (18 yaş ve üstü) 6. Yaşlılık (65 yaş ve üstü)

20. 1-6 AY • Bu dönemde refleksler hakimdir. • İsteklerini ağlayarak anlatır. • Sevilmekten hoşlanır. • Memnuniyetini gülümseyerek anlatır. • Nesneleri özellikle ağzına götürerek tanımaya çalışır. • Heceleri tekrarladığı görülür (“ba-ba”, “da-da” vb.). • Emekleme davranışı görülür.

21. 6-12 AY • Destekle oturabilir. • Her şeye dokunmak ister. • Tanıdığı insanları yabancılardan ayırt eder. • Nesneleri fırlatmaktan hoşlanır. • Tek kelimelik cümleler kurar. • Kendi kaşığını kullanabilir. • Yürümeye başlar.

22. 2 YAŞ • İki kelimelik cümleler kurar. • Önceki becerilerini pekiştirmeye çalışır. • İlgi çekmekten hoşlanır, çok hareketlidir • Dikkati kısa sürelidir. • Kendi başına oynamayı tercih eder. • Tuvalet kontrolünü kazanır.

23. 3 YAŞ • Kendi başına yemeğin yiyebilir. • Ben merkezcidir. • Yaşıtlarıyla kısa süreli oynamaktan hoşlanır. • Kendi başına giyinip soyunabilir. • Hayal oyunları ve hayal arkadaşları üretir. • Yetişkin giysilerini denemekten ve davranışlarını taklit etmekten hoşlanır.

24. 4 YAŞ • Büyük ve küçük kas becerileri artmıştır (Ör: üç tekerlekli bisiklete biner, makasla keser vb.). • Ne? Neden? Niçin? gibi çok fazla soru sorar. • Yetişkinlerin davranışlarını örnek alır • Övülmekten hoşlanır. • Daha uzun süreli oyun oynar. • Gerçekle hayal olanı karıştırır. • Argo kelimeleri kullanmayı dener.

25. 5 YAŞ • Hızla sosyalleşmektedir. • Yetişkini memnun etmekten hoşlanır. • Sürekli konuşur ve sorular sorar. • Duygularını kontrol etmeyi büyük ölçüde başarır. • Ev içindeki ve dışındaki işlere büyük ilgi duyar. • Grup oyunlarından hoşlanır. • Resim ve müzikle ilgilenmekten zevk alır.

26. 6 YAŞ • Süt dişlerini değiştirir. • Bedenini daha iyi kontrol eder. • Oldukça meraklıdır. • Yetişkinin arkadaşlığından hoşlanır. • Görev almaktan memnun olur. • Grup oyunlarında cinsiyet ayrımı gözetir.

27. 7 YAŞ • Okulun kendisinden beklediği görevleri yerine getirmede başarılıdır. • Öğretmeni ile olumlu ilişkiler kurmak ister. • Arkadaşları ile olumlu ilişkiler kurmak ister. • Ahlak anlayışı güçlenmektedir. • Cinsler arasında ilgilerde farklılaşma görülür.

28. 8 YAŞ • Gramer kurallarına uygun cümleler kurar. • Yetişkin tarafından beğenilmekten hoşlanır. • Okulda olmaktan ve etkinliklere katılmaktan zevk alır. • Okumayı sever. • Doğruyu söylemek ister, yalana karşı tepkide bulunur. • Film kahramanlarına ilgi duyar. • Yetişkini taklit etmeye çalışır. • Koleksiyon yapar.

29. 9 YAŞ • Eleştirilerde acımasızdır. • Hareket becerileri düzenlidir. • Sessiz okumaktan zevk alır. • Değişik sporlara ilgi duyar. • Enstrüman çalmayı dener. • Daha fazla sorumluluk almayı kabul eder. • Başarılı olma isteği yüksektir.

30. 10 YAŞ • Yetişkinin olgunluğuna en çok yaklaştığı dönemdir. • Tüm aile fertlerinin katıldığı etkinlikler ilgisini çeker. • Arkadaşları son derece değerlidir. • Doğru yanlış kavramı netleşmiştir. • Vücut hatlarında yuvarlaklaşma başlar. • Giyim, kuşam ve süslenme önem kazanır. • Evcil hayvanlara ilgi duyar.

31. 11 YAŞ • Ailesi ve arkadaşlarıyla iyi ilişkiler kurmaya çalışır. • Beğenilmeyi ister. • Arkadaş grubu tarafından kabul görmek önemlidir. • Yetişkinlerden çok arkadaşlarının yargıları önem taşır. • İştahı arttığından daha fazla yemek ihtiyacı vardır. • Alıngandır ve çabuk kırılır.

32. 12 YAŞ • Boy ve kilo artışı çok yüksek düzeydedir. • Cinsel gelişim yönünden bedensel özellikler dikkat çeker. • İştahları hala yüksektir. • Somut düşünceden soyut düşünceye geçiş görülür. • Okulda bilgi edinme ve öğrenmeye ilgi duyar. • Sınıf içi çalışmalardan zevk alır. • Duygusal olgunlaşma görülür, daha tutarlıdır. • Sosyal olgunlaşma belirginleşir. • Ailesiyle güncel konularda tartışmaktan hoşlanır. • Arkadaş ilişkilerinde grup kavramı önemlidir. • Hak, hukuk, dürüstlük, hoşgörü gibi değerlere sahip olmaya çalışır.

33. 13 YAŞ • Rasyonel düşünce görülür. • Disiplinden hoşlanır. • Eleştirilmekten hoşlanmaz. • Sevgi ifadelerine duyarlıdır. • Kendi iç dünyası ile ilgilidir. • Sosyal statü sahibi olmak ister. • Modaya uymaya çalışır. • Özeleştiriler yapar. • Zaman ve kavramlarının oluşmaya başladığı dikkat çeker.

34. 14 YAŞ • Kızlar bedensel gelişimlerini tamamlamak üzeredir • Gerçekçi olmaya çalışır • Eleştirmeyi, yargılamayı, değerlendirmeyi sever • Dili akıcılık kazanmıştır • Mantıklı düşünme gelişmiştir • Zihinsel olgunluğa ulaşmıştır • Kendi özelliklerini keşfetmeye çalışır • Arkadaş gruplarında klikleşme görülür • Duygu ve heyecanlarında iniş çıkışlar görülür

35. 14 YAŞ • İnsanlar arası ilişkilere önem verir • Kendini olduğu gibi kabul etmeye başlar • Aile içi ilişkilerde düzen ve sükunet arar • Karşı cinse ilgi duyar • Aktüalite, politika ve sağlıklı yaşam konularına ilgi duyar • Kendi doğru ve yanlışlarını oluşturmak çabasındadır

36. 15 YAŞ • Dış görünüşüne büyük önem verir • Zihinsel gelişimini tamamlamış gibidir • Ders çalışmaya olan ilgisi kaybolmuş gibidir • Otoriteye karşı gelme görülür • Duyguları değişkendir • Kolayca mutsuz olabilir • Bağımsızlığına düşkündür • Ailesinden uzak durmaya çalışır • Arkadaş etkinliklerinden hoşlanır • Meslek seçimine ilişkin düşünceler belirir • Evlilik düşüncesi ile meşgul olur

37. 16 YAŞ • Karşı cinse ilgi yoğun düzeydedir • Özgürlüğünü ilan etmiştir • Zihinsel kapasitesi doruğa ulaşmıştır • Para kazanmak ister • Karar vermekte zorluk çeker • Bir an neşeli bir an hüzünlü olabilir • Fikir değiş tokuş etmeyi, tartışmayı sever • Sabırsızdır • Yasaklardan hoşlanmaz • Kardeşleriyle daha yakındır • Mahremiyeti önemlidir • Çevresinden yetişkin muamelesi bekler • Özgüveni artmıştır