soha iqtisodiyoti va menejmenti MI Mutallibjonov (1)

1. ANDIJON MASHINASOZLIK INSTITUTI ELEKTRO’TEXNIKA FAKULTETI E.E.E. YO’ NALISHI K23_20 GURUHI 3-KURS TALABASIMUTALLIBJONOV SAIDAKBARNINGSOHA IQTISODIYOTI VA MENEJMENTI FANIDAN TAYYORLAGAN TAQDIMOTI

2. KORXONADA AYLANMA MABLAG’LARDAN SAMARALI FOYDALANISHNING ASOSIY YO’NALISHLARI.

3. Reja Aylanmamablag'larning tarkibi vatuzilishi Aylanmamablag'larning manbalari Aylanmamablag'lardan samaralifoydalanish Aylanmamablag'larni me'yorlash Xulosa Foydalanilganadabiyotlar

4. Aylanma mablag’lar - bu aylanmamablag'lar va aylanma fondlarini shakllantirishga ketadigan pulmab’laglari Tarkibibo’yicha - korxonaningaylanma mablag'larini tashkil etuvchi elementlar to'plami. Tuzilmasibo’yicha - aylanmamablag’larning alohida elementlari o’rtasidagi farq % hisobida

5. Aylanma mablag'larning tarkibi vatuzilishi Aylanmamablag’lar 100% Ishlab chiqarishaylanma fondlari 70% 100% Muomalafondlari 30% 100% Ishlab chiqarish zahiralai Tugallanm agan ishlab chiqarish 25% Kelgusi davr harajatlari Ombord agi tayyoq mahsuot 30% Yo\ldagi tayyor mahsulo t 30% Pul mablag’lar i 25% Debetor qarzdorli k 70% 5% 15% Hisob raqamdagi Kassadagi naqdpul Meyorlanmaydigan aylanmamablag’lar Meyorlanadiganaylanma mablag’lar 20% 80%

6. Aylanma mablag’larni shakllanish manbalari O’z hisobidan – korxonaning o'z mablag'lari hisobidan shakllantiriladi (foydahisobidan) Zayom hisobidan – banklar va boshqa tijorat tashkilotlarining kreditlari Jalb etilgan – maqsadli moliyalashtirish mablag'lari

7. Aylanma mablag'lar - bu korxonaning moddiy- texnik bazasining harakatlantiruvchi qismi. Harakat jarayonida aylanma mablag'lar aylanadi. Har bir davrada ular uch bosqichdano'tishadi: 2. Ishlabchiqarish 3. sotish 1. Tayyorlov

8. Ishlabchiqarish jarayoni Xo'jalik yurituvchisub'ekt tomonidan naqdpul Mahsulotga naqdpul, shu jumladanfoyda Ishlabchiqarish vositalari Tayyor mahsulot Ishlabchiqarish Aylanma mablag'lar uch bosqichdan o'tadi: ishlab chiqarishning bir bosqichi va aylanishning ikki bosqichi. Harakat jarayonida ular bir vaqtning o'zida barcha bosqichlardabo'ladi

9. Aylanma mablag'lardan samaralifoydalanish ko’rsatkichlari 1. Bitta aylanishning davomiyligi (kunda)-aylanma mablag'lar to'liq tsiklni qancha vaqt yakunlashini ko'rsatadi. об з и р Bu yerda Тз – xaridlar tsikliningdavomiyligi; Ти – ishlab chiqarish tsiklivaqti; Тр – sotuv tsiklininguzunligi. yoki Д  об К о Buyerda Д – reja davriningdavomiyligi; КО – aylanma mablag’larning aylanish koeffitsienti.

10. Aylanma mablag'lardan samaralifoydalanish ko’rsatkichlari 2. Aylanuvchanlik koeffitsienti - aylanma aktivlar tomonidan rejalashtirish davri uchun qilingan aylanishlarning soniniko'rsatadi РП К . О ОС Buyerda ОС – aylanma mablag’larnormativi; РП – sotilgan mahsulotlarhajmi. 3. Kiritish koeffitsienti – savdo birligiga to'g'rikeladigan aylanma kapital qiymatining ulushiniko'rsatadi. ОС К З РП

11. Korxonaning aylanma mablag'lari nisbati 3300 ming so’mni tashkil etadi, chorak uchun mahsulot sotish rejasi 19,8 million so’mni tashkil etdi. Aylanmamablag'larning aylanish koeffitsientini va bitta aylanish vaqtini aniqlang.

12. Meyyorlash – korxonaning normal ishlashi uchun zarur bo'lgan elementlar uchun iqtisodiy asoslangan zaxira me'yorlari va aylanma mablag'larning nisbatlarinibelgilash. Meyyor – aylanma mablag'larning har bir elementi zaxirasi hajmiga mos keladigan nisbiy qiymat. Normlar % da, pul ko'rinishida yoki zaxira kunlarida belgilanadi va ma'lum vaqt davomida uskunaning uzluksiz ishlashi uchun zarur bo'lgan aylanma mablag 'miqdoriniko'rsatadi. Meyyor chegarasi – u ishlab chiqarish uchun zarur bo'lgan aylanma mablag'larning ma'lum miqdorini, ishlab chiqarish birligini yoki ma'lum hajmniko'rsatadi.

13. Har bir turdagi yoki birxil materiallar guruhidagi aylanma mablag'lar stavkasi quyidagi vaqtni hisobgaoladi: • - Joriyzahirada, • Sug’urtalabganzahirada, • transportzahirasida, • tehnologikzahirada.

14. Joriy zahira. Ikki ketma-ketetkazib berish o'rtasida moddiy resurslarni ishlab chiqarishni ta'minlash uchunmo'ljallangan. ТЗ = Рсут *Ип buyerda Рсут - moddiy resurslarning o'rtacha kunlik iste'moli(so’mda.) Ип – etkazib berishoralig'i(kunlarda) Sug’rtalangan zahira. Bumaterialni etkazib berish vaqtining buzilishietkazib beruvchiga bog'liq bo'lsayaratiladi. СЗ = Рсут * Ипс *0,5

15. Transport zahirasi. Bu etkazib berish vaqtining buzilishi transportni tashkil qilish bilan bog'liq bo'lsa, yaratiladi. U sug'urta aktsiyalariga o'xshash hisoblanadi.. ТРз = Рсут * Ипт *0,5 Tehnologik zahira. U kelib tushgan moddiy aktivlar texnologik jarayon talablariga javob bermasa va ishlab chiqarishga kirishdan oldin tegishli qayta ishlov berilsa. Тех з = (ТЗ + СЗ + ТРз) *Ктех Buyerda Ктех – tehnologik zahira koeffitsienti.

16. Moddiy resurslarni etkazib berish narxini aniqlang, agaro'n yillikda iste'mol xarajatlari ( Цдек ) - 72 ming. So’m, etkazib berishoralig'i – 8 kun, sug’rtalangan zahira – 2 kun, transport zahirasi – 1 kun, tehnologik zahira koeffitisienti –3%.

17. Amaliyotda aylanma mablag'larni me'yorlashning quyidagi asosiyusullari qo'llaniladi: Aylanmamablag’lar meyyorlashusuli to'g'ridan-to'g'rihisob usuli Koeffitsientusuli Analiitik (eksperimentalstatistika) usuli

18. Analiitik (eksperimentalstatistika) • usuli • qo'llaniladi, agar, kelgusi rejalashtirilgan davrda tashkilot faoliyatida oldingi davrga nisbatan o’zgarishlarko’zlanmaganda. • Bunday holda, aylanma mablag'lar nisbati hisoblash ishlab chiqarish hajmining o'sish sur'ati va avvalgi davrda normallashgan aylanma mablag'lari hajmi o'rtasidagi nisbatni hisobga olgan holda jami holda amalgaoshiriladi. • Mavjud aylanma mablag'larni tahlil qilishda ularning dolzarbligi zaxiralar to'g'rilanadi, ortiqcha miqdor yo'q qilinadi.

19. Koeffitsient usuli yangisini aniqlashga asoslangan o'tgan davr normasi asosida norma shartlar o'zgarganda uni o'zgartirish ishlab chiqarish, etkazib berish, sotish, hisob- kitoblar, aylanish tezligiga ta'sir qiladimablag'lar. • Ishlab chiqarishga bog'liq elementlarga ko'ra aylanma mablag '(xom ashyo, tugallanmagan ish ishlabchiqarish, zaxiradagi tayyor mahsulotlar) ehtiyoj ularning bazaviy yilda, sur'atlariga qarab rejalashtirilmoqda ishlab chiqarishning o'sishi va aylanmaning mumkin bo'lgan tezlashishi aylanmamablag'lar. • Aylanma mablag'lar uchun emas, balki faoliyat hajmiga qarab (ehtiyot qismlar, arzon va tez kiyiladigan buyumlar, xarajatlar kelgusi davrlar) rejalashtirilgan talab aniqlanadi ularning o'rtacha haqiqiy qoldiqlaridarajasi.

20. To'g'ridan-to'g'ri hisoblash usuli eng aniq, asosli, ammo shu bilan birga ancha yuqori mehnat talab qiladigan, yuqori malakali iqtisodchilarni talab qiladi. ratsionga ko'plab ishchilarni jalb qilish tashkilotxizmatlari. • Bu ta'rifga asoslanadi shaxs uchunilmiy asoslangan fond standartlari aylanma mablag'larning elementlari. Normlar, qoida tariqasida, zaxiralar kunlarida belgilanadi va ushbu turdagi moddiy qiymatliklar bilan davrning ta'minlangan anglatadi. davomiyligini

21. XULOSA Xulosa qilib aytganda, aylanma mablag‘lardan foydalanish samaradorligini uzluksiz nazorat qilishning asosiy jihatlariga qisqacha to‘xtalib o‘tamiz: -pul mablag‘larini sarflashni nazorat qilish (ularning haqiqiy harakatini tahlil qilish, pul oqimi prognozini tuzish, ya’ni pul tushumlari va pensiya, pul mablag‘larining optimal darajasini hisoblash); - debitorlik darajasini nazorat qilish( oldingi davrda uning darajasini tahlil qilish, debitorlik qarzdorligiga investitsiya qilinadigan moliyaviy mablag‘larning mumkin miqdorini belgilash, kredit shartlari tizimlarini yaratish, ya’ni kredit davri, kredit miqdori, kredit qiymati; xaridorlarni baholash va kredit shartlarini farqlash; debitorlik inkassatsiya qilish operatsiyasi; debitorlik qarzining zamonaviy shakllarini joriy etish; qabul qiluvchilar bilan hisob-kitoblar holatini va debitorlik va kreditorlik nisbatlarini nazorat qilish va bir yoki bir nechta yirik xaridorlar tomonidan to‘lanmaslik xavfini kamaytirish uchun iste’molchilar doirasini kengaytirish. Qabul qilinadigan qarzlarning sezilarli darajada oshishi tashkilotning moliyaviy barqarorligiga tahdid soladi, chunki qo‘shimcha qimmatbaho moliyalashtirish manbalarini jalb qilish zarurligiga olib keladi)

22. Adabiyotlar • Ш.Мирзиёев“ЭркинвафаровондемократияЎзбекистондавлатини • биргаликда барпо этамиз” Т. “Ўзбекистон” 2016й. • Ш.Мирзиёев “Танқидий таҳлил, қатъий тартиб-интизом ва шахсий жавобгарлик – ҳар бир раҳбар фаолиятининг кундалик қоидаси бўлиши керак” Т. “Ўзбекистон” 2017й. • А.С.Султонов, С.Хўжаев, Д.Минин. «Суѓориладиган ерларсув • хўжалиги экономикаси». Тошкент «Мећнат»,1989. • А.Абдуѓаниев, А.А.Абдуѓаниев. «Ќишлоќ хўжалиги иќтисодиёти». Ўзбекистон ёзувчилар уюшмаси Адабиёт жамѓармаси нашриёти, Тошкент.2004. • Ф.К.Каюмов. Эффективность АПК в условиях перехода к рынку. Москва, ИПО. «Полигрон»,1992. • А.С.Султонов, З.Я.Худойберганов, С.А.Ќўчќорова «Сувхўжалиги • иќтисодиёти». Тошкент2007.

23. E’tiboringiz uchunrahmat!!