PÓŹNA DOROSŁOŚĆ

1. PÓŹNA DOROSŁOŚĆ Psychologia rozwoju człowieka w biegu życia Przygotowała: Kinga Dym gr. 1

2. Późna dorosłość (starość) – schyłkowy okres życia człowieka (najczęściej wskazywany wiek progowy 60-65 lat; „trzeci wiek”), przewaga zmian regresywnych nad progresywnymi, okres zmian wielopłaszczyznowych i wielokierunkowych; o wejściu w ten etap decydują jakościowe zmiany w funkcjonowaniu − Biologiczny punkt widzenia: uboczny, nieadaptacyjny produkt ewolucji − Psychologiczny punkt widzenia: ostatnia szansa rozwojowa

3. Kryteria:• biologiczne: uchwytne zmiany funkcji fizjologicznych organizmu • socjoekonomiczne• psychologiczne: przeobrażenia w sferach: procesów poznawczych, osobowości i emocjonalno-motywacyjnych

4. Kategorie wieku człowieka starego:3. wiek chronologiczny – (kalendarzowy+socjoekonomiczny), charakter wyłącznie orientacyjny4. wiek biologiczny5. wiek psychologicznyStarość – podokresy:• s. wczesna (old-young, wiek podeszły, wiek młodych starszych): 60-74 lat• s. zaawansowana (old-old, wiek starczy, starsi w średnim wieku): 75-89 lat• s. późna (longlife, starość sędziwa, starość właściwa, długowieczność): powyżej 90 lat

5. Sfera szeroko rozumianej osobowości, wraz z emocjami i dążeniami: Cechy osobowości: -wrodzone cechy raczej stabilne Struktura Ja: - tendencja do przeceniania pozytywnych zmian w sobie - częstsze przekonanie o zmienności człowieka w biegu życia Emocje, stres i sposoby sobie z nim radzenia: -reagowania w zasadzie bez zmian - stabilizacja wzorca emocjonalnego od okresu średniej dorosłości - pewne zmiany w zakresie znaku emocji • intensywność emocji spada System potrzeb i postaw: -u osób starszych nasilenie potrzeby uległości i poniżania siebie (nieco większe u mężczyzn) u kobiet wzrost potrzeby autonomii - nasilenie postawy uległości – przejaw instynktu samozachowawczego -wzrost egocentryzmu Cele i zadania życiowe: -przesunięcie priorytetów życiowych -poczucie samospełnienia –przeświadczenie, że życie jako całość było wartościowe, najważniejsze cele zostały osiągnięte

6. Mądrość = sztuka dobrego życia • Charakterystyczna cecha starości • Szerokie spektrum współokreślających ją czynników (właściwości systemu poznawczego, • cechy osobowości związane z poznaniem, panowanie nad własną perspektywą biograficzną

7. Jakość życia: • Na ogół deklarowana na dość wysokim poziomie • Źródło poczucia wysokiego poziomu jakości życia: dobre relacje z innymi, serdeczne więzi, poczucie sensu życia, kontakty z przyjaciółmi • Wyznaczniki dobrej jakości życia: przyjemne spędzanie czasu, praktyki religijne i subiektywnie odczuwane zdrowie • Ocena aktualnej sytuacji życiowej = ocena przeszłości + poziom rozwoju osobowego + cechy osobowości (regulatory posiadanych zasobów) • O poczuciu jakości życia ostatecznie decyduje mądrość człowieka • Wysoki poziom jakości życia: osoby sumienne, ekstrawertyczne, o umiarkowanym neurotyźmie

8. Umieranie: - Śmierć jako najpotężniejsze źrodło motywacji - Lęk przed śmiercią – motor poszukiwania sensu życia - Kuebler-Ross: śmierć jako przerwanie życia (problem) i śmierć jako naturalny kres życia w wyniku starzenia się (proces stanowiący integralną część cyklu rozwoju) - Zainteresowanie śmiercią – wyrożniki fazy preterminalnej. Lęk przed śmiercią: u ludzi starszych nie tak silny jak u młodych, ale nie zanika zupełnie ;duże znaczenie obawy przed karą, lęku przechodzenia przez próg śmierci i związanego z nim cierpienia, upokorzenia i utraty tożsamości („życie po życiu” i żal za światem nie takie istotne); mniej boją się osoby zdecydowanie religijne i niewierzące – najbardziej osoby słabej wiary; słabszy u osob, które pomyślnie zrealizowały zadania życiowe, czują się spełnione i mają poczucie sensu życia.

9. Nie ma jednej uniwersalnej teorii wyjaśniającej zmiany rozwojowe sfery psychicznej w późnej dorosłości. Wiodące teorie: • Teoria selektywnej optymalizacji – głownie zmiany w sferze poznawczej i psychospołecznej • Teoria kontynuacji – głownie cechy osobowości i styl funkcjonowania • Teorie dynamiki biegu życia – dialektyczny i kontekstowy charakter rozwoju • Teorie egologiczne – rozwój ego