Azbest - niewidoczny morderca

1. Azbest - niewidoczny morderca Bogumiła Domagała Agnieszka Baran

2. Azbest…….?

3. Azbestto handlowa nazwa minerałów włóknistych, które pod względem chemicznym są uwodnionymi krzemianami Mg, Fe, Ca, Na Właściwości azbestu odporność na wysokie temperatury, niepalność odporność elektryczna, na ścieranie, elastyczność odporność na działanie mrozu, kwasów, substancji żrących- obojętność chemiczna Unikalne właściwości azbestu – surowiec w 3000 opisanych technologii

4. Płyty, wykładziny dachowe, elewacyjne, sufitowe, podłogowe Rury kanalizacyjne, przewody wentylacyjne i dymowo-spalinowe Klapy przeciwpożarowe, węzły ciepłownicze Tkaniny wygłuszające hałas, ciągi telekomunikacyjne Izolacje tras ciepłowniczych, kominy, rury odprowadzające parę Izolacje termiczne, ognioodporne Uszczelnienienia, szczeliwa (85% zawartości azbestu) Odzież ochronna, wyroby z tworzyw sztucznych Produkcja chloru, huty szkła Termoizolacja silników pojazdów mechanicznych Elementy cierne w sprzęgłach, hamulcach Przemysł lotniczy, stoczniowy, kolejnictwo Termoizolacja urządzeń grzewczych w tramwajach, metrze

5. Trochę historii • Starożytność • spróchniałe drewno, które nasączone oliwą płonie nie ulegając zniszczeniu • aminatus (nieskalany), azbestion (nieugaszony) „bo wrzucony do ognia nie spala się, a staje się jakby czystszy” – tak czyszczono obrusy, chusteczki, • płótno azbestowe zwane linum-vivium (żyjące płótno) – całuny, które po spaleniu zwłok pozwalały zachowywać prochy władców • Średniowiecze • alchemicy „magiczne właściwości azbestu bo stanowi on owłosienie ogniotrwałych salamander”, • azbestowi przypisywano takie nazwy jak: kamień bawełniany, len kamienny XIII wiek - Marco Polo mineralny rodowód azbestu Liczne badania XVI – XVIII potwierdziły: Azbest jest minerałem

6. Historia c.d. • XVI – XIX w. azbest dodawano do knotów świec, niepalnego papieru, sukna na płaszcze żołnierskie, ogniotrwałych ubrań strażackich, kurtyn teatralnych • era silników parowych - azbestowo-gumowe uszczelki, • wydobycie azbestu na skalę przemysłową Kanada, Rosja, Afryka, • lata 60 XIX w. materiały budowlane z dodatkiem niepalnego azbestu Początek XX w. technologia produkcji lekkiej, wytrzymałej, trwałej, niepalnej płyty Azbestowo – Cementowej, popularnego eternitu Lata 90 XX w. zakazanie stosowania azbestu Historia azbestu kończy się…….?

7. Krokidolit Azbest niebieski Najbardziej szkodliwy, rakotwórczy, mutagenny, wycofany z użycia w latach 80-tych

8. Amosyt Azbest brązowy Szkodliwość pośrednia między Krokidolitem a Chryzotylem. Często w formie tynków i natrysków ogniochronnych.

9. Chryzotyl Azbest biały Najczęściej stosowany w produkcji wyrobów azbestowo-cementowych, wyrobów tkanych i przędz termoizolacyjnych

10. Szkodliwość azbestu i zagrożenie zdrowia Wszystkie rodzaje azbestu umieszczone są na liście czynników rakotwórczych • Chorobotwórcze działanie azbestu powstaje w wyniku wdychania włókien, zawieszonych w powietrzu. • Na występowanie i typ patologii wpływa: • rodzaj azbestu, • Cechy fizyczne (wymiary, kształt) • Właściwości chemiczne, • Stężenie włókien, • Czas trwania narażenia. krokidolit > amosyt > chryzotyl Główną przyczyną aktywności kancerogennej azbestu jest wydłużony kształt jego cząstek, a więckształt typu włókno • W narażeniu na pył azbestu • wyróżnia się ekspozycję: • zawodową, • parazawodową, • środowiskową.

11. Choroby wywołane przez pył azbestowy 1.Rak płuc • ekspozycja zawodowa, • okres latencji 20 - 35 lat, • 223 przypadki raka płuca (1979-2002) 5. • 2. Pilica azbestowa • (azbestoza-zwłóknienie płuc) • ekspozycja zawodowa, • okres latencji powyżej 10 lat • 1883 przypadki azbestozy 1. 4. 2. 3. • 3. Międzyblonniak opłucnej • ekspozycja parazawodową, środowiskowa, • ekspozycja zawodowa, • okres latencji 30 – 40 lat, • 120 przypadki (parazawodowa), • 74 przypadki (zawodowa) 4. Zgrubienie opłucnej 5. Rak krtani, żołądka, jajnika, trzustki.

12. Długość > 5 mikrometrów, grubość < 3 mikrometry Włókna respirabilne Stosunek długości do grubości 3:1 NDS dla azbestu – 0,2 wł./cm3 (stanowisko pracy) Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej. Nie ustalono progowej dawki zanieczyszczeń powietrza pyłami azbestu, powodującej nowotwory. Badania – lata 80 • Środowisko: • ogólne - średnio ok. 1tys.wł./m3 , • parazawodowe - średnio 100 tys.wł./m3, • zawodowe 10 – 1tys.wł./ cm3. Demontaż od kilkaset do 3-4 tys.wł./m3 (w zależności od sposobu wykonania i warunków atmosferycznych) Wzmożony ruch samochodowy – 2 tys. wł./m3 Obecnie malejący trend Dopuszczalne stężenie pyłu azbestu w powietrzu atmosferycznym wynosi 1000 wł./m3 powietrza w pomiarach 24-godzinnych. Przeciętne stężenie waha się od 0 – 300.

13. Polska - 15.5 mln ton wyrobów zawierających azbest, w tym:15 mln ton płyt azbestowo- cementowych (1.5 mld m2), 0.5 mln ton rur i innych wyrobów azbestowo-cementowych, Zużycie płyt azbestowo – cementowych w miastach w relacji do zużycia na wsi - 1:3 30-to letni okres realizacji Program Usuwania Azbestu I Wyrobów Zawierających Azbest Stosowanych Na Terytorium Polski przyjęty przez Radę Ministrów RP w dniu 14 maja 2002 r. Zadaniem programu jest określenie warunków sukcesywnego usuwania wyrobów zawierających azbest. Celem jest oczyszczenie terytorium Polski z azbestu i usunięcie stosowanych od wielu lat wyrobów azbestowych, wyeliminowanie negatywnych skutków zdrowotnych i środowiskowych spowodowanych azbestem. Realizacja programu – poziom centralny, wojewódzki, lokalny

14. 1.Dolnośląskie 2.Kujawsko-pomorskie 3.Lubelskie 4.Lubuskie 5.Łudzkie 6.Małopolskie 7.Mazowieckie 8.Opolskie 9.Podkarpackie 10.Podlaskie 11.Pomorskie 12.Śląskie 13.Świetokrzyskie 14.Warmińsko-mazurskie 15.Wielkopolskie 16.Zachodniopomorskie Ilość wyrobów zawierających azbest w Mg w układziewojewódzkim

15. Regulacje prawne • Ustawa z dnia 19 czerwca 1997 r. o zakazie stosowania wyrobów zawierających azbest. • Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. o odpadach, • Ustawa z dnia 20 czerwca 1997 r. - Prawo o ruchu drogowym • Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001r. - Prawo ochrony środowiska, Azbest należy do substancji stwarzających szczególne zagrożenie dla środowiska. Substancje te powinny podlegać sukcesywnej eliminacji. Występowanie substancji zawierających azbest powinno zostać udokumentowane, a informacje o rodzaju, ilości i miejscu występowania powinny być przekazane do wojewody, wójta, burmistrza lub prezydenta miasta. Szereg rozporządzeń……

16. h 1= 40% H H h 2= 60% H Rozporządzenie Ministra Środowiska z 27 września 2001 r. w sprawie katalogu odpadów • Wzór • oznakowania: • miejsc, • wyrobów • zawierających • azbest • 060701* odpady z elektrolizy, • 101181* odpady z huty szkła, • 101309* odpady z produkcji • elementów cement-azbestowych, • 150111*opakowania z metali, • 160111* okładziny hamulcowe, • 160212* zużyte urządzenia, • 170601* materiały izolacyjne, • 170603* materiały konstrukcyjne • Zawierające azbest

17. Klasyfikacja wyrobów azbestowych Klasa I • > 20% azbestu, „miękkie”, • łatwo ulegają uszkodzeniom mechanicznym, • znaczna emisja włókien azbestu do otoczenia, (koce gaśnicze, tektury uszczelkowe w sprzęcie AGD, płytki podłogowe PCW, materiały cierne). Duży problem Klasa II • < 20% azbestu, „twarde”, • mechaniczne uszkodzenia (pęknięcia) mała emisja azbestu do otoczenia, • obróbka tych wyrobów - cięcie, wiercenie stanowi duże zagrożenie, (płyty azbestowo-cementowe, faliste, płyty Karo stosowane jako pokrycia dachowe).

18. Azbest w Krakowie Październik 2003 r. - Rozporządzenie Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej, określa dzień 31 grudnia 2032 r. jako końcową datę, do której bezwarunkowo należy zaprzestać wykorzystywania azbestu lub jego wyrobów. • Minister nałożył na właścicieli, zarządców lub użytkowników budynków obowiązek inwentaryzacji miejsc, w których był lub jest wykorzystywany azbest i jego wyroby, • Marzec 2004 r. – Program likwidacji wyrobów zawierających azbest na terenie Gminy Miejskiej Kraków, (Wydział Gospodarki Komunalnej i Ochrony Środowiska), • Program zakłada częściowe sfinansowanie osobom fizycznym prac związanych z demontażem płyt azbestowo – cementowych ich transportem i składowaniem.

19. Eternit czyli płyty azbestowo-cementowe, zawierają 10-13% azbestu Są najczęstszym źródłem występowania azbestu – stosowane do pokrycia dachów, elewacji ścian budynków. Im bardziej są zniszczone, tym więcej włókien azbestu uwalnia się do środowiska Korozję płyt eternitowych powoduje wymywanie przez deszcz spoiwa cementowego, procesowi temu towarzyszy samoistne odsłonięcie włókien azbestowych, które uwalniają się do środowiska.

20. Ilość płyt azbestowo-cementowych w m2 w poszczególnych dzielnicach Krakowa

21. Trwałość płyt azbestowo–cementowych (prawidłowo użytkowanych) określa się na 30 lat Kiedy należy usuwać azbest? Ocena wyrobów Demontaż lub prawidłowe zabezpieczenie „specjalistyczne firmy” Wyroby w dobrym stanie "technicznym" nie wykazujące objawów zużycia, uszkodzenia, starzenia się, można eksploatować bezpiecznie jeśli kompetentnie i rzetelnie wykonana się „ocenę wyrobów" Doraźne zmniejszenie zagrożeń, przesunięcie problemu w czasie Samodzielne wykonywanie przez właścicieli obiektów demontażu lub zabezpieczenia azbestowo – cementowych pokryć dachowych czy elewacji jest niedopuszczalne.

22. Posiadam azbest, co dalej… Składam wniosek o ilości posiadanych płyt i określam termin ich usunięcia Demontaż płyt – firma z pozwoleniem na wytwarzanie odpadów niebezpiecznych. • Składam wniosek o dofinansowanie z załącznikami: • dokument potwierdzający własność budynku, działki, • oryginał faktury VAT lub rachunku za usunięcie azbestu, • oświadczenie firmy o prawidłowości wykonania prac Cierpliwie czekam……

23. Podstawową metodą unieszkodliwiania odpadów azbestowych jest składowanie Potrzeba 84 składowisk o powierzchni 1- 5 ha (lata 2003- 2032) Dla Małopolski – 6 składowisk Obecnie jest 8 składowisk. Składowisko w Trzemiesznie najlepsze do składowania odpadów zawierających azbest Płyty składuje się w pakietach z tkaniny syntetycznej, a inne odpady zawierające azbest w postaci kawałkowej w workach tzw. big bag. Głębokość składowania 8 m, warstwowo układanych opakowanych odpadów, po wypełnieniu składowiska przysypuje się 2 m warstwą ziemi.

24. Podsumowanie… • Zainteresowanie problemem wśród Krakowian było duże… • Wpłynęło408 wniosków, • 5525,4 m2 płyt azbestowo – cementowych, • Dofinansowanie otrzymało22 osoby(25 tys. zł), spośród 40 – tu złożonych wniosków, • Kwota dofinansowania wynosi 13 zł za 1m2, co stanowi 30% kosztów demontażu, transportu, składowania Środki finansowe pochodzą z Gminnego i Powiatowego Funduszu Środowiska i Gospodarki Wodnej w Krakowie. Pula środków na 2004 rok wyniosła 200 tys. zł to Wystarczy na dofinansowanie usunięcia 15,4 tys.m2 płyt.

25. Podsumowanie cd. Szacunkowe koszty usunięcia płyt a-c dla Krakowa • 55257m2 płyt a-c • 1m2 płyt a-c – 11kg • 55257 * 11 = 607t • Całkowity koszt usunięcia i unieszkodliwiania: • 35 – 40 zł/m2 • rozbiórka 13 zł/m2, • transport 7,5 zł/km, • oznakowanie i hermetyzacja 400 zł/t, • składowanie 400 zł/t Obliczanie: 40 * 55257 = 2,2 mln/zł 30% tych kosztów Gminny i Powiatowy FOŚ i GW • W Polsce • 1,5 mld /m2 * 30 = 45 mld/zł

26. Ciekawostki • Co ma goździk do azbestu? Rozpylenie olejkugoździkowegow pomieszczeniach skażonych pyłem powoduje, że substancja ta powleka cieniutką warstewką igiełki azbestu i polimeryzuje na ich powierzchni, „mumifikując” groźny azbest. • Multiplikatywny model interakcji między narażeniem na azbest paleniem papierosów a występowaniem raka płuca. Wdychanie azbestupodnosi prawdopodobieństwo zachorowania na • raka płuc pięciokrotnie, a połączenie uszkodzeń azbestowych • z paleniem papierosów zwiększa szansę zachorowalności aż 55 razy! • Azbest w wodzie Nie ma dowodów świadczących, że azbest spożyty w wodzie jest szkodliwy dla zdrowia (raport WHO i PZH). Zastępowanie rur azbestowo-cementowych w instalacjach ziemnych wyrobami bezazbestowymi powinno następować sukcesywnie w miarę technicznego zużycia.